Cas e F ile No.8 W ildlife D et ect ives

Transcription

1

2 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 2 B 1 Gang Mysteries Cas e F ile No.8 W ildlife D et ect ives isinulat ni ARMIN T. SANTIAGUEL II (ATSII) Walang bahagi ng akdang ito ang maaaring kopyahin o isalin sa ibang porma sa anumang kaparaanan nang walang pahintulot ng may likha.

3 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 3 T AL AAN NG MGA NI L AL AMAN K abanata Pahina 1 T I YANAK SA AI RPORT 04 2 BALI T A NI KABO 09 3 MR. WONG 17 4 ANG MGA UNGGOY 21 5 S I GORIO AT B PA 26 6 BANYAGANG B I S I T A 35 7 UNDERCOVER AGENTS 42 8 HI DDEN CAMERA 49 9 LABANAN S A GULAYAN ANG E S T UDYANT E S ET BACK BAGONG L EAD GI MMI CK NI JO S A LOOB NG B ODE GA PANI C T I ME! PAGT AKAS NEWS FLASH S T AKE-OUT SA B ODEGA PAMANGKI N NI JESSICA PAHAMAK NA PAGER NAWAWALANG K OS T UMER LUS UBI N ANG B ODE GA! WAREHOUS E MADNESS 172 Annex KI KO S JOURNAL: Wildlife Wonder 183

4 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 4 KABANATA 1 TIYANAK SA AIRPORT BIGLANG napahinto sa paglalakad ang dalawang cargo handler ng customs warehouse sa Ninoy Aquino International Airport. Bakas na bakas sa mukha ng mga lalaki ang pagkalito at pagkamangha. Kapwa nakakunot-noo at nagitla sa narinig na hindi pangkaraniwang tunog. Parang galing sa bandang likod, usal ng isa na biglang napahawak sa manggas ng suot na overall ng katabi. Shhh... Huwag ka munang maingay, bay. Baka umulit, saway ng kasama nito. Medyo iniyuko nito ang ulo upang matantiya kung saan magmumula ang kakaibang ingay. Tinalasan ng mga lalaki ang pandinig. At hindi nga sila nabigo nang muli y may parang maliit na bata ang impit na umiyak. Animo pinaghalong iyak ng hayop at paslit ang kanilang narinig. Hindi napigilan ng dalawa na panindigan sila ng balahibo sa batok. Sus, ginoo! B-Baka may tiyanak d yan?! nahintatakutang bulalas ng isa na namilog ang mga mata.

5 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 5 Bay, naman, saway uli ng kasama nito. Tiyanak sa airport? E ano yon? Kibit-balikat ang isinagot sa tanong nito. Isa lang ang paraan para matiyak natin.., sagot ng ikalawang lalaki na nagsimulang humakbang patungo sa pinanggalingan ng iyak. Mabilis na sumunod ang una. Ayaw nitong magpaiwan. Manakanaka y kinakabahang nagsusulyapan ang dalawa ngunit nagpatuloy ang mga ito sa paglalakad. Kung nagilalas man sila kanina sa narinig ay lalo silang nagtaka nang matunton ang pinagmulan ng kakaibang ingay. Natagpuan ng dalawa ang mga sarili sa harapan ng isang may kalakihang kahon na nababalutan ng kulay kayumangging wrapping paper. Butas-butas ang papel. Tila sinadya upang makahinga ang sinumang ---o anumang--- nasa loob. Tiningnan ng nauna ang mga papel na nakapaskil sa kahon. Galing palang Karachi to.., malakas na basa nito. Ang Karachi ang capital city ng bansang Pakistan. Napasinghot ang lalaki. Napangiwi ito sa masangsang na amoy na nagmumula sa loob ng kahon. Ang baho! Ano kaya ang laman nito, bay?

6 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 6 Silipin mo kaya... Nagdalawang-isip ang nagtanong ngunit nanaig din ang kausyosohan nito. Bumunot muna ito ng malalim na hininga at saka yumuko. Ipinikit ang kaliwang mata at maingat na sumilip sa butas. Ilang segundo pa lamang ito nakasilip nang biglang napaatras ang lalaki. Kitang-kita ang pagkalito at pagkamangha sa mukha. Ba-bakit!? kinabahang tanong ng kasama nito. Mata! May mata, bay! Iyon lamang ang naisagot ng nagitlang lalaki na nakaturo sa butas na pinagsilipan. Hindi na rin natiis ng ikalawang lalaki ang sarili. Sumilip iyon. At tulad ng kasama y kukurap-kurap na napaatras iyon. Hindi makapaniwala sa nakita. Mata nga! bulalas niyon dahil nang sumipat ay matang nakasilip din sa butas ang nakita niyon. Nilakihan ng dalawa ang butas ng papel upang higit na makita ang laman ng kahon. Hindi naman kasi nakakatakot ang matang nakita nila. Kung tutuusin ay parang malungkot pa nga ang matang iyon. Kapwa tuluyang namangha ang mga lalaki sa tumambad sa kanilang paningin. Gorilya! ang gitlang bulalas nila.

7 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 7 Ang matang nasilip nila ay mata ng batang gorilya. Maliit lamang ito pero mukhang gorilya na talaga. Sa tantiya nila ay wala pang dalawang talampakan ang taas. Nakapiit ito sa maliit na kulungang kahoy na tamang-tama lamang sa sukat nito. Kulay itim ang makintab na balahibo ng gorilya sa buong katawan bukod sa mukha, dibdib, kamay at paa. Ngunit mukhang groge pa ang unggoy dahil pupungas-pungas ito. Bay, alisin na natin ang takip, sabi ng isa na tuluyan nang pinunit ang nakabalot na papel. Muli silang nagulat sa nakita. Marami pang ibang kulungan na puno rin ng iba t ibang klaseng tsonggo. At kahit hindi sila nakakakilatis ng hayop, alam nilang hindi pangkaraniwang matsing ang nasa harapan nila. Nakakaawa naman ang mga unggoy. Mukhang hirap na hirap sa pagkakakulong, naiiling na puna ng isa. Siksikan ang mga hayop. Sa isang kulungan ay pinagkasya ang limang tsonggo. Ngunit bukod sa gorilya y tulog pang lahat ang ibang unggoy. Mukhang sinaksakan ng tranquilizer dahil ni hindi pa tumitinag ang mga ito. Muling natawag ang kanilang pansin sa

8 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 8 gorilya. Inilawit ng batang gorilya ang mga braso nito sa kulungan. Parang paslit na nagpapabuhat. O kaya y humihingi ng saklolo. Napangiti ang dalawang lalaki. Inabot ng isa ang nakatanghod na kamay ng matsing. Nagulat pa iyon dahil parang kamay pala ng tao ang kamay ng gorilya; malambot at may guhit ang palad. Ewan ko yang iba, bay, pero tiyak kong endangered species ang gorilya, pahayag ng isa dahil hindi niyon kilala kung anong uri ang ibang tsonggo. May permit kaya ng CITES to? Meron man o wala e i-report na agad natin kay Chief, mungkahi ng kasama niyon na sinabayan ng paglakad patungo sa tanggapan ng hepe.

9 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES... 9 KABANATA 2 BALITA NI KABO BOGING, baka may biglang sumulpot sa likuran, ha? sabi ni JO. Panay ang sulyap nito sa pinagdaanan nila. Wala. Sabi nang ako ng bahala sa yo e, mayabang namang sagot ng malusog na Tsinoy sa dalagita. Siguraduhin mo lang, tabatsoy, dahil pag napatay tayo rito ipapa-liposuction kita nang walang anistisya! mataray na banta ni Jo. Sasagot pa sana si taba nang biglang magsulputan ang marami nilang kalaban. Pinaligiran sila! Nakaambang lahat ang sandata. Ahhh!! sabay na sigaw ng dalawa kasunod nang walang patid na pagsuntok, pagtadyak at pagsipa sa mga kalaban. Walang awang pinagpapatay nina Jo at Boging ang mga iyon. Sumabog ang dugo at nagkalat ang mga bangkay sa kapaligiran. Sa kaliwa, Bogs! sabi ni Jo habang patuloy pa rin itong nakikipagbakbakan. Nakita ni taba ang tinukoy ni Jo. Mabilis na pinatalon ni Boging si Cyclops at saka niyon pinaulanan ng suntok ang tatlong kalaban. Chicken! nakangising sabi ni taba

10 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES matapos na gapiin ang mga kalaban. Bogs, dumadami sila! sigaw uli ni Jo. Hindi natin sila kayang lahat! Oo nga, pansin din ni Boging na may pagkabalisa sa boses. Kailangang isabay mo ang power ni Storm sa power ko, Jo. One... two... thr--- Yaahhh!! sigaw ni Jo na nagpawala ng matinding power ni Storm. Ang problema, hindi pa pala handa si Boging. Kaya nang tirahin ni Cyclops ng laser ang mga kalaban ay napatay na si Storm. Ilang sandali lamang at pati si Cyclops ay nakabuwal na rin. Magkasunod na napatay sina Jo at Boging. Aaahhhh!!! inis at buong lakas na hiyaw ng dalawa. Jo! Boging! Bakit? Anong nangyayari sa inyo? humahangos mula sa silid na tanong ni Aling Linda. May hawak na magasin ang babae na hindi sinasadyang nalamukos nito dahil sa pagkagulat at pagmamadali. Ho? Wala po. Naglalaro lang ho kami ng X-Men sa computer, natatawang paliwanag ni Boging sa ina ng kaibigan. Si Mommy talaga, over, kantiyaw ni Jo. Sus, paano naman kung makatili kayo eh parang may nama-massacre na, natatawa na ring sagot ng babae habang inuunat ang

11 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES babasahing nagusot. Ang Kuya Gino mo pala, Jo? Dumating na ba? Hindi pa, Mommy. Pero tumawag na po kanina. Dadaanan daw niya si Kiko para sabay na silang pumunta rito. Tamang-tama dahil pauwi na rin ang Daddy mo. Pwede tayong makapagmeryenda nang salu-salo, sagot ni Aling Linda. Biglang napaunat ang bilugang katawan ni Boging nang marinig ang isa sa paborito nitong salita: meryenda. Kailangan po ba ninyo ng tulong sa kusina, Aling Linda? Willing and able po ako, maagap na kusa ni taba. Hindi na, Boging. Kaya ko na. Maiwan na kayo ni Jo dito at ituloy na ninyo ang paglalaro ng Pacman, mabilis ding pigil ng babae sa patayo nang binatilyo. Pacman? nagkatinginang sabi nina Jo at Boging na para bang diring-diri. Aling Linda, laos na ho yon. X-Men ho to, ani taba. O siya, siya. Kahit ano pa yan. Basta tawagin mo na lang ako, Jo, pag dumating na ang Daddy mo, ha, bilin nito bago nagtuloy sa kusina. Ano bang nangyari kanina, Bogs? Ba t tayo natalo? baling ng dalagita sa katabi. Hindi kasi tayo nagkasabay sa pagtira sa kalaban.

12 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Di ba nagbilang ka hanggang tatlo? Oo nga, kaya lang ang ibig kong sabihin eh tapos saka natin sila titirahin nang sabay. Ang nangyari pa lang inupakan mo na agad, paliwanag ng computer wiz kid. Saka hindi lang dapat basta tira, Jo. Kailangang hiwalay tayo ng aasintahin. Ako sa kaliwa at ikaw sa kanan para patay lahat ang kalaban natin. A, tumatangong tugon ni Jo. Teka, palagi bang gano n? Ako sa kaliwa at ikaw sa kanan? Hindi. May sitwasyong kailangang sabay tayo nang aasintahin. Pero para huwag kang malito, Jo, ganito ang gagawin natin. Pag sinabi kong Play Number 1, ibig sabihin isang lugar lang ang aasintahin natin... At kung magkahiwalay naman, Play Number Two? Oo. Ano? Isang game pa? hamon ni Boging na inaayos ang suot na salamin. Hindi nakasagot si Jo dahil narinig nila ang kalampag ng bakal na gate. Sandali pa at pumasok na ng kabahayan sina Gino at Kiko. Humalik sa ina si Gino nang sinuhin ng babae ang dumating. Good afternoon, po, Aling Linda, nakangiting bati ni Kiko matapos na ilapag sa silya ang dalang backpack.

13 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES O, kumpleto na pala ang B1 Gang. Pero hintayin na muna natin ang Mang Mike n yo bago tayo magmeryenda ha, sabi ni Aling Linda kina Kiko at Boging bago ito muling nagbalik sa kusina. Wala ba kayong napapansing bago sa kin? baling agad ni Kiko kina Jo at Boging. Parang modelo sa rampa na nagpalakadlakad siya sa harapan ng dalawa. Sadyang tinatabingan ang telebisyon para matiyak na sa kanya nakatutok ang atensiyon ng mga kaibigan. Hoy, Kiko. Nakita ko nang isuot mong minsan yang T-shirt mo. Huwag mo nang palusuting bago yan, sabi ni Jo matapos tingnan mula ulo hanggang paa ang pabalikbalik na kaibigan. Luma rin naman yang baseball cap mo, saka dati na rin yang hikaw mo... Niloloko mo lang kami ni Jo e, ani Boging. Umalis ka nga diyan at maglalaro pa kami. Pero hindi pa rin tumigil sa kapoporma si Kiko. Humarap siya kay Gino. A, Gino. Please do the honors... Napataas ang makakapal na kilay ni Jo sa pagtataka nang may tinawagan sa telepono ang kapatid. Kung sino ang kausap nito ay hindi niyon narinig dahil sandali lamang. Ano ba talaga ang gimmick mo, Kiko?

14 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES naiintrigang tanong ni Jo nang may malakas na tumunog mula sa katawan ng binatilyo. Malapad ang ngiti ni Kiko habang marahang inaangat ang laylayan ng T-Shirt. Excuse me, may incoming message ako, malanding pahayag niya na tuluyan nang ipinakita ang nakasukbit na pager sa bulsa ng pantalon. May beeper ka na? sabi ni Boging nang may magunita ito. Teka, teka. Parang kilala ko yang pager mo. Di ba t sa Tita Joy mo yan? Paano napunta sa yo? Nagbiyahe kasi sa Guam si Tita. May two-week seminar siya kaya hiniram ko muna, kakamut-kamot ng ulong sabi ni Kiko. Bistado pala siya ni Boging. Pero malay mo baka biglang mag-asawa ro n ng Chamorro ang Tita ko. E di akin na to, umaasa pang sabi niya. Naputol ang usapan ng mga kabataan nang makarinig sila ng tunog ng sasakyan sa harapan ng bahay. Mommy, nandito na po si Daddy, sigaw ni Jo nang masulyapan ang kotse ng ama sa labas. Maagap na sumalubong ang magkapatid sa ama. Pati sina Kiko at Boging ay bumati rin sa taong itinuturing nilang lahat na isang huwarang mamahayag at ang pinakamahusay

15 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES na imbestigador sa buong Pilipinas. O, tayo na sa komedor. Nakahanda na ang pansit luglog, yaya ni Aling Linda sa lahat. Ngunit hindi pa sila nakakaayos sa pagkakaupo sa hapag-kainan nang tumunog ang door bell. Ako na po, ani Gino na mabilis na tumayo. Nang bumalik ang binatilyo y may kasama itong nakaunipormeng lalaki na hindi rin naiiba sa pamilya Rodrigo. Kabo Leon! Aba y tamang-tama ang dating mo. Maupo ka na r yan, masayang bati ni Aling Linda na agad na naglagay ng isa pang plato sa mesa. Long time, no see ho tayo, Kabo Leon, bati ni Boging. Sa kaso pa ng LIHIM NG BATONG BUGHAW huling nakasama ng B1 Gang ang pulis. Marami kasing trabaho sa HQ. Pero updated ako sa mga misteryong nalulutas n yo. Panay kasi ang bida sa inyo ni Sir pag nadadalaw siya sa WPD, pahayag ni Kabo na ikinatuwa ng mga kabataan. Teka, Kabo. Ibig bang sabihin, trabaho rin ang sadya mo ngayon? ani Mang Mike. Sabik na nagpalitan ng sulyap ang apat na kabataan. Tiyak nilang may kinalaman sa misteryo ang pakay ng pulis. Oo, sir. Pero huwag ho kayong mag-alala,

16 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Mrs. Rodrigo, baling agad ng lalaki sa maybahay ng dating hepe ng Investigation Division ng pulisya, dahil hindi patayan ang dala kong balita. Ano ba yan? ani Mang Mike. May na-i-tip kasi sa akin ang pinsan kong taga-customs sa NAIA, patuloy ng lalaki habang pinipigaan ng kalamansi ang pansit sa plato. May nahuli raw silang dalawang Pakistani. Ang duda nila y mga courier na nagpapasok ng ipinagbabawal na gamot. Biglang nabura ang kasabikan sa mukha ng mga kabataan. Walang bago sa balita ng pulis. Ano ba nga naman ang hiwagang tutuklasin sa kasong ito? Kabo, palagay ko y hindi ganyan kasimple ang balita mo. Kundi ba y susugod ka rito? ani Mang Mike na muling nagbunsod ng kasabikan sa apat. Ang galing n yo talaga, Sir, humahangang sabi ng pulis. May kaibahan nga ito dahil hindi pangkaraniwan ang ginamit nilang taguan ng droga. Ano ho? sabay na tanong ng mga kabataan na hindi matiis ang suspense. Ang duda kasi ng mga taga-customs itinago ang drugs sa loob ng katawan ng mga buhay na unggoy.

17 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 3 MR. WONG PERA na, naging bato pa! Bakit kasi sa airport ipinasok ang mga unggoy! nanggagalaiting bulyaw ng lalaking may dugong Tsino sa telepono kasunod ng malakas na pagbagsak sa awditibo. Halos magbuga ng apoy ang ilong nito sa galit. Ikaw? Anong tinitingin-tingin mo d yan? Lumabas ka sa shop at linisin mo ang mga kulungan! baling nito sa napadaang binatilyong may hawak na walis at pandakot. K-Kakalinis k-ko lang ho ro n, Mr. Wong, kinakabahang sagot ng nagitlang binatilyo. Linisin mo ulit! Anong gusto mo? Suwelduhan kita nang nakatayo lang maghapon?! mas malakas na hiyaw nito kasunod ng pagsasalita sa wikang Instik. Mabilis na tumalima ang nabulyawan. Kahit hindi niya naiintindihan ang mga pinagsisigaw ng amo, alam niyang masama ang mga iyon. Takang sinalubong siya ng mga tindera ng pet shop. Anong nangyari sa loob, Toto? Nagkibit-balikat si Toto. Ewan ko ba, basta na lang sinigawan ako ni Mr. Wong eh. Patay! Mainit na naman ang ulo ni Sir. Buong araw na naman tayong sisigawan

18 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES niyan, nanlulumong sabi ng isang babae. Ganoon ang ugali ng amo nila kapag nagagalit. Sa kanila ibinubunton ang sama ng loob. Gayong napakababa magpasuweldo nito, ang dami pang kinakaltas. Babawasan si Toto kapag may namatay na isda sa aquarium na nilinis ng binatilyo. O kaya y kapag nagkakasakit ang mga tuta. Bayad daw sa doktor at gamot. Kung maayos daw ang trabaho niya, hindi raw mangyayari ang mga iyon. Sa madaling salita, masyadong magulang si Mr. Wong. Ang gusto y palaging kabig, laging nakakalamang; ayaw magbigay kahit man lamang kaunti. Kung hindi nga lamang kailangan ni Toto ng dagdag na allowance sa pag-aaral ay matagal na siyang nagbitiw. Nasa high school na siya at part-time employee rito sa Double Happiness Pet Shop. Sa hapon siya naglilinis matapos manggaling sa paaralan. Pero ang tunay na dahilan ng kanyang pagtitiis ay ang hilig niya sa hayop. Plano nga niyang magtayo rin ng sariling pet shop pag graduate niya. Lalabanan niya si Mr. Wong sa negosyo. Kahit man lamang doon ay makabawi siya sa mga panlalait nito. Hoy, Toto! Halika rito! matalas na punit

19 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES ng tinig ni Mr. Wong sa pagmumuni-muni ng binatilyo. Dalhin mo tong attache case ko sa sasakyan. Agad na kinuha ni Toto ang bag habang ikinakandado ng lalaki ang pintuan ng opisina. Isa pa iyon sa ugali ni Mr. Wong. Kapag umaalis ay isinasara ang tanggapan. Wala sanang masama roon kaya lamang ang nakakainis ay dalawang naglalakihang padlock ang nakakabit sa pinto. Bukod pa sa susian ng door knob. Malinaw na sinasabi nito sa mga emleyado na wala itong tiwala kahit kanino sa kanila. Mabilis na naglakad patungo sa sasakyan ang amo. Sumunod si Toto na kumakabog ang dibdib sa nerbiyos. Asikasuhin n yo tong shop! Baka matulog lang kayo pag alis ko! baling ni Mr. Wong sa mga tindera bago ito sumakay. Nakaangat ang kanang kamay ng lalaki na may hawak na cellular phone. Para bang dinuduro ng antenna ng telepono ang mga nakayukong babae. Maingat na inilapag ni Toto ang attache case sa bakanteng upuan sa harap ng sasakyan. Pagkasara niya ng pinto ay agad na pinaharurot ni Mr. Wong ang makabagong modelong Land Cruiser. Iyon pa ang isang dahilan kung bakit gusto

20 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES ni Toto na magkaroon ng pet shop. Gusto rin niyang magkaroon ng magarang sasakyan, cell phone at attache case. Sa murang edad ni Toto, hindi sumagi sa isipan niya na hindi sa pagbebenta ng mga ordinaryong isda, aso at ibon kumikita nang malaki si Mr. Wong.

21 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 4 ANG MGA UNGGOY DILAT na dilat ang mga mata ni Kiko nang marinig ang balita ni Kabo. Sa apat na magkabarkada, si Kiko ang pinakamahilig at ang may higit na kaalaman tungkol sa mga hayop. Paano ho nila nalamang nasa loob ng katawan ng mga unggoy ang drugs, Kabo Leon? tanong ni Kiko. Ini-X-ray nila. Meron silang nakitang mga black spots sa loob ng katawan ng ilang tsonggo. Bale sampung unggoy pala lahat ang nakumpiska. Kawawa naman yung mga unggoy. Pati sila dinadamay sa kalokohan, naiinis na wika ni Jo. Mga Pakistani kamo ang nagpasok sa mga matsing, Kabo. Ibig sabihin ba y galing sa Pakistan ang mga hayop? tanong ni Mang Mike na huminto sa pagkain. Oo, Sir, kaya lang hindi ro n nagmula. Nang i-trace ng Customs ang ruta ng kargamento, sa Nigeria raw nag-originate ang mga tsonggo. Tapos ay dinala sa Pakistan at ngayon nga y dito sa tin, sagot ng pulis. Nag-stop-over lang ba ang kargo rito? tanong uli ng mamamahayag.

22 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Hindi, sir. Ayon sa pinsan ko dito ang destination ng mga hayop. Bakit gusto mong malaman kung saan papunta ang mga unggoy, Daddy? singit ni Gino. Madalas kasing ginagawang transhipment point lang ng epektos ang Pilipinas papunta sa ibang bansa. Pero sa kasong ito, mukhang narito sa atin ang buyer ng mga iyon, ani Mang Mike sa panganay na anak. Ano raw ho ang sabi ng mga Pakistani na gagawin nila sa unggoy? ani Boging na muling naglalagay ng pansit luglog sa plato nito. Aba, noong una, mga stuff animals lang daw ang cargo nila. Tapos, biglang nag-iba ng istorya. Mga alaga raw nila ang mga iyon, natatawang pahayag ni Kabo. Sampung matsing? Ano sila may-ari ng zoo o kaya y circus? hindi makapaniwalang sabi ni Jo. Alam n yo naman ang naaaresto. Kahit ano sasabihin makalusot lang. Akala kasi nila dahil iba t ibang klase ang mga tsonggo na ipinasok nila puwede nang dahilan yon, ani Kabo. Bakit ho, Kabo, hindi ba pangkaraniwang unggoy ang mga iyon? interesadong tanong ni Kiko.

