Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

Transcription

1 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

2 بايد تصوير درستي از اقتصاد مقااممتي اراهاب بداود ملانوو ص م ااافکا ار م دولوزا بايلتي تصوير درساتي از اياص فر از باورع م ي اومي اراهاب بدنداد م گفت ا سازي بدود تا مردم بتواندد م معتقد باشدد م بخواندد در اياص ااورک اار ي لي خواند شد ( 20 اسفدد )92 خداوند منان در آيه 60 سوره انفال میفرمايد : «و أ ع د وا ل ه م م ا اس ت ط ع ت م م ن ق و ة» ايص آيب تأ د دارد ب نر چب ميتوان د قوک م توا خود را ا وايش دن د م زم دابنااي اساتعداد م مقاممز را در جامعب اسالمي رانم د د ايص آيب بايد سرووفب اقتصاد مقااممتي باشاد در قارآ م فديث يکاراک زيادي را در مورد جهاد اقتصادي داريم ب در آ نا ملأوب يوک اسالم م ملال انا موضوع محوري اسز يوک از مدظر قرآ ريم بب معداي ش لزناپاييري اساز م ملاز يوياو ملتي اسز ب مقاممز م پايداري رده م دارنا را تح ل مي دد تا بب سربلددي دسز يابد. مقام معظم رهبري حضرت امام خامنهاي (مدظله العالي)

3 شماره چهارم وپنجم پاييز و زمستان 1392 اعضاء هيأت تحريريه (به ترتيب حروف الفبا) صاحب امتياز : انج ص يل ي اقتصاد اسالمي ايرا مدير مسئول و سردبير : د تر يکاس يربمازار مدير داخلی : يکاس پورفلصيامي نشانی : تهرا بورگراه شه د چ را پل مديريز داندگاه امام اادق(ع) ساخت ا جديد طکقب پدجم صندوق پستی : تلفکس : بب استداد گواني ش اره 3/ مورخ 90/11/15 ل و ندرياک يل ي دور (مزارک يلوم تحق قاک م صآمري) صلدامب اقتصاد م بان داري اسالمي داراي درجب علمی ترويجی اسز وبگاه فصلنامه پست الکترونيک فصلنامه m_ieaoi@yahoo.com قيمت : ريال اقتصاد و بانکدا ري اسالمي

4 در ارسال مقاالک الزم اسز موارد زير ريايز شود : مقاوب نکايد در مجالک داخلي م يا خارجي چاپ شده باشد درخواسز تکي نويلدده براي بررسي م چاپ مقاوب در ندريب خطاب بب سردب ر ندريب ارسال شود چ ده فدا ثر 300 ل ب ماژگا ل دي فدا ثر 10 ماژه م مج ويا فجم مقاوب از 3000 ل ب تر م از 9000 ل ب ب دتر نکاشد مقاوب در سايو اغي A4 بب اورک ايل Word با ونز ارسي B Lotus در سايو 12 م انگل لي TimeNewRoman در سايو 10 براي مجلب ارسال شود در ساختار نگارش مقاوب موارد زير ريايز شود : نام نويلددگا ن راه با درج رتکب يل ي پلز او ترمن ک م ش اره ن راه چ ده م ل د ماژه (بب ارسي م انگل لي) طکقب بددي JEL فصلنامه اقتصاد و بانکداري اسالمی در اصالح و ويرايش مقاالت آزاد است مسئوليت نظرات و آراء به عهده نويسندگان است مطالب مقاالت الزاما نظر انجمن علمی اقتصاد اسالمی ايران و اين فصلنامه نمیباشد. راهنماي ارسال مقاالت

5 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 آسيبشناسی بکارگيري عقد مرابحه در روش تأمين مالی اسالمی 7... فل ص فدگر مح دنقي نظرپور نقش وقف پول در تأمين مالی خ رد اسالمی س دمح د س دفل دي تقي ابران يساالري س دمهدي نري ا زما آبادي مدل قيمتگذاري بازار کاال و خدمات در اقتصاد مقاومتی س ديکاس موسويا فلص بهاري آموزه هاي اخالقی خريد و فروش (معامالت) در جامعه اسالمی و تأثير آن بر انباشت سرمايه اجتماعی و تقويت ساير بخشهاي مولد اقتصادي مف د ارشدي مقايسه تطبيقی عقود مبادلهاي و مشارکتی و شناخت مشکالت و فوايد کاربرد آنها در نظام بانکداري اسالمی مع ص ا کرزاده تمرکززدايی مالی و اقتصاد اسالمی برخی مالحظات نظري در باب مالياتستانی و تخصيص بودجه مح دجواد رضايي مهدي موفدي نقد نگاه ابزاري به عقود شرعی در بانکداري بدون ربا يل رضا جعفرزاده مح دجعفر اس اي لي حقانيت دين اسالم مبنی بر زيان بار بودن قمار براي فرد و جامعه مح ود رخي اشاني معرفی کتاب چکيده انگليسی مقاالت فهرست مطالب

6 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

7 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص 38-7 حسین کفشگر 1 محمدنقی نظرپور 2 چکیده ابوارناي تأ م ص ماوي اسالمي براساس مطابقز با شريعز اسالم بدا شده م با قاوان ص محلاي در داورناي اساالمي ساازگار مي باشد بديص ترت ب دورنا با ا ثريز ج ع ز ملل ا سعي در گلترش استفاده از آ دارند ايص ابوارناا در مادک زماا وتاني سرمايبگيارا م پس انداز دددگا با ساليق متفامک را بب خود جلب ن وده اسز بب گونباي ب بب يداوا جاايگويص ابوارناي مرسوم م متعارف تلقي گرديد در ايص م ا يقد مرابحب ن و ي ي از ش وهناي تأم ص ماوي اسز ايص ش وه با رشادي معادل 67 دراد بب يدوا برجلتبتريص رمش تأم ص ماوي ب ص بانکناي اسالمي شداختب شده اسز يقد مرابحاب در داورما ن و در ماده 98 قانو برنامب توساعب ساال 1389 باب تصاويب مجلاس شاوراي اساالمي م سااس شاوراي نگهکاا رسا د م آي صنامبناي اجرايي آ در تاريخ 1390/5/25 بب تصويب شوراي پول م ايتکار رس د م بب مديرا يامل باناکنااي دموتاي غ ردموتي شر ز دموتي پلز بانک م مؤسلب ايتکاري توسعب ابالغ گردياد اياص رمش تاأم ص مااوي در داار مويازناايي ن چو اربرديتريص رمش تأ م ص ماوي سهم باالي آ درمقايلب با ديگر يقود با باازدني ااباز تداوع متداساب باا سال قب سرمايب گيارا م ريلک تر نلکز بب ديگر يقود ن چدا با انتقادناي زيادي از سوي برخاي از عااال اقتصاادي مواجاب اسز مص ج لب ايد ب ايص رمش تام ص ماوي با رمح لي فا م بر بان داري اسالمي م بب طور ل تأم ص ماوي اسالمي مدا ااک دارد ن چد ص آنها مدتقد گلترش ايص رمش در ب ص ت امي يقود بب ار گر تب در تأم ص ماوي نلتدد م ش وع ايص ش وه را يک خطر بورع براي ديگر يقود با بازدني انتظاري مي داندد در ايص مقاوب با ب ارگ ري رمش توا في م تحل ل محتوي با استفاده از مدابع تابخانباي بب دنکال ااکاک ايص رض ب نلت م ب تأم ص ماوي بب رمش يقد مرابحب نب تدهاا مدا ااک باا رمح فاا م بار اسالم ندارد بل ب بب يدوا ي ي از برجلتبتريص رمش تأم ص ماوي اسالمي اسز م ض ص متداساب باود باا سااليق مختلا سرمايبگيارا ن لو با ديگر يقود داراي بازدني اابز م انتظاري ميباشد واژگان کلیدی يقد مرابحب رمش اقلاطي انعطافپييري ريلکگريوي بازدني اابز طبقهبندی G21. G32 :JEL 1 داندجو د تري داندگاه يداوز تهرا (نويلدده ملنول) 2 داند ار گرمه اقتصاد داندگاه مف د hkj6066@gamil.com nazarpur@mofidiu.ac.ir آسیبشناسی بکارگیری عقد مرابحه در روش تأمین مالی اسالمی

8 8 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در نظام بان ي دور ب ع مدار ز مدني در دار رمش اقلاطي جو اربرديتريص انواع ب ع بب فلاب ميآيد بر اساس آمار بانک مر وي سهم تله الک يقود مدار ز مدني تا به ص ماه سال گيشتب 35/7 دراد از ل تله الک ايطايي بانکناا م مؤسلااک ايتکااري را باب خود اختصاص داده اسز ن چد ص رمش اقلاطي فدمد 30 دراد از ل تله الک را باب خود اختصاص داده اسز ( )donya-e-eqtesad.com از آنجايي ب رمش اقلاطي باب وحاا اربرد موضويي قط براي االناي محدمد م مع دي قابل استفاده اسز م ن چد ص از وحا ش وه پرداخز ي وما ش وه پرداخز اقلاطي تدريجي را مورد توجب قارار داده اساز ناوع ديگري از يقد نظ ر مرابحب مورد توجب قرار گر ز ب يالمه بر نداشاتص محادمديزنااي وق اربردناي قابل مالفظباي در تأم ص ماوي خريد االناا م دارايايناا دارد بان اداري اسالمي نم ايص نوع قرارداد را بب يدوا ي ي از ت د کنااي ااري خاود پيير تاب اساز م معتقد اسز ب در ب ع مرابحب رمشدده (بانک) نويدب ت ام شده تحص ل دارايي ( ااال) ايام از ق ز خريد نويدبناي ف لم نقل م نگهداري م ساير نويدبناي مربوطاب را باب اطاالع مدتري ميرساند م ساس تقاضاي مکلغ ياا دراادي اضاا ي ( )mark up باب يداوا ساود مي دد در ايص يقد بب يدوا يک ت د ک ماوي مدتري از بانک درخواسز مي دد اب ياک االي مدخص را براي مي خريداري دد م بانک با ايالم م وا سود يالمه بر نويدب خريد بب مدتري ايص ار را انجام ميدند يقد مرابحب ي ي از ابوارناي تأم ص ماوي اسالمي اسز ب در فدمد 80 دراد ي ل اک بانکناي اسالمي درجها براي تأم ص ماوي تجارک از طريق ايص يقد انجام مايگاردد م باا رشدي معادل 67 دراد بب يدوا برجلتبتريص رمش تأم ص ماوي با ص باناکنااي اساالمي شداختب شده اسز م فتي در برخي از دورنا از ج لب اماراک متحده يربي م ويز ب ش از 90 دراد از تأم ص ماوي انجام شده در درقاوب يقد مرابحب انجاام مايپاييرد در داور مقدمه

9 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 9 برنامب توسعب در سال 1389 بب تصويب مجلس شوراي اساالمي م سااس شاوراي نگهکاا رس د م آي صنامبناي اجرايي آ در تاريخ 1390/5/25 باب تصاويب شاوراي پاول م ايتکاار رس د م بب مديرا يامل بانکناي دموتي غ ردموتي شر ز دموتي پلاز باناک م مؤسلاب ايتکاري توسعب ابالغ گرديد تعريف مرابحه : مرابحب از ا غب مفايلب م از ل ب «ر ب ح» گر تب شده اساز (اف اد باص اارس 1404 ج 2 ص )474 م در وغااز بااب معداااي زياااده (ف اار 1420 ج 4 ص )2393 م زيااادي فاال شده در ب ع (راغب اافهانى 1412 ص )338 م ن اء ي اوتجر(ابص مدظاور 1414 ج 2 ص )442 آمده اسز در وغز ارسي نم مرابحب از ل ب «ربح» گر تب شده م بب معداي «نفع داد» «ربح گر تص» ( مع ص 1376 ص «)3979 سود بازرگاني» «سود داد لاي را باار متاااع ام» اسااز ( دنخاادا 1377 ج 13 ص )20581 يقااد مرابحااب آ اسااز ااب رمشدده ق تي را ب براي االهي پرداختب اسز ذ ر دد م با ا ومد مکلغي بر آ بب يداوا سود مج وع را ق ز رمش بعدي قرار ميدند قها براي ب ا تعري داده م ساس آنرا تعري ااطالفي مرابحب ابتدا تقل مبددي جاامعي از اناواع ب اع انجاام ردهاند آنها ب ع را بب ايتکار ذ ر ا ص م يدم ذ ر آ بب دم قل ز تقل م ردهاند (يالمب فل ى 1414 ج 11 ص 215 م 107 شه د امل 1410 ص )117 أ - ب ع ملاممب : ب در آ ا ص خريده شده ذ ر ن يشود ب - ب ع االمانب : ب در آ ا ص خريده شاده باب مداتري خکار داده شاود م خاود باب 3 اورک تقل م ميشود : ايرا يقد مرابحب گرچب ندوز در دور ما ي ل اتي ندده اساز مواي طکاق مااده 98 قاانو

10 10 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يدوا ربح م زيادي در نظر گر تب ميشود.2 ب ع او واضعب : ب عي ب در آ ا ص خريداري شده ذ ر ميگردد م ااال را تار از ق ز خريداري شده بب مدتري بفرمشد.3 ب ع اوتوو ب : ب عي ب در آ ا ص خريداري شده ذ ر ميگردد م ملامي باا ن اا ق ز خريد باب خريادار بفرمشاد ( فلاي 1387 ن ق ج 1 ص 472 يالماب فلي 1414 ج 11 ص )215 برخي از يل ا ماندد شه د امل م بب تکع آ شاه د ااني ب ع اودر ب را بب يدوا قلم چهارم ايص ب ع اضا ب ردهاند ( نجفي جاوانر او الم ي شرح شراهع اإلسالم ج 23 ص )303 ب اع اودار ب يعداي پارداختص نص ا ص مال خريداري شده بب اافب مال م شريک رد مداتري در ماال مورد نظر بب اندازه ا ص را گويدد يل اي انل سادز ن او اياص تقلا م را انجاام دادهاند ( يکداورف ص بص فامد 1432 ص )7 در يک تعري جاامع مقصاود اااطالفي از مرابحاب در م اا قهاا معاملاباي اساز اب رمشدده ق ز ت ام شده اال ايم از ق ز خريد م نويدبناي ف ل م نقل م نگهاداري م ساير نويدبناي مربوطب را بب اطالع مدتري ميرساند م سااس تقاضااي مکلاغ ياا دراادي اضا ي بب يدوا سود مي دد براي مثال ايال مي دد ب ايص اال را بب نوار توماا خرياده اسز م فاضر اسز بب نوار م اد توما يا با ده دراد سود بب مدتري بفرمشد مرابحب در فق قز توا ق درباره معاملب خريد م رمش براي تأم ص ماوي دارايي اسز ب در آ نار دم طرف از نويدبنا م فاش ب سود اطالع دارند م آ را قکول ردهاند در ايص توا اق رمشادده ميپيير د ب دارايي مورد ن از مدتري را خريداري دد م آ را بب ق تي باالتر م توا ق شده بب مي بفرمشدد پرداخز ايص مکلغ با توجب بب توا اق دم طارف مايتواناد نقادي م ياا باب اورک اقلاط باشد (بابا قادري م رمزي 1376 ص 232 ااوحآبادي 1385 ص )22.1 ب ع او رابحب : ب عي ب در آ ا ص خريداري شده ذ ر ميگردد م مقداري نم باب

11 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 11 بورگوار ش عب در ض ص مکافث ب ع يا ملحقاک آ بب ايص بحث پرداختاباناد م مراجعاب باب تب قدماي قهاي ش عب م تتکع در آراي آنا ايص فق قز را بب ااکااک مايرسااند ب بادم آن ب گللتي ب ص ادمار قب امام ب ماقع شود ب ع مرابحب در ت امي اياص دمرا ماورد توجاب قها بوده م از آ غا ل نگدتباند م بر جواز ايص ب ع باب تااب م سادز م اج ااع ت لاک ردهاند : الف) استدالل به قرآن کريم : برخي از يل اء براي جواز ب ع مرابحب بب ي وماک ادوب «أ ف ل اول ب او ک ع م ف ر م اور با» ت لک ردهاند (س ور فل ى 1425 ج 2 ص )37 م ب ا ن ودهاناد ب ب ب مرابحب نم يک ب ع اسز م نر مدعي ن از بب دو ل دارد م دو لي مکدي بار مداع نام در ايص مورد پ دا ندد پس تحز ي وماک ادوب «أ ف ل اول ب او ک ع» بااقي مايماناد (يالماب فل اى 1410 ج 2 ص )288 برخي از يل اي انل سدز ن و براي جاواز اياص ب اع باب آياب «و ا س ي ل م ج داح أ ت ک ت غ وا ض ال م ص ر ب م» ( بقره آيب )198 م آيب «ا ذا ق ض ز اوص اال ان ت د ار ما ي او أ ر ض م اب ت غ وا م ص ض ل اول ب» (ج عب آيب )10 ت لک رده م مدظور از «ابتغاء ضل» را مرابحب در ب ع دانلتباند ( اساني 1982 ج 5 ص 220 مح ود اوکعلاي ب تاا ص )29 ويا اگر آياک بب طور ملتق م ايص ب ع را بحث ن رده باشد از ي وماک ادوب ب ع ميتوا ب اع مرابحب را تا زماني ب مدعي نکاشد تأي د ن ود ب) استدالل به روايات قرارداد مرابحب ي ي از پر ااربردتريص قراردادناا در متاو رماياي اسز م شايد بتوا گفز در مورد ن چ قرارداد ماوي ايص مقدار رمايز نقل نداده اساز در بل اري از تب رمايي صلي را با يدوا مرابحب م اف امنا ب ا ن ودهاند م فتاي در تاب قهي نم رماياک زيادي در تأي د م مدرمي ز ب ع مرابحب مارد شده اسز ب ع مرابحب در خالل مکافث قب ش عب از سابقب بلا ار طاوالني برخاوردار اساز م قهااي