23 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Hindi. Sabi ng pinsan ko e limang klaseng matsing daw pero isa lang ang kilala nila. Tuwang-tuwang nga silang lahat na paglaruan yon dahil maamo. Chimpanzee ho siguro, no? tanong ni Kiko habang umiinom. Mapaglaro ang ganoong klaseng tsonggo. Sumubo muna si Kabo Leon bago tumugon. Hindi, Kiko... gorilya. Muntik nang masamid si Kiko sa narinig. Gorilya!? Oo, pero bata pa. Halos two feet pa lang nga raw ang laki e. Interesado kang makita yon, ano Kiko? sabi ng pulis dahil alam nito ang hilig ng binatilyo. Subalit sa malaking pagtataka at gulat ng lahat, biglang tumayo si Kiko at parang tulirong nagtatakbo palabas sa salas. May nasabi ba kong masama? nagaalalang baling ni Kabo Leon sa mga kaharap sa mesa. Wala ho, paniniyak ni Gino ngunit bakas din ang labis na pagtataka sa mukha nito. Susundan na sana ni Gino ang kaibigan nang humahangos na bumalik sa komedor si Kiko. May dala na itong nakabuklat na libro. M-Mang Mike! H-Hindi ho ddrugs ang ipinapasok nila! halos magkandautal sa kasabikang sabi ni Kiko.

24 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Sandali, Kiko, mahinahong sagot ng lalaki. Dahan-dahan. Huminga ka muna nang malalim bago ka magpatuloy... O ngayon. Ano bang gusto mong sabihin? Wala hong drugs sa loob ng mga unggoy! Hindi ho droga ang ini-smuggle ng mga Pakistani, ulit ni Kiko. Takang nagkatinginan ang lahat. Iniisip kung paano nalaman ni Kiko ang pinagsasabi niya. Nakahalata ang binatilyo. Nagpaliwanag siya. Kinuha ko ho sa bag ko tong libro kaya ako nagtatakbo sa salas. Tungkol po sa endangered species to. At ayon ho rito... ang gorilya ay kasama sa listahan ng mga hayop na nanganganib na maging extinct. Iniharap ni Kiko sa mga kausap ang nakabukang aklat na may larawan ng mga gorilya. E bakit mo nasabing walang drugs sa loob ng mga matsing? nagtatakang tanong pa rin ni Kabo Leon. Hindi ho kasi nila isusugal ang buhay ng gorilya. Sabi ho rito sa libro na mahal ang bentahan ng gorilya sa wildlife black market. May punto ka, Kiko, tumatangong sangayon ni Mang Mike. Karaniwang unggoy lang sana ang ginamit nila kung taguan lang ng droga ang kailangan.

25 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Nasaan na raw ho ang mga unggoy? singit ni Gino. Malamang ay nai-turn-over na sa Wildlife Bureau. Yon ang S.O.P. sa kaso ng mga nakukumpiskang hayop, sagot ng pulis. Baka nasa Protected Areas and Wildlife Bureau sa Quezon City ang mga yon, hula ni Kiko. Sa Ninoy Aquino Park? tanong ni Jo. Oo. May maliit na zoo ro n ang Wildlife Bureau. Puntahan natin! sabik na yaya ni Kiko. Bumaling sa mga magulang si Gino. Puwede ba kaming pumunta? Wala ho ba kayong ipagagawa? Saglit na nagtinginan ang mag-asawa bago nagsalita si Aling Linda. Sige. Huwag lang magpapagabi, ha? Magulong nagtayuan ang apat na sabaysabay na nagsasalita. Ngunit bago tuluyang lumisan ang grupo ay nagpasalamat sila kay Kabo Leon sa ibinalita nito. Walang kamalay-malay ang apat na kabataan na magiging isang bagong hamon sa kakayahan ng B1 Gang ang kasong ito ng mga tsonggo.

26 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 5 SI GORIO ATBPA NASAAN na kaya ang mga unggoy? tanong ni Kiko nang makarating ang grupo sa Parks and Wildlife. Kanina pa paikut-ikot ang apat sa mga kulungan ng hayop pero wala silang makitang gorilya o anumang hindi pangkaraniwang tsonggo. Karamihan ay loro, agila at mynah bird. Meron ding sawa, maliit na buwaya, usa at ilang hayop mula sa Palawan. Dito nga kasi dinadala ang mga nakukumpiskang hayop ng awtoridad mula sa mga pet shops at illegal wildlife traders. Pangit! narinig nilang tawag sa kanila ng matining na tinig. Biglang napahinto sa paglalakad ang grupo. Hello! Pangit, anong problema mo? sabi uli ng boses pero ngayo y marami at sunudsunod na ang mga iyon. Mayroon pa ngang sumisipol. At lahat ay nagmumula sa loob ng kulungan. Sabay na nagkatawanan ang B1 Gang nang matanto nilang mga ibong kiao pala ang tumatawag sa kanila. Boging, kilala ka na pala rito, tukso ni Jo

27 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sa katabi. Tinatawag ka nila o. Hoy, mga makukulit na ibon! kunwa y galit na sabi ni taba na nakaduro pa ang kanang hintuturo. Magsitahimik nga kayo. Kanina pa ko ginugutom. Baka hindi ako makapagpigil e i-prito ko kayong lahat. Aba, dapat kang magpigil dahil makukulong ka pag ginawa mo yon, sita ng isang matangkad na lalaki mula sa kanilang likuran. Biglang napapihit ang apat. H-Ho? A, e n-nagbibiro lang ho ako. Di ba, guys? bawi ni Boging. Agad na nagtanguan sina Gino, Jo at Kiko. Napatawa ang lalaki nang makitang medyo nagitla ang mga kabataan. Ako rin. Nagbibiro lang. Nakahinga nang maluwag si taba sa narinig. Nang makabawi sa pagkagulat ang grupo ay nagtanong si Kiko. Dito ho ba kayo nagtatrabaho? Veterinarian ako rito, nakangiting tango niyon. Talaga ho? hindi makapaniwalang bulalas ni Boging. Hindi kayo kumakain ng karne? Puro gulay lang? Paano n yo natitiis na hindi man lang tumikim ng tinola, inihaw na isda o kare-kare? Ang sasarap no n a! Ngiii! nakangiwing sabi ni Jo. Puwede ba, tabatsoy, maglinis ka ng tainga.

28 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Veterinarian siya, doktor ng mga hayop, hindi vegetarian! Aaah... sorry, ho, ani Boging na kakamut-kamot ng batok. Gutom na nga yata ako. Kung anu-ano na ang nadidinig ko eh. Kanina ko pa nga kayo napansing paikutikot. Ano bang hinahanap n yo? tanong ng beterinaryo. A... kasi ho... hindi naman kasi namin tiyak pero... baka kasi ho narito.., putul-putol na sagot ni Kiko. Si Gino na ang nagsalita para sa grupo. Ipinakilala nito ang sarili at ang barkada. Sinabi na rin nitong anak sila ni Jo ng tanyag na kolumnistang si Mike Rodrigo. Aba, fan ako ng tatay n yo! Ako nga pala si Steven at palagay ko y alam ko na kung anong hinahanap n yo, sabi niyon na kumindat pa. Nandito ho ang mga unggoy? hindi napigilang bulalas ni Kiko. Tumango si Dr. Steven. Nasa loob si Gorio. Sino po? takang tanong ni Gino. Gorio ang ibinigay naming pangalan sa maliit na gorilya. Lalaki kasi siya. Puwede ba ho namin siyang makita? Si Kiko uli. Oo pero hindi kayo maaaring lumapit.

29 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Naka-quarantine pa ang mga unggoy. Tena, yaya ni Dr. Steven na nagpasimulang maglakad. Ano hong quarantine? tanong ni Jo. Nakawalay muna ang mga tsonggo sa ibang hayop, Jo, sagot ni Kiko, baka may sakit itong dala mula sa abroad at mahawa ang iba. Tumango si Dr. Steven sa sinabi ng binatilyo. Tama ka, Kiko. Pero medyo iba ang kaso nina Gorio. Ano po ang ibig n yong sabihin? ani Boging. Galing kasi sa bansang Nigeria sina Gorio. At ang Nigeria ay nasa Africa, paliwanag ni Dr. Steven. Unfortunately, kailan lang ay nagkaroon ng outbreak ng Ebola virus sa Africa. Kung nababasa n yo sa dyaryo, sobrang deadly ang sakit na yon at walang lunas. Posible pong carrier ng Ebola virus sina Gorio? gitlang bulalas ni Kiko. Puwede kung sa puwede. Pero sa malamang ay hindi dahil mahigit nang 30 araw silang umalis ng Nigeria, sagot ng lalaki habang patuloy silang naglalakad. Ibig sabihin, kung infected sina Gorio, matagal na dapat silang nakitaan ng symptoms. Kaya lang, iba na siyempre ang

30 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nag-iingat. Kumuha na kami ng blood samples ng mga unggoy. Pero sa Australia pa yon ipina-test dahil walang facilities dito para sa Ebola virus, patuloy niyon. Ano hong mangyayari kung infected sina Gorio? tanong ni Gino. Kailangang patayin sila at sunugin ang katawan, sagot ng doktor na ikinagitla ng mga kabataan. Pero sabi ko nga kanina, malamang ay hindi sila infected, bawi agad niyon. Kailan po malalaman ang resulta? Si Jo. Bukas ipa-fax ang resulta. Teka, po, Dr. Steven. E ano ho yong black spots na lumabas daw sa X-ray? ani Boging. Akala nila drugs pero wala naman. Ibig sabihin, talagang gagawing alaga lang sina Gorio? tanong ni Kiko. Puwede. May mga mayayamang kolektor na rin kasi ng exotic animals dito sa tin. Dr. Steven, isa lang po ba ang gorilya? Si Gino. Oo. Bale ang iba y dalawang drill monkeys, apat na vervet monkeys, isang baboon at dalawang Patas monkeys, sagot ng lalaki habang sila y naglalakad. Kung hindi po ako nagkakamali.., nagiisip na wika ni Kiko, mas endangered pa ang

31 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES mga drill monkeys kaysa sa gorilya, di ba, ho? Tumango ang lalaki ngunit may bahid ng pagkagulat ang mukha niyon. Hindi iyon nakaila sa mga kabataan. Si Kiko ho ang resident wildlife expert ng grupo namin kaya huwag kayong mabigla na marami siyang alam, nagmamalaking paliwanag ni Gino. Sabi rin ho ni Kiko na mahal ang gorilya kung ipagbibili? tanong ni Jo. Oo, iha. Aabot sa halagang US$200,000 si Gorio sa black market! Ang laking halaga n yon, sabi ni Boging. Parang tumama ka na sa lotto. Teka ha, hanggang dito na lang muna kayo, putol ni Dr. Steven na pumasok sa isang mababang gate na bakal. Titingnan ko kung--- O tamang-tama pala ang dating natin. Pakakainin na si Gorio. Ngunit parang wala nang kausap si Dr. Steven dahil pawang nakatulala ang apat na kabataan. Nakatitig sila sa naglalakad na babaeng may kargang animo y buhay na manikang gorilya. Parang paslit na nakayapos si Gorio sa babae. Nakaipit ang mga balahibuhing hita nito sa tagilirang baywang ng babae. Nakayapos naman sa leeg ang mga

32 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES mahahabang braso ng gorilya. May bisita ka, Gorio, pabirong sabi ni Dr. Steven sa unggoy. Ngunit sa gulat ng mga bata y parang taong lumingon ang gorilya sa kanila. At biglang nagtago si Gorio sa likod ng babae na para bang nahihiya. Aliw na aliw na nagtawanan ang mga bata. Ang cute-cute naman ni Gorio! sabi ni Jo na gusto na ring yakapin ang maliit na gorilya. Naglabas ng bote ng gatas ang babae; iyong may tsupon na tulad nang sa sanggol. Mabilis na kinuha iyon ng unggoy at animo batang dumede. Parang tao pala si Gorio. Binebeybi pa, ani Boging. Iyon talaga ang bilin sa amin ng International Fund for Animal Welfare. Kailangan daw ni Gorio ang nanay-nanayan kundi y baka mamatay siya sa lungkot o takot, sagot ni Dr. Steven. Sa kanila kami humihingi ng payo dahil wala tayong karanasan sa pag-aalaga ng gorilya. Sa katunayan, si Gorio lang ang alam naming gorilya sa buong Pilipinas. Hindi po ba nasabi ng mga Pakistani kung saan nila dinala ang mga magulang ni Gorio? tanong ni Gino. Dumilim ang mukha ng lalaki bago iyon

33 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sumagot. Alam n yo hindi naiiba sa tao ang gorilya. Social animals din sila; may pamilya na binubuo ng ama, ina at ng anak. At tulad nating mga tao, hindi nila hahayaang may kumuha sa kanilang supling nang hindi lumalaban. Marahang lumayo si Kiko mula sa grupo dahil alam niya ang patutunguhan ng sinasabi ng lalaki. Muli niyang ibinaling ang atensiyon kay Gorio para lamang huwag marinig ang malungkot na sasabihin ni Dr. Steven. Ang kaso, wala namang gustong magkaroon ng alagang gorilya na matanda na. Sanay na ang mga iyon sa buhay sa gubat at hindi na makapag-a-adjust sa ibang klaseng pamumuhay, patuloy ng lalaki. Ano po ang ibig n yong sabihin? tanong ni Jo na biglang kinutuban. Isa lang ang paraan upang maagaw ng mga poachers si Gorio mula sa mga magulang nito... Kailangang patayin nila ang mga iyon... Natahimik ang mga kabataan. Magkahalong galit at lungkot ang kanilang nararamdaman. Kawawa naman si Gorio. Pinatay ang mga magulang para lamang pagkakitaan. At sa isipan ng bawat isang kasapi ng B1 Gang ay nagpasimulang umusbong ang

34 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES iisang diwa: Walang sinuman ang may karapatang pumaslang sa mga hayop na walang hinangad kundi ang mabuhay nang matahimik sa kagubatan.

35 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 6 BANYAGANG BISITA KINABUKASAN maagang magkikita sa may simbahan ng Quiapo ang barkada. Doon ang kanilang tagpuan. Babalik sila sa Parks and Wildlife upang malaman ang resulta ng blood test nina Gorio. Si Boging ang unang dumating. Naghanap si taba ng pahayagan at pagkain upang huwag mainip sa paghihintay. Bumibili ito ng hopya nang dumating si Kiko. Nabasa mo na ba ang column ni Mang Mike, Bogs? salubong na bati ni Kiko sa kaibigan. Hindi pa. Kabibili ko pa lang nitong dyaryo, sagot ni taba. Inipit nito sa kilikili ang supot ng hopya at mabilis na binuklat ang pahayagan. Monkey Business in NAIA, malakas na basa ni Boging sa headline ng column ni Mike Rodrigo. Nakalagay dito ang mga nakuha nating impormasyon kahapon, Kiko, masayang sabi nito sa katabi matapos nilang basahin ang kabuuan ng ulat. Ikinuwento nila sa mamamahayag ang tungkol sa lakad nila sa PAWB. Alam mo, Bogs, tama ang isinulat ni

36 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Mang Mike. Na hindi titigil ang panghuhuli sa mga hayop ---kahit pa endangered na ang mga ito--- hanggang mayroong bumibili, sang-ayon ni Kiko nang biglang tumunog ang beeper niya. Si Gino, sabi ni Kiko sa katabi. Binasa niya ang mensahe. Mauna na raw tayo, Bogs. Ayaw sumama ni Jo dahil natatakot sa magiging resulta. Baka raw mapaiyak ito sa awa kay Gorio. Hihintayin na lang daw nila tayo sa clubhouse. Kahit hindi aminin ng dalawang binatilyo, hindi nila makakaila na may kaba ring naglalaro sa dibdib nila. Para bang iyong nararamdaman nila kapag kukuha ng final exams. Kahit paano y nangangamba sila na baka nga masama ang resulta ng blood test nina Gorio. Tara na..., mahinang yaya ni Kiko kay Boging. ANG TAGAL naman nila, naiinip na sabi ni Jo. Paikut-ikot sa paglalakad ang dalagita sa clubhouse ng B1 Gang sa bakuran ng mga Rodrigo. Kuya, i-beep mo uli si Kiko. Hindi puwede. Ginagamit pa rin ni Daddy ang phone. Saka darating na sila, alo ni Gino sa kapatid.

37 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Upang huwag mabagot, ibinaling ni Jo ang pansin sa souvenir cabinet ng B1 Gang. Dito nila inilalagay ang mga alaala ng bawat kasong nalulutas nila. Naroon ang isang piraso ng ngipin ng buwaya, lumang payneta, maskara, braille watch at iba pa. Hanggang sa madako ang paningin nito sa isang malaking balahibo ng ibon. Balahibo iyon ng Philippine Eagle, ni Pag-Asa. Naalala tuloy ni Jo ang kanilang ginawa noon para sa mga agila. Hellloooo! putol ng tinig sa isipan ni Jo. Bigla itong napapihit. Kilala nito ang bating iyon ni Boging. Kapwa nakangiti ang mga binatilyo nang pumasok sa clubhouse. Negative ang test! balita agad ni Kiko. Yeesss! masayang bulalas ng magkapatid. Ano raw ang mangyayari kina Gorio? Si Gino. Baka i-turn-over sa Manila Zoo. Pero wala pang tiyak na plano, sagot ni Kiko nang may narinig silang sasakyan na tumigil sa harap ng kabahayan. Sinilip ng barkada ang dumating. Isang taksi ang nakahinto. At nagulat sila nang may bumabang foreigner. Mukhang Amerikana. Naka-T-shirt ito, nakamaong na pantalon at

38 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES hiking shoes. May bitbit iyong itim na bag; iyong tipong case ng video camera. May camera ring nakasukbit sa leeg ng babae. Pero hindi instamatic; mukhang pangprofessional dahil may zoom lens. Pinindot ng matangkad na babaeng may blondeng buhok ang door bell. Lumabas si Mrs. Rodrigo. Sa pag-oobserba nina Gino, mukhang inaasahan na ni Aling Linda ang dumating dahil mabilis iyong pinatuloy. Na-intriga sina Gino at Jo. Nagkatinginan naman sina Kiko at Boging. Sa hitsura pa lamang ng dumating ay hindi mapagkakailang journalist iyon. At tiyak nilang si Mang Mike ang pakay ng banyagang bisita. Tahimik na nagkaunawaan ang barkada. Tulad ng palagi nilang ginagawa, tatambay uli sila sa salas. Upang makaasang marinig ang usapan ng ama at ng bisita nito. Sama-samang nagtuloy sa kabahayan ang apat. Naupo sina Gino at Kiko sa sofa at tigisang naghagilap ng babasahin. Mabilis namang ikinabit ni Jo ang play station at kunwari y naglalaro sila ni Boging. Pero huwag ka, ang hina naman ng volume ng telebisyon. Jo, hinaan mo pa, bulong ni Gino na nakadikit ang tainga sa dingding. Hindi ko maintindihan ang usapan.

39 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES I-mute mo na lang, habol ni Boging sa dalagitang may hawak ng remote control nang biglang bumukas ang pinto ng opisina. Si Mang Mike! Mabilis na umarteng may ginagawa ang apat upang huwag mabuko. Sabi ko na nga ba t narito kayo, tatawatawang wika ng lalaki. Pumasok kayong apat dito sa opisina at may ipapakilala ako sa inyo. Nagkatinginan ang mga kabataan. Napakamot ng ulo. Matapos nilang maghirap umarte, eto t papapasukin din pala sila sa loob. Kids, this is Miss Alana Joice, pakilala sa kanila ni Mang Mike nang makapasok sila sa tanggapan. Hello, bati ni Alana. Fine-looking lads, you are. Napakunut-noo ang mga kabataan. Ano raw? tahasang sabi ni Boging. Hindi kasi nila naintindihan ang sinabi ng babae dahil sa kakaibang punto niyon. Natawa si Alana sa reaksiyon ng apat. Sorry. I keep forgetting you speak American English here. I m from England, you see, that s why I talk different. England? That s where Prince Charles and Princess Diana come from, sabi ni Jo. Tumango si Alana.

40 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES And Sherlock Holmes, dagdag ni Kiko. And James Bond, habol ni Gino. Smart kids, you have here, ani Alana sa lalaki. Naparito si Ms. Joice dahil sa inilabas nating artikulo kahapon sa dyaryo. Interesado siya sa kaso nina Gorio, paliwanag ni Mang Mike sa mga bata. Are you a photojournalist? baling ni Gino sa babae. Hmmm... not quite. Although I depend a lot on my camera and journalistic skills. But most of the time, I do detective work, sagot ni Alana. You re an investigator? hula ni Jo. Mostly. You see, I belong to a private organization called Environment Investigation Agency or EIA. Our main task is doing investigative reporting about illegal wildlife trading. So we like to call ourselves, wildlife detectives. Wildlife detectives, ulit ni Kiko. Okey yon a! Papunta talaga sa Hong Kong si Ms. Joice dahil mayroon silang expose ro n tungkol sa mga tigre, singit ni Mang Mike. Stop-over lang ang plano niya rito nang mabasa niya ang tungkol kina Gorio. Ano ho ngayon ang sadya niya rito? ani

41 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Boging. Gusto raw niyang gumawa ng maiksing backgrounder ukol sa wildlife trading sa Pilipinas. The problem is, she can only stay until tomorrow. Is that right, Ms. Joice? baling ni Mang Mike sa bisita. Yup. Another problem is that I m English. And I know Filipinos are more at ease with Americans which makes my doing solo undercover work here terribly difficult. Specially in such a short time, dagdag ni Alana. Kaya gusto niyang makahanap ng makakatulong, tumatango sa pagsang-ayong sabi ni Mang Mike. Buti naman ho at dito siya nagpunta. Tiyak na matutulungan n yo siya, Mang Mike, ani Kiko. Iyon ang una naming usapan. Pero nang banggitin kong katulong ko kayong mangalap ng impormasyon sa kaso ni Gorio e meron siyang ibang naisip. Ano ho? halos sabay at sabik na tanong ng apat. Baka raw gusto ninyong maging junior wildlife detectives ng EIA?

42 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 7 UNDERCOVER AGENTS PANAY ang kaway nina Jo at Miss Alana sa videocam na hawak ni Gino. Aliw na aliw ang dalawa habang nakapose sa pagitan ng mga kulungan ng maiingay na ibon at mga aquarium na puno ng makukulay na isda. Tuwang-tuwa ring nakamasid ang mga tindera ng magkakatabing pet shops at ang ilang mamimili sa Cartimar, isang sikat na bilihan ng mga hayop sa Pasay. Sa paningin ng mga ito y pangkaraniwang turista si Alana na ipinapasyal ng mga kabataan. Hindi pumasok sa isipan ng mga miron na nagpapanggap lamang ang tatlo. Sabihin pa, mabilis pa sa alas kuwatro na pumayag ang barkada sa alok ni Alana. Kasi naman, para na ring itinanong mo sa unggoy kung gusto nitong maglambitin sa puno. At ngayon nga y nagkukunwari silang namamasyal habang malayang kumukuha ng footages ng mga hayop na ipinagbibili. Ayon sa babae, isa ito sa ginagamit na paraan ng E.I.A. sa pagmamatyag at pagkuha ng ebidensiya. Sa ganitong pagpapanggap ay hindi sila

43 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES pinagsususpetsahan ng mga nagtitinda kaya malaya nilang nakukuhanan ng video ang mga hayop. At kung minsan pa nga raw ay nahihimok nilang sumali sa video ang mismong may-ari ng tindahan ng mga endangered species. Such lovely parrots. They re so colorful, malakas na sabi ni Alana upang masagap ng mikropono ng videocam. Would you like to buy one, Ma am? maagap na alok ng tindera. Oh, I want to but I still have to go Hong Kong. It would be hard for me to get a pet at this time, kunwari y nadismayang sabi ni Alana na muling ibinaling ang atensiyon sa mga loro. Sayang nga e, singit ni Jo. Gusto sana ni Tita na magkaroon ng souvenir mula sa Pilipinas. Mahilig kasi siya sa mga hayop kaya dito namin siya dinala ni Kuya. Patuloy sa pagkuha ng video si Gino. Ngunit sa isip ay nananalangin siyang kumagat sana sa pain nila ang tindera. Bago sila nagtungo rito ay nag-usap sila kung ano ang papel na gaganapan at kung paano nila malalansi ang tindera na alukin sila ng bawal na paninda. Nilingon ng tindera si Gino. Parang iniistima nito ang binatilyo. Tapos ay ibinaling

44 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES ang tingin kay Jo. Tila ba pinag-aaralan nito ang hitsura ng tatlo. Kung souvenir ang gusto ng kasama n yo, interesado kaya siya sa mga stuffed animals? sa wakas ay alok nito kay Jo. Bumilis ang tibok ng puso ni Jo. Ito na kaya ang break na hinahanap nila? Inulit ni Jo ang alok ng tindera kay Alana na agad namang kinakitaan ng magkahalong interes at pagdadalawang-isip sa mukha. Para bang hindi ito makapagdesisyon. Kung hindi kilala nina Jo at Gino ang kasama, pati sila y maniniwalang inosenteng turista lamang ang babae sa galing nitong umarte. Would you like to see them? They are beautiful, diretsahang alok ng tindera. Well, okay. But I can t promise you I ll buy one, pahiyang ni Alana. Where are they? Inside, sabi ng tindera na sinenyasan silang sumunod. Ngunit bago pumasok ang tatlo ay kinuha ni Alana kay Gino ang videocam. Sumunod sina Ms. Alana at Jo sa loob ng shop, sa pinakadulo. Nagpaiwan si Gino sa bukana para magmasid sa kabuuan ng tindahan. At makapagtanong. Nakatalikod si Gino nang may bumundol sa kanyang likuran. Naku, sorry. Di ko sinasadya, mabilis na

45 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES hingi ng paumanhin ng binatilyong nakabangga kay Gino. Okey lang, nakangiting sagot ni Gino nang makita niyang may hawak na plastic bag na may lamang butil-butil ang nakabangga sa kanya. Napansin ng binatilyo na nakatingin si Gino sa supot. Pagkain to ng isda. Nagpapakain kasi ako kaya hindi kita nakita, paliwanag niyon. Dito ka nagtatrabaho? Part-time lang, tango niyon. Bale working student. Nasa high school ako. Pareho tayo. Ako nga pala si Gino. Ako si Toto. Puwede ba kong manood sa pagpapakain mo? Lumingon si Toto sa opisina ng amo. Nakakandado pa rin ito. Sige. Wala pa naman si boss. Mahigpit kasi iyon e. Baka pati ikaw madamay pag pinagalitan ako. Bakit niya naman tayo pagagalitan? Ay naku, hindi mo kilala si Mr. Wong. Talagang masungit iyon pero nitong mga huling araw eh lalong naging grabe. Kahit napakaliit na bagay, pumuputok na agad ang butse, naiiling na sagot ni Toto. Ewan ko ba. Kung ako lang ang kasing yaman n ya, hindi na siguro ako magagalit pa. Ganoon ba kalaki ang benta ng shop na

46 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES to? ani Gino sa katabing naghuhulog ng pagkain sa aquarium ng goldfish. Hindi naman gaano. Pero si Mr. Wong din kasi ang nagsusupply ng hayop sa ibang mga tindahan dito. Doon siguro siya kumikita. Sabi ng tindera n yo may stuffed animals kayo. Si Mr. Wong din ba ang nagsusupply n on? patay-maling tanong ni Gino. Hindi ko alam. Pero ang alam ko kami lang ang mayroong gano n, sagot ni Toto. Napagpasyahan ni Gino na ipagpatuloy ang pakikipag-usap sa bagong kakilala. Binayaan na lamang niya sina Jo at Ms. Alana sa loob. VERY NICE, ha? sabi ng tindera kay Ms. Alana matapos buksan ang isang kabinete. Lumantad ang apat na stuff animals sa loob. Kung nagulat man ang dayuhan ay hindi iyon mapapansin sa mukha niyon. Basta t inayos lang niyon ang nakasukbit na videocam sa balikat na parang nabibigatan. Lumapit iyon sa mga stuff animals. Isang uri ng pawikan, ibong kalaw at Philippine Eagle ang naroon. Lahat ng mga ito y endangered species. These animals are found only in the Philippines, pagmamalaki ng tindera.

47 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Really? How much are they? sagot ni Alana na hinawakan ang may kalakihang pawikan. Kinuha ito ng babae at wari y pinagaaralan. Nakikitingin si Jo nang mapansin nito ang videocam na nakasukbit sa balikat ng kasama. Nakasindi ang maliit na ilaw na pula ng camera. Ibig sabihin, patuloy sa pagtakbo ang video tape at nagre-record pa rin ito. Sasabihin na sana ni Jo ang napansin nang magtama ang mata nila ni Alana. At sa gulat ng dalagita, palihim at mabilis na kumindat ang babae. Napangiti sa sarili si Jo nang makuha ang ibig parating ni Alana: sinadya niyong tumatakbo ang kamera. Kahit nakasabit lang ito sa balikat, ang lens nito ay laging nakatutok sa kabinete. Lingid sa tindera, kanina pa pala kinukuhanan ni Alana ang mga stuff animals. Nagtawaran pa sina Alana at ang tindera. Ngunit sa huli ay nagpalusot na lamang si Alana na titingin muna sa ibang tindahan bago iyon magpasiya. The poor animals! bulalas ni Alana kina Jo at Gino nang makalayo ang tatlo sa mga pet shops. Why didn t you buy one? You can use it as an evidence? tanong ni Gino.

48 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES The video footage is sufficient, paliwanag ni Alana. And if I bought the eagle or the sea turtle, I m afraid the store owner would just get another one to replace his stock. You must remember, kids: if there are no buyers, there will be no sellers. So what now? tanong ni Jo sa mga kasama. Let s go home and wait for Kiko and Boging, yaya ni Alana. I hope they also had a good mission.

49 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 8 HIDDEN CAMERA MALAPIT lang yon, Bogs. Lakarin na natin, sabi ni Kiko nang makababa sa PhilCoa sa Quezon City ang dalawa. Galing na sila sa Ninoy Aquino Park kung saan nila kinunan ng video sina Gorio at ang ibang unggoy. Iyon ang misyon na ibinigay sa kanila ni Alana. Nang matapos ay nagyaya rito sa U.P. Diliman si Kiko dahil minsa y nakakita siya ng nagtitinda ng mga ibon sa tabi ng kalye. Nagbabakasali siyang matiyempuhan nila ang nagtitinda at makuhanan iyon ng video. Teka muna, Kiko, pigil ni Boging sa kasama. Hindi ba t sabi ng mga taga- Protected Areas & Wildlife Bureau sa tin kanina eh bawal na ang magtinda ng mga hayop na hinuli mula sa kagubatan? Oo. Ang puwede na lang itinda ay yung galing sa mga licensed breeders, sagot ni Kiko. Illegal trader kaya tong pupuntahan natin? tanong uli ni taba. Sa malamang, tango ni Kiko, kasi hindi naman sila permanenteng nakapuwesto rito. Ibig mong sabihin palipat-lipat sila ng

50 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES lugar? Oo. Nasa sasakyan nila ang mga ibon. Saka lang nila idini-display sa tabing kalye pag nakaparada na sila. Bakit ba, Bogs? Kung alam kasi nilang bawal ang ginagawa nila, palagay ko y hindi tayo bastabasta makakakuha ng video. Tapos, hindi naman tayo puwedeng magpanggap na turista dahil wala sa hitsura natin, Kiko, kahit pa may dala kang videocam, sagot ni Boging na inginuso ang maliit na backpack na nasa likod niya. Estudyanteng-estudyante talaga ang dating ng dalawa. Oo nga no. At hindi rin uubra ang pagiging school journalists natin dahil lalo silang hindi papayag, napangiwing sagot ni Kiko. Pero sayang kung di tayo makakakuha ng video. Ibang anggulo to sa report ni Ms. Alana. Hmmm... If there s a will, there s a way, ani Boging na nag-iisip ng paraan. Ilang segundo lamang at nagulat si Kiko sa bulalas ni taba. Eureka! Alam ko na. May naisip ka nang paraan? hindi makapaniwalang tanong ni Kiko sa kasama. Ha...? A e wala pa, nahihiyang sagot ni Boging. E anong isinisigaw-sigaw mo? Ang ibig kong sabihin, alam ko na kung

51 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES saan tayo puwedeng mag-isip ng gagawin natin, ngingisi-ngising paliwanag ni Boging. Sabi na nga ba t hindi ka makakatiis, umiiling na sabi ni Kiko. Sige na nga. Saan tayo? Sa Jollibee o sa McDo? tanong ni Kiko dahil ang binabaan nilang jeepney stop ay nasa harap mismo ng mga fastfood stores. UBOS na ang french fries at taob na ang mga baso ng softdrinks sa mesa nina Kiko at Boging pero wala pa rin silang maisip na plano. Hinihimas ni Kiko ang suot na hikaw habang nag-iisip nang may lumapit na crew member. Puwede ko nang ligpitin to? tanong ng dalaga. Oo, thank you, sagot ni Kiko na agad kinuha ang kanyang baseball cap na nakapatong sa tray. Teka, teka! habol ni Boging sa babae. Sayang e. Akin na lang to, ha? Oo ba, tatawa-tawang sagot ng crew member dahil gusto pang i-take home ni taba ang dalawang maliit na supot ng asin na hindi nila nagamit. Wala ka namang patawad, Bogs, ani Kiko habang isinisilid ng kaibigan ang asin sa backpack.

52 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Aba, malay mo kailanganin natin to, pagtatanggol ni taba sa sarili. Iba na siyempre ang laging handa. Bakit ano pa ba ang laman ng bag mo? Napangiti muna si Boging bago sumagot. Marami... Isa-isang dinukot niyon ang laman ng bag. May catsup... chopsticks... paminta... toothpick... asukal... can opener... tissue paper--- Wow! manghang putol ni Kiko. Kalan na lang ang kulang d yan, Bogs at may baon ka nang kusina. Nagkatawanan ang dalawa. Tapos ay nagkatitigan. Naiisip mo ba ang naiisip ko? nakangiting tanong ni Kiko sa kaibigan. Hindi na sumagot si Boging. Inayos niyon ang laman ng bag. Siniksik niyon sa ilalim ang mga abubot. Kinuha naman ni Kiko ang videocam mula sa paanan niya. Kasya kaya? sabi ni Kiko habang isinisilid nila ni Boging ang videocam sa bag ni taba. Ilawit natin tong lens pero tatakpan ko ang ibabaw ng notebook para hindi obvious, mungkahi ni Boging. Ilang sandali pa at kapwa nakangiti nang malapad ang dalawang binatilyo. Kahit saang anggulo nila tingnan ang backpack ay hindi

53 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES mahahalata ninuman na may camera sa loob. Sino ng magdadala nito? tanong ni Boging. Ikaw na. Subukan mo nga, sagot ni Kiko. Maingat na isinuot ni Boging ang backpack. Inayos pa nang kaunti ito ni Kiko para diretso ang kuha ng camera. Tandaan mo, Bogs. Kung saan nakaturo ang kanang balikat mo, doon din nakatutok ang camera, sabi ni Kiko. Pero mamaya mo na i-on ang camera pag malapit na tayo, ani Boging. At... kung nariyan sila ngayon. Sana, hiling ni Kiko. Limang minuto silang naglakad. At saka lamang nagkangitian ang dalawa nang makita nilang naroon nga ang nagtitinda ng ibon. Kahit malayo pa sila ay agad nilang natanaw ang mga hawla sa tabing daan. Sandali silang huminto upang i-on ni Kiko ang camera. Game ka na, Bogs? Game na game na! ganadong sagot ni taba. Kunwari y masayang nag-uusap ang dalawa nang makalapit sila sa sasakyang nakaparada sa tabing kalye. Napansin agad ni Kiko na kakaiba ang sasakyang ginagamit ng nagtitinda ng ibon. Pasadya iyon, assembled lamang sa talyer.

54 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Parang Tamaraw FX ang hitsura. At tinted ang mga bintana kaya hindi makita ni Kiko ang loob. Wala rin iyong pintura. Kung ano ang yerong ginamit sa body ay iyon na ang finish. Pasimpleng sinilip ni Kiko ang plate number. CMA Letter C ang simula, naisip ni Kiko. Ibig sabihin, sa Region III nakarehistro ang sasakyan. Nakasilong ang sasakyan sa lilim ng mayabong na puno. Kasalukuyang nililinis iyon ng isang lalaking walang pantaas at nakapantalon lamang. Ang kabila ng kalye ay malawak na vegetable farm na may mahahabang garden plots ng iba t ibang klaseng gulay. Nang ituon ni Kiko ang paningin sa mga hawla ay saka lamang niya nakitang pinagpatung-patong pala ang mga kulungan. Tatlong patong iyon at limang kulungan bawat hanay. Pares-pares ang mga ibon sa loob ng hawla. Ang nasa ibabaw ay hawla ng iba tibang klaseng loro at mga mynah bird. Sa gitnang hanay na kulungan ay mga loro rin pero mas maliliit ito kaysa sa nasa itaas. At ang nasa pinakailalim naman ay naglalaman ng mga mayang kosta at mga maliliit na kuneho.

55 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Mayroon ding malalaking kulungan sa tabi. Ang isa nga y may lamang malaking puting loro na may dalawang piye ang laki. Maiingay ang mga ibon. Nakatutuwang pagmasdan. Nakakaaliw. Kailangan pang ipaalala ni Kiko sa sarili na hindi na dapat bumili ng hayop para gawing alaga. Ayon kasi kay Alana, sa bawat isang hayop na hinuli sa kagubatan, may katapat itong namatay. Ibig sabihin, kung ang mangangaso ay nakakahuli ng 50 loro, hindi bababa sa 25 ang mamamatay bago pa makarating sa siyudad ang mga ibon upang ipagbili. At karaniwan sa mga bumibili ay ginagawang aliwan lamang ang hayop. Kaya tiyak na hindi iyon makapag-aanak at sa malamang ay mamatay na rin sa kulungan. Hindi na mabilang ni Kiko ang mga inalagaang ibon noong bata pa siya. At lahat ng mga iyon ay nagkamatay din kahit pa maingat siyang mag-alaga. Hindi lamang iyon. Alam ni Kiko na may mga uri ng loro na monogamous. Ibig sabihin, isa lamang ang asawang pinipili nito sa habambuhay. Kapag namatay ang kapares nito ---o kaya y mahuli at magkahiwalay sila--- ay hindi na ito maghahanap ng ibang asawa. Kaya hindi na rin ito magkakaanak.

56 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES At kahit mababa pa sa 55 ang grade mo sa math, malinaw na kung magpapatuloy ang ganitong klaseng negosyo ay hindi na makakakita ng hayop ang susunod na kabataan... puwera na lamang iyong mga nasa larawan. Isa-isang inusisa nina Kiko at Boging ang mga hawla. Kunwari y namimili sila. Ngunit ang totoo y upang makuhanan ang lahat ng mga ibon. Palihim na kinindatan ni Kiko si Boging bago siya lumapit sa nagtitinda. Naiwan si taba na kunwari y nilalaro ng daliri ang isang ibon. Ngunit pasimpleng itinutok niyon ang videocam sa dako ni Kiko. Magkano ho yong lorong iba-ibang kulay? Yung nasa dulo, panimula ni Kiko sa dalawang lalaking nakaupo sa lilim ng puno. Tumayo ang isang mama. Limang libo. Pares na yon, nakangiting sabi nito. Ang mahal pala. E yun hong pula? Ganoon din. Galing pa kasi sa Indonesia ang mga yan, sagot ng lalaki. Iyong nasa ibaba, boy, dalawang libo lang ang isa. Mabait ang lalaki. Naglalaro sa trenta ang idad. Maayos din ang anyo nito. Hindi iyong tipo na inaasahan ni Kiko na walang modo o kaya y gusgusin. Na-guilty tuloy ang binatilyo sa ginagawa nila ni Boging.

57 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Ngunit sa isang banda, hindi naman sinasabi nina Kiko na masamang tao ang kaharap. Kaya nga lamang ay hindi siguro nito nalalaman ang tunay na kalagayan ng mga hayop sa kagubatan. Na dapat na itong magiba ng hanapbuhay. Wala ho akong ganoong kalaking pera, ani Kiko. Magpapabili lang ako sa tatay ko. E di bumalik ka bukas. Isama mo ang tatay mo, malumanay pa ring sabi ng mama. Nandito rin ho kayo bukas? Isang linggo kami rito. Marami kasing dumadaan dito ngayon, paliwanag ng lalaki. A, sana ho sa probinsiya kayo pumuwesto. Mas marami yata ang mahilig sa hayop do n. Tumango ang lalaki. Oo nga kaya lang hindi na kami puwede ro n. Pinagsabihan na kami e. Tama si Boging. Alam nilang hindi na sila dapat nagtitinda ng hayop, naisip ni Kiko. Noon nga sa Cavite e umaabot sa 150 thousand pesos ang benta ko, patuloy ng lalaki. Nakabenta pa nga ako ng agila do n. Ano hong agila? Yung kulay brown? Hindi. Yung Monkey-eating eagle. Diyes mil ang isa no n. Pero per order yon. Hindi puwedeng i-display, pagmamalaking sagot nito na walang kahina-hinalang karagdagang

58 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES impormasyon laban sa kanila ang sinabi. Napalingon si Kiko sa dako ni Boging. Lihim siyang napangiti nang mapansing nakatutok pa rin sa kanila ang kamerang nakatago sa bag ni taba. Na-i-record ang sinabi ng mama. Tama rin si Ms. Alana. Madalas ay kusang nagsasalita ang nagtitinda kapag hindi ito naghihinala. Tuluyan nang naglaho ang natitirang simpatiya ni Kiko sa kausap. Kahit sino ay nakakaalam na kaunti na lamang ang natitirang Philippine Eagle. At ang pagkakitaan pa iyon ay sukdulan na. O ano? Alin ba d yan ang gusto mo para ma-ireserba ko na, tanong ng lalaki na nagpasimulang maglakad papunta sa mga hawla. Yun hong nasa ibaba na lang. Masyadong mahal yong nasa itaas eh, ani Kiko habang humahakbang sila palapit sa mga loro kung saan nakatayo si Boging. Kailan kayo babalik? Bukas? Oho, pagsisinungaling pa ni Kiko. Bayaan n yo at pipilitin kong isama ang tatay ko. Ikaw, iho? Wala ka bang nagugustuhan, tanong ng lalaki kay Boging. Ang ku-cute ho ng rabbit n yo, mabilis na

59 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sagot ni Boging. Nakaturo iyon sa kulungang nasa pinakailalim. Nasa loob nito ay mga batang kuneho. Kasing laki lamang ng kamay ni Boging. Animo y mga laruan. Matutuwa si Jo pag ibinili natin siya, Kiko. Lalo na yong puti o, sabi ni Boging na agad yumuko upang ituro sa kasama ang tinutukoy. Halos lumuwa ang puso ni Kiko sa ginawa ni Boging. Nawala sa loob ng kaibigan na hindi ito dapat kumilos nang marahas. Nahulog ang notebook na nakatakip sa kamera. Lumantad ang lente ng videocam! Napatingin si Kiko sa mama. Nakakunotnoo na ang lalaki. Ano yang nasa bag mo? may pagdududa sa tinig na tanong nito. Agad na dumiretso ng tayo si Boging. H- Ho? Kamera ho. Gamit ko ho sa eskuwela. Member kasi ako ng drama club, mabilis na sangga ni Boging. Ngunit hindi naglaho ang kunot sa noo ng mama. Talaga? Meron din ako niyan sa bahay. Patingin nga ng videocam mo, sabi nito sa tonong hindi natutuwa. Umangat ang mga kamay ng lalaki. Akmang kukuhanin ang backpack ni taba. Mahigpit na hinawakan ni Kiko ang kaliwang braso ng kaibigan at hinila iyon. Bogs, takbo! Bilis! tarantang sigaw ni Kiko sa kasama.

60 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Hoy! Tumigil kayo! sigaw ng lalaki na agad sinenyasan ang mga kasama. Maiwan ka rito, anito sa lalaking naglilinis ng sasakyan. Galit na galit na hinabol ng mamang nagtitinda at ng isa pang kasama nito sina Kiko at Boging.

61 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 9 LABANAN SA GULAYAN HINDI PA nakakalayo sina Kiko nang lingunin ng binatilyo ang pinanggalingan. Nahigit ni Kiko ang hininga nang makitang hinahabol sila ng tindero at ng kasama nito. Maliksi ang mga lalaki. Mukhang nasa kondisyon ang pangangatawan. Tiyak ni Kiko na aabutan sila ng mga ito kung mananatili sila sa kalye. Habang patuloy sa pagtakbo ay nag-iisip si Kiko. Iginagala ang mga mata. Bogs, tumawid tayo! Do n tayo tumakbo! Ang vegetable farm ang tinutukoy niya. Muling hinila ni Kiko ang kaibigan patawid sa kalye. Malakas na bumusina ang isang kotse. Muntik nang mahagip nito sina Kiko at Boging na natatarantang tumawid. Bogs, bilis! sabi ni Kiko sa kasamang humihingal na agad dahil sa bigat ng katawan. Higit na mas mababa sa kalye ang gulayan. Saka lupa iyon kaya malambot. Naisip ni Kiko na tumalon para mas mabilis siyang makababa. Ang problema, hindi niya nabitawan ang braso ni Boging. At dahil hindi inaasahan ni taba ang ginawa ni Kiko nawalan ng balanse si Boging. Nagsimula iyong matumba.

62 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Aaaah! nagulat na sigaw ni Boging kasunod ng paggulong niyon pababa sa gulayan. Sa may paanan ni Kiko tumigil ang paggulong ni Boging. Mabilis na tinulungan ni Kiko na makabangon ang kaibigan. Sorry. Nasaktan ka ba? tanong agad niya. Nakangiting umiling si Boging matapos na pakiramdaman ang sarili. Madamong parte ang ginulungan ni taba kaya hindi iyon nasaktan. Nang biglang sumulpot sa dakong itaas ang mga humahabol sa kanila. Ayun sila! Sa ibaba! sigaw ng isang mamang nakaturo sa mga binatilyo. Takbo uli, Bogs! baling ni Kiko sa kasama ngunit hindi na niya iyon kailangang pagsabihan. Nakabuwelo na si Boging at kumakaripas na ng takbo. Nangilid sa mga nakatanim na petsay ang dalawa. Napansin ni Kiko na puro gulay ang tanim. Ibig sabihin, mababa lamang ang mga halaman kaya wala silang maaaring pagtaguan. Ang pinakamataas na pananim ay mga cauliflower. Kaya lang uusli pa rin ang malaking puwit ni Boging kahit pa dumapa iyon sa gulayan. Hoy! Tumigil kayo! sigaw uli ng nagtitinda ng ibon.

63 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Nang lumingon si Kiko ay nakita niyang nakababa na rin mula sa kalye ang humahabol sa kanila. Ngunit nag-short-cut ang mga ito. Tahasang nagtatakbo sa mga pananim. Walang pakundangang tinapakan ang mga kawawang gulay. Sa ginawa, saglit lamang ay nangalahati na ang distansiya ng mga ito mula kina Kiko at Boging. Malayo pa ang kabilang dulo ng pananiman kung saan mayroon ding kalye. Sa tantiya ni Kiko ay halos kalahating kilometro ang dapat nilang takbuhin upang maabot ang kabilang dulo. Alam niyang hindi kayang tumakbo ni Boging nang ganoong kalayo. Tiyak na aabutan sila ng mga lalaki. Kailangan nilang makaisip ng strategy. Bogs, maghiwalay tayo! naisip ni Kiko habang patuloy sila sa pagtakbo. Ah-anho kha-kamo? hirap na sabi ni Boging. Lawit na ang dila ni taba sa pagod. Pumapalatak ang pawis sa buong katawan. Basang-basa ang suot na T-shirt. Yon lang ang pag-asa mong makatakas. Ibigay mo sa akin ang bala ng videocam. Tapos maghiwalay tayo para ako ang habulin ng mga mama. Doon na lang tayo magkita sa Red Ribbon sa may Circle, paliwanag ni Kiko.