12 12 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يکداهلل بص سدا يص أبي يکد اهلل(ع) قال ": ال بأس بأ تک ع اورجل او تاع و س يددك تلاممب ام تدتري وب نحو اويي طلب ام توجکب يلى نفلک ام تک عب مداب بعاد" (اوطوساي تهاييب االف ام ج 7 ص 49 باب ( 4 اوک ع باودقد م اودل نة) ح )12 امام اادق(ع) مي رمايد : اش اوي ندارد االيي را ب ندوز ماوک نددهاي بفرمشاي باب ايص اورک ب ابتدا احکزنايتا را مي د د (قرار ميگياريد) ساس اال را بب نحاوي اب مدتري مطاوکب مي دد براي خودک خريداري مي دي ساس بب مداتري ماي رمشاي ( 1 رك : موسويا پاي و 1390 ص )40-38 يص يح ي بص اوحجاج قال : سأوز اوصادق(ع) "يص رجل قال وي اشتر نيا اوثوب م نيه اودابب م بعد ها اربحک ها يا م يا قال : ال باس بيوک اشترنا م التواجکب اوک اع قکال أ تلتوجکها أم تدتريها» (فر ياملي 1413 ج 6 باب 8 اف ام اوعقود ح )13 يح ي بص فجاج ميگويد از امام اادق(ع) سوال اردم : در ماورد ماردي اب باب ماص مي گويد ايص وکاس يا ايص ف وا را براي مص خريداري ص م بب مص بفارمش باب تاو ايدقادر سود ميدنم امام(ع) رمود : اش اوي ندارد آ نا را خريداري اص م قکال از ايد اب ب اع را براي خودک ايجاب ن ردهاي يا اال را خريداري ن ردهاي براي ام ايجاب ن ص با دقز در رماياک يالمه بر مدرمي ز ايص يقد مايتاوا اف اام ديگاري را نام اساتدکاط ن ود :.1 اطالع دم طرف از ق ز م سود م غ ره در ب ع مرابحب رمشدده م خريدار باياد از ق ز خريد (رأساو ال) مقدار سود مقدار غرامز م ن و نويدبنايي ب رمشادده براي ف ل م نقل اال م جو آ متح ل شده اسز آگاني داشتب باشدد (اوطوساى 1 ترج ب رماياک از مقاوب «س ديکاس موسويا ام ا سدجي اربرد مرابحب در بان اداري بادم رباا صالدامب رمناد پژمنشناي اقتصادي پاي و 1390 سال نوزدنم ش اره 59 ص» گر تب شده اسز مح د بص يح ى يص أف د بص مح د يص اوحل ص بص سع د يص اودضر بص سويد ياص

13 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 13 بب مکلغي ب خريدهام بب اضا ة ال مقدار سود بب تو رمختم معاملب باطل اساز چو ق ز خريد معلوم ن لز (بحراني 1377 ق ج 19 ص ) مجوب اخکار خريدار از ق ز م نويدبنا بر رمشدده ماجب اسز ق از خرياد م نويدبناي پرداختي را اادقانب بب خريدار خکر دند م چدانچب در اخکار از ق از خريد يا نويدب ناي خريد درمغ بگويد مدتري - بدا بب قول مداهور - با ص لاخ يقد م گر تص اال با ن ا ق تي ب در يقد مع ص شده مخ ر اسز م خ ار لخ دارد (فل دى ي دي 1416 ن ق ج 1 ص 439 اوقط اا فل اى 1424 ن ق ج 1 ص 393 م نجفي پ د ص ج 23 ص )317.3 رمختص بعض از مج ويب بب ب ع مرابحب اگر لي مج ويباي از اال را بب ق تي بخرد رمختص بعض آنها بب اورک ب ع مرابحب اح ح ن لز نرچدد نر ادام را جداگانب ق زگياري دد مگر آن اب فق قاز فاال را باب خريادار اط االع دناد (اسد فلي 1410 ن ق ج 1 ص 373 محقق فلي 1408 ن ق ج 2 ص )35.4 رمش االي نل ب بب ب ع مرابحب اگر رمشدده اااليي را اب باب ااورک نلا ب خريده اسز بدم آن ب بب خريدار خکر دند باب ب اع مرابحاب باب ام بفرمشاد در ايد ب براي مدتري ن و مدابب مقدار زماني ب جهز پرداخز ق ز براي رمشادده اسز اابز ميشود يا آن ب مي تدها ب ص لاخ يقاد م پرداخاز ق از ااال باب اورک نقد مخ ر مي باشاد اخاتالف اساز (بحراناي پ دا ص ج 19 ص -202 )205.5 نلکز داد سود بب رأساو ال در ب ع مرابحب نلکز داد سود بب رأساو ال - ب در رمايز بب ب ع ده ياازده ياا ده دمازده تعک ار شاده - م ارمه اساز (اوطوساي او کلوط پ د ص ج 2 ص 141 ادري پ دا ص ص )230 باديص ااورک اب او کلوط 1387 نق ج 2 ص )141 بدابرايص اگر رمشدده باز گويد ايص وکااس را

14 14 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 رمختم و ص اگر بگويد ايص اال را بب 110 توما يا بب ااد توماا باا ده توماا سود رمختم رانز بر طرف ماي شاود (نجفاي جاوانراو االم پ دا ص ج 23 ص )313.6 مطابق رماياک بايلتي االيي خريداري م ساس بب مدتري رمختب شود يعداي در اقتصاد ماقعي بايد پديدهاي رخ دند.7 مطابق رماياک بايلتي قرارداد مرابحب بعد از خريد بايع م ت لک ام انجاام گ ارد م قکل از آ نر نوع تعهدي بر خريد نم بوده باشد نداوز ب اع مرابحاب ماقاع نداده اسز.8 مطابق رماياک ب ع مرابحب ميتواند بب ااورک ملاتق م م ااااوتي ياا باب ااورک م اوتي باشد بب يدوا مثال در رمايتي از امام اادق پرس ده شده اسز : يص مدصور بص فازم قال : قلز ولصادق(ع) " : اورجل يريد أ يتع ص مص اورجل ي دب قول وب اورجل أنا أبصر بحاجتي مدک أيطدي فتي أشتري أخي اودرانم دتري فاجتب ام يجا بها إوي اورجل اويي وب او ال د عب إو ب قال : أو س إ شاء اشتري م إ شاء ترك م إ شاء اوکايع بايب م إ شاء وم يکع قلز : نعم قال : البأس" مدصور باص فاازم مايگوياد باب اماام اادق (ع) گفتم : گاني ردي از رد ديگر قصد معاملب ي دب دارد بب ايص ااورک اب ساراغ مي ميآيد م ميگويد : مص بب ن از خودم آگاهتر از تو نلتم پووي در اخت اار ماص بگايار تاا مايحتاج خود را خريداري دم پس درانم را مي گ رد م مايحتاج خود را خريداري مي دد ساس آ نا را پ ش اافب پول ميآمرد پس ام اال را بب مي مي رمشد ايدا رمود : آياا ايص دم اخت ار دارند اگر بخواند خريداري دد م اگر بخواند تارك داد م باايع نام اگار بخواند بفرمشد م اگر بخواند ترك دد گفتم : بلب چد ص اخت ااري دارناد ايداا رماود : اش اوي ندارد نر گاه در نت جب ي ل بايع م يا ديگري در ق ز اال ا وايش فاال گاردد بگويد : ايص اال را بب تو در برابر ااد توماا م ساود نار ده توماا ياک توماا

15 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي شه د امل 1410 ن ق ص )116.9 ب ع مرابحب ميتواند نقدي يا بب اورک نلا ب باشاد م اياص اساتدالل باب رمايااک متعددي شده اسز يص مح د بص مللم قال ": سأوز اوکاقر(ع) يص رجل أتاه رجال قاال : ابتاع واي متاياا وعل اي أشتريب مدک بدقد أم نل ة ابتايب اورجل مص أجلب قال : و س بب بأس إن ا يدتريب مدب بعد ما ي ل ب " (فر ياملي 1413 ج 6 باب 8 اف ام اوعقود ح )8 مح د بص مللم ميگويد از امام باقر(ع) سوال ردم : در ماورد ماردي اب ناود ماردي ديگر آمده مي گويد االيي براي مص خريداري ص شايد باب ااورک نقاد ياا نلا ب از تاو خريداري دم پس مي اال را بب خاطر ام خريداري مي دد ايدا رمود : اشا اوي نادارد ن انا از ام خريداري مي دد بعد از آن ب ماوک شد م يا در رمايز ديگري از امام اادق آمده اسز : ابص سدا ياص اوصاادق(ع) قاال"ياص اورجل يأت دي يريد مدي طعاما أمب عا نل ا م و س يددي أيصلح أ أب عب اياه م أقطع وب ساعره ام أشتريب مص م ا آخر أد عب إو ب قال : البأس بب"( فر ياملي 1413 ج 6 باب 8 اف ام اوعقود ح )2 ابصسدا از امام اادق(ع) نقل مي دد ب از ايدا سوال شد : مردي سراغ مص ميآياد م قصد معاملب طعام يا قصد انجام ب ع نل ب دارد م آ آ اال را مص ندارم آيا جايو اسز ب ماص اال را براي ام بفرمشم بب ايص اورک ب ق ز را با ام ت ام دم ساس از جايي ديگار خريداري دم بعد بب ام باردازم ايدا رمود : اش اوي ندارد بب نظر ميرسد ب ايص دم رمايز ن يخواند ب ع نقد م نلا ب را دم قلام ب اع مرابحاب قرار دند بل ب ميخواند ب ا دد ب خريد م اوتي نم ميتواند بب اورک ب ع مرابحاب نقاد باشد م نم بب اورک ب ع نل ب نب ب ع مرابحب نل ب ا ايص ب در رمايز دمم تصريح ارده الزم اسز بهاي خريد م اجرک آ ب ا گاردد (يالماب اساد فلاي 1413 ن ق ج 5 ص

16 16 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ميتواند بب اورک نقد باشد م نم بب اورک مدک دار (ب ع ن لاب) (يالماب فلاي إرشااد األذنااا ج 1 ص 373 فلاا دى ي اادي ج 1 ص 438 ناشاا ى 1417 ن ق ج 5 ص )331 ويا ميتوا با استفاده از الم قها ايص امر را ااکاک ن ود م براي ت لک باب رمايااک بهتر اسز از رماياک ديگري استفاده شود ج) استدالل به اجماع ت امي يل اي ش عب باالج اع قرارداد مرابحاب را جااهو دانلاتباناد (يالمب فلي 1414 ج 11 ص 216 م )217 م يل اي انل سدز ن او بار اياص ناوع از ب اع اتفاق نظر داشتب م باالج اع آ را جايو ميداند (رك : يالمب طکري اخاتالف اوعل ااء ب تاا ص 115 يالء اوديص اساني 1982 م ج 5 ص )220 اوکتب برخاي از يل ااء شا عب در ب اع مرابحب بب طريق ده يازده يا ده - دمازده ب ن ا نلکز داد سود باب راس او اال اساز اختالف رده م آ را م ارمه دانلاتباناد (اوطوساي 1387 ق ج 2 ص 141 قطاباواديص دري 1416 ق ص )230 بب يدوا مثال در ايص نوع از ب ع گفتب شود ب ايص اال را بب تو در برابر اد توما م سود نر ده توما يک توما رمختم برخي يل اي شا عب اياص ناوع ب ع را بب ايج يناا م ارساي زباناا نلاکز دادهاناد م اياص ي ال را م ارمه دانلاتباناد (اوطوسي 1407 ق ج 3 ص )134 اما ا ثر يل ااي انال سادز (سرخلاي 1387 ق ج 13 ص 91 ابص قدامب او قدسي 1405 ق ج 4 ص )130 از رقبناي مختل فدفي شا عي م فدکلي م ا ثر يل اي ش عب قول باب راناز را رد ارده (طکرساي 1410 ق ج 1 ص 507 يالء اوديص اسااني ج 5 ص )158 م آ را ب اع جااهوي دانلاتباناد م باراي اساتدالل باب رماياک زيادي ب در ايص باره مارده شده ت لک ردهاند (يکاداورف ص باص فاماد 1432 ص 16 م )17 اسز بب ب ع نل ب اما برخي از قها در ايص مورد ادياي اج اع ردهاند ب ب اع مرابحاب نام

17 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 17 استدالل تاب م سدز م اج اع آنها قرارداد جايوي بوده م اگر در نوع خااي نم اختالف نظر در ب ص برخي قها مجود داشتب باشد (مثل ب ع مرابحب ده - يازده) اما ا ثر قها نام اياص ب ع را م رمه ندانلتب م بب احز آ ف م ردهاند با توجب بب ايص تأي د شريي يقد مرابحب مورد توجب ملنوال نظام مااوي قارار گر از اسز در نظام ماوي دورناي اسالمي سهم ايص يقاد قابال توجاب اساز در جادمل زيار تر ب داراييناي بانکناي اسالمي با توجب بب انواع خدماک م رمشناي مختلا تاأم ص ماوي بر اساس آمارناي سرميس اطالياک ماوي اسالمي م بانک توسعب اساالمي نداا داده شده اسز ن انگونب ب مالفظب ميشود بب طور متوساط با ص رمشنااي مختلا تاأم ص ماوي يقد مرابحب ب دتريص سهم را بب خود اختصاص داده م از 38 دراد در سال 2008 باب 45 دراد در سال 2011 رس ده اسز ايص يقد طي دمره مورد نظار باا رشادي معاادل 67 دراد بب يدوا برجلتبتريص رمش تأم ص ماوي ب ص بانکناي اسالمي شداختب شده اسز از مج وع آنچب ب ب ا شد مي توا گفاز اب ب اع مرابحاب اتفااق شا عب م سادتي باب

18 18 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 سهم وامهاي اعطايی به تفکيک عقود مختلف در بانکهاي اسالمی سال پايان سه ماهه دوم 2011 تسهيالت پرداختی مرابحه 38 42/6 44/9 45 اجاره 22 14/3 12/7 11/7 استصناع 2/7 6/1 5/8 3/3 مشارکت 2/05 1/8 2/9 2/8 مضاربه 0/2 1/2 0/2 0/1 مشارکت کاهنده 28/7 29/5 28/3 31/8 ساير 35 4/5 5/2 5/3 مأخي : پژمند ده پووي م بان ي 1390 ص 18 م 19 در سال 2010 سهم يقد مرابحاب از ال رمشنااي تاأم ص مااوي (تلاه الک ايطاايي) در دورناي خامرم انب م ش ال آ ريقا ( )MENA بب ب ش از 75 دراد در مدطقب جدوب شارق آس ا ( )SEA فدمد 5 دراد م در دورناي شوراي ن اري خل ج ارس م ساير نقاط باب فدمد 20 دراد رس ده اسز با گلترش ايص ش وه در داورناي اساالمي مصاوبب جدياد دمواز باب مزارک اماور اقتصادي م دارايي بانک مر وي م معامنز برنامبريوي ابالغ شد م ساب يقاد "استصاداع" "مرابحب" م "خريد ديص" رس ا بب آي صنامب صل سوم قانو ي ل اک بان ي بدم ربا اضا ب شدند ن أک مزيرا بدا بب پ ددهاد بانک مر وي م بب استداد ماده ( )98 قاانو برناماب پادجم توسعب ج هوري اسالمي ايرا - مصوب 1389 تصويب ن ود تا بخشنايي ازج لب قاوان ص جدول ( )1