64 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Pa-Phaano kho maaalis ang bala? K- khailangang tu-tumitigil muna tayo, humihingal na sagot ni Boging. Patuloy pa rin sila sa pagtakbo sa pagitan ng mga cauliflower. Sige. Basta bilisan mo ang kilos ha, Bogs, sang-ayon ni Kiko na biglang huminto. Bigla ring tumigil si taba. Pero sanhi ng labis na pagkahapo, nanghihinang napaluhod si Boging sa pagitan ng mga tanim ng cauliflower at kamatis. Ngunit may presence of mind pa rin si taba. Mabilis na hinubad niyon ang backpack at saka inalis ang tape ng videocam habang nakaluhod. Nilingon ni Kiko ang mga humahabol. Galit na galit ang tindero. Nakangiwi ang mukha nito sa poot. Naramdaman ni Kiko na inilalagay ni Boging sa kaliwang kamay niya ang video tape. Inangat ni Kiko ang bala. Tila nanunuyang iwinagayway niya iyon sa mga humahabol upang ipakitang nasa kanya na ang pakay ng mga lalaki. Nang may biglang sumuot na ideya sa kukote ni Kiko. Palihim na humawak ng may kalakihang bungkos na cauliflower si Kiko. Mas malaki iyon kaysa sa kamao niya. Pasimpleng pinigtal ni Kiko ang bulaklak nang

65 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES hindi inaalis ang tingin sa mga lalaki. Ang tindero ang pinili ni Kiko. Naghintay pa ng ilang sandali si Kiko. Nang sa tantiya ng binatilyo na wasto na ang distansiya nila sa mga humahabol ay malakas niyang ibinato ang hawak. Iyong parang pukol ng pitcher sa baseball. At dahil hindi inaasahan, hindi nakailag ang tindero. Sapol ang mama sa bunganga! Napatigil itong hawak ang pumutok na labi. Kiko Martinez, three points! malakas pang sabi ni Kiko na nakataas ang dalawang braso. Nakita ni Boging ang ginawa ni Kiko. Luminga-linga rin siya. At napangiti si taba nang masilayan ang mga malalaki at mapupulang kamatis sa dako niya. Agad siyang pumitas ng dalawang piraso. Iyong bangon ni Boging mula sa pagkaluhod ay tuluy-tuloy niyang inihagis nang buong lakas ang kamatis sa kasama ng tindero. Hagip sa kanang mata ang mama. Sumabog ang kamatis at nasilam ang lalaki sa katas niyon. Hindi tuloy nito makita ang tinatakbo kaya nagkatisud-tisod ito sa mga pananim. Hanggang sa tuluyang madapa ang loko. Subsob sa lupa. Parang ipinangararo ang mukha. Tuwang-tuwa si Boging. Unang hitsa pa

66 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES lamang, bull s eye na agad. Hindi na niyon kailangang batuhin pa uli ang lalaki. Masasayang lang tuloy ang hawak pa niyong pulang kamatis. Anong sayang? Garden fresh to a, isip ni taba. Ikinuskos muna ni Boging ang kamatis sa manggas at saka kinagatan ito. Nagulat pa si Kiko nang malingunan niyang nakangising ngumunguya ang katabi. Bogs, takbo na bago sila maka-recover! paalala niya sa kaibigan. Mabilis na inubos ni taba nang isang kagatan lamang ang hawak na kamatis bago iyon muling tumakbo. Doon ka magpunta sa kanan. Sa may building na yon! habol ni Kiko sa kaibigan. Isinilid ni Kiko ang video tape sa likurang bulsa ng pantalon at saka siya nagtatakbo sa kabilang direksiyon. Malayu-layo na rin ang natakbo nina Kiko at Boging nang mahimasmasan ang mga lalaki. Sandaling nalito ang mga mama nang makitang magkaibang direksiyon ang tinatahak ng mga binatilyo. Iyong isa ang may dala ng tape. Bayaan na natin si taba, utos ng tinderong may namamagang labi. Nangyari ang inaasahan ni Kiko! Makakatakas na si Boging. Ngunit may

67 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nabuong plano sa isip ng tindero. Teka! pigil nito sa kasamang namumula ang kanang mata. Mabuti pa bumalik ka sa sasakyan. Gamitin mo para maunahan mo yang bata! Ko-kornerin natin siya! Nakangising tumalima ang inutusan. Habang tumatakbo pabalik sa sasakyan ay iniisip na nito ang paghihiganting gagawin nila kay Kiko.

68 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 10 ANG ESTUDYANTE SAGLIT na huminto sa pagtakbo si Kiko nang makarating siya sa isang sapa. Mababaw at makitid iyon. Dalawang dipa lamang ni Kiko ang lapad ngunit mabilis ang daloy ng malinaw na tubig. Inalis ni Kiko ang suot na baseball cap at ipinamaypay niya iyon habang tinatanaw ang nasa kanyang harapan. Napangiti siya nang makitang malapit na siya sa University Avenue; ang main road ng Pamantasan ng Pilipinas. Natatanaw na niya ang mga pumapasadang dyip na maaari niyang masakyan. Nilingon ni Kiko si Boging. Yesss! masayang bulalas niya nang makitang makakaligtas na rin ang kabarkada. Ibinaling ng binatilyo ang paningin sa mga humahabol sa kanila. Napakunot-noo si Kiko nang makitang isang lalaki na lamang ang tumatakbo sa gulayan. Hindi nabahala si Kiko. Tutal, makakaligtas na rin naman siya. Isinuot uli niya ang cap bago siya nanulay sa nakabuwal na puno upang makatawid sa sapa. Madamo ang kabilang panig ng sapa dahil hindi na iyon bahagi ng vegetable farm.

69 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Habang naglalakad patungo sa kalye ay hinahawi ni Kiko ang mataas at malagong damo. Nagpakawala ng malalim na buntunghininga si Kiko nang makaahon siya patungo sa kalye. Napatingin tuloy sa kanya ang isang babaeng estudyante na naghihintay ng masasakyan. Nilingon ni Kiko ang vegetable farm. Wala pa rin ang humahabol sa kanya. Tatawid na sana ang binatilyo nang biglang umihip ang hangin. Napasigaw ang estudyante nang tangayin ang ilang papeles nito. Ang term paper ko! bulalas ng babae na nagpasimulang habulin ang mga kumalat na papel. Nilipad ang ilang pahina sa may paanan ni Kiko. Mabilis na yumuko ang binatilyo upang damputin iyon. Lumapit si Kiko sa babae at iniabot ang pinulot. Thank you, sabi ng estudyante na isaisang inaayos ang mga papel. Iiwan na sana ni Kiko ang tinulungan nang muling napabulalas ang babae. Naku, kulang pa ko ng isang page! anito. Nandilat ang mga mata ng babae nang makita ang nawawalang pahina na nililipad pa rin ng hangin papunta sa kalye. Nakita rin ni Kiko ang papel. At kahit

70 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nagmamadali ang binatilyo ay naisipan niyang habulin ang papel at tulungan ang babae. Tutal, sandali lang naman. Hinabol ni Kiko ang papel. Nang lumapag iyon sa kalye ay maliksing pinulot iyon ni Kiko. Paunat na ang katawan ni Kiko nang magitla siya sa nakita. Ang sasakyan ng nagtitinda ng ibon. Parating sa dako niya! Palinga-linga ang nagmamaneho. Tiyak ni Kiko na siya ang hinahanap. Mabilis na bumalik si Kiko sa estudyante at iniabot ang hawak na papel. Salamat uli, ha, nakangiting sabi ng babae nang mapansin ang nababalisang mukha ni Kiko. Bakit, boy? anito kay Kiko. Kasi ho may humahabol sa kin. Pero wala ho akong kasalanan. Maniwala ho kayo, natatarantang paliwanag ni Kiko. Napakunot-noo ang babae. Bahagyang nagitla sa pinahayag ni Kiko. Member ka ng frat? May rumble kayo? sunud-sunod na tanong ng babae. Hindi ho! Hindi ho! sagot ni Kiko na tulirong naghahanap ng matataguan. Alam niyang hindi siya maaaring bumalik sa vegetable farm dahil naroon ang isa pang lalaki. At kung mananatili siya sa

71 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES kinaroroonan, tiyak na makikita siya ng nasa sasakyan. Mako-corner siya! Iginala ni Kiko ang paningin. Naghanap siya ng maaaring magamit sa pagtakas. Nang sa dakong kanan ay nakakita siya ng manmade pond na may estatwa ng babaeng naliligo. May nakatanim ding matataas na halamang tubig sa lawa. Iyong parang talahib ang hitsura. Mahahaba ang dahong nakausli sa tubig. Puwede siyang magtago roon! Mabilis na tinungo ni Kiko ang lawa. At sa pagtataka ng estudyante, lumusong ang binatilyo sa tubig. Nagtungo si Kiko sa likuran ng mga halaman at inilubog ang katawan. Tanging ulo na lamang niya na may suot na baseball cap ang nasisilip ng babae sa pagitan ng mga halaman. At sa labis pang pagkamangha ng babae, biglang sumulpot sa pinanggalingan ni Kiko ang isang lalaki. Humihingal iyon at anyong galit. Papihit-pihit ang mukha. Nahulaan agad ng estudyante na ang nagtatago sa lawa ang hinahanap ng mama. Ilang segundo lamang at isang sasakyan ang biglang huminto sa tapat ng jeep stop. Lumapit ang tindero sa sasakyan. Nag-usap ang mga lalaki.

72 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Hindi mo ba nakasalubong? narinig ng estudyanteng tanong ng lalaki sa tsuper ng sasakyan. Hindi e. Baka naman nasa gulayan pa? Tiyak kong wala! Nakita ko siyang umahon papunta rito, galit na galit pa ring sabi ng tindero ng ibon. Nandito lang yon. Baka nagtatago. Bumaba ka diyan at tulungan mo kong maghanap, utos nito sa nasa sasakyan. Kumabog ang puso ni Kiko nang makita niyang magkasamang naghanap ang mga lalaki. Patungo ang mga ito sa pinagtataguan niya! Malapit na sa lawa ang dalawa nang biglang magsalita ang estudyante. Excuse me ho. May hinahanap ho kayo? nakangiting anito. A, e, oo. May nakita ka bang binatilyong nanggaling diyan kanina lang? turo ng tindero sa vegetable farm. Yun hong nakasuot ng baseball cap? Oo! Oo! gigil na gigil na sagot ng lalaki. Nakita mo ba siya, Miss? Pigil ang hininga ni Kiko habang nakikinig sa mga nag-uusap. Baka ibisto siya ng babae. Oho, tumatangong sagot ng estudyante. Nakita ko ho siya. Dilat na dilat ang mga matang

73 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nagkatinginan ang mga lalaki. Napangisi ang mga ito. Nasaan na siya? Sumakay siya ng jeep. Nagmamadali nga ho e. Ha! sabay na bulalas ng mga mama. Saan papunta ang dyip? IKOT ho ang sinakyan niya. Dito lang sa loob ng UP Campus ang biyahe no n, patuloy na pagtatakip ng babae kay Kiko. Diyan ho sa kalyeng iyan nagdaan ang jeep. Baka abutan n yo pa nga ho. Yung kulay dilaw. Tena! Dali! utos ng tindero sa kasama. Mabilis na sumakay ang dalawa sa kanilang sasakyan nang ni hindi man lamang nagpasalamat sa kausap. Humaharurot na pinatakbo ng tsuper ang sasakyan upang humabol sa jeep na kathangisip lamang ng estudyante. NAKAHINGA nang maluwag si Boging nang marating ang gusali. College of Fine Arts, basa ni Boging sa nakasulat sa dinding. Tuluy-tuloy na tinawid ni taba ang bakuran ng kolehiyo hanggang sa umabot siya sa kalye. Agad na pinara ng binatilyo ang unang taksing nagdaan. Mabilis na sumakay sa harapan si Boging. Ibinagsak ni taba ang hapong katawan sa

74 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES malambot na upuan ng taksi. Itinapat pa niyon ang mukha sa aircon upang maibsan ang init na nararamdaman. Hay, sarap! feel na feel na sabi niyon. Napatawa ang tsuper sa inasta ni Boging. Saan tayo? tanong nito sa binatilyong nagpapalamig. Ho? nagulat pang sabi ni Boging. A, sa Red Ribbon ho pala. Sa may Circle, sagot ni Boging. Nagpasimulang umusad ang kotse nang biglang mag-iba ang isip ni taba. Mama, sandali. Bumuwelta ho tayo. Dito na tayo sa kabila dumaan, pigil ni Boging. Pero mas malapit dito, pilit ng drayber. Kahit na ho. May gusto lang akong makita, pilit din ni Boging. Naisip kasi niyong dumaan sa dakong pinuntahan ni Kiko. Gusto niyong malaman kung nakaligtas din ang kabarkada. Ikaw ang bahala, kibit-balikat na sagot ng tsuper na sumunod sa sinabi ni Boging. SALAMAT, sabi ni Kiko sa estudyante na tumulong sa kanyang makaligtas sa mga humahabol. Nakaahon na ang binatilyo sa lawa. Ulo lang niya ang hindi basa. Ganting tulong ko yon sa ginawa mong paghabol sa term paper ko, nakangiting

75 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sagot ng babae. Ano ba talaga yon? Mahabang kuwento ho kasi, sagot ni Kiko na pinipiga ang laylayan ng T-Shirt. Paano ka uuwi niyan? tanong uli ng babae nang may biglang tumitigil na taksi sa kanilang harapan. Kiko! Anong nangyari sa yo? sigaw ni Boging mula sa kotse. Boging! Ba t nandito ka pa? gulat na bulalas ni Kiko. Ang akala niya ay papunta na iyon sa tagpuan nila. Bakit? Ayaw mo ba kong makita? E di sige iiwan na kita, tukso ni Boging sa kaibigang basang-basa. Teka, Bogs. Sandali lang, pigil ni Kiko. Bago siya sumakay sa taksi ay muli siyang nagpasalamat sa estudyanteng tumulong sa kanya. Kiko, diyan ka na muna sa lapag maupo at baka mabasa ang silya, paalala ni Boging sa kasama. Bogs, uwi muna tayo sa amin para makapagpalit ako ng damit, sabi ni Kiko bago siya maupo sa sahig. Okey. Boss, sa Sampaloc ho tayo, ani Boging sa drayber nang magulat iyon sa sunud-sunod na pagsasalita ni Kiko. Palpak! Palpak! Palpak! inis ang tonong ani Kiko.

76 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Anong nangyayari sa yo, Kiko? Okey ka ba? Hindi ako okey, Bogs. Palpak ako! Ano bang pinagsasabi mo? nagtatakang nilingon ni Boging ang kaibigan. Nakalimutan kong alisin sa bulsa ang video tape. Nabasa tuloy nang magtago ako sa tubig! sagot ni Kiko. Malungkot na ipinakita niya ang nasirang tape na may tumutulo pang tubig.

77 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 11 SETBACK HINDI MAIPINTA ang mukha ni Kiko habang pinipindot ni Boging ang doorbell ng mga Rodrigo. Naitawag na nila sa kabarkada ang masamang balita. Mabilis na lumabas sina Gino at Jo upang salubungin ang dalawa. Bagama t nanghihinayang din ang magkapatid sa nasirang video tape, mas mahalaga pa rin na walang kapahamakang nangyari sa mga kaibigan. Sorry, guys, simula ni Kiko habang binubuksan ni Gino ang mababang gate na bakal. Okey lang yon, Kiko, sagot ni Gino. Sabi n yo nga, nagkahabulan na. Buti nga natakasan n yo pa sila e. Baka kung ano ang ginawa nila sa inyo kung nahuli kayo. Oo nga, tsong, sabad ni Jo na inakbayan pa si Kiko kahit na mas matangkad iyon sa kanya. Ang galing nga ng pagtakas mo e. Para kang submarine! Kaya lang.., nakayukong sagot ni Kiko. Malungkot pa rin ang tinig niyon. Para namang ngayon lang tayo nakatikim ng setback, Kiko, alo ni Boging. Nakakuha

78 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES lang sila ng isang round. Hindi pa tapos ang boksing. Kaya lang tiyak na mag-iiba na sila ng puwesto na pagtitindahan ng ibon. Tapos, nakakahiya pa kay Ms. Alana... Nasaan na nga pala siya? Nasa opisina. Kanina pa naghihintay, sagot ni Jo. Napangiwi si Kiko. Napahinto sa paglalakad. Nahulaan ni Gino ang nararamdaman ng kaibigan. Kiko, hindi lang ikaw ang haharap kay Ms. Alana. Apat tayo. Kung paanong magkakasama tayo sa pagdiriwang, gano n din tayo sa mga pagkakataong ganito. Oo nga, Kiko. Saka anong akala mo, magkabarkada lang tayo sa kasiyahan? Pag may trouble e, adios, baboo, see you next time na tayo? sabi ni Boging. Unti-unting nagliwanag ang mukha ni Kiko sa naririnig na suporta ng barkada. At pagkatapos natin dito, bumalik agad tayo sa UP. Baka abutan pa natin yong nagtitinda, nanggigigil na sabi ni Jo. Ikinuyom ng dalagita ang kanang kamao at sinusuntuksuntok ang kaliwang palad. Basta ako ang unang sasapak sa mamang humabol sa inyo, ha! O, cool ka lang, Jo, awat ni Boging sa

79 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES katabi. Minasahe pa ni taba ang balikat ni Jo. Tuluyan nang napangiti si Kiko. Umangat ang mukha ng binatilyo. Salamat. O ano, tayo na sa loob? yaya ni Gino. Nilingon nina Jo at Boging si Kiko. Agad namang tumango ang binatilyo. Nagtuloy ang apat sa tanggapan ni Mang Mike. Nakangiting binati sila ng lalaki at ni Ms. Alana. Sorry, Ms. Alana..., sabi ni Kiko sa banyaga. I heard the whole story. I m relieved to know that you lads got away, sagot ni Ms. Alana. That was some quick thinking you did, Kiko! But I failed in my first assignment. Yup, but that s just exactly what it is: one assignment. There will be other missions, matamang nakatingin kay Kiko si Ms. Alana. I know how frustrated you feel, Kiko, but you can turn this experience around. Learn from it. Humarap si Ms. Alana sa buong barkada. Gang, the illegal wildlife trade is a very profitable and lucrative business. And they don t only sell those animals to be pets. Unfortunately, a lot of Asian traditional medicine use animal parts for their so called medicinal value.

80 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Tumango si Boging. Alam niyon ang ibig sabihin ni Ms. Alana, lalo na sa kanilang may lahing Tsino. Sa Chinatown nga lamang ay may mga Chinese drugstore at restaurant na nagtitinda ng mga parte ng katawan ng hayop na sinasabing nakagagamot ng hika o ng rayuma o ng ano pa man. Bawat sakit ay may katumbas na gamot na mula sa katawan ng hayop. Kaya nga lamang, kadalasa y kasama na sa endangered list ang mga hayop na pinanggagalingan ng sinasabing gamot. And these people will not stop poaching animals even if we explain to them the situation. You know why? Umiling ang mga kabataan. Because they ARE already aware of what s happening to nature. In fact, they are the first to know because they re the ones directly dealing with wildlife. They know the animal population is declining. But the truth is, they simply do not care. Nagpatuloy si Ms. Alana. Reading about environmental issues is good BUT knowledge is not enough. You must care! And you must care enough that not doing anything about it is an impossible choice. Caring about the environment and doing something about it ---

81 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES however small it might seem to you--- are what s needed now. And Mother Nature needs all the help she can get, Gang... NAGPAALAM na si Ms. Alana. Mula sa bahay ng mga Rodrigo ay didiretso na ito sa NAIA. Ngunit bago sumakay sa taksi ang babaeng banyaga ay nangako itong babalik. At kahit nasa abroad ay patuloy pa rin itong makikipagugnayan sa apat na kabataan. Sa natatanging apat na junior wildlife detectives ng Environment Investigation Agency sa Pilipinas. Kapapasok pa lamang ng lahat pabalik sa kabahayan nang tumunog ang telepono. Si Aling Linda ang sumagot. Mike, para sa yo. Efren Enriquez daw. Di ba t siya yung tinuluyan n yo sa Marinduque? sabi nito sa asawa. Oo. Bakit kaya? anito na inaabot ang awditibo. Nagkatinginan ang barkada. Sariwa pa sa kanilang alaala ang kaso nila ng MASKARA NI LONGINO na naganap sa lalawigan ng Marinduque. Bakit nga kaya napatawag si Mang Efren? Hindi sila umalis sa salas kung saan

82 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES kausap ni Mang Mike ang dating kaeskuwela. Nakita nilang seryoso ang usapan. Nagdilim pa nga ang mukha ni Mang Mike. Dad, bakit po? si Jo ang nagtanong nang ibaba ng ama ang telepono. May nangyari ba kina Ricky? Wala, iha, pero may masamang nangyayari sa Marinduque. Na-contaminate daw ang mga ilog at ang ibang water source nila. Nagkakasakit daw ang mga hayop at taong nakakainom. Ang kutob nila y baka raw nagkaroon ng leak ang waste system ng Marcopper. Pupunta ka ba sa Marinduque, Mike? tanong ni Aling Linda. Kilala ng babae ang asawa. Kahit sa isang iglap ay maaaring bumiyahe iyon. Kailangan. Sabi ni Efren wala pa raw kahit isang taga-media ang nakakatunog nito. Puwede bang pakiayos ang gamit ko? Itatawag ko lang to sa opisina, pakiusap ni Mang Mike sa maybahay. Mabilis na tumalima si Aling Linda. Nagtuloy ito sa kuwarto upang isaayos ang gagamitin ng asawa. Tahimik namang nagkatinginan ang B1 Gang. Nangungusap ang mga mata nila. Ngunit nanatili silang walang kibo. O, hindi n yo ba ko kukulitin na isama

83 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES kayo? tukso ng mamamahayag sa mga kabataan. Si Gino ang nagsalita para sa grupo. Hindi pa puwede, Dad. Hindi pa kami tapos sa mission namin. Nangako kami kay Ms. Alana na magpapadala ng kabuuan ng report niya ukol sa illegal wildlife trading. Nangiti ang lalaki. Nasiyahan ito dahil may sense of responsibility na ang mga kabataan. Tama ang desisyon n yo. Mahirap talaga na sabay-sabay ang kasong hinahawakan. Kadalasa y walang nalulutas kahit isa pag ganoong sistema ang ginagawa, sagot ng lalaki. Dad, okey lang ba sa yong hindi kami sumama? Hindi ka ba mahihirapan na magisang pumunta sa Marinduque? nag-aalalang tanong ni Jo sa ama. Bayaan mo, Dad. Tatapusin agad namin ito para maayos din natin ang problema kina Mang Efren, Napakamot ng ulo at lihim na natawa ang lalaki. Mukhang siya pa ngayon ang nagiging assistant ng B1 Gang.