19 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 19 تصويبنامب ش اره ماورخ 1362/10/12 اوحاق شوند ( ) در دار ايص تأي د شريي م بب ارگ ري مس ع آ در نظام تأم ص ماوي برخي از اافب نظرا اقتصاد اسالمي مدتقد اااوز بخدي بب ايص ش وه از تأم ص ماوي شدند ايص ا راد يالمه بر اظهار نگراني در امر مي ور بب ارگ ري ايص نوع يقد در نظام ماوي م بان اداري اساالمي را مخاو با انداف م رمح فا م بر تعاو م اسالمي ميداندد چرا ب معتقدند ب اياص ي ال مدار ز امو ب در ريلک يعدي مص وب اوغدم عل ب اوغرم را ناديده ميگ ارد ياالمه بارايص در فال فاضر ا ثر بانکنا م ب دتر بانک ناي خصواي برخي از قوان ص بان داري اساالمي را بب نحوي ب ارمي گ رند ب امال بب نفع خود باشد بعدوا مثال از يقودي در اراهب تله الک استفاده مي ددد ب سود ب دتري را براي بانک بب ن راه داشتب باشد م ياا در اراهاب برخاي از تله الک ب طکق قانو از نوع "مکادوباي" نلتدد با ق د "مدار ز در رمش اقلاطي" باب س تي مي رمند ب ن ا سود مدار تي را از تله الک رس ا مکادوباي دريا از دداد اوکتاب ايص ملأوب مورد اتفاق ا ثر اافبنظرا اقتصاد اسز ب ريدب تخلفاک بانکناا باب ماوارد وق ختم ن يشود بل ب در فال فاضر بانکنا بب رافتي درفاوي براي يقود مدار تي سود اابز در نظر مي گ رند ب طکق قانو بان داري اسالمي نرخ ساود انتظااري نکاياد در يقاود مدار تي بب نرخ سود قطعي تکديل شود قکل از پرداختص بب ايص موضوع ن ازمدديم تا پ د دب موضوع رمشص گردد م در ادامب مکافث بب ايص اش االک م ديگر اش االک مارد بر ايص يقاد م پاسخناي آ پرداختب ميشود ادبيات و پيشينه تحقيق در موضوع مورد تحق ق ن چ مقاوب م يا نوشتب مدلج ي مجود ندارد ب يقاد مرابحاب م ياا يقود با بازدني اابز را مورد مطاوعب قرار داده مآس بنا م ران ارناي اساسي م اسالمي را مربوط بب مرابحب بب «آيا صناماب صال ساوم قاانو ي ل ااک باان ي بادم رباا موضااوع

20 20 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ذ ر رداند مح د ي رچارا ( )1985 در قل تي از تاب خود با يداوا «باورس ياک نظاام پاووي يادالنب» 1 بب ش وه تأم ص ماوي بر اساس يقود با بازدني ااباز اشااره ارده م ضا ص اظهاار نگراني در مورد امر مي ور معتقد اسز ايص ابوارنا با رمح لي فاا م بار تعااو م اساالمي نمخواني ندارد مح د نجاک اهلل اديقي ( )1983 نم در بخدي از تااب خاود باا يداوا «مکاافثي در بان داري اسالمي» 2 باز بب ن ص مطلب اشاره رده م مدتقد اااوز بخدي باب شا وه تاأم ص ماوي از طريق يقود با بازدني اابز شده م معتقد اسز ب ايص رمش اال امو اب مداار ز در ريلک ب بر مکداي «مص وب اوغدم عل ب اوغرم» را ناديده ميگ رد ويا باا رمح لاي فاا م بر تعاو م اسالمي نمخواني ندارد فل ص نرماني م ن اارا ( )1389 در تااب خاود باا يداوا «نقادي بار بان اداري اسالمي» نم بب معايب يقد مرابحب اشاره رده م ب ا داشتدد اب در اياص يقاود بان اداري اسالمي بدم ربا ن اندد بان داري سادتي اار ا ماساطب مجاوه باوده م از ياک طارف باب متقاضي پول داده م از طرف ديگر بعد از گيشز مادک زمااني پاول را باا مکلغاي اضاا ي دريا ز مي دد م باوواقع نقدي در اقتصاد فق قي ندارد ن چد ص آنها سود بانک را باا قطاع نظر از ي ل رد آ از ديگر معايب ايص يقد دانلتباند آنچب در ايص مقاوب ان ز دارد ايص اسز ب امال اش االتي ب بر ايص يقاد گر تاب شاده شداسايي شود م اان ا با استفاده از مداابع ديداي م ن چدا ص مطاوعااک تابخاناباي در اادد جوابگويي بب ايص اش االک باشد اياص امار مايتواناد ياالمه بار اط داا داد ب داتر باب Towards a Just Monetary System Issues in Islamic Banking. The Islamic foundation 1 2 ب ا دارد برخي قط در ادد اش ال بر ايص ش وه تأم ص ماوي برآمده م جوابنايي براي آ

21 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 21 يدم مخاوفز آ با ديگر ش وهناي تأم ص ماوي ايص رمش را در دار ديگر رمشناي تاأم ص ماوي (يقود با بازدني انتظاري) مورد تأي د قرار ميدند اصول عقد مرابحه براي پاسخ بب سواالک وق م ن چد ص ديگر اش االک مارده بر ايص يقد ن ازمداد باب برخاي قوايد قهي نلت م ب از باب مقدمب توض ح آنها خواند آماد : م دوي از ساود فااال از قرارداد مام (ربا) قابل ز ناي يقدناي اسالمي م تجربب بازارنااي مااوي باياث شاد تاا در مدک زما وتاني انوايي از ابوارناي ماوي اسالمي طرافي م براي اجارا پ دادهاد م بعضاا ن و اجرايي شود. در دار گلترش رمز ا وم ابوارناي ماوي اسالمي بررساينااي قهاي م تخصصااي آ در بازارناااي ماااوي دااور جهااز پاسااخگااويي بااب ن ارناااي رمز ا ااوم سرمايب گيارا بر اساس ااول شريعز امري ضرمري م بل ار مهم اسز بايتردياد زمااني ابوارناي ماوي در دور مقکوو ز ي ومي پ دا مي ددد ب امال مدطکق با ااول شريعز باشدد م اان ا از ااول م مع ارناي ماوي م اقتصادي برخوردار باشدد بب يکارک ديگار انتداار اياص ابوار براساس اف ام مقدس شريعز اسالمي ي اي از مه تاريص اناداف بان اداري م ماو اب اسالمي م از ج لب برجلتبتريص ابوار توسعب اقتصادي اسالمي در جامعب اساز (موساويا نظرپور م فدگر 1388 ص )88-59 مدرمط بر ايد ب در ساازم ارناي آ ت اام اااول بد ادي ب اقتصاد اسالمي را از ديگر اقتصادنا مت ايو ميسازد رياياز شاود ي اي از اياص ااول مهم در نظام ماوي اسالم «م دوي ز سود فاال از قارارداد مام (رباا)» اساز شاايد مهمتريص م شاخصتريص تفامک اقتصاد اسالمي با ساير اقتصادنا م دوي ز رباا از ديادگاه اسالم باشد در فاوي ب ربا م بهره در تارم پود اقتصاد متعارف فضاور دارد م باب اشا ال مختل امراق قرضب ساردهنا مامنا م ايتکاراک بان ي ارکناي ايتکاري م در ن ب ابعااد سرمايبگيارا با ساليق مختل م ن چد ص اراهب مجب شريي آ در بب ارگ ري ايص يقاد م

22 22 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ش رده اسز م دريا ز م پرداخز آ را م دوع رده اسز (س ديکاس موسويا ابوارنااي ماوي اسالمي ص 132 م )133 فرمز ايص ي ل بب مس لب قرآ م سدز م اج اع ملال ص اابز اسز خدامند در قرآ مي رمايد «: إ ن ا او ک ع م ث ل اور با م أ ف ل اول ب او ک ع م ف ار م اور باا اص جاء ه م و ي ظ ة م ص ر ب ب ان ت هى ل ب ما س ل م أ م ر ه إ و ى اول ب م م ص ياد أ مون ک أ ا حاب اود ار ن م ها خاو د م» «دادم ستد نم ماندد ربا اسز (م تفامتى م ا آ دم ن لز) در فااوى اب خادا ب اع را فالل رده م ربا را فرام! (زيرا رق م ا ايص دم بل ار اسز ) م اگر لى اندرز اوهى باب ام رسد م (از رباخوار ) خوددار دد سودنايى ب در سابق [قکل از نومل ف م تحاريم] بب دسز آمرده مال امسز (م ايص ف م گيشتب را شاامل ن اىگاردد) م اار ام باب خادا ماگيار مى شود (م گيشتب ام را خواناد بخدا د ) ام اا لاانى اب بازگردناد (م باار ديگار مرت ب ايص گداه شوند) انل آتددد م ن دب در آ مىماندد (بقره( )2 آيب )275 ن چد ص اه ب معصوم ص(ع) در الم خاود رباا را از گداناا ک اره ( قاب اورضاا يل اب اولالم ص )256 دانلتب (يالماب مجللاى 1403 ن ق ج 100 ص )121 م لاب از اياص طريق را بدتريص نوع لب دانلتب اسز (ابص بابويب ماص ال يحضاره اوفق اب ج 3 ص 377 شع ري جامع االخکار ودع ري ص )145 ربا در وغز بب معداي زياده م زياده بر مال اساز در ااطالح قها ربا ن ا زياده مدرمط در قرارداد قرض م معاملب االناي ن جدس اساز (محقااق ر ااي ج 5 ص 411 شااه د اااانى 1413 ن ق ج 3 ص 316 نجفااي جااوانر او الم ج 25 ص )7-5 نوديکتريص ماژه مورد استع ال در اقتصااد ل اب بهاره ( )Interest اسز ربا در ااطالح قها قرارداد خاص يا زياده در قرارداد خاص اسز در اسالم با اياص ب تجارک م لب سودآمري ماقعي مورد تدويق قرار گر تب اسز اما با ي ل ااک رباا باب اقتصاد سرمايب داري جريا دارد اسالم با شدک ت ام از آ نهاي ارده م از گداناا ک اره

23 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 23 عاو زناي اقتصادي ساوم در تضاد اسز ش وع ايصگوناب عاو ازناا باياث مايشاود اب گ رندگا ايص مجوه نويا آنها را در عاو زنايي بب اربرند ب بازدني بااال م غ ارمتعاارف (مثل توو د م رمش محصوالک قاچاق م مضر اجت ايي) داشاتب باشاد (او اودمدي 1407 نق ص ) م از ايص طريق بتواند نويدبناي آ را پرداخاز ااال م ارع مام باا نرخناي باال ي برمنوا را پوشش دندد ن چد ص رماج انجام معامالک بر اساس قارارداد رباا با رمح ادقاک م انفاقاک م قرضاوحلدب م ارناي خداپلددانب مدا ااک خواناد داشاز م در دار گلترش ايص عاو زنا رمف اب فارص م ط اع م ساودآمري بادم زف از ن او ا وايش يا تب م انجام ارناي خداپلددانب در سطح جامعب بب شدک اانش خواناد يا از ن چد ص ايص پديده موجب مىشود ب سرمايبنا در مل ر غلطى قرار گ رد م بب جا ايد اب در راه توو د يا تجارک بب ار گر تب شود در راه لب درآمدنا غ ر مدرمع بب اار ا تاد م موجب ا وايش االب طکقاتى گردد (جعفري ب تا ج 2 ص )37 ن چد ص ي ي از تفامکناي اساسي ب ص ب اع م قراردادنااي رباوي «غارر م جهاواز» اسز ااوال طکع ربا غرري بود آ اسز بب ايص معدا اب مجهاول م مخااطرهآم او اساز خطري ب از نامعلوم بود چگونگي آ ناشي مي شود م ب م از ب ص ر تص ما را با خاود ن او دارد در ادامب بب ايص مطلب اشاره ميگردد ممنوعيت غرر ي ي ديگر از ميژگيناي قب اسالم در باب معامالک م دوي ز معامالک غرري اسز وفظ غرر اسم مصدر غرر يغرر تغريرا بب معداي بب خطر م نال ز انداختص م در معرض نالك ا تاد آمده اسز (راغب اافهاني 1412 ه ق ص 603 زب دي تاج اوعرمس ماص جاوانر اوقاموس ج 3 ص 443 قريدي قاموس قرا ج 5 ص )92 در ااطالح قها باراي غارر شدک مخاوفاز شاده اساز چاو باا رمح ساودآمري م ن چدا ص گلاترش معاامالک م

24 24 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يا معاملب غرري يقدي اسز ب بب جهتي از جهاک نت جب م پايا آ براي طر ص معاملب يا ي ي از آ نا مجهول باشد م در نت جب افت ال ضرر م زيا مجود داشتب باشاد باب يکاارک ديگر معاملب غرري قرارداد م يقدي اسز ب مضع ز م شرايط انعقاد آ براي يک ياا دم طرف قرارداد زيا ماوي بب دنکال داشتب م سکب ايجاد اختالف م د ش ب ص آ نا خواناد شود» قايده «نفى غرر» در ابواب گوناگو قهى چو ب ع اجاره م مطرح اسز بىترديد مدرك االى قايده نفى غرر فديث معرمف «نهى اودکى يص ب ع اوغارر» اساز اب قهااي ش عب م ق ها انل سد ز ن و بب ات فاق بب ايص رمايز اساتداد ماى دداد (اباص ادرياس فلاي 1410 ج 2 ص 359 ش خ مرتضي انصاري م ااسب ص 185 م رك : امام خ دى اوک ع ج 3 ص )204 م ن چ اش اوى در اح ز استداد بب آ ن لز م از از ملل اک ام ز اسالمى اسز (امام خ دى : تاب اوک ع ج 3 ص 204 ف م طکاطکايى نهج اوفقانة ص )395 آسيب شناسی عقد مرابحه تعداد قابل توجهي از اافبنظرا اقتصاد م بان داري اساالمي مدتقاد ااااوز بخداي باب ش وه تأ م ص ماوي از مرابحب م يا از طريق يقود با سود اابز نلتدد ايص ا راد يالمه بر اظهار نگراني در مورد امر مي ور معتقدند ايص ابوارناا باا رمح لاي فاا م بار تعااو م اساالمي ن خواني ندارد چرا ب اال امو ب مدار ز در ريلک يعدي «مص وب اوغدم عل اب اوغارم» را ناديده ميگ رد (فک ب اف د 1390 ص )18 برخي از ا راد نم در نقاد اياص مکافاث باب ميژگيناي ايص يقود اشاره ردهاند ب در ذيل بب برخي از آنها اشاره ميگردد : 1 مارد ندد در بازار فق قي : در ايص يقود بان اداري اساالمي بادم رباا ن انداد بان داري سدتي ار ا ماسطب در مجوه بوده م از يک طارف پاول داده م از طارف تعاري مختلفي ذ ر ردند در يک تعري جامع غرر را ميتوا ايصگونب ب ا ارد «يقاد

25 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 25 ندارد بب ايص ب ا ب در معامالک مرابحب م يا ارمش اقلااطي باناک مع اوال باب خود متقاضي م اوز ميدند ب سرمايب يا االي مورد ن از را نقدا باب اسام باناک خريداري دد م متقاضي قط بايد ا تور خريد را بب بانک تحويل دند م بانک باا افتلاب سود خود ق ز را تع ص رده م بب مدتري مدتقل مي دد در نت جب بانک تدها براي چدد سايز وتاه آ نم رمي اغي ماوک آ سرمايب يا اال مايشاود م بعد از ساري شد آ چدد سايز رابطب مدتري م بانک رابطب بادن ار م طلک اار اسز در مورد خريد ديص آ چداد ساايز نام در اار ن لاز باناک مکلغاي را ميپردازد م بعد از ساري شد سررس د مکلغ ديگري را دريا ز مي داد (فلا ص نرمرانتي م ن ارا 1389 ص )40 ويا برخي بر ن ص اساس معتقدند ب اياص ش وه تأ م ص ماوي ن اندد مام ربوي اسز م اگر مجب ت ايوي نام باشاد در اماوري اوري م تدريفاتي اسز م ايصگونب قراردادنا ن چ نقدي ماقعي در اقتصاد نادارد ارشداسا نم معتقدند ب بب خاطر ن ص ميژگينا اسز ب ايص يقود از ان از ب دتري برخوردار نلتدد نب بخاطر توج ب اقتصادي بدگاه اقتصادي پاسخ بب ايص اش ال مدخص م رمشص اسز م ار ا بب خاطر شکانز ن يشود از ايص يقود ارف نظر ن ود ايص يقود بب وحا شريي مورد تأي د شارع مقدس اسز م ميتوا از اياص يقود استفاده ن ود ن انطور ب در مطاواب قکلاي گفتاب شاد ي اي از قواياد قهاي باراي ابوارناي ماوي اسالمي م دوي ز سود فاال از قرارداد مام (ربا) اسز م خدامند ايص ي ل را فرام ن وده اسز م ب ا ن وده «إ ن ا او ک ع م ث ل اور با م أ ف ل اول ب او ک ع م ف ر م اور با» «داد م ستد نم ماندد ربا اسز (م تفامتى م ا آ دم ن لز) در فاوى ب خدا ب ع را فاالل رده م ربا را فرام! (زيرا رق م ا ايص دم بل ار اسز) (بقره( )2 آيب )275 ديگر بعد از گيشز مدک زماني دريا ز مي دد م باوواقع نقدي در اقتصاد فق قي

26 26 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بر ايص ب ي ل ربا ن اندد خريد م رمش اسز م ن چ اش اوي در آ ن لز را رد ارده م ايص ا ار را خطا دانلتب م ب ص ايص دم ي ل رق گياشاتب م رباا را فارام م ب اع را فاالل رده اسز م اگر ب ع فالل شده برا ايص بوده اسز ب بار طکاق سادز طارک م خلقاز اسز م اگر ربا فرام شده يلتش ايص بوده ب از رمش اح ح زندگى خارج اسز م مداا ى با اي ا بب خدا م ناسازگار با آ اسز م ن و ي ى از مصاديق ظلم اسز ( يالماب طکاطکاايي 1417 ن ق ج 2 ص ) ويا ايد ب از ديد رباا خاوارا اياص دم ي ال از جهااتي ظانري شک ب نم باشدد ن يتوا ف م ي ي را بب طرف مقابل تلري داد م ب ع را ب فاالل اوهي اسز ربا م فرام دانلز م باوع س در مورد ت امي اقلام ب ع ايص ف م جاري اساز م ن يتوا داليلي ماندد مارد ندد در بخش ماقعي م اوري شاد قراردادناا را بهاناباي براي ربا دانلتص اال قرارداد ب اع مرابحاب دانلاز بل اب اياص اشا االک را باياد از طارق مختل نظ راجراي ماقعي م نب اوري اياص يقاد برطارف ن اود ناب اياص اب ااال اياص قراردادنا را زير سوال برد 2 تع ص سود با قطع نظر از ي ل رد بدگاه : بب مقتضاي مان از اياص يقاود م مطاابق آي صنامبنا م دستوراوع لناي اجرايي آنها ساود باناک باا قطاع نظار از مضاع ز اقتصادي آيدده م با ار دظر از ي ل رد بدگاه اساتفاده دداده از تلاه الک باان ي تع ص م مدتري متعهد بب پرداخز آ ميشود م ايص ن ا مان ز بان داري ربوي اسز چو در بان داري ربوي بانک با قطع نظر از نقشآ ريداي سارمايب در ال اقتصاد م با قطعنظر از ي ل رد بدگاني ب متقاضي سرمايب اساز مام م ايتکاار در اخت ار ام قرار داده م بهره مدخصي را مطاوکب مي دد بب يدوا مثال دامرزي اب در نظام ربوي جهز خريد مسايل مورد ن از خود ده م ل و توما ايتکار يک ساوب ظانر آيب ايص اسز خدماند درادد پاسخ بب فال رباخوارا بر آمده م ايتقاد آنها مکدي

27 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 27 فال ن ا مسايل را از بانک خريداري دد در نت جب ن ا طور ب در نظام رباوي ندف رس د بانک رس د بب 20 دراد بهره اسز م اري باب عاو از اقتصاادي آ دامرز م بازدني سرمايب ندارد در يقود با بازدني اابز ن و مطلب باب ن ا ص مدوال اسز (فل ص نرمرانتي م ن ارا پ د ص ص )42 بب يکارک رمشصتر در ايص يقود ن اندد نظام بهره اافب سرمايب ن از اافک ار اقتصادي را تأم ص ارده م قکل از شرمع عاو ز سهم خود را مدخص ماي داد در نت جاب ت اام خطاراک توو د م پيآمدناي افت اوي ي جا متوجب ار رما ميشود م تاأم ص دداده سارمايب ارفنظر از ش لز م يا مو ق ز مدتري در امار تجاارک باب سارمايب م ساود تض ص شده خود دسز مييابد ايص ن ا مان ز ظاو انباي بود ب باب خااطر آ ضرمرک تحول نظام بان داري ربوي مطرح شد در نت جب ب ارگ ري يقد مرا بحاب م در فاوز لي يقود با بازدني اابز در بازار سرمايب م در نظام بان ي ت اام آااار سوء اجت ايي م اقتصادي ربا م نظام بهره را بب دنکال خواند داشز بب نظر ميرسد ا دو پس از ااالح رمش مورد استفاده در باناک توساعب اساالمي م ا ثار بانکناي اسالمي مطابق با دستوراوع لناي مج ع قهي مضع با آنچب در باال گفتاب شاده بب طور لي تفامک دارد زيرا جداسازي ب ص اقدام بب خريد از سوي دستگاه تاأم ص سارمايب م اقدام بب رمش از سوي آ تأ د قاطع دارد ن چد ص اقدام بب مرابحب در خ لي از موارد با تأم ص ماوي ربوي متفاامک خواناد باود در رمش تأم ص ماوي مرابحب مکلغ تع ص شده بب يدوا بهاي نل ب بب اورک نهايي درآمده م با ا وايش مدک بب نر دو لي (امهال از ناف ب تأم ص ددده سرمايب باشد يا تأخ ر بازپرداخز از سوي تأم ص ماوي شده) قابل ا وايش ن لز بر خالف تام ص ماوي بب ااورک مام اب در آ با ا وايش مدک نرخهاي بهره بر فلب نوع مورد توا اق رمي نام انکاشاتب مايگاردد باب با نرخ بهره 20 دراد ميگ رد آخر سال معادل دمازده م ل و توماا مايپاردازد

28 28 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 قرار داد جديدي خود بب خود بب مام جديدي تکديل ميشود ب ااال م ساود آ مدا ول سود ربوي ميشود م ويا ايد ب تا چب زماني پول موبور در دسز مي باقي ميماند م در اياص مدک چب مقدار بر يهده ام ا ومده خواند شد معلوم ن لز چرا ب م ص اساز بارناا م بارنا اال پول قرض گر تب را پرداخز دد اما ندوز نم چدديص برابر آ مديو باشد ايص يعدي معاملباي مخاطرهآم و م با ريلک باال ب بب نظر ميرسد شايد مالك فرمز ربا ن ص ن تب باشد فال اگر سود ياد شده بب گونباي قطعي شود مثل ايد ب مکلغ 1000 توما را باب 1200 توما بعد از گيشز 6 ماه بفرمشدد ديگر غرر م جهاوتي ن لز م در سررسا د اگار پرداخز ندود تکديل بب قرارداد جديدي ن يشود م نظ ر لي ميشاود اب قارضاوحلادب گر تب م در سررس د بر ن يگرداند ب بر قرضگ رنده از نظر شاريي ماجاب اساز ندگاام فلول ديص ديص را باردازد موو با رمش اااا ب م دارايينايي اب دارد چدانچاب بار طلک اار ماجب اسز در اورتي ب مديو ايلار دارد بب ام مهلز دند بدم ايد اب چ اوي باب آ ب فوايد بب اورک لي ميتوا گفز ب انکلاط پاووي ناشاي از تاأم ص مااوي باب ااورک مرابحب تر از انکلاط پووي ناشي از تام ص ماوي بب اورک مام اسز وايا نکاياد باب اارف ايد ب نت جب ران اري مثل تدويل ن اندد ربا ميشود آ را تحريم د م م از رماياک م تاواي مدهور قها ر ع يد ن اه م چب بلا ق هي فتي ياالمه بار تغ ار يدااميص باب تفاامکنااي ديگري در ايص زم دب پي بکرد م تفامک ايص دم را بب اورک يقاليي ن و تک ص دد چدانچب برخي محققا از «رمح فا م بر بان اداري اساالمي» ساخص گفتاباناد م آ را مدار ز ار م سرمايب در ت ام مرافل عاو زناي اقتصادي دانلتب اناد (موساويا 1379 ص )56 م يا برخي تأ د مي ددد ب تدها ران ارنايي اح ح اسز ب باا بخاش فق قاي م ماوي اقتصاد (در مقابل بخش پووي) مرتکط شود م جاو آ درساز ن لاز (رك : م رمعاوي يکارک ديگر اگر با پايا زما مقرر مو ق بب پرداخز ندود قرارداد رباوي بادم ن ااز باب

29 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 29 مع ار اسز متو م مدابع معتکر اسز نب ت لک بب استحلاناک م گ انب زنينا 3 يدم ن اندگي سودناي مرابحب با سود مورد انتظار در بازار سرمايب : ي ي از نقااط ت ايو مرابحب با قرض رايج متغ ر بود نرخنا در قارض راياج اساز بلا اري از محصوالک بان داري متعارف نرخ شدامر اسز نرخ ايص قرضها بب طاور خود اار ن راه با نوساناک نرخهاي بهره بب باال م پاي ص تغ ر مي دد در مقابال محصاوالک تأم ص ماوي ب بر اساس ب اع مرابحاب مکتداي اساز نارخ ااابتي دارد م باب ن اراه نوساناک نرخناي بهره يا نر نرخ ديگري تغ ر پ دا ن ي دد (يک اداهلل 1389 ص )106 يدم شدامر بود سود يقود بايث ميشود دربرخي موارد تفامک معدااداري با سود مورد انتظار در بازارناي ديگر داشتب باشد م يدم انعطافپييري ساود اياص يقدنا بايث ميشود اي ال س اسزناي پووي در اياص ابوارناا باا مدا ل مواجاب شود اوکتب لاني ب اقدام بب خريد م ارمش بار اسااس يقاد مرابحاب ماي دداد ميتواندد در تدظ م م دريا ز سود اابز پ شب دي خاود را از آيداده انجاام داده م براساس آ اقدام بب گر تص سود اابتي ددد م از آنجايي اب يقاد مرابحاب ي وماا ابوارناي انتفايي با سررس دناي وتاه مدک نلتدد ايص نگراني اب م اص اساز انش يابد چرا ب تورش م ا پ شب دي سود مورد انتظار م مقدار تحقق يا تب آ در بازارناي با اکاک تقريکا م اساز اگار چدانچاب يقاد مرابحاب باا سرسا دناي بلددمدک (مثال 2 م يا 3 ساوب) اورک بگ رد با ابوارناي ماديريتي مايتاوا اياص نگراني را ر ع ن ود م اوکتب لاني ب در بازارناي مااوي عاو از ماي دداد باراي پ دگ ري ايص نوع تفامکنا بب متدوع سازي پرتفوي رمي ميآمرناد اب خاود در برآمرد انتظاراک از بازار ک شاياني خواند رد 1378 اص ) مورد پييرش نکوده م آنچاب در بررساي قهاي ق هاا ماالك م

30 30 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ساردهگيارا بب يقود با بازدني ااباز از ج لاب يقاد مرابحاب رمي آمرناد يادم ريلکپييري بانکنا م ساردهگيارا در عاو زناي اقتصادي بوده اساز چرا اب ي وم بانکنا بر اساس قراردادناي مدار تي م ل نلتدد ب ريلکنااي زياا ناشي از عاو ز نااي اقتصاادي را بااييرد م فاال آن اب قراردادنااي موجاود در بانکنا بب گونباي اسز ب بانک ن چگونب ضرري را ن يپييرد م پييرش ريلاک نويا بب اورک يک طر ب متوجب متقاضي تله الک اسز ويا مايب دا م اب ا ثار ساردهگيارا بب س ز عاو زنايي دا ده مايشاوند اب ريلاک در آ مجاود نداشتب م يا بب فداقل رس ده باشد 5 يدم انعطافپييري تأم ص ماوي از طريق مرابحب : در تأم ص ماوي بب ااورک مرابحاب از نويي يدم انعطاف رنج ميبرد بديص اورک ب براي بازپرداخز بدني مرابحب سررس دي تع ص شده اسز م تاجر بدن ار با توجب بب برخي ملااهل مانداد را اد بود بازار م ا ز ق زنا م بب انتظار باال ر تص ق ز براي يرضب االي خاود باب بازار ن يتواند از بانک يا مدتري مهلز ب دتري طلب دد من چد ص فاق نادارد در بازپرداخز بدني خود تأخ ر دد بر اساس قرارداد مرابحاب از طر اي ت دياد مهلز بدني براي بانک يا مدتري سودي نخواند داشز م از طر ي اگار ااافب بدگاه بخواند در مهلز مع ص شده با توجب بب شرايط فا م بر ام اقدام باب ارمش اال براي ايفاي تعهداک خود دد چب بلا زيا رده م در بازپرداخز ديو خاود ناتوا گردد م فتي ايص مد ل ميتواند در فد گلترده اافب بدگاه را باب مارز مرش لتگي برساند اوکتب يدم انعطافپييري در يقد ياا امراق مرابحاب در فاواز لي نب تدها يک ي ب محلوب ن يشود بل ب بب يدوا يک فلص م مويز اسز 4 يدم ريلکپييري ساردهگيارا م بانکنا : ي ي از داليلي ب بايث شده اساز تاا

31 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 31 ابوار ماوي براي ساليق م سرمايبگيارا مختل محلوب ميشود ن چد ص لاني ب ريلکگريو نلتدد م ي ال بب دنکال بازدني اابز نلاتدد اياص يقاد مايتواناد بل ار مف د باشد جامعباي ب ا ثر مردم آ ريلکگريو نلتدد م يا جامعاباي اب تغ راک ق تي در آ زياد اساز اياص اباوار مايتواناد بلا ار مف اد باشاد م ن ااز سرمايبگيارا را پاسخگو باشد اان ا اگر از زاميب ديگري بب ايص مطلب نگااه دا م يدم انعطافپييري نب نتها بايث مرش لتگي ن يگردد بل ب باا ماديريز ااح ح در بازپرداخزناي خود يالمه بر پرداخز بب موقاع خاود باب چرخاب اقتصااد در سطح گلترده نظام ماوي ک خواند رد در بل اري از آمارناي اياالم شاده از سوي بانکنا يدم بازپرداخزنا در مويد مقرر م بادنينااي اال مداتريا باب بان ها خ لي از بان ها را بب مرز مرش لتگي دانده اسز مايص در فاوي اسز اب اووام بب پرداخز بب موقع بدنينا م يدم انعطافپييري در مواردي بايث ميشاود تا بانکنا از مرش لتگي نجاک يابد جمعبندي و نتيجهگيري در ايص مقاوب ض ص ب ا تعاري مختل از مرابحب م مدرمي ز آ م با استفاده از تااب م سدز م اج اع از ديدگاه يل اي ش عب م سدي بب ان ز آ در نظام باان ي م تاأم ص مااوي دورناي اسالمي م م اوا توجاب باناک ناا م نهادنااي مااوي در باب ااربرد اياص يقاد پرداختبايم ن تب قابل توجب ايص بود اب ااربرد اياص يقاد در ساالنااي اخ ار رشاد 65 درادي را تجربب رده م بب يدوا برجلتبتريص رمش تأم ص ماوي ب ص باناکنااي اساالمي شداختب شده اسز در دار ايص ش وع گلترده ايص امار نگراناي را باراي برخاي متف اريص ايجاد شده ب مکادا ش وهناي تأم ص ماوي در بانکنا بب س ز يقود با بازدني اابز بارمد م چرا ب يقود با بازدني اابز در دار ديگر يقود ماندد مدار تي بب يداوا م ال

32 32 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بازدني اابز م بب طور خاص يقد مرابحب بب ش ل گلترده در نظاام باان ي باا رمح لاي فا م بر تعااو م اساالمي نامخاواني نادارد باتوجاب باب مکافاث ممتاو ديداي م مطاواب تابخانباي ااکاک شد ب ايص امر نب تدها از مدرمي ز قهي برخوردار اسز بل اب مايتواناد در دااار ديگاار يقااود بااا بااازدنيناااي متفااامک اياام از اابااز م انتظاااري مااورد اسااتفاده سرمايبگيارا با ساليق مختل قرار گ رد م بب يدوا م ل ابوارناي تأم ص ماوي باشد نتايج زير از مقاوب قابل استخراج اسز : 1 با استداد بب تاب م سدز م اج اع ياو ا ش عب م سدي بر ايص ايتقادناد اب يقاد مرابحب مدرمي ز داشتب م قابل ز ب ارگ ري در بازارناي تاأم ص مااوي اساالمي را بخوبي دارد 2 يقد مرابحب در م ا قها معاملباي اسز ب رمشدده ق ز ت ام شده ااال ايام از ق ز خريد م نويدبناي ف لم نقل م نگبداري م ساير نويدبنااي مربوطاب را بب اطالع مدتري ميرساند م ساس تقاضاي مکلغ يا درادي اضا ي بب يدوا ساود مي دد 3 م دوي ز استفاده از ربا م م دوي ز غرر از ااولناي ااالي مکااني قهاي درباب ارگ ري يقد مرابحب اسز 4 برخي محققا ب يقد مرابحب را مخاو باا «رمح فاا م بار بان اداري اساالمي» دانلتباند م داليلي را ب برايش ذ ر اردهاناد ماورد پاييرش نکاوده م آنچاب در بررسي قهي ق ها مالك م مع ار اسز متو م مدابع معتکر اسز ناب ت لاک باب استحلاناک م گ انب زنينا از ديگر ش وهنا تر استفاده شود ايص نگراني آنها را بب ايص يق ده داند ب ش وع يقود با