84 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 12 BAGONG LEAD BUMALIK ang grupo sa mga pet stores sa Pasay. Sasadyain nila si Toto. Kung tutuusin, si Toto na lamang ang kanilang contact. Baka sakaling may malaman silang bago sa binatilyo. Marami nang tao sa Cartimar nang dumating sila dahil araw ng Sabado. Naglipana ang mga batang hila-hila ang magulang habang palipat-lipat sa mga kulungan ng hayop. Dito na muna kayo, bilin ni Gino sa mga kasama. Ako na lang ang papasok sa shop. Bogs, ikaw na muna ang humawak nitong videocam, anito kasabay ng pag-abot ng kamera sa kaibigan. Nang makaalis si Gino ay inaliw ng tatlo ang sarili sa panonood sa mga hayop sa katabing pet stores. Kaya lang, pare-pareho ang mga tindang hayop. Mga love birds, kalapati, isda, aso at mayroon pang mga berdeng pagong na kasinglaki lamang ng kanilang relo. Nang magsawa si Kiko'y naisip niyang tumawid sa kabilang kalye kung saan mayroon ding tindahan ng hayop. Baka

85 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sakaling maiba ang paninda roon. Pero ganoon din ang nakita niya. Tatalikod na sana ang binatilyo upang bumalik sa mga kasama nang may makita siyang nagpabilis sa pagtibok ng kanyang puso. Nandilat ang mga mata ni Kiko. Dalawang lalaki ang nagsasakay ng mga nakahawlang ibon sa isang sasakyan. Pamilyar kay Kiko ang sasakyang iyon. Mabilis na nagkubli si Kiko sa likod ng kulungan ng mga tuta. Kunwari y nilalaru-laro niya ang mga hayop ngunit ang mga mata niya y lampas sa kulungan ang tingin. Tinitigan ni Kiko ang sasakyang nakaparada sa may gilid ng isang shop. CMA 321. Yun nga! bulalas ni Kiko sa sarili nang mabasa ang plate number. Kailangang malaman to nina Gino, sigaw ng isip ni Kiko kasunod ng halos patakbong lakad pabalik sa mga kasamahan. Umiiling na lumabas sa Double Happiness Pet Shop si Gino. Inutusan daw si Toto sa labas pero pabalik na, balita nito kina Jo at Boging. Si Kiko? tanong pa nito nang mapansing wala ang kasama. Doon siya naglakad, turo ni Boging sa kabilang kalye nang mamataan ang kaibigan. Eto na pala si Kiko. Napakunot-noo si Gino nang lingunin ang

86 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES parating na barkada. Kapuna-punang nagmamadali si Kiko. At bakas sa mukha ng parating ang kasabikan. Bogs! Nandito yung sasakyan! balita agad ni Kiko. Anong sasakyan? takang tanong ni Boging. Yung nagtitinda ng ibon sa U.P.! habol ang hiningang sagot ni Kiko. Ha? Nakita ka ba? nagitlang tanong ni Boging. Hindi. Nakapagtago agad ako. Pero may nakita akong nagkakarga ng mga ibon sa sasakyan, ani Kiko. Baka papunta sila sa ibang puwesto nila, hula ni Gino. Tena, mag-espiya tayo. Teka, Kuya. Paano si Toto? pigil ni Jo. Mabuti pa ikaw na muna ang maghintay sa kanya, sagot ni Gino sa kapatid. Nagtaasan ang mga makakapal na kilay ni Jo. Eto na naman po kami. Iiwan na naman ako ng tatlong unggoy, isip ng dalagita. Nagtaray si Jo. E bakit hindi tong si taba ang maghintay? Kasi hindi niya kilala si Toto, sagot ni Gino. Sige na, Jo. Babalik naman kami, dagdag ni Kiko. Napangibit ang dalagita pero ano pa ba

87 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES ang magagawa niya? Sige na nga! Pero pag iniwan n yo ko rito, sabay-sabay ko kayong sasapakin! habol ni Jo sa mga binatilyong tumatawid ng kalye. Ayun ang sasakyan, bulong ni Kiko sa mga kasama. Nakakubli ang tatlo sa likod ng mga kulungan. Dalawang tindahan pa ang layo nila sa sasakyan. Naniniguro sina Boging at Kiko na hindi sila makikita ng mga lalaki. Nakabukas pa rin ang pinto sa likuran ng sasakyan. Pero hindi nila makita kung puno na ito dahil tagiliran ang nakikita nila. Lalapit ako, sabi ni Gino dahil alam

88 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES niyong hindi puwedeng lumantad ang dalawang kasama. Prenteng naglakad si Gino pero hindi niyon kinuha kay taba ang videocam. Tiyak nilang may phobia na sa kamera ang mga lalaki. Hindi rin dumiretso sa sasakyan si Gino. Manakanaka'y sandaling tumitigil ang binatilyo na kunwari y tumitingin ng hayop. Sandali pa t narating na ni Gino ang shop na kinapaparadahan ng sasakyan. Kaya lang ay nasa tagiliran pa rin si Gino. Tumango nang palihim si Gino sa mga kasama bago iyon pumasok sa shop upang masilip ang laman ng sasakyan. Ngunit nang humakbang si Gino papunta sa likuran ay hindi sinasadyang nabangga niyon ang isang mamang nagbubuhat ng hawla na may lamang mga berdeng loro. Nahulog mula sa leeg ng lalaki ang nakasabit na maliit na trapo kara. Ooops, sorry, ho, magalang na hingi ng paumanhin ni Gino kasabay ng pagpulot sa nahulog na tuwalya Okey lang, sagot ng lalaki. Paki patong na lang sa kulungan ang tuwalya ko. Sumunod si Gino sa sinabi ng lalaki kasabay ng pasimpleng pagsilip sa loob. Malapit nang mapuno ang sasakyan! Sa

89 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES malamang ay aalis na ito. Mabilis na bumalik si Gino kina Kiko at Boging. Nag-ulat ang binatilyo. Hindi ko naman puwedeng itanong kung saan sila pupunta dahil obvious na obvious. Nag-uusap pa ang tatlo nang biglang namilog ang mga mata ni Boging. Kiko, yung tinderong humabol sa atin! nguso ni taba sa dako ng sasakyan. Mabilis na tumalikod sina Kiko at Boging upang hindi sila makilala. Si Gino ang nagobserba. May hawak na susi yung mama. Mukhang susi ng sasakyan, bulong ni Gino sa mga kasama habang pinanonood ang lalaki. Baka aalis na nga sila. Si Kiko. Palagay ko nga. Sundan natin sila para malaman natin ang bagong puwesto nila, mungkahi ni Gino. Sumakay ang mama at binuhay niyon ang sasakyan. Pinaiinit pa muna niyon ang makina. Paano si Jo? pigil na tanong ni Boging. Kami na lang ni Kiko. Maiwan ka na muna, Bogs, naisip ni Gino. Magkita-kita na lang tayo sa clubhouse mamaya. Okey, sabi ni Boging. Tamang-tama, may taksing parating.

90 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Tena, baka maiwan tayo. Bogs, ikaw na ang bahala kay Jo, ha? nagmamadaling sabi ni Kiko kasabay ng pagpara sa taksing walang pasahero. Sige, sige. Lakad na! sagot ni taba. Pasakay na sa taksi ang dalawa nang magsimulang umandar ang sasakyan ng mga ibon. Inihatid ni Boging ng tingin ang mga paalis na kasama. Nanatili iyong nakatayo na hawak ang videocam. Nag-iisip ng magandang approach si taba kung paano ibabalita kay taray ang biglang pag-alis ng dalawa. Sabi nga ng matatanda, Ang nagsasabi nang tapat ay nagsasama nang maluwat, kumbinsi ni Boging sa sarili. Hindi magsisinungaling si Boging. Basta t sasabihin niyon ang buong pangyayari kung bakit madaliang umalis sina Gino at Kiko. Maiintindihan naman iyon ni Jo. Sana. Pero malamang ay hindi. E yon naman ang totoo a! palakas-loob pa rin ni Boging dahil halos tiyak niyon na siya na namang mag-isa ang sasagap sa katarayan ni Jo. Nagsimulang maglakad pabalik sa Double Happiness Pet Shop si Boging. Malayo pa ay natanaw na niyon si Jo na may kausap na

91 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES binatilyo sa labas ng tindahan. Masinsinan ang usapan ng dalawa. Mukhang importante. Hi, Jo! matamis ang ngiting bati ni Boging. Nakangiting lumingon ang dalagita. Nang makitang mag-isa si Boging ay tumingin ito sa likuran ni taba. Napangiwi si Boging. Alam niyong hinahanap nito ang kapatid at si Kiko. Ngunit sa pagtataka ni taba ay hindi nawala ang ngiti ni Jo. Palagay nga ni Boging ay lalo pang tumamis ang ngiti ng dalagita. Milagro! Nahiya sigurong magtaray sa harap ng ibang tao, naisip ni Boging. A, eto nga pala si Boging, pakilala ni Jo sa binatilyo. Boging, siya si Toto. Nagbatian ang dalawa. Sina Kuya? tanong ni Jo. Eto na po, sabi ng isip ni Boging pero iba ang lumabas sa bibig niyon, U-Umalis sila e. M-May pinuntahan lang na madalian. Sa muling pagtataka ni Boging ay ni hindi nabawasan ang ngiti ni Jo. A, ganoon, ang tanging sagot ni Jo nang may matanaw silang parating na puting Land Cruiser. Naku, ayan na si Mr. Wong, nabalisang sabi ni Toto. Hindi na ko puwedeng makipagusap sa inyo, Jo.

92 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Sige, Toto, sagot ni Jo. Paalis na rin naman kami. Salamat uli, ha? Nagmamadaling pumasok si Toto bago ito makita ni Mr. Wong. Naiwan sina Jo at Boging na nakatayo sa labas ng shop. Gusto nilang makita ang amo ni Toto na ayon sa kausap ay saksakan nang higpit at sungit. Lalo na raw nitong mga nagdaang araw. Higit daw itong naging sumpungin at mainitin ang ulo. Pinagmasdan nila ang lalaking Tsino hanggang sa makapasok ito sa shop. Humarap si Jo sa katabi. Saan ka mo nagpunta sina Kuya? ulit na tanong nito. Sinabi ni Boging ang nangyari. Nang matapos ay hinintay niyang mainis si Jo pero ni hindi tumaas ang mga kilay ng dalagita. May sakit ka ba, Jo? O baka nalilipasan ka na ng gutom? takang pagtatanong ni Boging sa kaharap. Oks na oks ang pakiramdam ko, Bogs. Tara na hanggang maaga, yaya ni Jo. Pupunta pa tayo sa Novaliches e... Saan?! laking gulat na sabi ni Boging. Sa Novaliches, ulit ni Jo. Bakeeet? Nasabi kasi sa kin kanina ni Toto na may bodega doon ng hayop si Mr. Wong, matamis na matamis ang ngiting sagot ni Jo.

93 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Pupuntahan natin. Talunang napatingin sa langit si Boging. Kaya pala cool na cool si Jo. Kaya pala ni hindi man lamang naiinis na iniwan sila nina Gino at Kiko. Mayroon na palang binabalak na sariling lakad si Jo.

94 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 13 GIMMICK NI JO MATAAS ang konkretong pader na nakapaligid sa isang palapag na bodega. Wala kahit anong marka sa bakod o sa gusali na magbibigay palatandaan sa klase ng negosyong naroroon. Bukod tangi sa mga naglalakihang kulay pulang titik sa solidong bakal na gate na nagsasaad ng NO TRESPASSING. Iyon ang nakita ng dalawa sa address na ibinigay ni Toto. Ito na kaya ang bodega ni Mr. Wong? hindi rin tiyak na sabi ni Jo nang makababa ng sidecar ang dalawa. Malayo sa main road ang sinadya nila. Siguro. Wala na namang ibang puwedeng maging bodega ng hayop dito, sagot ni Boging matapos na luminga-linga. Nag-iisa ang gusali. Puro madadamo at bakanteng lote ang nasa paligid niyon. Sa may tapat ng gate ay may maliit na karinderya. Iyon siguro ang kinakainan ng mga trabahador. Hindi iyon nakalampas sa paningin ni Boging. Jo, doon muna tayo maupo sa may kainan, nakaturong mungkahi niyon. Malapad ang ngiti ni taba.

95 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Pagkain na naman ang nasa isip mo, sita ni Jo. Hindi a! depensa ni Boging. Kung tatayo lang kasi tayo rito e mabubuko tayong nageespiya. Saka puwede pa tayong magtanungtanong sa tindera. Maraming napapansin yan dito. Saka mabigat na tong camera e. Hmmm. Tama ka, Bogs, tumangong sang-ayon ni Jo. Muling naglakad ang dalawa nang may naisip na kapilyahan ang dalagita. Boging, puwede ba kong magtanong sa yo? aniya na humawak sa mabintog na braso ng kasama. Oo ba..., nakangising sagot ng binatilyo, basta huwag lang sa Music o sa P.E.; mahina ako sa mga subjects na yon e. Tange! napatawang bulalas ni Jo. Ang itatanong ko e kung paano mo nagagawa yon? Ang ano? takang napalingon sa kasama si Boging. Yung madaling-madali mong naisisingit ang pagkain sa ating mga pagmamanman? In-born talent yon, Jo. Kaloob ng Panginoon sa mga piling-piling tao lang, mabilis na sagot ni Boging na umarte pang tila ipinagmamalaki ang katakawan. Nagtatawanan pa ang dalawa nang maupo sila sa karinderya. Sila pa lamang ang

96 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES customer. Good afternoon ho, bati nila sa tindera bago sila umorder ng maiinom. Sarado na ho ba yang warehouse? Bakit wala yatang nagmemeryenda? pasimpleng tanong ni Jo sa tindera habang nagbubukas iyon ng dalawang softdrinks. Hindi. Mahigpit lang talaga ang may-ari niyan kaya palaging nakasara ang gate. Saka mamaya pa ang break nila. Alas-tres, sagot ng babae. Sumulyap si Jo sa kanyang relo. Twothirty pa lang, bulong niya kay Boging. Anong opisina ho ba yan? Garment factory ho ba? tanong ni Boging habang inaabot sa tindera ang mga namamawis sa lamig na bote ng softdrink. Umiling ang babae. Exporter yan ng mga isda. Yung pang-aquarium ba. Kaya hindi sila basta nagpapapasok ng kung sinu-sino dahil baka raw mapeste ang mga isda. Pagtalikod ng tindera ay nakarinig ang dalawa ng ugong ng sasakyan. Mabilis silang humarap sa gate ng bodega. May dumating na maliit na pick-up truck. Tumigil ang sasakyan sa harap ng gate at bumusina nang tatlong ulit. Bumukas nang bahagya ang gate. Lumabas ang dalawang guwardiyang naka-asul na uniporme. May

97 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nakasukbit na baril sa baywang ang mga guwardiya. Itinaas ni Jo ang kaliwang braso para sabay niyang nakikita ang gate at ang kanyang relo. Oorasan niya ang pagpasok ng sasakyan. Lumapit sa nagmamaneho ang isang guwardiya at may hininging papeles. Habang binabasa iyon ng bantay ay umiikot ang kasamang guwardiya nito sa pick-up at sinisilip ang loob ng sasakyan. Matapos ang masusing inspeksiyon ay saka lamang binuksan ang gate. Kinawayan ng mga guwardiya ang tsuper na maaari na nitong ipasok ang pick-up. Hindi nagkaroon ng pagkakataon na masilip nina Jo at Boging ang loob ng bakuran ng bodega dahil pagkapasok ng sasakyan ay isinara agad ng mga guwardiya ang solidong gate. Almost five minutes, naiiling na bulong ni Jo sa katabi. Mahigpit pala talaga si Mr. Wong. Nag-iingat siguro. O baka may milagrong itinatago, sabi ni Boging na makahulugang kumindat sa dalagita. Aaa... Yon ba ang kutob mo, Bogs? sabi ni Jo sa tonong binabale-wala ang sinabi ng katabi.

98 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES E bakit siya ganyang kahigpit? depensa ni taba. Humigop muna sa straw si Jo. Tila ayaw niyang patulan ang sinasabi ni Boging. So? Bawal na ba ang maghigpit sa negosyo? kibit-balikat niya. Pero nakita mo naman, Jo, ang kinilos ng mga guwardiya. Daig pa ang mga Marines sa Fort Bonifacio pag naka-red alert ang kampo. O siya. Kung yan ba ang akala mo e, ani Jo. Nagpatuloy siya sa pag-inom ng softdrink. Anong akala? Malakas talaga ang kutob ko, Jo. May itinatago si Mr. Wong, pilit ni taba. Dalawang sunod na hikab ang isinagot ni Jo. Lalong nanggigil si taba. Teka, bakit ba parang wala kang bilib sa kutob ko? Hinarap ni taba ang kausap. Hindi naman, Bogs. Kaya lang, walang mangyayari sa usapan natin tungkol sa kutob mo. Hindi naman natin mapapatunayan kung tama ka o mali, ani Jo na sinadyang tigasan ang pagbigkas sa salitang mali. Anong hindi? Gusto mo pasukin natin yang bodega para mapatunayan ko sa yong tama ang kutob ko, gigil na gigil na hamon ni taba. Pilit na pinigil ni Jo ang sarili. Muntik na

99 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES siyang mapangiti. Mukhang kumakagat sa gimmick niya si tabatsoy. Iyon naman talaga ang gustong gawin ng dalagita. Ang pasukin ang bodega. Kaso tiyak na hindi papayag si Boging kung sa kanya manggagaling ang mungkahi. Sus, puwede ba, Bogs, tigilan mo na ko. Kaya lang malakas ang loob mong maghamon kasi hindi tayo papapasukin ng mga guwardiya, gatong pa ni Jo. Tumayo ang dalagita. Umuwi na lang kaya tayo? At sino ang nagsabing sa gate tayo dadaan? Tumayo na rin si Boging. Nakapameywang pa iyon. E saan? Maghanap tayo ng ibang malulusutan. Para ka namang hindi wildlife detective e! sermon pa ni taba sa dalagita. Mabilis na binayaran ni Boging ang kanilang ininom. Isinukbit ang videocam sa balikat at mabilis iyong naglakad patungo sa tagiliran ng bodega. Ni hindi na nga hinintay ang sukli. Kita mo nga naman pag sinusuwerte ang tao..., masayang bati ni Jo sa sarili. Kumagat na si tabatsoy nakalibre pa ko sa meryenda.

100 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 14 SA LOOB NG BODEGA SA TAGILIRAN ng bodega nagtuloy sina Boging at Jo. Puro nakasampay na labada ang sumalubong sa kanila. Sa tingin ni Jo ay tila mga banderang iba t-ibang kulay ang mga damit na kumakaway sa kanila. Tila muog o kastilyo naman ang bakod ng bodega na lumalait sa kakayahan nila. Wala silang makitang madadaanan. Nagtuloy ang dalawa sa likuran. Doo y may nakita silang mga matataas na puno ng bayabas. Bogs, abot ang sanga ng punong yon sa itaas ng pader, nakaturong sabi ni Jo. Malago rin ang puno. Maikukubli sila ng mga dahon. Puwede sana nating akyatin kaya lang baka mahirapan ka e, puna ni Jo na hinimas pa sa likod ang kasama na tila nakikiramay. Pero okey lang, Bogs. At least, sinubukan mong maghanap ng madadaanan. Ako? turo ni Boging sa sarili. Baka ikaw kamo ang hindi makaakyat! sabi niyon na sinundan ng malabaliw na halakhak. Ginagawa mo pa kong dahilan, ha! Hoy! Hindi porke t babae ako e tatalunin

101 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES mo ko sa lahat ng bagay, sabi ni Jo na nagsimula nang umakyat sa puno ng bayabas. A, ganoon! kagat na naman ni Boging sa hamon ni Jo. Umakyat din si taba. Nag-unahan ang dalawa. Hanggang sa marating nila ang itaas ng puno. Humihingal na naupo sila sa sanga upang sandaling makapagpahinga. Nang biglang lumagutok iyon. Namilog ang mga mata nina Boging at Jo. Bogs, doon ka sa kabilang sanga at baka mabali to sa bigat natin, sabi ni Jo. Maingat na lumipat si Boging. Sa kalooban niyo y nagsisimulang mabuhay ang kaba. Nilabanan iyon ni taba. Ano, patatalo siya sa babae! Mula sa itaas ay natanaw nila ang looban ng bodega. Saka lamang nila nakita na malayo pa pala ang bodega mula sa pader. May 20 piye pa ang distansiya; bale mahigit pa sa 15-foot line sa basketball. Iginagala nina Jo at Boging ang kanilang mata sa looban nang may pumitadang silbato mula sa harapan ng bodega. Tumingin si Boging sa kanyang relo. Alas-tres na. Breaktime nila. Ito na ang pagkakataon natin, Bogs. Siguro y 10 minutes ang recess nila, sabi ni

102 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Jo. Ayun o! May nakaparadang truck sa tabi ng bakod. Puwede tayong tumuntong sa bubong ng truck para makababa sa loob. Anong palagay mo? Hindi sumagot si Boging. Malayo sa kinaroroonan nila ang nakahimpil na truck. Ibig sabihin, kailangan nilang manulay sa pader para marating ang truck. Napansin ni Jo ang pag-aalinlangan ng kasama. Pero kung aminado kang mali nga ang kutob mo e di umuwi na tayo, patay-maling sabi ni Jo. Excuse me! Aaminin ko ng mali ako kung talagang mali ako. Pero this time, tama ako, matigas pa ring sabi ni taba. Sabi mo e. Tena! mabilis na yaya ng dalagita. Nagpasimulang umusad si Jo sa kinauupuang sanga. Unti-unting lumapit siya sa pader. Ngayon ay nakahalata na si taba. Masyadong mabilis ang pagsang-ayon ni Jo. Pero wala na iyong magagawa. Napasubo na ang ang pagkalalaki niyon. Nang makarating si Jo sa dulo ay tumuntong siya sa tuktok ng pader at maingat na bumitaw sa sanga ng bayabas. Idinipa ni Jo ang mga braso bago siya nagpasimulang manulay sa pader. Animo

103 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES gymnast sa beam balance ang dalagita. Diretso ang tingin upang hindi malula sa mataas na kinaroroonan. Pigil ang hiningang pinagmasdan ni Boging ang pagtulay ng kaibigan. Ligtas namang narating ni Jo ang nakaparadang truck. Dahan-dahang bumaba ang dalagita mula sa pader at tumuntong sa ibabaw ng bubong ng sasakyan. Ikaw naman, kaway ni Jo sa kasamang nasa puno pa ng bayabas. Huminga muna nang malalim si Boging bago iyon umusad palapit sa pader. At bago tumuntong sa pader ay inilagay niyon ang nakasukbit na videocam sa dakong harapan, sa may tiyan. Ilang buntunghininga pa ang ginawa ng binatilyo bago iyon bumitaw sa sanga. Pero hindi makahakbang si Boging. Hindi makita ni taba ang tatapakan niyon. Inilipat uli niyon ang camera sa likod pero ganoon pa rin. Natatakpan ng matambok na tiyan ang tatapakan ni Boging. Bogs, bilis! tawag uli ni Jo. Sayang ang oras. Isa na lamang ang maaaring gawin ni Boging upang marating si Jo. Naupo iyon. Paharap sa bodega. Nakausli ang mga paa. At gaya ng kanilang ginawa sa sanga,

104 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nakaupong umusad si Boging. Namuo ang mga butil ng pawis sa noo ni taba habang umuusad sa tuktok ng mataas na pader. Paano kung mahulog siya? Napangiwi si Boging sa naisip na sakit. Paano kung makita siya ng guwardiya at barilin siya? Mas masakit yon a! sabi ni Boging sa sarili. Natamaan na ng bala tapos mahuhulog pa ko! Konti na lang, Bogs, singit ng tinig ni Jo sa utak ni Boging. Kayang-kaya mo yan. Nakatulong ang cheering ni Jo. Nabura ang mga negative thoughts sa isipan ng binatilyo. Nakapag-concentrate iyon sa ginagawa. Halos napasigaw sa tuwa si taba nang maramdaman ang mga kamay ni Jo na umaalalay sa braso niyon. Tinulungan ni Jo ang kaibigan na bumaba sa bubong ng truck. Mula sa bubungan ay nagpadausdos ang dalawa sa tagiliran ng sasakyan. Sa parteng gitna ng pader at ng truck para may lumabas mang tao ay hindi sila makikita. Ayun, Bogs. May nakabukas na bintana ang bodega, turo ni Jo. Nang matiyak na walang tao ay mabilis na tinakbo ng dalawa ang bintana. Naunang lumusot si Jo. Iniabot ni Boging ang camera sa dalagita bago iyon sumuot sa bintana.