33 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 33 دانلتص اال قرارداد ب ع مرابحب دانلز بل ب ايص اش االک را بايد از طرق مختل نظ ر اجراي ماقعي م نب اوري ايص يقد برطارف ن اود ناب اياص اب ااال اياص قراردادنا را زير سوال برد اگرچب يقد مرابحب نم با اقتصاد ماقعي درگ ار شاده م بب خريد م رمش آنچب در اقتصاد توو د ميشود در قاوب ارايب خدماک مارتکط باا بخش فق قي اقتصاد ميپردازد 6 در معامالک ربوي م ص اسز بارنا م بارنا اال پول قارض گر تاب را پرداخاز دد اما ندوز نم چدديص برابر آ مديو باشد اماا در يقاد مرابحاب ساود قطعاي اسز ويا ديگر غرر م جهاوتي ن لز بب يکارتي در قرارداد مرابحب اگار بادني در سررس د پرداخز ندود تکديل بب قرارداد جديدي ن يشود م نظ ر لي مايشاود ب قرضاوحلدب گر تب م در سررس د بر ن يگرداند ب بار قارض گ رناده از نظار شريي ماجب اسز ندگام فلول ديص ديص را باردازد 7 يدم انعطافپييري در يقد يا امراق مرابحب در فاواز لاي ناب تدهاا ياک ي اب محلوب ن يشود بل ب بب يدوا يک فلص م موياز اساز چارا اب يقاود باا بازدني اابز در دار ديگر يقود ماندد مدار تي بب يدوا م ل ابوار مااوي باراي ساليق م سرمايبگيارا مختل محلوب ميشود کتابنامه 1 ابص ارس ابو اوحل ص اف د بص اارس باص ز رياا ( 1404 ق) «معجام مقااه س اولغة» قم انتداراک د تر تکل غاک اسالمى فوزه يل ب قم چاپ امل 2 ابص مدظور ابواوفضل م ج ال اوديص مح د بص م ارم ( 1414 ق) «ولاا اوعارب» ب رمک - وکدا دار اوف ر ولطکاية م اوددر م اوتوزيع - دار اادر چاپ سوم 5 مارد ندد در بخش ماقعي م اوري شد قراردادنا را ن يتوا بهانباي براي ربا

34 34 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 سهام» ترج ب ااادقي بهارمناد م فااجيآباادي تهارا دانداگاه اماام ااادق يل باولالم چاپ امل 4 باباقادري آزاده م ايظم رمزي ( «)1386 ا وك رايجتاريص اباوار تاأم ص مااوي اسالمي» دفرانس ب ص او للي تأم ص ماوي اسالمي تهرا داندگاه ادعتي شري 5 بحراني يوس ( 1377 ق) «فداهق اوداضر اي اف اام اوعتاره اوطاانر» نجا داراو تب االسالم ب 6 اوکعلي يکداوح د مح ود «قب او رابحب ي اوتطک ق االقتصادي او عااار» قاانره م تکب اولالم اوعاو ب ب تا 7 پژمند ده پووي م بان ي مرابحب ( )1390 خريد ديص م استصاداع ( باب مداساکز ن ايش بررسي ابعاد قهاي فقاوقي م اجراياي ااربردي شاد يقاود) تهارا پژمند ده پووي م بان ي 8 جعفري يعقوب «تفل ر وار» ب تا ب جا ج 2 9 ج عى از پژمندگرا زير نظر شانرمد س د مح ود ناش ى ( 1417 ق) «معجم قب اوجوانر» ب رمک - وکدا اوغدير ولطکاية م اوددر م اوتوزيع چاپ امل 10 فل دى ي دي س د ي د اوديص بص مح د ايرج ( 1416 ق) «دو اوفواهد ي فل مد الک اوقوايد» قم د تر انتداراک اسالمى مابلتب باب جامعاب مدرسا ص فاوزه يل ب قم 11 فلي خر او حقق ص مح د بص فلص بص يوس ( 1387 ق) «إيضاح اوفواهاد اي شرح مد الک اوقوايد» قم مؤسلب اس اي ل ا چاپ امل 12 فل ى مقداد بص يکد اول ب س ور «داو اوعر اا اي قاب اوقارآ» ( 1425 ق) قام انتداراک مرتضو چاپ امل ج 2 ص 37 3 اف د فک ب ( «)1390 ساختار ي ل ااتي تاأم ص مااوي اساالمي از طرياق انتداار

35 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 35 او لوم» ب رمک وکدا داراوف ر او عاار چاپ امل 14 دنخدا يليا کر ( «)1377 وغزنامب دنخدا» تهرا چاپ م ندر داندگاه تهارا چاپ دمم از دمر جديد 15 راغب اافهانى فل ص بص مح اد ( 1412 ق) «مفارداک أوفاا اوقارآ» وکداا - سوريب دار اوعلم - اودار اودام ة چاپ امل 16 رضوي مهدي ( «)1384 س ر ت املي بان داري در ايارا» تهارا ندار ام ااب چاپ امل 17 شه د اانى زيص اوديص بص يلاى يااملي ( 1413 ق) «ملااوک األ هاام إواى تدقا ح شراهع اإلسالم» قم مؤسلة او عارف اإلسالم ة چاپ امل 18 ااوحآبادي يلي ( «)1385 بازارناي ماوي اساالمي» (مج وياب مقااالک) تهارا داندگاه امام اادق يل باولالم چاپ امل 19 طکرسي ام ص ( 1410 ق) «اإلسالم ضل بص فلص او ؤتلا ماص او ختلا با ص أه ة اولل» مدهد مج ع اوکحوث اإلسالم ة چاپ امل 20 اوطوسي ابوجعفر مح د بص فلص ( 1387 ق) «او کلوط ي قب اإلمام ة» تهارا او تکة او رتضوية إلف اء اثآاار اوجعفرية چاپ سوم 21 اوطوسي ابوجعفر مح د بص فلاص ( 1407 ق) «اوخاالف» قام د تار انتدااراک اسالمى مابلتب بب جامعب مدرس ص فوزه يل ب قم چاپ امل 22 يکداورف ص بص فامد بص يلي اوحامد ( 1432 ق) «تجربب اوکدوك اوتجاريب اولعوديب ي ب ع او رابحب والمر باودراء» رياض داربلدل ب ولددر م اوتوزيع 23 يک داهلل مح د ( «)1389 خدماک ماوي اساالمي» مح اد ماياظبرزاناي م فاماد طانري تهرا انتداراک س ز چاپ امل 13 ف ر ندوا باص ساع د ( 1420 ق) «شا س اوعلاوم م دماء االم اوعارب ماص

36 36 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 وتحرير اوفتام» قم د تر انتداراک اسالمى مابلتب بب جامعب مدرس ص فوزه يل ب قم چاپ دمم 25 يالمب فلي فلص بص يوس بص مطهر اسد ( 1414 ق) «تاي ر اوفقهااء» (ط - اوحديثة) قم مؤسلب آل اوک ز يل باولالم چاپ امل 26 يالمب فلي فلص بص يوس بص مطهر اساد ( 1410 ق) «إرشااد األذناا إواى أف ام اإلي ا» قم د تر انتداراک اسالمى مابلتب بب جامعب مدرس ص فوزه يل اب قم 27 يالمب طکاطکايي مح دفل ص ( 1417 ق) «او وا ي تفلا ر اوقارآ» قام د تار انتداراک اسالمي جامعب مدرس ص فوزه يل ب قم چاپ پدجم 28 يالمب مجللى مح دباقر بص مح د تقى ( 1403 ق) «بحاار األناوار» ب ارمک دار إف اء اوتراث اوعربي چاپ دمم 29 قانو ي ل اک بان ي بدم ربا (بهره) : 30 اوقط ا فل ى ش ساوديص مح د بص شجاع ( 1424 ق) «معاوم اواديص اي قاب آل ياس ص» قم مؤسلب امام اادق يل باولالم چاپ امل 31 اساني يالء اوديص ( 1982 م) «بدايع اوصدايع» ب رمک داراو تاب اوعرباي طکعاب اوثان ب 32 اادري قطااباوااديص مح ااد بااص فلا ص ( 1416 ق) «إاااکاح اودا عة ب صااکاح اودريعة» قم مؤسلب امام اادق يل باولالم چاپ امل 33 محقق اانى يلى بص فل ص ياملي ر ي ( 1414 ق) «جاامع او قاااد اي شارح اوقوايد» قم مؤسلب آل اوک ز يل باولالم چاپ دمم 24 يالمب ابص ادريس فلي مح د بص مدصور بص اف د ( 1410 ق) «اولاراهر اوحاامي

37 آس بشداسي ب ارگ ري يقد مرابحب در رمش تأم ص ماوي اسالمي 37 اوحالل م اوحرام» قم مؤسلب اس اي ل ا چاپ دمم 35 مح د بص فلص فر ياملي ( 1413 ق) «مساهل اود عب» ب رمک مؤسلاة آلاوک از إلف اء اوتراث اوعربي چاپ امل 36 مح د بص م ى ياملى ( 1410 ق) «اول عة اودمدق ة اي قاب اإلمام اة» ب ارمک - وکدا داراوتراث - اودار اإلسالم ة چاپ امل 37 مع ص مح د ( «)1376 رندگ ارسي» تهرا انتداراک ام ر ک ر چاپ يازدنم 38 او قدسي ابو مح د يکداهلل بص اف اد باص قداماب ( 1405 ق) «او غداي» ب ارمک داراوف ر طکعب االموي 39 او ودمدي ابوااليلي اوربا ( 1407 ق) «داراولعوديب ولددر م اوتوزيع» 40 موسويا سا ديکااس م مح ادنقي نظرپاور م فلا ص فداگر ( «)1388 نقاش شوراي تخصصي قهي در ارتقاي سطح مدرمي ز م ارايي باناکنااي اساالمي (مطاوعب تجربي چدد دور اسالمي)» صلدامب يل ي - پژمندي اقتصااد اساالمي زملتا سال نهم ش اره موسويا س ديکاس ( «)1386 ابوارناي ماوي اسالمي» تهرا پژمندگاه رنداگ م انديدب اسالمي چاپ امل 42 موسويا س ديکاس ( «)1379 بررسي قهي اقتصادي ابوارنااي جاايگويص امراق قرضب» قب ش اره موسويا س ديکاس ( «)1390 ام ا سدجي ااربرد مرابحاب در بان اداري بادم ربا» صلدامب رمند پژمنشناي اقتصادي سال نوزدنم ش اره محقق فلي نجماوديص جعفر بص فلص ( 1408 ق) «شاراهع اإلساالم اي ملااهل

38 38 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 با بهره گ ري از ديدگاه ناي قهي امام خ دي م قاانو اساساي» قاب انال ب از ش اره 19 م نجفي مح دفلص ( 1404 ق) «جوانر او الم ي شرح شراهع اإلسالم» دار إف اء اوتراث اوعربي ب رمک - وکدا نفتم چاپ نفتم 46 ندري امرا م اف د ارگرمطلق ( «)1389 ام ا سدجي استفاده از اا وك در تأم ص ماوي اادراک» صلدامب يل ي - پژمندي اقتصالد اسالمي ش اره نرمرانتي فل ص م ن اارا ( «)1389 نقادي بار بان اداري اساالمي» تهارا داندگاه امام اادق يل باولالم چاپ امل 48. Siddiqi Muhammad Nejatullah.(1403/1983). Issues in Islamic Banking. TheIslamic foundation, Leicester, London, Islamic Econmic,Vol. 1, No M.UmerChapra(1985)Towards a Just Monetary System: Islamic Foundation (UK) the University of Virginia, Nov 14, (2008). 44 م رمعوي س دفل ص ( «)1378 جعاوب م الح بديلناي مداسب براي يقود بان ي

39 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص سیدمحمد سیدحسینی 1 2 تقی ابراهیمیساالری 3 زمانآبادی سی دمهدی نریمانی چکیده نظام ايتکاراک خ رد ي ي از ران ارناي مطرح شده در دم دنب اخ ر بب مدظور تلريع رآيدد سرمايبگياري م تقويز بد ا ماوي م پسانداز م نهايتا توان ددسازي جوامع رمستايي م قرزدايي بوده اسز دريا ز مامناي خ رد از بانکناي تجاري متض ص ماايق م تض ص ناي بل اري اسز ب ا راد ق ر م م درآمد از تأم ص آ ياجوند بدابرايص م ص اسز ايص ا راد بب ايجاد رمابط ماوي غ ر رس ي م اخي مکاوغ ربوي از نوملخوارا در شهرنا م رمستانا رمي آمرند از ايص رم ايجاد مؤسلاک م ش وهناي نويص اسالمي در تأم ص ماوي خ رد ميتواند ن از ماوي ن ازمددا را برطرف سازد تا نم رازناي الزم براي اشتغال راهاندازي لب م ارناي وچک را بب دنکال داشتب باشد م نم قر را در جامعب ريدب ص ن ايد از طرف ديگر جدکب اسالمي ايص نوع ايتکاراک ( ب در آ تأ د بر ساختار غ ر ربوي ميباشد) در فال گلترش اسز ندف از ايص مقاوب بررسي مق پول بب يدوا يک مدکع تأم ص ماوي خ رد اسالمي ميباشد براي رس د بب ايص ندف مکتدي بر رمش تحل لي - توا في ض ص تک ص تجرب اک برخي از دورنا بويژه مؤسلاک مو ق م پ درم در زم دب تأم ص ماوي خ رد بب شک بسازي ر تار باوقوه مق آ پرداختب ميشود براساس نتايج تحق ق بب نظر ميرسد مق پول در تأم ص ماوي خ رد م پ امدناي مورد انتظار پول ايص ظر ز را داشتب باشد تا در چارچوب تأم ص ماوي خرد اسالمي مورد استفاده قرار گ رد تا نم تأم ص ماوي در سطح خ رد با نظام ماوي اسالمي بدم ربا تقويز شود م در ي ص فال سطح ال اقتصادي را ن و متحول سازد م گامي در جهز ر ع مد الک اقتصادي - اجت ايي جامعب باشد واژگان کلیدی تأم ص ماوي اسالمي مق طبقهبندی پول ايتکاراک خ رد ايرا E22, E51, G21, I31 : JEL 1 داندجوي د تري رشتب يلوم اقتصادي داندگاه ردمسي مدهد (نويلدده ملنول) Sm.Sh65@gmail.com 2 يضو ن أک يل ي گرمه اقتصاد داند ده يلوم اداري ماقتصادي داندگاه ردمسي مدهد Ebrahimi@um.ac.ir 3 طلکة سطح 4 فوز يل ة خراسا داندجوي مقطع د تري رشتب قاب م مکااني فقاوق اساالمي دانداگاه ردمساي مدهد Narimani@stu-mail.um.ac.ir نقش وقف پول در تأمین مالی خ رد اسالمی

40 40 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ايتکاراک خ رد 1 بب يدوا يک ش وه در تأم ص ماوي ي اي از مکافاث ي ادهاي در اقتصااد نناوو کرال اسز ش لز اقتصادي م نا امينا در انش قر اقتصادي در دورناي در فال توساعب در دناب 1980 م 1990 آژانسنا م سازما ناي بورع ايطاء ددده مام مثال USAID-UK باناک جهااني م اددمق ب صاو للي پول بب طور وآيددهاي استفاده از بدگاهناي خ رد در توسعب را باب يداوا برناماب محوري س اسز ننوو کرال جهز انش قر اتخاذ ن ودند ايدها ن گاي از س اسازنااي نناوو کرال اقتصادي بود ب بوس لب ريدمص بوهر بانک جهاني م دموز نايي مثل ايااالک متحاده م انگللاتا جهز تعديل اقتصادي م اتخاذ س اسزناي نويص درنظر گر تاب مايشاد (رمث ص.)25 در دم دنب اخ ر در بل اري از دورنا تاأم ص مااوي خ ارد ران ااري مداساب جهاز ر اع پاارهاي از مد الک اقتصادي - اجت ايي اقدار ق ر م ته دسز مطرح شده اسز م برخي از دورنا در اياص زم دب بب مو ق زناي چد گ ري ن و دسز يا تباند ان ز ايص دستامرد بب گونباي بوده اب باناک جهاني سال 2005 را ساال «ايتکااراک خ ارد» ناامگاياري م داورناي در فاال توساعب را در باب ارگ ري ايص ش وه ايتکاري تدويق رده اسز. مج ع ي اومي ساازما ملال در پدجااه م ساوم ص اجالس خود در 15 دسامکر 1998 براي ندا داد ان ز نرچب ب دتر ايتکاراک خ رد ساال 2005 را بب يدوا سال ايتکاراک خ رد نامگياري مي دد تا برنامب ناي ايتکاراک خ رد در سطح جها ماورد توجب م تأ د ب دتري قرارگ رد 3 ايص نامگياري تحاز تاأا ر مو ق ازنااي چدا گ ر بلا اري از دورناي در فال توسعب در استفاده مطلوب از سازم ار ايتکاراک خ رد باراي مکاارزه باا قار باود (بخت اري 1389 ص )3 اگر چب در دورناي در فال توسعب مؤسلاک تاام ص مااوي دموتاي ساهم باااااليي در باااازار مااااوي دارناااد مواااي اياااص نهادناااا ي ااادتا از ي ل ااارد بلااا ار پااااي ص 1 Microcredit Roht 3 International Year of Microcredit, 2005, UN Department of Information DP/2357c,October مقدمه

41 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 41 مابلتب بب کناي دموز ساختب اسز مطرح شد م ان ز يا تص ايتکاراک خ رد معلاول کود م نقايص نهادناي ماوي سدت ي بب خصوص نهادناي ماوي رس ي داورناي در فاال توسعب ميباشد ساختار خاص م ضوابط م مقرراک فا م بر نهادناي ماوي رس ي م شرايط م ميژه گرمهناي ق ر ي وما موجب يدم دسترسي آناا باب خادماک باازار مااوي رسا ي مي گردد از ايص رم ن ازمدداني ب تقاضاي مام م ايتکار آنا از طريق بازارناي رس ي تاأم ص نگرديده اسز چارهاي جو مراجعب بب بازارناي غ ر رس ي ندارند (بخت اري 1389 ص )5 يالمه بر تجارب مختل در تأم ص ماوي خ رد در دورناي مختل تجربب تأم ص مااوي خ رد اسالمي ن و در چدد دنب اخ ر رم بب رشد بوده اسز م بر اساس آمارنااي موجاود در فال فاضار اياص ناوع خااص از تاأم ص مااوي در ا شا ال گونااگو م متفاامک در اغلاب دورناي درفال توسعب م توسعب يا تب جريا دارد از طر ي تأم ص ماوي با بهاره ااباز در نظام ماوي اسالم با محدمديزنايي مواجباسز در قراردادناي سرمايبگياري مکتدي بر يقود اسالمي ايص ن تب م ررا تأ د ميشود ب پول بدم تح ل ريلک ن يتواند در سود ساه م باشد نظام ماوي اسالمي بايد بب گونباي طرافي شود ب امال دستوراک اسالمي را در زم داب امور ماوي نقض ن دد م اان ا رشد اقتصادي را بب دنکال داشتب باشد (ميلر ص )28 با ايص مجود طکق موازيص شرع مقدس اسالم م با توجب بب مضع ز ايرا تقل د اارف از اوگوي نظام ماوي غربي بب دو ل مد الک قهي م يدم مجود بلترناي اقتصادي مداساب ام ا پيير ن يباشد ض ص ايد ب ب ارگ ري نظام مااوي اقتصااد سارمايب داري در داورناي اسالمي از جدکبناي مختل در نت جب با توجب بب بويژه ريايز ااول شريي با ترديدناي جادي ن اراه اساز کود توا ماوي بخش رس ي در پاسخگويي بب تقاضااي ايتکااراک م تأم ص ماوي محرمما ايجاد نهادناي م ل باا ت اب بار تاوا بخاش خصوااي م قادرک Visser 1 برخوردارند م تخص ص يارانبناي راما از سوي دموز بب ايص مؤسلاک آنها را بب شادک

42 42 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ايتکاراک خ رد م ن چدا ص بررساي مؤسلااک تاأم ص مااوي خ ارد در برخاي از داورنا م اقداماک انجام شده در ايرا ضرمرک پ گ ري جد ي اراهب ايتکاراک خ رد در قاوب مق پول بب يدوا يک ابوار ماوي نويص اسالمي م ضرمرک تد ل چد ص مؤسلاتي در دور را مورد بررسي قرار ميدند مق پول (م بب طور لي مق ) م تأم ص ماوي خ رد نر دم ت ر و عاو ز خود را بهکود شرايد اقتصادي - اجت ايي ا راد مدرآمد م ق ر قرار ميدندد زيارا نادف از تاأم ص مااوي خ رد توج ب م ايجاد دسترسي ا راد ق ر م مدرآماد باب مداابع مااوي م ايتکااراک مايباشاد (بخت ااااري 1389 ص 1 شاااه دينلاااب م م لااا ي 1389 ص ارشااادي فلصزاده 1382 ص 140 ازمجاي م ن اارا 1385 ص 46 مهااجراني 1382 ص ر صاوديص ا تخاري م ن ارا 1385 ص )50 م از طر ي مان از مقا مق (م درنت جاب پول) ن و بر توجب بب اقدار ق ر م ناتوا جامعب م برقراري توزيع اارمک م درآماد در يااک جامعااب تأ ااد دارد (س ا اح م ن ااارا 1388 ص 59 يکاسااي 1385 ص سل ي ر 1387 ص س عينصب 1387 ص ) در رندگ ديدي اسالمي پديدهي مق درسز در مقابل قر قاراردارد بعکاارک ديگار للافب مجودي رندگ مق قرزداهي جامعب اسز م با گلترش رندگ مق گفز ب م وا قر م محرمم ز در جامعب انش مييابد زيرا مق بب يق ص مايتاوا ي ي از راهناي دتارل ترا م اارمک م ن چدا ص توزياع درآماد محلاوب مايشاود م باا دتارل تارا م اارمک سرمايبناي جامعب در اخت ار ن گا قرار ميگ رد م با بهرهمداد شاد ن گاا از ام انااک ر اني م اقتصادي زم دباي ت امل در ابعاد رندگي س اسي م اجت ايي ن و رانم مايشاود از ايص رم مي ب د م ب چگونب مق نقش سازنده م مهم را در قار زداهاي جامعاب در ابعااد گوناگو مادي م معدوي ايفاء مي ددد از ايص رم در ايص تحق ق سعي مايشاود باب بررساي خودگرداني ان ز ب دتري مي يابد از ايص رم در ايص تحق ق با تک ص مفهوم م ميژگينااي

43 نقش مق پول بب يدوا يک ابوار نويص اسالمي در نقش ايتکاراک خ رد براي ا اراد امدرآماد م ق ر پرداختب شود تا از دم مفهوم مر وي(مفهوم ايتکاراک خ رد م مفهاوم مقا ) توجاب باب مق پول در جهز پ امدناي باوقوه آ مورد توجب م بررسي قرار گ رد اقتصاد اسالمي دربردانده نظريبنايي درباره بازار دموز م بخاش ساوم اساز اقتصااد بخش سوم ب با مق بخدش ادقاک سرم ار دارد ت ل ددده ر تار اقتصادي دموز م بخش خصواي در نظام اقتصاد اسالمي ميباشد با بهرهگ ري از پتانل ل اياص بخاش در ر ع محرمم ز م قر ايجاد اشتغال توو د االنااي ي اومي م مانداد آ مايتاوا توساعب اسالمي مورد نظر را سريعتر تحقق بخد د متو ديدي ت ام اديا بب ميژه اسالم بار عاو از خ ريب تأ د راماني دارند مردم متديص در طول تاريخ در ن ص راستا عاو زناي بلا اري انجام دادهاند م امرمز در نر وي م برز نداني از تابخانب ملجد ب ارستا مدرسب اب بب مس لب ا راد خ ر افداث شده بب چدم ميخورد (رضاهي :1386 ص )139 مق ار ن ک ن دب بب ش لناي گوناگو از ج لب مق قصد انجام داد مال باب خانب م زم ص مجود داشتب اسز دامدبي موقو بنا گلتردهتر از امالك م اموال اابز اسز م دارايينااي مدقاول را ن و را ميگ رد بحث مق پول در قب اسالمي با يدوا «مق اودرانم م اوادنان ر» ماورد توجاب باوده اسز پول بب دو ل رماج بل ار م آسا بود دسترسي بب آ در م ا اموال مدقاول جايگااه ميژهاي دارد مق پول در اورتي ب اجرايي شود م در امور خ ريب ارف شاود موجاب ترميج سد ز فلدبي مق مي شود م ترميج مق مدا الک مااوي ن ازمدادا را برطارف ميسازد در ايرا ايص سد ز ن و مکتداي بار ارزشنااي اساالمي اساز بداابرايص باياد در چارچوب ااول مدخصي ب براي آ تعري شده اسز انجام شود اما بب يلاز تعااري محدمد از آ ام ا گلترش دايرهي آ م تجه و بل اري از دارايينااي مااوي در قاواب آ نام ص شده اسز مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 43

44 44 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 شده در زم دب موضوع تحق ق پرداختب ميشود در بخش بعد بب اراهب مفهوم ايتکاراک خ ارد مق مق پول م چاوش پ ش رمي ايص رمش از تأم ص ماوي ماورد بحاث قارار گر تاب م تالش ميشود تا ران ارنايي براي ر ع ايص چاوش اراهب شود م درنهايز بب تک ص پ امادناي باوق وه مق پول بويژه در مورد انش قر در جامعب مورد پرداختب ميشود پيشينه تحقيق در خارج از دور پژمنشناي گوناگو م در خورتوجهي در زم داب تاأم ص مااوي خ ارد م ن چد ص تأم ص ماوي خ رد اسالمي اورک گر تب ب در ادامب بب تک ص برخي از آنها پرداختاب ميشود : 1 فلص م اشرف ( )2010 در تحق ق خود اوگويي اراهب ميدندد ب در آ از ز اک م امقاف بب يدوا مدکعي براي مؤسلب تأم ص ماوي خ رد استفاده شده اساز در اياص تحق اق پاس از ب ا ميژگيناي ز ااک م امقااف نداا داده مايشاود اب اساتفاده از اوگاوي پ دادهادي چاوشنايي ب مؤسلاک تأم ص ماوي خ رد بهره محور با آ مواجب نلتدد (از ج لاب ملانلب پايداري) را انش ميدند النلاسدا )2010(2 در تحق ق خود با يدوا "نقش مق اقتصادي وچک م متوسط" ابتدا بب تعاري پول در تأم ص مااوي تدا الک متعدد از ادايع وچک ممتوسط ميپاردازد م ساس بب آزماايش مادل در جهاز تاأم ص مااوي اادايع وچاک م متوساط در چاارچوب شر زناي موجود در ماووي ميپردازد م اشاره مي دد ب ندف از مق سرمايب مقفي يا مجوه مق پول داو وه ارد شده بب بازار براي سه م بود در رشد اقتصادي م باب ماقع از رساند م اجرايي رد خواستب اندا دددگا پولنااي مقفاي در س اساز مقا پاول از Hassan and Ashraf Lahsasna 1 2 در ايص تحق ق بخش بددي بب ايص اورک اسز ب ابتدا بب تک ص پژمنشنااي انجاام

45 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 45 طريق گلترش مدا ع م سود فاال از آ ميباشد طکق ديدگاه النلاسدا مفهوم مق ب دتر فول محور عاو زناي اقتصادي يا بب س ز زم دبنااي اقتصاادي م تاأم ص مااوي باا توجب بب ن از ادايع باشد (النلاسدا :2010 ص )104 ام معتقد اسز ب مق پول مايتواناد بب يدوا يک مدکع تأم ص ماوي خ رد مدجر بب انجام پرمژهناي ب داتر راازنااي لاب م ار ب دتر اشتغال ب دتر شود ب نت جب آ سه م شد مجوه مق شده در رشد م توسعبي اقتصادي م ن چد ص توسعب س لتم ماوي ميباشد اف د )2007( 1 مقاوباي در مورد "تأم ص ماوي خ رد بار مکدااي مقا : تداخ ص نقاش اجت اايي فااال از تاأم ص مااوي اساالمي" را بااب انجاام رساان ده اب در آ باب مقا م اربردناي آ اشاره رده م پس از آ بب دو اقتصادي در تأم ص مااوي پرداختاب اب باراي ايص مدظور از اوگوناي رياضي م ن وداري استفاده رده اسز م بب ايص نت جاب رسا ده اساز ب تأم ص ماوي خ رد از انال مق ميتواند نقش ماواري در اانش قار در جامعاب داشاتب باشد چ وا ا " )2004(2 تلف ق مق پول م مضاربب ابوارناي تأم ص ماوي غ ر بان ي از گيشاتب تا آيدده" را مورد بررسي قرار داده در ايص تحق ق ض ص اشاراتي در ماورد ساابقب تااريخي مق پول در ف ومز يث اني ب ا مي دد ب اگر مق پول م بانکنااي اساالمي بتوانداد با ي ديگر تلف ق شوند بل اري از مد الک از قک ل : مدا الک تاأم ص مااوي م يادم تطاابق مدابع ماوي از ب ص خواندد ر ز او س )2002(3 در گوارش سازما ب صاو للي ار ايالم مي دد ب در دورناي در فال توسعب ج ع ز ندف نهادناي ماوي خ رد ا راد ق ري نلاتدد اب در زيار خاط قار قارار دارند مامناي خ ردي ب بب ايص ا راد اراهب ميشود براي تثک ز مضع ز درآمدي آنهاساز م 1 Ahmed Cizakca 3 Ellis 2 باياد

46 46 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اشتغال پايدار باشد بايد نهادناي ماوي خدماک خود را در مق اس بورگتر م باراي لاب م ارناي مدخص اراهب دندد با اياص مجاود در مطاوعاب فاضار شاواندي از داور پارم م امگاندا آمرده شده اسز ب ندا دندده اار مثکز ايتکاراک خ رد بر اشتغال بوده اسز نووم م موسلي )1996( 1 بب "ارزيابي آاار مامناي خ رد بار اشاتغال م ا اوايش درآماد" پرداختبند آنها در ايص مطاوعب ندا دادهاند مامنايي ب توسط بانک ن کلاتگي در بوو اوي داده شده اسز اار مثکتي بر ا وايش درآمد م اشتغالزايي ا راد مدرآمد داشتب اسز در داخل دور ن و پژمنشنايي در ايص زم دب اورک گر تب ب بب برخي از آنها اشااره ميشود : يکداولهي م ن ارا ( " )1390 مق بب مثابب تأم ص مااوي خ ارد اساالمي : اراهاب اوگاوي تد ل مؤسلاک تأم ص ماوي خ رد مقفي در دور" را مورد تحق اق قارار دادهاناد م ضا ص اشاراتي بب مفهوم م سابقب تاريخي نهاد مق در اسالم تد ل مؤسلاب تاأم ص مااوي خ ارد مقفي را از مدظر قهي مورد ام ا سدجي قرار داده م پس از بحث در مورد مق بب يداوا يک مدکع تأم ص ماوي خ رد مقفي بب ارزيابي ضرمرک تد ل مؤسلااک تاأم ص مااوي خ ارد مقفي در دور م مواياي تد ل ايص ناوع مؤسلااک از قک ال ا اوايش اارايي اقتصاادي تخص ص به دب مدابع م تقويز اشتغال پرداختباند فلصزاده ( " )1387 اوگوسازي مؤسلاک م تأم ص ماوي خ رد مدطکق باا قواياد شاريعز اسالم" را بب يدوا موضوع مقاوب خود مورد تحق ق م بررسي قرار داده اسز در اياص مقاواب ساختار سازماني م اوگوناي مديريتي براي نهادناي ماوي خ رد اساالمي جهاز تاأم ص مااوي خ رد براي گرمهناي م درآمد ملل انا تک ص گرديده م ض ص اراهب مکافث نظري در زم داب موضوع تحق ق نت جبگ ري بب ايص ش ل بوده ب بايد با استفاده از يک سازماندني جديد م Hulme and Mosley 1 نکايد انتظار چدداني براي تأا ر بر اشتغال داشز اگار نادف از اراهاب خادماک مااوي ايجااد

47 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 47 باوقوه در دور ماندد مدابع مقفي کناي مردمي مدابع ز اک م تدويق خ ريص م ا اراد خ رخواه در تقويز مؤسلاک تأم ص ماوي خ رد موجود زم دب الزم را براي توسعب ايص بخش ماوي رانم آمرد نجفي( )1382 بب مطاوعب "تجرببناي جهاني در زم دب تأم ص ماوي خ رد م ام اا توساعب آ در ايرا " پرداختب اسز ن چد ص در ايص مطاوعاب ي ل ارد باناک داامرزي در فايف ما قب م جايگويدي آ با ض انز م ن و پرداخز تلاه الک باب زناا سرپرساز خاانوار در چارچوب "طرح ايرا " مورد بررسي قرار گر تب اسز مفهوم اعتبارات خ رد ماژه ايتکاراک خ رد تا قکل از دنب 1970 مجود نداشتب اسز موي ا دو يک ماژه پار ااربرد م بر سر زبا دسزاندر ارا توسعب ميباشد تعاري متعددي براي ايتکاراک خ ارد مجاود دارد ب برخي از مه تريص آنها يکارتدد از : طکق تعري بانک گرام ص بدگالدش ايتکاراک خ رد يکارک اساز از : مامنااي ايطاايي بل ار وچک بب ا راد ق ر براي ک بب خود اشتغاوي آنا مأموريز اياص ناوع ايتکااراک ک بب خانوادهناي ق ر بويژه زنا ق ر براي از ب ص برد قرشاا مايباشاد 1 ايتکااراک خ رد بب معداي مامناي بل ار وچک 2 براي مام گ رندگا ق ار اب باب طاور مع اول اقاد ما قب اشتغال پايدار م سابقب ايتکاري قابل ااکاکاند ميباشد ايتکاراک خ ارد از فاوزهنااي تأم ص ماوي خ رد ميباشد ب با فوزه مس عتري خدماک ماوي (بويژه فلابناي پساناداز) براي ا راد ق ار ارانم ماي داد از ساال 2012 ايتکااراک خ ارد باب شا ل گلاتردهاي در دورناي درفال توسعب مورد استفاده قرار گر تب اساز م در فاال فاضار داراي پتانلا ل Microloans 1 2 مداسب م ن چد ص تدميص آي صنامبنا م مقرراک الزم جهز استفاده از مدابع م ام اناک ماوي