105 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Sa loob ay napako sa kinatatayuan ang dalawa. Parehong namangha at natahimik sa eksenang tumambad sa kanila. Pagkarami-raming aquarium at kulungang yari sa bakal ang nakahilera sa kahabaan ng bodega. Mabababa lamang ang mga kulungang bakal. Kailangan pang yumuko sina Jo upang makita ang nakakulong sa loob. Pero hindi rin madaling makita kung ano ang nasa loob kasi sala-salabat ang maliliit na rehas na bakal ng mga kulungan. Sari-saring amoy ang nalanghap nila. Halo-halong ingay din ang naririnig nina Jo at Boging mula sa iba t ibang klaseng hayop. Tulad ng mga makukulay na loro, malalaking lawin, magugulong unggoy, aso at pusa. Mayroon ding mga ahas, isda, bayawak at iba pa. Gilalas na naglakad ang dalawa sa pagitan ng mga kulungan. Napansin nilang hindi lahat ng kulungan ay may hayop. May mga bakante. Pati ang ilang aquarium ay walang laman kundi tubig. Tama ang kutob mo, Bogs, puri ni Jo sa kasama habang inihahanda ang videocam. Marami rito ang ipinagbabawal nang itinda. Lumapit ang dalagita sa isang malaking aquarium na may lamang dalawang

106 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES malalaking igat o ahas-dagat, hindi tiyak ni Jo kung ano. Moray eels ang tawag sa mga iyon. Matalas ang mga ngipin at mabangis kapag nagagalit. Napansin ni Jo na hindi pangkaraniwan ang mga eels. May disenyo ang mga makukulay na guhit ng mga iyon. Bukod pa sa higit na matitingkad ang kulay. Naghinala si Jo. Isinawsaw niya ang isang daliri sa tubig at inamoy ito. Amoy tubig-dagat. Maalat! Ibig sabihin, bawal ding itinda ang mga igat dahil tiyak na hinuli ito sa karagatan. Boging, kukuhanan kita ng video habang naglalakad ka. Ituro mo ang mga kulungang nadadaanan mo na may kakaibang hayop sa loob, sabi ni Jo. Naglakad-lakad nga si Boging palayo kay Jo. Nang may marinig iyong ugong ng sasakyan buhat sa harap ng bodega. Sa labas iyon galing. Maingat na lumapit si taba sa salaming bintana upang masino ang dumating. Si Mr. Wong! bulalas ni Boging habang nakatagong nakasilip sa tagiliran ng bintana. Nakita niyong bumaba sa mamahaling sasakyan si Mr. Wong. Dalawang lalaking may malaking pangangatawan ang maagap na lumapit sa bagong dating. Nagtungo sa likuran ng Cruiser ang lalaking Tsino at

107 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES binuksan nito ang likuran. May itinuro si Mr. Wong sa loob. Nakita ni Boging na may kinuhang kulungang pahaba na yari sa stainless steel ang dalawang lalaki. May apat na piye ang haba ng kulungan. Solidong bakal ang tagiliran niyon kaya hindi nakikita ang nasa loob. Pero mukhang mabigat dahil lumabas ang ugat ng mga lalaki sa leeg nang buhatin iyon. Hayop na naman siguro yon, napapailing na sabi ni Boging sa sarili habang nanunubok. Isang hayop pa uli ang nabawas mula sa kagubatan. Nagsimulang maglakad si Mr. Wong. Sumunod ang dalawang lalaki na buhat ang kulungang pahaba. Sa pagkagitla ni Boging sa gawi nila papunta ang tatlo. Jo! Papasok dito sina Mr. Wong! babala ni Boging sa kasama. Nandidilat ang mga singkit na mata niyon habang patakbong lumayo sa bintana. Mahuhuli sila ni Mr. Wong sa akto ng panunubok! Nagulumihanan ang dalawa. Hindi malaman ang gagawin.

108 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 15 PANIC TIME! KAILANGANG magtago tayo, Jo! Mabilis na luminga-linga ang dalagita. Naghahanap ng maaaring pagkublihan. Ngunit wala siyang makita kundi mga hayop, hawla, aquarium, at kulungan. Kulungan! Napakaraming kulungan ng hayop! Magtago tayo sa loob ng kulungan, Bogs! senyas ni Jo nang biglang bumukas ang pinto ng bodega. Sina Mr. Wong! Parang mga dagang nabulabog na naghanap ng lungga sina Jo at Boging. Sa labis na pagmamadali, nagkahiwalay sila ng taguan. Pumasok na lamang sila sa pinakamalapit na kulungan mula sa kanilang kinaroroonan. Mabilis na hinaltak ni Jo ang pinto ng mababang kulungang bakal sa kanyang harapan. Patulak niyang ipinasok ang videocam bago siya payukong gumapang papasok sa kulungan. Sa loob ay mabilis na pumihit ang dalagita upang pahilang isara ang pinto ng kulungan. Si Boging kaya? nag-aalalang isip ni Jo.

109 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Tinalasan ni Jo ang pandinig. Wala siyang narinig na sumisigaw na mga kalalakihan. Ibig sabihin, hindi rin nakita nina Mr. Wong si Boging. Nagpakawala ng malalim na buntunghininga si Jo. Nag-usal ng pasasalamat dahil hindi sila nahuli. Umayos ng puwesto si Jo. Kaysa nakasquat, naupo siya na para bang nakaupo sa damuhan sa Luneta; ang mga hita ay nasa ilalim niya at nakalawit sa dakong likuran. Humarap si Jo sa pinto ng kulungan upang matiktikan sina Mr. Wong. Itinuon ni Jo ang kanang kamay sa sahig ng kulungan. Huli na nang maramdaman niyang mamasa-masa pala ang sahig. Awtomatikong inangat ni Jo ang kamay. Ipinahid niya sa shorts ang kamay at wala sa loob na inamoy iyon. Napangiwi si Jo sa masangsang na amoy. Hindi pa siguro nalilinis ang kulungan. Pero hindi na siya makakapili ng iba. Kailangang tiisin niya ang mabantot na amoy. Si Boging nama y agad ding nakapasok sa isang kulungang bakal. Humihingal pa si taba sa nerbiyos nang marinig nito ang tinig ni Mr. Wong. Bakit walang nagtatrabaho? asik ni Mr. Wong sa mga alipores niyon habang

110 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES naglalakad sa loob ng bodega. Break pa, boss, paalalang sagot ng isa. Pigil ang hiningang sinundan ng mga mata ni Boging ang mga palapit na hita. Iyon lamang ang nakikita ng binatilyo. Hanggang tuhod lang nina Mr. Wong. Nakahinga nang maluwag si taba nang makalampas sa tapat ng pinagtataguan nito ang tatlo. Sinubukang pakinggan ni Boging ang usapan nina Mr. Wong nang may narinig ang binatilyo ng mahinang sumusutsot sa kanya. Sssst... Napakunot-noo ang matabang Tsinoy. Parang pamilyar ang sitsit na iyon. Sssst... Sssst... Mula sa kaliwa nito ang sumusutsot. Sa kabilang kulungan nanggagaling. Sssst... Sssst... Sssst... Baka si Jo yon. Baka may mahalagang sasabihin, naisip ni Boging. Lumingon si taba. At muntik nang sumabog ang puso ng binatilyo nang matunghayan nito ang sarili na nakikipagtitigan sa mga berdeng mata ng ahas! Nakataas ang ulo ng ulupong sa kabilang kulungan. Malapad ang leeg habang nakatitig kay Boging at marahang umiindayog na pakaliwa t pakanan.

111 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Kobra! Isang malaking kobra ang sumusutsot kay Boging. At kahit pa nasa kabilang kulungan ang kobra, hindi mapigilan ni Boging ang hindi mangilabot. Namuo ang malalamig na butil ng pawis sa noo ni Boging. Nilabanan nito ang matinding kagustuhang magtatakbo palabas ng kulungan. Bumuka ang bibig nito pero gustuhin mang maghihiyaw ni taba ay hindi rin nito magawa. Pati yata boses nito y umurong na rin sa takot. Nang biglang sumuot sa isip ni Boging ang karanasan ng B1 Gang sa HALIMAW SA WAWA. Doo y napaharap sila sa maraming ahas. Naalala nito ang sabi noon ni Kiko na ayaw ng ahas ang biglang pagkilos. Marahan at maingat na lumayo si Boging mula sa kobra. Ngunit bago ito sumandal sa kabilang dinding ng kulungang pinagtataguan ay sinilip muna nito ang nakakulong sa kabila. Sawa! Sawang kasing laki naman ng matatabang binti ni Boging ang katawan ang nakakulong doon! Pero sa laking pasalamat ni Boging, paikot na nakapulupot ang sawa. Natutulog. Mukha ngang himbing na himbing. Okey na iyon kay taba. Doon na lamang ito pupuwesto. Kaysa roon sa tabi ng gising

112 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES na kobra na gusto pa yatang makipag-besobeso sa binatilyo. Handa na ba ang lahat para mamaya? tanong ni Mr. Wong na hindi pa rin hinaharap ang dalawang kasunod. E... h-hindi pa, b-boss, kinakabahang sagot ng ikalawang lalaki. Biglang napatigil sa paglalakad si Mr. Wong sa narinig. Mabilis niyong hinarap ang mga katiwala. Namumula ang mukha sa galit. Nagitla si Jo dahil mismong sa harap ng pinagtataguan niya tumigil sina Mr. Wong. Ngunit sa isang banda y natuwa ang dalagita dahil madali niyang maririnig ang usapan ng mga iyon. Bakit?! Ano na naman ang problema?! napapihit na bulyaw ni Mr. Wong sa mga lalaki. M-May dipresensiya raw ho yung van na nakuha sa talyer. Palyado ang makina, sagot ng isa. Napamura ang Intsik sa galit. Kinuha niyon ang cellular phone na nakasukbit sa baywang. Halos mapisa ang mga numero ng telepono sa diin ng pag-dial ni Mr. Wong. Hello! Sino to...?! Sabihin mo r yan sa buwisit na mekaniko, lumayas na siya at maghanap ng bagong mapapasukan! Ayoko nang makarinig ng kung anu-

113 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES anong dahilan! Kung kailangang ibaba n yo ang makina, gawin n yo! Basta kailangang tumatakbo nang maayos ang van na yan! patapos na sigaw ni Mr. Wong sa telepono. Binalingan niyon ang dalawang kasama. Tandaan n yo to! Bukas paparito ang buyer ko. Napahiya na ko minsan. Ayokong maulit yon. Kaya kapag bukas ay wala pa rito ang gorilya, tinitiyak kong una kayo sa mga sisesantehin ko! Nahigit ni Jo ang hininga nang marinig ang sinabi ng lalaki. Gorilya? May gorilya rin si Mr. Wong? Lalong kumabog ang dibdib ni Jo sa labis na kasabikan. Kapag nagkataon, hindi lamang malaking scoop ito; makapagliligtas pa ang B1 Gang ng endangered specie. Siyempre pa, tiyak na matutuwa sa kanila sina Miss Alana at ang buong samahan ng E.I.A. Tinalasan ni Jo ang pandinig. Kailangang malinawan niya ang sinasabi ni Mr. Wong. Inilapit pa niya ang mukha sa may harapan ng kulungan nang may mahinang kaluskos na naulinigan ang dalagita. Tila mula sa likuran niya. Hindi pinansin ni Jo ang kaluskos. Ang mahalaga y marinig niya kung saan manggagaling ang gorilya ni Mr. Wong. Ibinuhos niya ang pansin sa mga lalaki.

114 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Nang biglang nanlaki ang mga mata ni Jo sa pagkabigla at pagtataka. May nararamdaman siyang tila kumikiliti sa kanyang binti. Napakunot-noo ang dalagita. Parang malamig na basang pisi ang pakiramdam ng sumasagi-sagi sa kanyang binti. Marahang lumingon ang dalagita. At gitlang nagtayuan ang buhok ni Jo sa batok at braso sa nakita. Bayawak! Isang malaking bayawak ang dumidila-dila sa binti niya. Hindi pala bakante ang kulungang napagtaguan ni Jo. Mahigpit na tinutop ni Jo ang bibig niya upang walang kahit anumang tunog ang lumabas. Pilit na pinigil niya ang sarili na lumabas sa kulungan. Kahit sa mga sandaling iyon ay naisip pa rin ni Jo na mapapahamak sila ni Boging kapag ginawa niya iyon. Hindi inalis ng dalagita ang paningin sa bayawak. Hindi na rin siya halos humihinga. Maingat na maingat na inilayo ni Jo ang kanyang binti mula sa bayawak. Akala ni Jo ay makakahinga na siya nang maayos nang biglang gumalaw ang bayawak. Palapit sa kanya! Agad na hinablot ni Jo ang videocam. Iniharang niya iyon sa pagitan nila ng bayawak.

115 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Tumigil ang bayawak. Ngunit nanatiling nakatitig iyon kay Jo. Wari y pinag-aaralan nito ang sitwasyon. Parang estatwang hindi kumikilos ang hayop. Ang tanging gumagalaw ay ang mahabang dila na dinidila-dilaan ang nakaharang na videocam. Tuluyang nalipat ang atensiyon ni Jo sa bayawak. Hindi niya kayang sabay na sundan ang usapan nina Mr. Wong at abangan ang gagawin ng bayawak. Isa pa, ang tanging naririnig na lamang ni Jo ay ang nakabibinging kabog ng kanyang puso. Hindi na namalayan ni Jo na muling naglakad si Mr. Wong. Pabalik sa pintuan ng bodega. Palapit uli sa pinagtataguan ni Boging. Sumama na nga kayo sa kin. Bantayan n yo ang mekaniko. Tiyakin n yong magagawa ang van! narinig ni Boging na utos ni Mr. Wong. B-Boss, p-paano to? Saan ba namin ilalagay to? tanong ng isang lalaki na ang tinutukoy ay ang buhat-buhat. Hindi pa ibinababa ng dalawang alipores ang kulungang pahaba. Tumigil si Mr. Wong. At sa muling pagkagitla ni Boging, sa tapat nito mismo huminto ang lalaking Tsino. Dito na lang! galit pa ring sabi ni Mr.

116 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Wong na malakas na sinipa ang isang kulungan. Muntik nang himatayin si Boging sa pagkagitla dahil ang pinagtataguan nito ang sinipa ni Mr. Wong. Doon ipinalilipat ng lalaki ang kung anumang hayop iyong nasa loob ng kulungang pahaba. Dito! ulit ni Mr. Wong na muling sinipa ang kulungang pinagtataguan ni Boging. Dito n yo na ilagay yang buwaya!

117 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 16 PAGTAKAS BU-BUWAYA?! tarantang ulit ng isip ni Boging. Hindi namalayan ng binatilyo na sa nakabukang bibig na ito humihinga dahil sa matinding pagkagitla. A, ibang usapan na to, ani Boging. Nagisip ito ng plano upang mailigtas ang sarili. Kailangang masorpresa nito sina Mr. Wong. Iyon lamang ang pag-asa ng binatilyo. Tumakbo kaya siya palabas ng kulungan? Tama! Tatakbo siya nang napakabilis kasabay ng paghiyaw nang napakalakas! Kakaripas siya ng takbo sa pinasukan nilang bintana. At tiyak na hindi agad makakakilos ang mga lalaki dahil magugulat ang mga ito sa gagawin niya, naisip ni Boging. Naghanda si taba. Pumorma ito. Animo sprinter sa starting line na naghihintay ng pagputok ng baril. Itinuon nito ang mga kamay sa sahig ng kulungan at dahan-dahang inangat ang puwit. On your mark... didiretso siya sa truck at maliksing sasampa sa bakod. Ready... kung kailangang tumalon siya sa bakod ay gagawin niya. Get set... kaysa naman lapain siya ng

118 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES buwaya nang walang kalaban-laban. Go--- Stop! singit ng isip ni Boging. Paano si Jo? Maiiwan sa bodega ang kaibigan. Muling napaupo si Boging. Nabura ang plano ng binatilyo. Hindi niya puwedeng iwan si Jo. Plan B..., napabuntunghiningang anito habang nag-iisip ng ibang plano. Sumuko na lang kaya siya? Oo nga, susuko na lang siya. Tapos, hindi niya sasabihing may kasama siya. Tapos, makakatakas si Jo at hihingi ng saklolo kina Gino at Kiko. Tapos, maililigtas siya ng mga kabarkada. E di happy ending! Teka, teka! singit uli ng isip ni Boging. E kung sa tindi ng galit ni Mr. Wong eh ipakain agad ako sa buwaya o ipatuka sa kobra o kaya y ipalingkis sa sawa? Walang maisagot si Boging. Hindi malayong mangyari iyon. Nakita nito kung paano magalit si Mr. Wong. Parang bulkan na walang control. Hindi lamang iyon. Wala ring nakakaalam na narito sila ni Jo. Ni hindi nga pala alam nina Gino at Kiko na may bodega ng hayop si Mr. Wong. Nagtatalo pa ang isip ng binatilyo nang malakas na inilapag ng mga lalaki ang kulungang may buwaya sa harap ng pinagtataguan nito.

119 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Bahala na, sabi ni Boging sa sarili kasunod ng pag-usal ng maikli ngunit taimtim na dalangin. Inihanda na ni taba ang sarili na sumuko. Palabas na ito nang magsalita uli si Mr. Wong. Teka! Iutos n yo na lang sa iba yan. Sayang ang oras. Mas importanteng mapuntahan agad natin yung van. Tena! pag-iiba ng desisyon ni Mr. Wong. Halos mapasigaw si Boging sa tuwa nang marinig ang sinabi ng lalaki. Nakangiti na si tabatsoy habang sinusundan ng tingin ang hita ng mga lalaki na naglalakad palabas ng bodega. Nang makalabas sina Mr. Wong ay agad ding lumabas sa taguan si Boging. Luminga ang binatilyo. Saan kaya nagtatago si Jo? Jo..., Jo..., mahinang tawag ni Boging. Puwede ka nang lumabas. Wala na sina Mr. Won--- Hindi natapos ni Boging ang sinasabi dahil nagulat ito nang nagkukumahog na lumabas si Jo mula sa pinagtataguan. Sinipa ng dalagita ang pinto upang agad na sumara uli iyon. Napaupo si Jo sa sahig, mahigpit na yapos ang videocam. Dilat na dilat ang mga mata. Mabilis na lumapit si Boging. Tinulungan nitong makatayo ang dalagita. Okey ka ba,

120 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Jo? O-Oo. Oo, mahinang sagot ni Jo na hindi makapaniwalang ligtas na rin siya. Nagkatinginan ang dalawa. At sabay na sabay silang nagsalita ng: Hindi ka maniniwala sa nangyari sa kin! Nagkatawanan ang magkaibigan. Nang muling umalingawngaw ang tunog ng silbato ng guwardiya. Tapos na yata ang breaktime nila, Jo, ani Boging. Oo nga. Magbabalikan na ang mga trabahador dito. Kailangang makalabas na tayo, na-alarmang yaya ni Jo. Mabilis nilang tinungo ang bintanang pinasukan nila kanina. Palusot na si Jo sa bintana nang bigla siyang tumigil. Bakit? takang tanong ng binatilyo. May problema, Bogs. Yung truck na tinuntungan natin kanina... O ano? Paalis na! Ha! gitlang bulalas ni Boging. Kung hindi na nakaparada sa tabi ng mataas na bakod ang truck, hindi na sila makakasampa sa pader. Agad na sumilip si Boging sa bintana. Nakita pa nito ang sasakyan na mabagal na umuusad papunta sa harapan ng bodega, sa

121 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES may gate. Sumakay kaya tayo sa truck, Jo? Magtago tayo sa likod, mungkahi ni Boging. Hindi puwede. Mabibisto tayo. Di ba t pati loob ng sasakyan iniinspeksiyon ng mga guwardiya? Oo nga pala, talunang amin nito. Nakaligtas nga sa buwaya pero ganoon din pala, sabi ng isip ni taba. Ang buwaya! bulalas ni Boging na may biglang naisip na plano. Ang ano? lingon ni Jo sa katabi. Jo, maghintay ka rito. May naisip akong paraan para makalabas tayo. Tumakbo si Boging patungo sa dakong harapan ng bodega. Doo y sumilip ito sa bintana. Nakita nito ang truck na nakahinto na sa gate. Iniinspeksiyon nga ng mga guwardiya. Iyon ang hinintay ni Boging. Ang palabasin ang truck. Napansin din nitong pumapasok na sa compound ang mga tauhan ni Mr. Wong galing sa pagmemeryenda. Patungo sa bodega ang ilang kalalakihan. Huwag muna... Huwag muna... usal ni Boging na ang tinutukoy ay ang pagpasok ng mga trabahador sa bodega. Yes!!! tahimik na bulalas ni taba nang buksan na ng guwardiya ang bakal na gate.

122 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Lalabas na ang truck. Taka namang pinanonood ng dalagita ang kasama. Nakita niyang muling nagtatakbo si Boging pabalik sa isang kulungang pahaba na nasa sahig. At lalo siyang nagtaka nang maingat na binuksan ni Boging ang pinto ng kulungan at sipain ang tagiliran niyon nang ubod lakas. Subalit tuluyan nang napakunot-noo si Jo nang kumaripas ng takbo si Boging pabalik sa kinaroroonan niya. Parang hinahabol ito ng pitong demonyo. Sumesenyas pang lumusot na siya sa bintana. Bilisan mo! anito habang palabas si Jo. Nang makalabas sila ng bodega ay hinawakan ni Boging ang kamay ni Jo. Patakbong hinila nito ang kaibigan patungo sa tagiliran ng bodega. Biglang tumigil si Boging nang marating nila ang harapan ng bodega. Maingat na sinilip ni Boging ang gate habang patagong nakasandal sa dinding ng bodega. Hulihan na lamang ng palabas na truck ang nakita nito. Ibinaling nito ang paningin sa mga trabahador. Binubuksan na ng isa ang pinto ng bodega. Malapit na, Jo, baling na bulong ni Boging sa nagtataka pa ring katabi. Ang ano? Ngunit isang makapanindig

123 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES balahibong sigaw ang sumagot sa tanong ni Jo. BUWAYA!!! May nakawalang buwaya sa loob! nagtatakbong hiyaw ng isang trabahador na lumabas ng bodega. Mabilis na isinara niyon ang pinto. At tulad ng inaasahan ni taba, nagtakbuhang naglapitan ang ibang trabahador sa bintana ng bodega. Nagsiksikan ang mga iyon sa pagsilip sa loob upang makita ang pinakawalang buwaya ni Boging. Hindi lang iyon, pati siyempre ang dalawang guwardiya ay nakisilip din sa kakaibang pangyayari. Baka kainin ang ibang hayop sa loob...! Hulihin n yo agad...! Sino ng huhuli...? nagkakagulong sigaw ng mga tauhan ni Mr. Wong na nakasilip sa bintana. At habang nakatalikod sa gate ang mga iyon, walang nakapansin sa matahimik at mabilis na paglabas ng dalawang kabataan mula sa compound ni Mr. Wong.

124 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 17 NEWS FLASH SAAN kayo galing? salubong agad nina Gino at Kiko sa mga pumapasok sa tarangkahan ng mga Rodrigo. Pasado ala-singko na nang makauwi sa Singalong sina Jo at Boging. Sandali naman, Kuya. Magpapakita muna ko kay Mommy, reklamo ni Jo. Pero nakakalokong ngumiti ang dalagita bago ito nagtuloy sa kabahayan. Oo nga. Bayaan n yo namang makabawi kami ng lakas, sambot ni Boging. Makakain muna ang talagang ibig sabihin ni taba. Hindi ka makakasubo kahit isa hanggang hindi ka nagsasalita, ani Kiko kay tabatsoy. Mabilis na hinawakan nina Gino at Kiko sa magkabilang braso si Boging. Sapilitan nilang binuhat ang kaibigan sa clubhouse. May pinuntahan kayo ni Jo, no? simula ni Gino habang iniuupo nila si taba. May nadiskubre kayo? dagdag ni Kiko. Meron.., sagot ni Boging. Gusto n yong malaman? Sabay na tumango ang dalawa. Bakas ang labis na kasabikan sa mukha ng mga ito. Secret! pang-aasar ni taba sa malanding

125 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES tono. A, ganoon, ani Gino na kumindat kay Kiko. Mabilis na itinumba ng dalawa ang silyang kinauupuan ni Boging at dinaganan nila ang kawawang Tsinoy. Teka muna. Bakit ba atat na atat kayo sa lakad namin ni Jo? Kayo dapat ang magkuwento! Ano ng nangyari sa sinundan n yo? counterattack ni Boging. Nakahiga pa rin ito sa sahig at pilit na isinasalya ang mga kabarkadang nakadagan sa kanya. Hindi makasagot si Gino. Napakamot ng ulo si Kiko. Kasi... ano, e..., mabagal na simula ni Kiko. Kasi walang nangyari sa lakad nila! biglang singit ni Jo habang pumapasok ito ng clubhouse. Napatawa na rin si Kiko habang tumatayo sila ni Gino. Medyo... wala nga... Sabi ko na e! kantiyaw uli ni Jo. Na-zero kayo, no? Hindi a. Meron din naman, sagot ni Gino habang tinutulungan nila ni Kiko na bumangon si Boging. Meron daw, tapos wala..., tukso ni Boging sabay lingon kay Jo. Ano ba talaga, Kuya? sabay na sabi nina Jo at Boging na tuwang-tuwa sa panunukso nila.