48 48 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا ص )4-1 ايتکاراک خ رد را ي وما بر مکداي مؤوفبنايي ن چو اندازه ايتکاار نحاوه اساتفاده از ايتکار شرايط م ضوابط ايتکار ن و تعري مي ددد بر مکداي اندازه م م وا ايتکاراک خ رد بب مفهوم ايتکاراتياند ب از نظر مکلغ انادك م نااچ و باشادد نرچداد در اياص خصاوص توا قي مجود ندارد موي در برخي موارد مامناي وچک چداد دالري م در ماواردي ن او بب مامناي چددنوار دالري ن و ايتکاراک خ رد اطالق مايگاردد از نظار نحاوه اساتفاده از ايتکار ن و ايتکار خ رد بب ايتکاري اطالق ميشود ب يا باراي اانش قار م ياا راهانادازي لبم ار وچک م ي وما خود اشتغاوي مورد استفاده قرار ميگ ارد از نظار ضاوابط م شرايط پرداخز ايتکار ن و ايتکار خ رد ايتکاري اسز ب قابل ز دست ابي بب آ باب ساادگي ام ا پيير اسز شرايط آ قابل ز انعطاف داشتب باشد م قرارداد آ با ساادگي ت اام م متداسب با شرايط محلي قابل تدظ م اسز (بخت اري 1389 ص )5-4 Cons and Kasia 1 بل ار باااليي باب يداوا ياک اباوار مااوي در اانش قار دارا مايباشاد ( داو م اسا ا 1

49 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 49 بب طور لي از نظر تاريخي تالش در جهز تحويل ايتکاراک رسا ي م خادماک مااوي باب قرا توسط بانکناي دموتي با ش لز رمببرم شده اسز بانکناي تجاري ي وما ن ازناي قرا را برآمرده ن ي ددد زيرا مامدني در مق اس وچک اسز م ن او سااردهنااي وچاک داراي ريلک باال م نويدب معامالتي بااليي براي آنها ميباشد براي ر ع ايص نق صب بلا اري از دموزنا سعي ردهاند ب تحويل ايتکاراک را بب طور رس ي بب مداطق رمستايي م توساط بانکناي دامرزي انجام دندد ب ايص تالشنا ن و با ش لز مواجب شاده اساز زيارا از يک سو دموزنا را با س اسي م ماوي رمببرم ميساخز م ن او ا ثرياز اياص مامناا توساط ارمت ددا رمستايي دريا ز ميشد بر ايص اساس ا وايش برنامبناي ابت ارانب تاأم ص مااوي ب اغلب بر پايب متدمووژي مام دني گرمني استوار بود ايص تف ر را بب مجود آمرد ب چد ص برنامبنايي ميتواند بب قرا ک دد م ااراک مثکتي برر اه اقتصادي (ارمک م درآمد) ر اه اجت ايي (بهداشز م آموزش) م ر ااه س اساي (ا اوايش فاوزه اخت ااراک م تصا اک) بگيارد ويا شايد بتوا اظهار ن ود ب ماو ب خ رد 1 بب يدوا مه تريص ابوار در جهاز اانش قر م بهکود مضع ز معاش قرا بب فلاب ميآيد تأم ص ماوي در دورناي در فال توسعب از ج لب داور ماا داراي مدا الک خاااي اسز ب ي وما بب ساختار ناقص بازار مااوي آ داور ارتکااط مايياباد ي ادهتاريص اياص مد الک را ميتوا بب شرح مي ور در ذيل دساتببدادي ارد : مجاود بازارنااي نااقص م نا ارآمد يدم ارايي در تجه و پساندازناي خصواي سااختار دمگاناب بازارنااي مااوي ساختار ناقص اطالياک در جوامع رمستايي م ق ر نويدب مکادوباي باال م يدم مجود مااايق معتکر امو ص مد لي ب طکقاک ق ر در ندگام تقاضاي مام م ايتکار از مؤسلاک تأم ص مااوي رس ي با آ مواجب ميشوند داشتص ما قب م ضامص معتکر اسز يالمه بر آ درخواساز مام MF: Micro Finance 1 ضرورت توجه به اعتبارات خ رد

50 50 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 نويدبناي سدگ ص مکادوببر دمش جوامع رمستايي م ق را ميگردد مؤسلااک دموتاي ن او انگ وهاي براي داد مام مايتکار بب آنا ندارند م مع وال مؤسلاک تأم ص ماوي دموتي عاو ز م اراهب خدماک ايتکاري در شهرنا را بر عاو ز در مداطق محرمم م معاامالک باورع را بار معامالک وچک ترج ح ميدندد بب يدوا مثال قط 5 درااد داامرزا در آ ريقاا م 15 دراد انا در آس ا م آمري اي الت ص دسترسي بب مدابع ماوي رس ي دارند م بق اب نااگوير از مراجعب بب بخش غ ر رس ياند (بخت اري 1389 ص )9-8 داليل ي اده باراي يادم انگ اوه ا ي براي ايطاي مام م ايتکار بب گرمهناي ق ر جامعب توسط مؤسلاک ماوي بخش رسا ي يکارتدد از : دمري يا پرا ددگي زياد رمستانا م گرمهناي ق ر از مرا و مااوي نکاود ما قاب م ضامص مداسب براي ا راد ق ر ريلک باال در بازپرداخز اقلاط مام توسط ا راد ق ر با توجب بب توض حاک وق ان ز ايتکاراک خ رد را در اااول م شاريعز اساالم ن او ميتوا جلتجو رد در ب ص مکافث اسالمي بحث مق ايص رابطب داشتب باشد سدز مق ميتواند جايگااه چدا گ ري در ا راد ق ر م مدرآمد جامعب را مورد نادف قارار داده م سعي مي دد از طريق دريا ز اموال موقو ب از ا راد خ ار مت او ل م ارمت داد م ب اارگ ري آنها در جهز استفاده اقدار م درآمد جامعب تا فد م ص اختالف طکقاتي در جامعاب را از ب ص بکرد مق در گيشتب نقش مهم خود را در ايص زم دب نداا داده اساز باويژه در اراهاب خدماتي ماندد ساخز ملاجد مدارس تابخانب م ارمانلرانايي م غ ره ب بب يدوا مرا و مهم يل ي م تجاري از آنهاا بهاره ب ارده ماي شاد اوکتاب مقا باب شا ل راياج م گيشاتب محدمديزنايي داشز م دارد ب مه تريص آنرا ميتوا محدمديز در نوع مال موقو ب ذ ار رد بب يدوا مثال اگر لي قصد مدار ز در ايص امر خداپلاددانب را داشاتب باشاد باياد توانايي بااليي داشتب باشد ب يا زم ص م ساخت ا مق دد اب اياص ميژگاي از اساتطايز ا رادي با درآمدي مع ووي ام ا پيير ن يباشاد از اياص رم باراي جايب مداار ز ب داتر ن واره بب م وا قابل مالفظباي اغيبازي م برم راسي بب ن راه دارد اب موجاب تح ال

51 پول در تأم ص ماوي اسالمي 51 نقش مق پ ددهادي "مق پول" ميباشد ي ي از ميژگيناي بل ار بارز مق ميباشد بب ايص معدا ب چو در مق پول ام اا مداار ز پول ا راد ميتواندد از مکااوغ بل ار پاي ص تا مقادير بل ار زياد(تقريکا نامحدمد) بخدي از درآمد پووي خود را مقا دداد مد ار ز ب دتري در ب ص ا راد جامعب را ميتواند بب ن راه داشتب باشد ن ص ميژگي مق پول ميتواند تحول شگر ي در ايطاي ايتکاراک خ رد در جامعب بوژه جوامع اساالمي داشاتب باشد بب طوري ب قاوب اسالمي دارد م م ان لم بهره در آ مجود نداشتب باشاد م نام باب يدوا ادقب جاريب تا ابد در جريا باشد م از مدا ع آ قارا م ا اراد امدرآماد بهارهمداد شوند مروري اجمالی بر تأمين مالی خ رد در ايران در ايص قل ز از تحق ق بب تک ص مواردي از تأم ص ماوي خ رد در ايرا باب ن اراه اناداف م مد الک م موانع آ بب اورک جدمل زير پرداختب ميشود : رديف نام نهاد دولتی(رسمی) 1 شعکب الفتي بانک مل اي سال اهداف تشکيل 1279 ايرا - ک بب دامرزا مشکالت و موانع - نداشتص ما قب مل ي دامرزا - وتاه رد دساز رباا خاورا م س ال - گلتردگي رمستانا م نکود راهناي ارتکاطي بانک داامرزي م پ داب 1312 خ را - تدريفاک تد ل پرمناده م طاوالني باود 2 اددمق رمستايي مسعز بخد د بب ي ل اک 3 اددمقناي تعامني 1329 دريا ز مام ندر - ضوابز دسزم پاگ ر م دريا ز ما قب - تله ل در پرداخز مام - دموتي بود اددمق - استفاده تعداد ب دتري از دامرزا - يدم شداخز دامرزا از محاسص اددمق سرپرسااتي ا ااراد از ااار ا تاااده ا ااراد پ اار م - يدم مجود قانو خاص تعامني بيبضايز م بي سرپرسز - استفاده از ضوابط شر ز ناي سهامي ب باا - جلوگ ري از رباخواري ااول تعامني سازگار نکود - د اع از فقوق دامرزا - تصويب نامب اددمقنا رنگ م بوي ر ااني - داد مام بب رمستاي ا جهز بهکود توو د داشز نب توو دي مردمي در مق بايد شا وه نااي ناويدي در مقا ا راد زيادي در امر مق ايجااد شاود ي اي از اياص ران ارنااي

52 52 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا ب ب تأم ص اجت ايي رمستايي - خريد م رمش محصوالک دامرزي - يدم استقکال گرمهناي مختلا - خريااااداري م نگهااااداري م اجاااااره مجهي ماول نگردد ماش صآالک دامرزي - اووامي بود يضويز - تعري - يدم استقکال دامرزا م رمستاي ا تا ساال شر ز تعامني - پ شب دي تد ل اتحاديب ( 1340 از ايص تاريخ بب بعد بب يلز ماگاياري - معا ااز از فااق اکااز م ت کاار سااهام م زم ص توسط دموز بب دامرزا يضو تعامني تد ل ايص تعامنينا شتاب ب دتري گر ز) ماو اک بر درآمد تد ل شوراي تعام 5 سااازما مر ااوي تعااام 1342 رمستايي اتحادياااب شااار زنااااي 1346 تعامني رمستايي 6 - پ گ ري تد ل تعامنيناي رمستايي - وچک بود م اقد ار ب اقتصادي - پرداخز مام بب زاريا ص از طرياق باناک بورع شد بدم به دب سازي مديريز م ا وايش بهرهمري دامرزي - تأم ص م توزيع نهادناي دامرزي - يدم توجب بب خواسز م ايده ايضاء شر زناي تعوني ايتکار تد ل تعامنيناي ايتکاردندده - يدم رشد الزم براي بورع شد ادغام تعامنيناي وچک ته ب م توزيع مواد مصر ي - تک محصووي بود تعامنينا تعامنيناي زنا تد ل تعامني چدد مدظوره - يدم يضويز م فضور زنا در تعامنينا بب دو ل - تد ل تعامني براي ر اه نگرش سدتي مردا بانک دامرزي ج هوري داد مام بب رمستاي ا - مد الک خاص پرداخز مامناي وچک - پرداخز ايتکار با شرايط آسا - پرا ددگي رمستانا م نکاود شاعب در ت اام گلترش شعب در مداطق رمستايي رمستانا انش سطح قر در جامعب رمستايي - محرمم ز زنا رمساتايي از مامنااي خ ارد - ايجاد اشتغال موو د در رمستا بانک شده توريق رمف ب تالش م ار در رمستا - متفامک بود م وا تله الک در استا ناي تله الک اشتغالزايي 1381 اسالمي طرح زيدب کري(س) طرح ايرا طرح اشتغال زندان ا آزاد - داد تله الک بب زنا سرپرسز خانوار مختل - ف ايز از زنا آس بپيير - اام بااود م ااوا تلااه الک بااراي شاارمع - ا وايش مداار ز زناا در عاو ازنااي عاو زناي اقتصادي(در نت جب اياص تلاه الک اقتصادي - اجت ايي - تله الک ض انتي تاا ساق براي مصارف رمزانب مصرف ميشدند) 50 م ل او ريااال باادم ما قااب جهااز تااأم ص ساارمايب يدم پاساخگويي باب ياده زياادي از زناا سرپرسز خانوار اشتغال زندان ا آزاد شده - محدمديز تعداد مامنا در سال - تأم ص سرمايب جهز اشتغال ا راد ب ار بااب ا اار نرساا د طاارح فضاارک زيدااب کري(س) انداف طرح در اجرا وحا ندده بود خ ل از موارد طرح ناديده گر تب شده بود ب دتر پس انداز زناا شاهري را ج اعآمري ن ودند تا زنا رمستايي 4 شااار زنااااي تعاااامني 1334 پرداخز مام از طريق بانک دامرزي ساکب شاد

53 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 53 يدم شداخز موضوع توسط ذي نفعا 7 سازما بهويلتي 8 مزارک جهاد دامرزي - گر تص ض انز (چک يا سفتب) 1367 مامدني بب زنا رمستايي تحز پوشش توسعب مدابع انلاني - پوشش محدمد در رمستانا بب دو ل م بود د تر امور زنا رمساتايي - تد ل نهادناي اجت ايي مدابع ماوي دموتي (د تر امور زنا رمستايي) تعااداد 205 اااددمق بااا - تقويز سرمايب اجت ايي زناا رمساتا باا - يدم دسترسي زنا باب مداابع باان ي ساکب محوريز ايتکار پسانداز ا وايش درخواسز آنها براي تد ل ااددمق - داشتص پسانداز جديد دريا ز مام بر اساس فق تقدم اکازناام ناب اموويز ن ازي يدم توسعب از پايلوک در يک استا بب ساير استا نا 5742 نفاار يضااو در 22 استا دور ايجاد ن اوده اسز - ض انز ج عي - بب دو ل يدم پ ش ب دي برقراري ارتکاط م اا بانک رمستا فصارب ص - مامناي توو دي م مصر ي ياک نهاااد ماااوي م يااک سااازما رسا ي واايا ايتکاري پ شب دي ندده بود ايالم ن از بب بانک دامرزي جهز دريا از مام مدکع ( : مهاجراني 1382 ص 10-4 نجفي 1382 ص ارشدي فلصزاده 1382 ص ) اطالياک وق ب انگر ايص اسز ب بب طور لي طرحناي تأم ص ماوي خ رد در ايرا ي ل رد بااليي نداشتب ض ص ايد ب در بل اري از موارد شا وه تاأم ص مااوي اساالمي در آ رياياز ندده اسز در ادامب بب بررسي مواردي از تأم ص ماوي خ ارد دربرخاي از داورناي جهاا پرداختب ميشود نمونههايی از تأمين مالی خ رد موفق در خارج از کشور.1 تجربه اعتبارات خ رد در بنگالدش مؤسلاک تأم ص ماوي خ ارد در بادگالدش يکارتداد از : باناک گارام ص( /)GB تاب توساعب رمساتايي بادگالدش ( /)BRAC پارمژه توساعب رمساتايي /)RDP-12(12 ساازما نوسااازي بدگالدش( /)BURO-Tangail بد اد شا تي ( /)Shakti Foundation خدماک رمساتايي رانجااور - نداشتص پرمژه جهز دريا ز تله الک

54 54 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 خدماک ميژه ايص مؤسلاک پرداخز مام ناي انادك باب قارا باويژه زناا ق ار اساز اب بازپرداخز آنها اقلاط نفتگي در طول ب ش از يک سال اسز ب دتر ايص مؤسلاک مامناي وچک ميپردازند ب برخي از آنها ب داتر از 175 دالر مام ن ايدنداد نادف ااالي اياص مؤسلاک بهکود شرايط قراي رمستايي از راه رانم ارد دسترساي آنهاا باب ايتکااراک م برخي برنامبناي اجت ايي غ رماوي اسز ريدب ايتکاراک خ رد بب ش ل مدر بب تأس س بانک گرام ص بدگالدش در 1983 توساط مح د يونس برميگردد ب در فاال فاضار داراي 2564 شاعکب در بادگالدش مايباشاد م نفر ارمدد آ ب بب 8.29 م ل و نفار مامگ رناده در رمساتا خادماک اراهاب مي دد طکق گوارش بانک گرام ص بدگالدش نرخ بازپرداخز مامنا ب ص 95 تا 98 دراد مايباشاد در نر رمز اري ايص بانک بب طور متوسط 1.5 م ل و دالر در نر نفتب ج عآمري اقلااط دارد 97 دراد قرضگ رندگا ز ميباشدد م ب ش از 97 درااد اياص مامناا بازپرداخاز ميشوند ب داراي باالتريص نرخ استرداد را ب ص ت ام س لتمناي بان ي داراسز 1 ش وهنااي ايص بانک در پرمژهناي 58 دور مورد استفاده قرار ميگ رد ب از ج لب آنها اياالک متحاده آمري ا انادا رانلب نرمژ م ن وزيلدد ميباشدد ام برنده جايوه نوبال ساال 2006 ما الدي مي باشد ب بب خاطر اراهب ايتکاراک خ رد براي قرا بب ام ايطااء شاده اساز 2 آماار م ارقاام مربوط بب بانک گرام ص بدگالدش ندا ميدند ب اياص مؤسلاب باا رشاد 113/5 دراادي مامنايش رمبرم گرديده م فجم مامناي خ رد اراهاب شاده توساط اياص مؤسلاب از 229/14 م ل و دالر در ساال 2001 باب 448/41 م ل او دالر در ساال 2011 ا اوايش يا تاب اساز ديداجاور( /)RDRS طرح توسعب س لتمناي داامرزي فاشا باي م خ ارد ( )MSFSCIP از