126 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Nasundan namin hanggang airport yung sasakyan, panimula ni Kiko nang humupa ang tawanan nila. Kaya lang, nagtuloy sila sa North Harbor. Sa malamang, ipinadala nila sa probinsiya yung mga ibon, sambot ni Gino. E kayo? Naku, Kuya. Hindi kayo maniniwala sa nangyari sa amin, sabik na sagot ni Jo. Halinhinang nagsalita sina Jo at Boging. May kasama pang action ang pagkukuwento ng dalawa habang manghang nakikinig sina Gino at Kiko. Pero sa pananapos ni Jo tuluyang nagitla ang mga binatilyo. Narinig kong sabi pa ni Mr. Wong na meron din siyang gorilya. At mamayang gabi raw dadalhin sa bodega! May buyer na kaya siya? tanong ni Kiko. Nakasimangot ito dahil sa inis na namumuo sa loob. Oo. Bukas daw pupunta, sagot ni Jo. Kailangang ipaalam agad natin sa Wildlife Bureau ang nadiskubre n yo para mabawi ang gorilya, sabi ni Gino. Teka, Jo. Nakuhanan n yo ba ng video ang mga hayop sa bodega? Mas madadalian tayong kumbinsihin sila kung meron tayong maipapakita. Malalapad na ngiti ang isinagot nina Jo at Boging kay Gino. Siyempre naman, nagmamalaking sabi ni Jo. Para namang

127 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES hindi tayo tinuruan ni Miss Alana ng strategy sa pag-e-expose sa mga illegal wildlife traders. O ano pang hinihintay natin? Panoorin na natin sa TV ang kuha n yo! sabik na sabi ni Kiko nang biglang bumukas ang pinto ng clubhouse. Si Aling Linda. Jo, tulungan mo nga akong maghain para makapaghapunan na tayo, anito. Tayo? Ibig sabihin, kasama ho kami ni Kiko, Aling Linda? kunwari y nahihiyang tanong ni Boging. Natawa ang babae. Sanay na ito sa mga pasimpleng parinig ng matabang Tsinoy. Siyempre. Kailan ko ba naman kayo itinuring na iba? Tama si Mommy, sabat ni Jo. At dahil hindi na kayo iba sa amin, hindi na rin kayo dapat mahiyang maghugas ng pinggan at mga kaldero! Kahit araw-araw ay maghuhugas ako ng plato kung yon ang paraan upang matikman ang masarap na luto n yo, Aling Linda, maarteng sabi ni Boging na lumuhod pa sa isang tuhod. Pati tuloy si Aling Linda ay napatawa. Pagkakain na natin panoorin ang kuha n yong footage, Bogs, mungkahi ni Gino habang lumalabas ng clubhouse ang mag-ina.

128 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Oo nga. Tulungan na muna natin ang nanay mo sa paghahain, sang-ayon ni Kiko. Mabilis na humabol sa dalawang babae ang mga binatilyo. HINDI makatulog si Kiko. Kanina pa sila umalis ni Boging sa bahay nina Gino at Jo. Ngayo y nakahiga ang binatilyo sa sariling kama pero ayaw siyang dalawin ng antok. Buhay na buhay pa rin sa isipan ni Kiko ang pinanood nilang video ng mga hayop sa bodega ni Mr. Wong. Kailangang ma-raid na ang bodega. Kawawa naman ang mga hayop, sabi ni Kiko sa sarili. Sana umaga na, tahimik na hiling niya. Iyon ang napag-usapan ng barkada. Dadalhin sana nila sa Wildlife Bureau ang video. Kaso, araw ng Linggo ang kinabukasan. Walang opisina. Kaya kay Kabo Leon nila ipapakita ang video at tiyak na tutulungan sila ng pulis. Inabot ni Kiko ang relo sa mesita sa tabi ng kama. Tinitigan niya ang luminous dial niyon. Napailing si Kiko. Ika-isa t kalahati pa lamang ng madaling-araw. Pumikit uli si Kiko. Pinilit niyang makaidlip. Subalit sadyang mailap ang pagtulog dahil sa

129 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nararamdamang labis na kasabikan. Muling inabot ng binatilyo ang relo. One-thirty five! Sumuko na si Kiko. Binuksan niya ang ilawan sa mesita. Kinapa at inabot niya sa sahig ang National Geographic magazine. Ang cover story niyon ay tungkol sa mga gorilya. Nagsimulang magbasa ang binatilyo. Ilang segundo lamang at tumigil siya. May kulang pa, aniya. Binuksan ni Kiko ang radyo sa mesita. Naghanap ng istasyon na hindi pa nagsa-sign-off. Saka lamang siya nagpasimulang magbasa. The mountain gorillas have a long past but only a century of history, much of it turbulent. This history began in 1902 when a German officer, Capt. Oscar von Beringe, first encountered the great apes--- and shot two. In the next quarter century, collectors and hunters captured or killed more than 50 gorillas. Gorilla hands and heads were sold as souvenir to tourists. Nangilabot si Kiko. Sino namang may kuliling sa utak ang magnanais na magkaroon ng kamay o ulo ng gorilya bilang souvenir? Minsan talaga hindi niya mapigil na mainis sa kapalaluan at kawalang-damdamin ng tao sa ibang nilalang ng Panginoon. The gorillas on the slopes of the Virunga

130 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Volcanoes --some 300 animals-- inhabit a small forested island surrounded by a sea of people. Twenty miles to the north is Uganda s Impenetrable Forest, another island with perhaps 300 gorillas. These 285 square miles represent the entire world of the remaining mountain gorillas. Mahigit na lamang pala sa anim na daan ang mountain gorillas sa buong mundo, malungkot na isip ni Kiko. Nagpatuloy si Kiko sa pagbabasa. In 1960, I estimated about 450 gorillas in the Virunga region. Censuses during the 1970s showed around 275, and by 1981 there were only 250 gorillas. During this critical time, the late Dian Fossey, assisted by other conservationists, harassed poachers with obsessive zeal. And she made the world aware of the gorilla s plight. Her heroic vigil helped the apes endure... Wow. Idol, humahangang bulalas ni Kiko sa ginawa ng mga conservationists. Kung hindi pala dahil kina Dian Fossey ay malamang na sa larawan na lamang makakita ng gorilya ang mga kabataan ngayon. Tumakbo ang imahinasyon ni Kiko. Nakita niya ang sariling sumakay ng helicopter sa NAIA. Lumipad ang kanyang sinasakyan sa ibabaw ng siyudad at tumawid sa malawak na

131 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES karagatan. Matagal ang biyahe. Hanggang sa lumapag ang helicopter sa lupalop ng Africa. Nang bumaba si Kiko ay natagpuan niya ang sarili sa paanan ng magubat na bundok. Naglakad si Kiko. Paakyat sa bundok. Alam niyang sa kabundukang iyon matatagpuan ang mga gorilya. At si Dian Fossey... Namataan niya ang babae sa ilalim ng mayabong na puno. Nakaupo sa tumbatumba si Dian Fossey. Nakangiting kinawayan nito ang binatilyo. Lumapit si Kiko. Wala siyang takot na nadarama kahit alam niyang patay na ang babae. Pinaslang si Dian Fossey ng mga poachers dahil sa pagtatanggol nito sa mga gorilya. Miss Fossey, panimula ni Kiko sa kanyang exclusive interview. Sa inyong ekspertong opinyon, may pag-asa pa bang mapigilan ang unti-unting pagkaka-extinct ng mga hayop? Ewan ni Kiko kung bakit sa wikang Filipino siya nagtanong. Pero hindi rin siya nagulat nang sumagot ang banyagang babae sa parehong wika. May pag-asa pa, Kiko. Hindi pa huli ang lahat, sagot ng paham. Totoong marami ang hindi nagmamalasakit sa kalikasan, pero marami rin ang nagpapahalaga. Ang

132 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES nakakalungkot lamang, higit na nakakarami ang walang pakialam, lalo na sa mga kabataan ngayon. Mali iyon, Kiko. Kailangang makialam at kumilos na ang kabataan. Tumango si Kiko. Tulad ng ginawa ng B1 Gang para sa mga Philippine Eagles, pagmamalaki ng binatilyo. At tulad ng ginagawa namin kay Gorio, di ba ho? Yes, but I m afraid I have a news flash. A group of armed men has stolen Gorio, the baby gorilla, from the Ninoy Aquino Park in Quezon City last night. Details after this message, mahiwagang sagot ng babae. Ano, ho? litong tanong ni Kiko nang bigla pa kamong kumanta ng komersiyal ng kape si Miss Fossey. Biglang napadilat si Kiko. Kukurap-kurap sa liwanag ng lamp shade sa katabing mesita. Nakapatong ang nakabuka pang babasahin sa kanyang dibdib. Nakatulog na pala ko, naalimpungatang sabi ni Kiko sa sarili. Naiwan din niyang bukas ang radyo. Doon pala nanggagaling ang komersiyal na kinakanta ni Zsa Zsa Padilla. Inabot ni Kiko ang kanyang relo. Alasingko na pala. Pero inaantok pa rin siya. Dinukwang ng binatilyo ang ilawan upang patayin iyon nang muling magsalita ang newscaster sa radyo.

133 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES And now for the details. Police investigators have confirmed the report that armed men entered the PAWB compound in Quezon City late last night. After disarming the park s security personnel, the masked thieves took with them several rare monkeys including Gorio, the baby gorilla. The group made their get-away in a tinted van and was reported to be heading North of Manila... Si Gorio! Ninakaw! sigaw ng isip ni Kiko. Tuluyan nang itinaboy ng pagkagitla ang anumang antok na kanina y nararamdaman ni Kiko. Hindi na rin niya narinig ang iba pang sinabi ng nagbabalita. Mabilis na tumakbong pababa ang binatilyo sa unang palapag ng kanilang apartment. Nanginginig ang daliri ni Kiko habang dinadayal ang telepono ng mga kabarkada.

134 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 18 STAKE-OUT SA BODEGA ALAS-SAIS pa lamang ng umaga ay nasa pintuan na ng Ninoy Aquino Park sina Gino, Jo at Kiko. Kaya lang, sarado ang gate ng PAWB. Walang pinapapasok. Maraming pulis sa loob. Nag-iimbestiga pa siguro sa crime scene. Marami ring tao sa labas. Mga reporters ng radyo, may mga TV crew at siyempre pa, sandamukal na usisero. Nakipagsiksikan ang tatlong kabataan upang makalapit sa gate. Dala ni Gino ang videocam nila. Hindi pa puwedeng pumasok. Mamaya magbibigay ng official statement ang PAWB, narinig nilang sabi ng isang pulis sa mga reporter. Mga unggoy lang ba ang kinuha?! sigawtanong ng kilalang matabang babae na may hawak na maliit na tape recorder at mikropono. Napangiting umiling ang pulis. Hindi ako authorized magbigay ng statement, Ma am Jessica. Mamaya na lang kayo magtanong sa press conference. Anong oras ba ang press con? tanong

135 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES naman ng isang reporter mula sa isang kilalang station sa radyo. Wala pang definite time, pero tiyak na mayroon. Maghintay lang muna kayo. Huwag kayong mag-alala at makakapasok kayong lahat na accredited journalist! sagot ng pulis. At kayong mga uzi, baling ng pulis sa mga miron, umuwi na kayo o kaya magjogging na lang diyan sa Quezon Memorial Circle para lumuwag kami rito. Hintayin n yo na lang mamaya sa TV ang balita. Napatingin si Jo sa mga kasamang binatilyo. Paano yan, Kuya? Hindi pala tayo papapasukin. Sana makita natin si Dr. Steven. Tiyak na pakikinggan tayo noon, sabi ni Kiko na tinatanaw ang looban ng Park. Tumingin sa relo si Gino. Mag-usap muna tayo ng gagawin natin. Saka baka nariyan na si Boging. Tena. Bumalik sa dating lugar ang tatlo. Naroon na nga si Boging. Ngumunguya ng pandesal habang hinihintay sila. O ano, Bogs? Na-contact mo? salubong agad ni Jo. Umiling si taba. Wala pa si Kabo Leon. Pero sabi ng nakausap ko e duty nga raw siya ngayong Linggo. Kaya lang, baka mamaya pang alas-nuwebe mag-report sa presinto... O

136 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES kuha kayo, alok nito sa mga kasama na may dinukot na malaking supot ng tinapay sa backpack nito. Sige, wala akong gana, tanggi ni Kiko. Ano bang plano natin, Gino? Maglakad-lakad tayo sa Memorial Circle habang nag-uusap. Mas maganda yon para mag-circulate ang dugo natin, sagot ni Gino na nagsimula nang humakbang. Binaybay ng apat ang kahabaan ng bakod ng parke. Ang baba naman ng bakod ng PAWB, makahulugang sabi ni Jo sa mga kasama habang naglalakad sila. Kahit na makapasok tayo, madali pa rin tayong makikita ng mga pulis dahil walang ibang kabataan sa loob, Jo. Puro matatanda ang makakapasok kaya kitang-kita tayo, pigil ni Gino sa naiisip ng kapatid. Dahil Linggo, marami na ang nag-dyajogging at nagbibisikleta sa Quezon Circle. Naisip nilang huwag nang tumawid ng kalye. Naupo sa tabing daan sina Jo, Kiko at Boging. Nakaharap sila sa mataas na monumento at nakatalikod sa PAWB. Nadagdagan ang dapat nating gawin, panimula ni Gino na pabalik-balik na naglalakad sa tabing kalye habang nag-iisip. Sinusundan ng mga mata ng tatlo ang paglalakad ni Gino. Una ay ang bodega ni

137 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Mr. Wong... At ngayon, ang pagkawala ni Gorio. Bakit ba hindi natin naisip na baka nakawin ang mga unggoy? Sa halagang $200,000 ni Gorio meron talagang magkakainteres, puna ni Boging. Hindi kaya ang dalawang Pakistani ang nagnakaw uli sa mga unggoy nila? wika ng dalagita. Magandang tanong yon, Jo. At tiyak kong masasagot iyan sa press con mamaya, sagot ni Gino. At ang gorilya ni Mr. Wong, paalalang singit ni Kiko. Di ba t ngayon daw pupunta sa bodega ang buyer no n? Sus, ano ba to?! naiinis na bulalas ni Boging na iwinawagayway ang hawak na huling piraso ng pandesal na may kagat na. Akala ko ba rare na ang gorilya, Kiko? E bakit bigla yatang nagdagsaan dito sa Pilipinas ang mga gorilya? Biglang napahinto sa paglalakad si Gino sa sinabi ni Boging. Dilat na dilat naman ang mga mata ni Kiko. Bakit, Kuya? naramdaman ni Jo na may sumusundot sa isipan ng kapatid. Tama ka, Boging! Ang galing mo talaga, si Kiko ang sumagot sa tanong ng dalagita. Thank you. Thank you, sagot ni taba.

138 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Tumayo ito at nag-bow pa. Pagkatapos ay muling humarap sa kaibigan. Saan nga pala ako tama, Kiko? Te-thank you, thank you ka tapos hindi mo pala alam kung bakit ka tama. Baka gusto mong tamaan ka sa kin! kantiyaw ni Jo. Nagkatawanan ang grupo. O seryoso na uli, sabi ni Gino na humarap sa grupo. May punto ka, Boging. Masyadong maliit ang probability na may dalawang gorilya sa Maynila. Di ba t sabi ni Dr. Steven na si Gorio pa lang ang unang gorilyang alam nilang narito sa atin? Tapos ngayon biglang dalawa na? Nakuha ni Boging ang tinutumbok ni Gino. Ang ibig mong sabihin... ang gorilya ni Mr. Wong at si Gorio ay iisa? Na si Mr. Wong ang nagnakaw kagabi sa mga unggoy? Shhhh! Baka may makarinig sa yo, saway agad ni Kiko sa kaibigan. Theory pa lang natin iyon, Bogs. Na kailangan nating mapatunayan kung mali o hindi, dagdag ni Jo. Pero malakas ang kutob kong si Gorio nga ang gorilyang ibebenta ni Mr. Wong, sabi ni Gino. Ako rin! habol ni tabatsoy na sabay tingin kay Jo. Kailangang mabantayan agad natin ang

139 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES bodega, sabi ni Gino na muling naupo sa tabing kalye. Kailangang mai-record natin ang mga taong papasok o lalabas sa bodega. Pati na rin ang mga sasakyan. Oo. Mag-stake-out tayo. Gamitin natin ang videocam para may ebidensiya tayo sa mga pumapasok sa bodega, sang-ayon ni Kiko. Paano na ang press con? Tiyak na may mahalagang sasabihin doon, tanong ni Jo. Muling tumayo si Gino. Kunot ang noo sa pag-iisip. Naglakad-lakad ang binatilyo. Nang bumalik ay may liwanag na sa mukha. Magdalawang grupo tayo. Boging at Kiko, pumunta na kayo sa bodega ni Mr. Wong. Alam mo naman ang papunta ro n, Bogs. Dalhin n yo ang videocam at mag-set-up na kayo ng surveillance. Maiiwan kami ni Jo. Susunod agad kami sa inyo pagkatapos ng press con. Nagtayuan na ang apat. Iniabot ni Gino kay Kiko ang videocam. Ingat kayo, ha, bilin nito sa mga kaibigan. Kung may bagong development, i-beep mo lang sa amin, ha, Gino? habol ni Kiko bago sila tuluyang lumakad ni Boging. Inihatid ng tingin ng magkapatid ang mga kaibigan. Nang mawala na sa kanilang paningin ang dalawa ay saka bumaling sa

140 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES katabi si Jo. Kuya, paano tayo makaka-attend sa press con? Di ba t sabi mo kanina mahirap tayong makalusot dahil puro matatanda ang naroon? Mahihirapan kung tayong dalawa. Pero kung ikaw lang, Jo, may pag-asang makalusot, mahiwagang sabi ni Gino sa katabi. Nakangiti pa ito sa iniisip. Ano ba talaga ang balak mo, Kuya? sabik na ring tanong ni Jo habang naglalakad sila pabalik sa gate ng Ninoy Aquino Park. Ganito, Jo, ang gagawin mo... Ibinulong ni Gino ang naiisip na plano sa kapatid. Untiunti namang napapangiti ang dalagita sa naririnig.

141 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 19 PAMANGKIN NI JESSICA BAGO marating nina Gino at Jo ang gate ng PAWB ay nakita nilang binubuksan na iyon ng mga pulis. Ngunit kapiraso lamang ang uwang ng pinto. Tamang-tama na makapasok ang isang tao. O, reporters lang ang puwedeng pumasok! Iyong walang press ID, sorry na lang, narinig nilang sabi ng pulis na isa-isang iniinspeksiyon ang mga pinakikitang ID cards ng mga pumapasok. Jo, dali! tumatakbong sabi ni Gino. Baka maiwan ka. Ayun si Jessica, Kuya. Papasok na siya! turo ni Jo sa babaing may kasunod na camera man. Nasa gate na nga ang sikat na reporter. Hindi na tiningnan ng nakabantay na pulis ang ID nito. Kuya, paano na ang plano natin? tanong ni Jo habang pumapasok sa gate si Jessica Soho. Luminga-linga si Gino. Isa na lamang ang pag-asa nila. Jo, bilis! Panik! sabi ni Gino. Nakuha agad ng dalagita ang ibig sabihin ng kapatid. Mabilis siyang umakyat sa

142 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES mababang bakod ng parke. Inalalayan siya ni Gino. Nang makababa si Jo sa kabila ng bakod ay marahang naglakad siya patungo sa kinaroroonan ni Jessica. Kasalukuyang nagaayos pa ng mga gamit ang reporter at ang kasama niyon. Ngunit hindi pa nakakailang hakbang si Jo nang may biglang sumigaw sa kanya. Hoy! Hindi ka puwedeng pumasok dito! sita ng matangkad na pulis kay Jo. Nagtinginan ang ibang pulis kay Jo. Mula sa gilid ng kanyang mata ay dalawa pang alagad ng batas ang nakita ni Jo na kumilos palapit sa kanya. Naku! Palalabasin ako pag nagkataon, sabi ni Jo sa sarili. Isa na lamang ang naisip niyang gawin. Nagtatakbo si Jo. Matulin. Papunta kay Jessica Soho na walang kamalay-malay sa gagawin sa kanya ng dalagita. Agad na humawak sa braso ng reporter si Jo nang makalapit sa nagitlang babae. Mabilis na nagpaliwanag ang humihingal pang dalagita. M-Ma am Jessica, a-anak po ako ni Mike Rodrigo, yung c-columnist. School journalist po ako at kino-cover ko ang tungkol kina Gorio. Ayaw kasi akong papasukin ng mga

143 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES pulis. Tulungan n yo ho akong maka-attend sa press con. Please po, habol ang hiningang pakiusap ni Jo habang papalapit na ang mga humahabol na pulis. Iyon ang paraang naisip ni Gino kanina. Ang paki-usapan si Jessica Soho na isama si Jo sa loob. Pero sa nangyari ay hindi sila nagkaroon ng maayos na pagkakataon na pagpaliwanagan ang reporter. Hindi kumikibo ang babaing reporter. Nakatitig lamang iyon sa mukha ni Jo. Wari y nagtatalo ang isip at tinitimbang pa ang mga sinabi ng dalagita. O, sikat ka na talaga, Ma am Jessica, nakangiting biro ng isa sa tatlong pulis nang makalapit ang mga ito. Para ka nang artista na may fan na tumatalon ng bakod para lang makalapit sa yo. Sa bakod ka dumaan? gulat na tanong ni Jessica kay Jo. Tahimik na tumango ang dalagita ngunit nakikiusap pa rin ang mga mapupungay na mata. Hinarap ni Jessica ang mga pulis. Sarge, hindi ko ho siya fan.., diretsahang pahayag sa pulis. Nahigit ni Jo ang hininga sa sinabi ng babae. Patay! Tapos na ang plano nila. Pamangkin ko siya, Sarge. Napangakuan ko kasing isama rito dahil gusto rin niyang

144 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES maging journalist, malambing na sabi ni Jessica Soho sa mga pulis. Pamangkin? gulat na bulalas ng pulis. Opo! biglang singit ni Jo. Tingnan n yo po kami. Pareho kaming maganda, di ba, ho? Tumatangong napatawa ang mga pulis. E bakit sa bakod ka pa dumaan, iha? tanong ng isa. Naku, alam n yo naman ang mga bata. Nainip siya kanina sa labas kaya naglakadlakad. Naiwan tuloy namin, sambot ni Jessica na masuyong inakbayan ang dalagita. Sarge, okey lang ho bang isama ko siya sa press con. Sagot ko siya. Sandali lamang nag-isip ang mga pulis. Basta kayo, Ma am. Okey sa amin. Saka mahirap na. Baka paglaki niyang bata e tirahin kami nang tirahin sa press, dugtong ng isa na napabunghalit ng tawa. Salamat ho, sabi ni Jessica sa mga palayong alagad ng batas. Binalingan uli niyon ang katabi. Ano na nga uli ang pangalan mo, iha? Jo. Jo Rodrigo po, nahihiyang sagot niya. Pasensiya na kayo. Naging desperado kasi ako kaya ko nagawa yon. Natawa ang malusog na reporter. Aba, ibig sabihin noo y mabilis kang mag-isip. You

145 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES have one of the traits needed to be a good field reporter. Pero dapat lang dahil anak ka kamo ni Mike Rodrigo. May pagmamanahan, puri ni Jessica sa dalagita. Thank you, po. Pero alam mo ba ang totoong dahilan kung bakit kita tinulungan..? Dahil nakita ko sa iyo ang sarili ko noong bata ako, patuloy ng babae nang senyasan sila ng camera man. Magsisimula na ang press con. Ano, Jo? Ready ka nang magtrabaho? nakangiting hamon ng reporter. Yes, Tita Jessica! Sumaludo pang sagot ng dalagita. Ngunit bago tuluyang pumasok si Jo sa gusali ay nilingon niya si Gino. Masayang sinenyasan niya ng thumb s up ang kapatid na nakatanaw mula sa bakod.

146 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 20 PAHAMAK NA PAGER DOON, Kiko. Do n sa karinderya ang pinakamagandang anggulo na puwestuhan ng videocam, turo ni Boging nang makarating sila sa harap ng bodega ni Mr. Wong. Biglang napatingin si Kiko sa kaibigan. Puno ng pagdududa ang mukha niya. Nakahalata agad si taba. Tingnan mo, Kiko. Mula sa tindahan e kuhang-kuha ng videocam ang mga tao at sasakyang papasok sa gate ng bodega. Pati plate number ng mga kotse, tiyak na huli natin. Oo nga, no. Kita pa natin ang buong kalye, hinihimas ang hikaw sa kaliwang tainga na sang-ayon ni Kiko. Kayo naman kasi, e. Akala n yo palaging pagkain ang iniisip ko, naaaping drama ni Boging. Totoo naman a! sagot ni Kiko na nauna nang maglakad patungo sa karinderya. Sabagay.., amin ni Boging na humabol sa kasama. O, BAKIT ngayon ka lang? Kanina pa lumabas sina Jessica Soho, a, salubong

147 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES agad ni Gino sa kapatid na palabas ng gate ng PAWB. Hinanap ko pa kasi si Dr. Steven, Kuya. Kaya lang wala raw siya ngayon dito, sagot ni Jo. Nasabi mo ba ang tungkol sa bodega? Oo, Kuya. Pero bukas na lang daw tayo bumalik. Abalang-abala sila ngayon sa pagkawala nina Gorio. Saka bukas kumpleto ang opisina. Hindi mo binanggit ang gorilya ni Mr. Wong? Hindi. Wala naman tayong matibay na pruweba. Sasabihin ko sana kay Ma am Jessica kaya lang nagmamadali siyang makabalik sa station para mai-air daw agad ang tungkol sa press con, sagot ni Jo. Pero binigyan niya ako ng card bago siya umalis, habol ni Jo na may dinukot sa bulsa. Ipinakita niya sa kapatid ang calling card ng reporter. Ano ba ang nangyari sa loob? tanong uli ni Gino na inabot pabalik sa dalagita ang binasang tarheta. Ayon sa mga pulis, wala silang ideya kung sino ang nagnakaw dahil nakakulong pa ang mga nag-smuggle sa unggoy. At wala rin silang natatanggap na ransom note o tawag man lang mula sa mga dumukot.

148 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Palagay ko y hindi kidnapping ang pakay dito. Teka, hindi ba nila nalaman kung sino ang buyer ng mga unggoy? Malamang yon ang nagnakaw kina Gorio. Naku, hindi raw kilala ng mga Pakistani ang buyer. Sila ang kino-contact. Sa telepono lang daw sila nag-uusap, inis at nakapameywang na sabi ni Jo. Nagpatuloy ang dalagita. Nagdeposito daw ng down payment sa kanilang bangko sa Pakistan ang kausap nila. Ang kabuuang bayad ay pag na-deliver nila sina Gorio. At ang instruction sa kanila tatawagan sila kung saan sila magde-deliver kaya lang natiklo nga sila ng Customs. Paano raw nagdeposit ang buyer nila? Bank to bank daw. At eto pa, Kuya. Sa Hong Kong nanggaling ang pera kaya mahirap i-trace ang account. Hong Kong? E di ibig sabihin Instik ang may account no n? May kasabikan ang tono ni Gino. Akala ko rin nga pero hindi raw, Kuya, pigil ni Jo sa naiisip ng kapatid. Madalas daw gamitin ang mga bangko sa Hong Kong ng mga taga-ibang bansa. Nadismaya si Gino. Sigurista pala ang buyer nila. Mautak na, maingat pa sa transaksiyon, naiiling na puna ng binatilyo.

149 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Oo nga, sang-ayon ni Jo. Paano ngayon, Kuya? Punta na tayo sa bodega ni Mr. Wong? Tumingin sa relo si Gino. Wala pang alasnuwebe. Tawagan muna natin si Kabo Leon. Magbakasakali tayo. Sumakay ng dyip ang magkapatid papunta sa SM City. Doon sila naghanap ng telepono. Si Gino ang dumayal habang nakatanghod sa tabi si Jo. Opo. Powerpage pager number , narinig ni Jo na sabi ng kapatid sa telepono. Wala pa rin si Kabo, sabi ni Gino sa kapatid matapos ibaba ang awditibo. Pero iniwan ko ang pager number ni Kiko para macontact tayo pag dating niya sa presinto. Tena, Jo. Puntahan na natin sina Boging... GOOD morning po uli, bati ni Boging sa tindera. Oy, suki! Kakain kayo? masayang sagot ng babae. Opo. Dalawang sago ho at.., tiningnan ni Boging ang laman ng eskaparate, isang dosenang kutsinta. Puwede hong bigyan n yo kami ng dalawang tinidor? Basta, ikaw, iho. Sige, upo na kayo.

150 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Doseng kutsinta? gulat na bulong ni Kiko sa kaibigan habang nauupo sila sa mahabang bangko. Si Kiko ay naupong nakaharap sa bodega. Baka kasi matagalan tayo. Buti na yong isang orderan na lang, palusot ni tabatsoy. Habang kumukuha ng kutsinta ang tindera ay mabilis nilang inayos ang videocam. Inilapag nila iyon sa kanilang pagitan. Nakaharap sa bodega. Maingat na ipinatong ni Boging ang kanyang backpack sa kamera. Inalis ni Kiko ang suot na baseball cap at itinakip iyon sa lente upang huwag mapuna ng ibang kakain. Special yan. Galing pa sa Antipolo, pahayag ng babae na inilalapag sa harapan ni Boging ang pagkain. Kiko, kain na, siko ni taba sa katabi. Tinusok ni Kiko ang dalawang piraso ng kutsinta at muli siyang humarap sa bodega. Nakipagtsikahan si Boging sa tindera. Buti t bukas ho kayo kahit Linggo. Oo pero almusal lang. Mamayamaya magsasara na ko. Madalang kasi ang kumakain dahil walang pasok. Bale hinintay ko lang kumain ang mga panggabing trabahador. Katatapos lang nga ng mga tagabodega, sagot ng babae na itinuro ang gate. E di bibilisan ho pala naming kumain?

151 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Natawa ang tindera. Naku hindi, maghuhugas pa ko ng mga kinanan. Easy ka lang sa pagsubo at baka mabulunan ka, iho. Sige, tawagin n yo na lang ako kung may kailangan pa kayo, ha? Opo. Salamat po, sabi ni Boging sa babae nang maramdaman ang kalabit ni Kiko. Sunud-sunod. Mabilis na pumihit si taba. Bakit? May parating na sasakyan, sabi ni Kiko. Inginuso niya ang dakong kaliwa ng kalye. May palapit na puting sasakyan. Land Cruiser. Si Mr. Wong! Pasimpleng inalis ni Kiko ang nakatakip na sombrero sa lente ng videocam. Dinukot ni Boging ang switch upang i-on iyon. Tumigil sa tapat ng gate ang sasakyan. Bumusina ito nang tatlong ulit. Saglit lamang at bumukas agad ang bakal na gate. Wala pa ang buyer ni Mr. Wong, bulong ni Kiko sa katabi. Tiyak na uunahan niya iyon sa pagdating. Ilang minuto pang naghintay ang dalawa ngunit wala nang dumating bukod sa mga tricycle at sidecar. Nang mainip ay muling pinatay ni Kiko ang videocam at tinakpan ang lente. Binalingan ni Boging ang pagkain. Umiinom iyon ng sago nang biglang sikuhin ni Kiko sa tagiliran.

152 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Bumubukas ang gate, Bogs. Marahang lumingon si taba. At nahigit niyon ang hininga nang makita ang palabas na dalawang lalaki mula sa gate. Ang mga alipores ni Mr. Wong! Iyong kausap ng lalaking tsino sa bodega nang pasukin nila iyon ni Jo. Papunta sila rito, babala ni Kiko na agad pumihit ng pagkakaupo. Humarap na rin siya sa pagkain at pigil ang hiningang hinintay ang pagdating ng mga lalaki. Dalawang kape nga ho, Manang, tawag ng isa sa tindera. Pakibilisan lang ho, dagdag ng kasama nito. Patay-malisya ang dalawang binatilyo habang nagtitimpla ng kape ang tindera. Patuloy ang mga ito sa pagsubo. Sa pagkadismaya nina Kiko, naupo pa ang mga lalaki sa tabi nila. Naramdaman ni Kiko na tinitingnan sila ng mga lalaki. Kinikilatis sila. Maaaring pinagdududahan. Napanood mo ba ang Villa Quintana, Bogs? malakas na tanong ni Kiko. Ang galing umarte ni Timmy, no? Natural na natural. Napakunot-noo si Boging. Nagtataka iyon sa sinabi ni Kiko. Buti na lamang at hindi iyon nakaharap sa mga lalaki kundi y bistado na ang pakulo ni Kiko.

153 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Palihim na tinapak-tapakan ni Kiko ang paa ni taba. Nakuha agad ni Boging ang ibig sabihin ng kaibigan. Ikaw talaga, Kiko, ang kulit mo. Sabi nang Mara Clara ang pinapanood ko e, malakas ding sagot ni Boging na may pagkainis pa sa tinig. Nagpalitan pa ng ilang pangungusap ang dalawa. Sandali pa y nakuha ni Kiko ang nais niyang epekto sa mga lalaki. Tuluyan nang nawalan ng interes sa kanila ang mga katabi nang marinig ang pinag-uusapan nila. Kung kanina y nagdududa ang mga ito, naglaho na iyon ngayon. Akala ni Kiko ay makakahinga na siya nang maayos. Ngunit nagkamali siya dahil may biglang dumating na mga sasakyan. Pasimpleng lumingon si Kiko. Isang itim na Mercedes Benz at asul na Tamaraw FX. Parehong madilim ang tint ng mga sasakyang magkasunod na huminto sa gate ng bodega. Hindi niya maaninag kung sino o ilan ang laman ng mga sasakyan. Gitlang nagsulyapan ang dalawang binatilyo. Hindi nila makukuhanan ng video ang mga dumating hanggang nasa tabi pa nila ang mga alipores ni Mr. Wong. Tatlong ulit na bumusina ang kotse. At nagsimulang bumukas ang gate ng bodega.

154 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Inis na inis na si Kiko. Kung kailan naman may nangyayari ay wala silang magawa ni Boging. Nang biglang tumayo ang isang lalaki. Tsong, showtime na! Baka masabon tayo ni Bossing pag hindi tayo nakita sa loob. Mabilis na tinungga ng sinabihan ang hawak na kape. Dumukot ito ng pera. Manang, eto ng bayad namin. Sige. Iwan n yo na lang muna r yan at tatapusin ko lang ang ginagawa ko, sagot na sigaw ng tindera na naghuhugas ng mga plato sa likuran ng karinderya. Ewan ba ni Kiko pero kahit na mabilis na kumikilos ang mga lalaki ay parang slowmotion pa rin sa tingin niya. Atat na atat na siyang kuhanan ng video ang mga sasakyan bago makapasok sa loob ng bodega. Nang makailang hakbang pa lamang ang mga alipores ni Mr. Wong pabalik sa bodega ay agad na kumilos ang mga binatilyo. Mabilis na ini-on ni Boging ang kamera at agad ding inalis ni Kiko ang nakatakip na baseball cap sa lente. Wala na namang peligrong mahuli sila ng mga lalaki dahil nakatalikod na ang mga ito sa kanila. Nakangiti na si Kiko dahil alam niyang naire-record ng videocam ang plate numbers ng mga sasakyan. Nang maganap ang hindi

155 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES niya inaasahan. Biglang tumunog ang beeper niya. Malakas. Sabay na napalingon ang mga alipores ni Mr. Wong kina Kiko at Boging. At kapwa ito nagitla nang makita nila ang nakausling lente ng videocam na nakatutok sa bodega. Madilim ang mga mukha ng dalawang lalaki na mabilis na binalikan sina Kiko. Anong ginagawa n yo? sita ng isa. Inangat nito ang backpack ni Boging na nakatakip sa kamera. Sabi ko na nga ba t masama ang kutob ko sa dalawang to, sabi ng isa na agad namang kinuha ang kamera. Hindi na nakakilos pa ang dalawang binatilyo dahil tig-isa silang hinawakan nang mahigpit sa leeg, tinakpan ang bibig at sapilitang hinila patungo sa loob ng bodega.

156 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 21 NAWAWALANG KOSTUMER BOSS, excuse ho, tawag ng lalaki mula sa pinto ng opisina. Bakit? tahimik na tanong ng mga mata ni Mr. Wong. Nakaupo ito sa likuran ng malaking mesa. Sa kabila ng mesa ay nakaupo ang lalaking lulan ng Mercedes Benz kanina. Singkit din ang bagong dating ngunit hindi ito Tsino kundi Koreano. Importante ho, pilit ng lalaki. Sandaling nagpaalam sa bisita ang Tsino. Tumayo ito at lumabas ng tanggapan. Ano ba yon? May problema, bulong ng lalaki. Ipinakita nito ang videocam na nakumpiska kina Kiko. Pinindot ang play button at pinasilip kay Mr. Wong ang laman ng tape. Namula ang mukha ng Tsino nang matantong under surveillance sila. Paano tayo natunton agad ng pulis? Hindi pulis, boss. Mga bata lang. Bata? takang ulit ng Tsino na nakakunot ang noo. Dalawang binatilyo Mga estudyante. Nahuli naming nakatambay d yan sa tapat, sagot ng lalaki na ipinakita ang kinuhang

157 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES school ID nina Kiko at Boging. Bakit daw tayo binabantayan? tanong uli ni Mr. Wong habang binabasa ang mga I.D. cards. Hindi raw nila alam na naka-on ang kamera. Aksidente lang daw na nakunan nila ang gate natin. O baka naman totoo? Bilang sagot ay inilabas ng lalaki ang beeper ni Kiko. Yung huling mensahe, boss, galing sa isang Kabo Leon. Itinatanong kung bakit siya hinahanap at kung saan sila naroon. Ngayo y pati tainga ni Mr. Wong ay namula sa galit. Nasaan ang mga bata? Ikinulong namin sa laboratoryo ng taxidermy, boss. Eto lang ba ang ebidensiya nila? Oo, boss. Sandaling nag-isip ang Tsino. Sige. Mamaya na natin aregluhin ang mga pakialamerong yan. Tatapusin ko lang ang transaksiyon natin kay Mr. Choi. Ang mga unggoy? Nakahanda na ba? Oo, boss. Ready for transport na pati yung maliit na gorilya, tumatangong sagot ng lalaki. Good. Teka, yung van na ginamit n yo kagabi, nasaan? bulong ni Mr. Wong sa

158 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES katabi. Nadispatsa na namin, boss. Mabuti. Mahirap na t baka may kasabwat ngang pulis ang bata, pananapos nito. Muling pumasok si Mr. Wong sa tanggapan kung saan nakaupo ang buyer nina Gorio. NASAAN kaya sila? tanong ni Gino na hinahanap ang mga kabarkada. Kabababa lamang ng magkapatid sa tricycle na naghatid sa kanila sa bodega ni Mr. Wong. Takang luminga-linga si Jo. May ilang bata na maingay na nagpapatintero sa kalye ngunit wala kahit anino man lamang nina Kiko at Boging. Do n tayo sa tindahan magtanong, Kuya, mungkahi ni Jo na umaasang hindi na naman napigilan ni Boging ang hindi kumain. May ilang distansiya pa sila mula sa karinderya nang makilala ng tindera si Jo. Nakasimangot ang babae nang harapin ang magkapatid. Di ba t ikaw yong kasama no ng matabang tsinito kahapon? bungad nito kay Jo. Opo. Nakita n yo ba siya? sabik na tanong din ni Jo. Yon nga ang itatanong ko sa yo,

159 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES matalas na sagot ng tindera. Nasaan na siya? Nagkatinginan ang magkapatid. Si Gino ang nagsalita. Hinahanap din n yo siya? Kanina pa. Kumain siya rito. May kasama siya. Tapos may ginawa lang ako sa likod. Aba y nang lumabas ako wala na ang dalawa. Hindi pa sila nagbabayad e, may inis sa tinig na sagot ng babae. Kayo talagang mga kabataan... Nagtaka sina Gino at Jo. Hindi gagawin nina Boging ang hindi magbayad ng kinain. A, kasi ako po ang sasagot sa kinain nila. Birthday ko po kasi. Usapan naming magkita rito sa karindeya n yo bago kami lumakad. Nainip siguro kaya nauna na, pagtatakip ni Gino sa mga kaibigang nawawala habang dinudukot ang pitaka. Mga ilang minuto na ho kaya silang nakaalis? tanong ni Jo sa babae habang sinusuklian nito si Gino. Nag-isip ang tindera. May beinte minutos na. Akala ko nga y may binili lang sa ibang tindahan. Hindi kasi nila naubos ang pagkain nila, sagot ng babae. Itinuro nito ang dalawang baso ng sago na nangangalahati ang laman at ang platong marami pang kutsinta. Tuluyan nang kinabahan sina Gino at Jo

160 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES sa sinabi ng tindera. May masama ngang nangyari kina Boging! Kilala nila si Boging. Hinding-hindi gagawin nito ang mag-iwan ng pagkain sa plato! Kung may pinuntahan mang madalian ang dalawa y tiyak na pipilitin ni Boging na isubo lahat o i-take-home man lamang ang natitirang pagkain. At magbabayad ang mga iyon bago umalis. Wala ho ba silang kasabay na kumain kanina? tanong ni Gino na pilit na pinakakalma ang sarili. Hmmm... Sila na ang huling kostumer ko, nakangiti nang sagot ng babae na nagkakamot ng baba nang may maalala ito. Bukod nga pala sa dalawang taga-bodega na nagkape. Taga-bodega? kinutubang tanong ni Jo na wala sa loob na napahawak sa braso ng kapatid. Oo. Yung mga lalaking katiwala ng mayari ng bodega. Matapos magpasalamat ay agad lumayo sa karinderya ang magkapatid. Kuya, palagay ko nahuli ng mga lalaki ang ginagawa nina Boging at Kiko. Palagay ko nga rin. Paano ngayon? Kailangang iligtas natin sila,

161 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES determinadong desisyon ni Gino. Pero may mga tatawagan muna tayo bago tayo kumilos. Tena, maghanap tayo ng telepono!

162 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES KABANATA 22 LUSUBIN ANG BODEGA! D YAN KAMI sa puno ng bayabas nagdaan, Kuya, nakaturong sabi ni Jo. Nasa likurang lote na ng bodega ang magkapatid. Tinitingala ni Gino ang mataas na pader. Paano kayo nakababa sa loob? tanong ni Gino. Kahit siya y hindi kayang tumalon mula sa ganoong kataas na lugar. May truck na nakaparada. Do n kami tumuntong pababa. Kaya lang, Kuya, hindi ko matitiyak na nariyan ngayon ang truck. Gusto mong silipin ko muna? sagot ni Jo na poporma nang paakyat sa puno. Pinigilan ni Gino si Jo. Napangiti ang binatilyo. Kung tapang din lamang ang paguusapan ay hanga siya sa nakababatang kapatid. Inakbayan niya ang dalagita. Malumanay siyang nagsalita. Jo, alam kong gusto mong sumama sa akin sa loob. Pero hindi puwede. Kuya naman. Gusto ko ring matulungan sina Kiko at Boging. Alam ko. Hindi ko naman sinasabing hindi ka tutulong. Pero mas mahalagang narito ka sa labas. Para maabangan mo ang saklolo

163 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES natin, di ba? alo ni Gino. Napangibit si Jo pero tama ang kapatid. Sige na nga, sa wakas ay sabi nito. Nagsimulang pumanhik ang binatilyo. Nakatingalang sinundan siya ng tingin ni Jo hanggang sa marating niya ang itaas ng puno. Maingat na umusad si Gino sa sanga papunta sa pader. Dinungaw ni Gino ang loob ng compound. Sumenyas siya kay Jo. Nakangiwing umiling ang binatilyo. Wala ang truck. Hindi makakababa si Gino sa loob. Nakita ni Jo na lumilinga-linga ang kapatid. Alam nitong naghahanap siya ng magagamit upang makababa. Nang may biglang maalala si Jo. Kuya, pahiram ng swiss knife mo. Dali! sabi ni Jo. Hindi naman nagdalawang-isip si Gino. Maingat na inihulog ang hinihingi ni Jo. Agad na tumakbo ang dalagita papunta sa katabing lote ng bodega. Iyong dinaanan nila ni Boging. Iyong may nakita silang nakasampay na mga pinatutuyong damit. Salamat po! napabulong na panalangin ni Jo nang makitang walang nakasabit na damit sa sampayan. Tama ang pagkaalala ni Jo sa sampayan. Yari iyon sa kulay puting nylon string na kasing taba ng ginagamit na pisi sa mga

164 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES malalaking saranggola. Puwede kaya iyon? Sinilip ni Jo kung mayroong tao sa paligid. Nang matiyak na wala ay agad na pinutol ng dalagita ang sampayan. Saka na nila iyon papalitan. Mabilis na nagtatakbo si Jo pabalik sa likuran ng bodega habang inirorolyo ang hiniram na nylon sa kanang balikat. Pumanhik si Jo sa bayabas. Puwede ba to, Kuya? tanong ni Jo habang inaabot kay Gino ang nylon string at ang swiss knife. Itinupi ni Gino sa gitna ang nylon. Tapos ay ipinulupot nang pahaba upang higit na tumibay. Hinihila-hila niya ang ginawang lubid. Tinatantiya kung kakayanin ang bigat niya. Ayos to. Good work, Jo! puri ni Gino sa dalagita. Itinali ng binatilyo ang dulo ng nylon sa sanga ng bayabas. Ngumiti pa uli si Gino sa kapatid bago siya maingat na bumaba. Saka lamang nanaog sa puno si Jo. Nagtuloy ito sa karinderya. Doon ang usapan nilang hintayan ng mga tinawagan kanina. NAIWAN lang talaga naming bukas ang kamera, pilit ni Kiko sa mga lalaking humuli sa kanila.

165 B 1 GANG: WI LDLI FE DETECTIVES Nakaupo sila ni Boging sa sahig. Nakatali ang mga paa at nakagapos ang mga kamay sa likuran. Nakasandal sila sa malamig na dinding ng laboratoryo. Nakaupo sa silya ang isang lalaki at nakatayo sa may pintuan ang kasama nito. Si Boging nama y kanina pa nandidilat ang mga mata. Gitlang nakatitig iyon sa mga hungkag na bangkay ng hayop na nakapatong sa ibabaw ng mesang gawa sa baldosa. Sa silid na ito pinatitigas ang mga namatay na hayop. Ginagawang stuff animals upang maibenta rin at pagkakitaan pa ni Mr. Wong. E sino tong Kabo Leon na nag-beep sa yo? asik ng lalaking nasa silya. Hawak nito