55 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 55 ( 20 دراد م ب دتر) اي ال مي دد تا از ايص طريق مابلتگي بب يارانباش فال توانايي ماوي ايص بانک براي غلکب بر محدمديزناي مااوي از طرياق ت تر شود باب نار ال م اجاراي س اسزناي ابدايي م رمشناي ي ل اتي درسناي آموزناده م گرانکهاايي باراي طرافاي پرمژهناي ماوي رمستايي آيدده در بر دارد مه تريص ميژگيناي باناک گارام ص يکارتداد از : ا وايش تجه و پساندازنا م انش ات ا بب مدابع کدنداده داد مام باا نارخنااي بهاره فق قي ابداع شک بناي توزيع م نويدب استقالل مديريتي در تدميص س اسزناي ي ل اتي نظارک دق اق بار مصارف مام م نارخنااي باازپرداخاز ايجااد پاسانادازناي رمساتايي خويش رما داشتص نويدبناي اداري بب نلاکز پااي ص م غ ر وآيداده توساعب بخدا د باب خدماک ماوي در مداطق محرمم م بب نار فاال از زمااني اب پرم لاور مح اد ياونس مؤسس بانک گرام ص جايوه الح نوبل را بب مدظور عاو زشا در زم دب تأم ص مااوي خ ارد دريا ز رد تجربب تأم ص ماوي خ رد رشد چدامگ اري پ ادا ارده اساز (شاه دينلاب م ل ي 1389 ص )96.2 اعتبارات خ رد اسالمی در سريالنکا دور سريالن ا در زم دب اراهب تأم ص ماوي خ رد اسالمي ن و مو ق زنايي داشتب اساز ي اي از پرمژهناي قابل توجب م جاوکي ب در چدد سال اخ ار در داور ساريالن ا در رابطاب باا تأم ص ماوي خ رد اسالمي بب اجرا درآمده اسز تأم ص ماوي خ رد اسالمي در فاوزه توو اد (م نب مصرف) ميباشد بب دو ل نقش تاريخي دموز در سريالن ا بخش ي دهاي از مؤسلاک تأم ص ماوي خ رد در ايص دور دموتي نلتدد مؤسلااک دموتاي عاال در اياص زم داب باا دم يدوا بب عاو ز مدغولاند -1 : بانک توسعب رمستايي (ب ش از 1500 بانک) -2 بانک ر ااه ( 2136 بانک تا سال )2008 اسز ب بب زبا محلي "بانک ساموردي" نام ده ميشاود م تاا (اف د 2011 ص )14 بانک گرام ص نرخ بهره نلکتا بااليي رمي فجام پورتفاوي مامناايش

56 56 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 رده اسز (شه دي نلب م م ل ي 1389 ص )98 تاأم ص مااوي خ ارد اساالمي در فاوزه توو د (نب مصرف) توسط سازما غ ر دموتي ن اري ملل ص در ساريالن ا (م لال )1 اجارا شده اسز رمش ار بديص اورک اسز ب سازما م لل با ن ااري دم مؤسلاب ديگار رآيدد تأم ص ماوي خ رد را در دم مرفلب بب اجرا ميگيارند ابتدا تأم ص مااوي خ ارد از طرياق يقود مکادوباي( ب نرخ بازدني اابتي دارند) اراهب مايشاود م پاس از آ م در ااورتي اب گرمه دريا ز ددده تأم ص ماوي خ رد در مرفلب امل مو ق بب ااکاک توان ددي خود در جهاز استفاده اح ح از مدابع م ن چد ص تعهد خود در زم دب بااز پرداخاز مام درياا تي گردياد آنگاه مؤسلب مي ور مارد مرفلب دمم پرمژه شده م مامناي مدار تي در اخت ار اياص گارمه مو ق قرار ميگ رد (گود م فک ب رمز ص) تعريف وقف مق در وغز بب معداي ايلتاد «مدتهي االرب» بب فاوز ايلتاده ماند م آرام گر تص اسز در ااطالح قهي نگب داشتص م فکس رد ي ص مل ي اسز بار ملاک ماقا آ ناب ملک خدا م مصرف ارد مدفعاز آ در راه خادا (دنخادا 1328 ج :48 ص ( )234 طريحاي خراوديص بصف د 1408 ج :4 ص 535 مادهي مق ) م در ااطالح تحک س م تلک ل ماال را مق گويدد يالمه بر ايص بب معداي آگاه ساختص ن و آمدهاسز اغلب قها مق رد اال مال م رنا رد مدفعز آ ميداندد م مدرك ت اامي آ ناا در تعريا را فاکس مقا فديث نکوي ذيل اسز ب پ امکر(ص) رمود : فک س االال م سک ل اوث اره (شا خ طوساي 1387 ق جلد :3 ص 286 ابص ادريس 1410 ق جلد :3 ص 152 ابص ف وه طوساي 1408 ق : ) Muslims Aid in Sri Lanka (MAISL Goud and Habib Feroz 1 2 سال 2008 فدمد 5 م ل و نفر ساردهگيار داشتب اسز م تعداد 500 نوار مام خ رد ن و اراهاب

57 نقش مق ايدگونب آمده : يقدي اسز ب بار طکاق آ شخصي مال مع دي از امواوش را جهز اساتفاده ارد ياا ا ارادي ياا مؤسلاباي اختصااص مي دند م پس از آ مال مي ور از مل ز ماق خارج شده قابل نقل م انتقال نخواند بود (انوري 1390 ج :8 ص )8260 بدابرايص يقد مق يقدي اسز ب بب موجب آ ردي ي ص مال خود را تحک س مي دد م مدا ع آ را جهز ارف در راهنايي ب مدخص مي دد رنا ن ايد (موسويا :1386 ص )153 فال با توجب بب تعاري متفامتي ب از ماژه مقا ماورد اشاره قرار گر ز الزم اسز تا شرايط مال موقو ب مورد بررسي قرار گ رد تا بتوا در مورد قابل ز مق پول اظهار نظر مدطقي رد اما انصاف ايص اسز ب در بررسي رماياک چدا ص تعاريفي يا ز ن يشود فت ي برخي ن اک در رماياک آمدهاسز ب ميتاوا آ را مخااو ادياي قها دانلز در ادامب بب بررسي رماياک ميپردازيم در دم فديث مرسل 1 آمده اسز ب پ امکر(ص) رموده اسز «: ف ک س او أ ا ل م س ک ل اوث ر» (ابصابي ج هور 1405 ق ج :2 ص )260 يا «ف ک ل ز أ ا ل ب م س ک ل ز ا ر ت ه اا»(م ارزايناوري 1408 ق ج 14 ص )47 شااايد نخلاات ص ا اارادي ااب در شا عب مقا را ايدگونااب تعريا ردهاند با توجب بب ايص دم فديث مرسل باودهاساز ياا گرتاببارداري از قاب انال ساد ز بودهاسز بب نر فال تفامتي ب ص ايص دم مددأ مجود ندارد زيرا نر دام مددأ ايص تعريا بوده اند فج ز شريي ندارد در فديث ديگري فضرک زنرا(س) اخت ار موقو اتي را باب دسز فضرک يلي(ع) م پس از ايدا امام فلص(ع) م امام فل ص(ع) ميدند ب ي اي از آ موقو اک «اموال ا مابران م» اساز (فرياامل ي 1409 ق ج :19 ص )198 باا توجاب باب تصريح وغويا مکدي بر ايد ب اال مال طال م نقره اسز ( ابص اا ر 1409 ق ج :4 ص )373 فت ي برخي وفظ مال را مختص بب طال م نقره دانلتباناد (يکااس نجفاي 1410 ق : ص )14 1 روايت مرسل : رمايتي ب برخي از راميا آ در سلللب سدد ذ ر نددهاند ص )369 در رندگ بورع سخص تعري مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 57

58 58 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اخت ار فضرک زنرا(س) قرار داشاز در رماياز ااح حة ديگاري آمادهاساز اب اماام اظم(ع) زم دي را مق رد م شرط رد در ااورک ن ااز آ را بفرمشادد م باا پاول آ مداا ل را برطاارف سااازند (فريااامل ي 1409 ق ج :19 ص )202 در رمايااز مواقااباي آمدهاسز ب امام اادق(ع) مقداري از امواوش را مق 1 رد تا چدد بخاش شاود م پاس از شهادک ايداا در زماا نااي خاااي آ ناا را انفااق دداد (فرياامل ي 1409 ق ج :19 ص )174 فال الزم اسز بب تک ص شرايط مال موقو ب پرداختب شود شرايط مال موقوفه شرايط موقوف از مکافث مهم مق مطرح شده اسز يعدي شارع مقادس در قانونگاياري شرايط ميژهاي براي موقو اک ب ا رده اسز ب در ادامب مختصرا بب ماواردي از آ اشااره ميشود مال موقو ب بر اساس نظر قهاي امام ب بايد داراي ايص شرايط باشد : ي ص باشد (ناب ديص با مدفعز) قابل ت لک باشد قابل ز بقاء در برابر انتفاع داشتب باشاد م بتاوا آ را باب قکض موقوف يل هم داد (محققفل ي 1409 ق ج 2 ص 443 محققفل اي 1402 ق خ داي 1048 ق ج 2 ص )70 تعريف وقف پول ش اري از تعاري أ مق براي مق پول مق پول يکارتدد از : خ ريب 2 تأس س شده با سرمايب پووي 3 مايباشاد (چ وا اا :2004 ص )2 1 حديث موثق : فديثي ب ن ة راميا آ راستگو نلتدد اما فداقل ي ي از راميا آ غ رش عب اسز Charitable endowment Cash capital 2 3 پس بايد بخدي از موقو اک امابران م طال م نقره م پاول باشاد اب باب يداوا موقو اب در

59 نقش مق پول مقفي اسز ب توسط رد يا گرمني از ا راد با موجوديز قاانوني در قاوب پول اورک ميگ رد(ماس تا م ن ارا :2005 ص )3 ج مق پول نوع خااي از بخدشنا مي باشد م از انواع مق ب ايص تفامک بب يلز مان ز اال سرمايب مق 1 داريي مت ايو ميباشد ميباشاد اب باب شا ل مجاوه نقااادي (2 باااب شااا ل جاااوء م ياااا ااال سااارمايبي مقااا ) ااااورک ميگ رد(چ وا ا :1998 ص )53 د مداسبتريص تعري مق پول يکارتلز از " : بل ج سرمايب مجوه از طارف انادا 3 دددگا 4 بر اساس مدک نامحدمد يا ابدي م سرمايبگاياري آناا در داراياينااي مو ود ب نم مدا عي از طريق استفاده ي ص رانم مي دد يا درآمد م يايدينايي در جهز مصارف آيدده براي ا راد يا گرمهنا بر اساس خط مدي م س اساز در نظار گر تب شده توسط اندا دددگا م دريا ز دددگا رانم مي داد" اياص تعريا براي مق مق ماق پول امل تريص تعري برگر تب شاده بار اسااس مفهاوم شاريعز 5 از م تأم ص ماوي ميباشد (النلاسدا :2010 ص )104 سرمايب پووي خود را از طريق رد يا سازماني اب ملانول ماديريز سارمايب ياا مجوه مقفي م توزيع سود فاال از سرمايبگياري آ ناا را بار يهاده دارد 6 باب موقاوف يل ب 7 اندا مي دد تدها يايدي يا مدفعز فاال از سرمايب مقا موقوفيل ب مي رسد م اال سرمايب مق شاده (مجاوه مقفاي) باب مجددا سرمايب گياري مي شود (ماس تا م ن ارا :2005 ص )2 ايص مفهوم بايد در نظر گر تب شود ب اال سرمايب مق بب خادا تعلاق دارد 1 Asl al-mal or Corpus Cash Mobilization Funds 4 Donors 5 Shariah 6 Nadzir 7 Mauquf alaih 2 3 ب مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 59

60 60 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ساده پول مق شده ب ص قرضگ رندگا توزيع ميشود اما آنچب باب خدامناد تعلاق دارد باارخالف آنچااب شاارح داده شااد ن اايتوانااد باا ص اشااخاص ااوااث توزيااع شااود (چ وا ا :2004 ص )2 بب نر فال بايد بب ايص ن تب توجب شود ب تدهاا فاق بهارهبارداري م استفاده از سرمايب مق 1 م مدا ع آ ب ص قرضگ رنادگا 2 توزياع مايشاود ناب ااافکا م ماو ا آ ( 3 چ وا ا :2004 ص )2 امکان سنجی وقف پول با توجب بب ن اک م تعاريفي در زم دب مق قابل ز اجرايي شد مق م مق پول در ايص قل ز مختصرا بب بررساي پول در ايرا پرداختب ميشود موا قا جواز مق پاول در با ص قهاي ش عب يکارتدد از (رف اي :1386 ص :)19 شاه د امل شاه د اااني ساکوماري سا د يودي اش اوغطاء ش خ مح اد زياصاواديص آيازاهلل ف ا م آيازاهلل خاويي آيازاهلل س لتاني ش خ اسحاق اض س دمح د رمفاني ش خ مح د خراسااني اشااره ارد م در مقابل مخاوفا جواز مق پول در ب ص قهاي ش عب يکارتدد از : محقق فلي يالمب فلاي در او ختل يح ي بصسع دفلي يلي مؤمص سکوماري ق ي ابص زنره قطاب اواديص ادري اافب جاوانر سا د مح دساع د ف ا م آيازاهلل ارا اي آيازاهلل گلاايگااني آيازاهلل مح داادق رمفاني اشاره رد با توجب بب ايد ب در ا ثر تواي قهاي امام ب باويژه مراجاع تقل د ايص اشتراط مجود دارد ب ي ص مال موقو ب بايد باقي ب اند مق پول اح ح ن لاز (خ داااى 1422 ق ج :2 ص 445 گلاايگااااني 1409 ق ج :2 ص 349 م اااارم شا ا رازي 1 Waqf capital Borrowers 3 Ownership 2 در فاوي ب اال پول مق شده سرمايبگياري شاود اب از طرياق مضااربب ياا مام دناي

61 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 61 مدکع مردمي براي تأم ص ماوي امور مختل اشاره ميشود : پول را از طريق نر نوع يقد يا ايقايي ماندد نديب يا الح بب ت ل ک محال ماورد نظر درآمرد (م ارم شا رازي 1427 ق ج :2 ص )435 باب يداوا مثاال مايتاوا مجوه نقدي ج عآمري شده از ا راد متو ل را از طريق نکب باب ماو از مؤسلااک خ ري ب درآمرد تا آنها از ايص مجوه در زم دب تأم ص ن ازناي ماوي خود در برنامبناي ک رساني بب ا راد ق ر در سطح جامعب استفاده ن ايدد شخص در فال ف اک خود مکلغى را باب باناک ياا ااددمق قارض اوحلادب (ياا اددمق مق پول) بلاارد م ما ز دد بعد از م اک آ را بب ن ص اورک باب جريا اندازند (مدوط بب ايص ب ب ش از الث اموال نکاشاد ياا اگار با ش از الاث اموال امسز اجاز مراب را در فال ف اک بگ رد ) (م ارم ش رازي 1427 ق ج :3 ص )313 مق ايتکار م قدرک خريد ناشي از در اخت ار داشتص پاول (اساتفتاء سا د ااادق ش رازي) پول فامل ارزش م ايتکااري اساز اب بار اسااس قارارداد باب آ داده شدهاسز آنچب ب براي پول امرمزي ان ز دارد بحث ايتکار پول اسز امرمز ب ميگوي م مق پول م سهام ارزش ايتکاري آ مقصود ماسز بدابرايص در مقا پول آنچب ب مق مق ميشود ايتکار پول اسز مثال اگار اردي ياک م ل او رياال مي دد مثل ايص اسز ب بگوي م يک م ل و ريال ايتکار مق ارده اساز خواه ايص پول بب ش ل مجب نقد چک يا پول او ترمن ک باشاد بداابرايص چدانچاب ردي پول موقو ب را براي مدتي دراخت ار بگ ارد مدر معاامالک مضااربباي از آ استفاده ن ايد م در نهايز ن ا م وا پول رابرگرداند در ماقع ن ا ي ص موقو اب را برگردانده اسز 1427 ق ج :2 ص )435 ويا در ادامب برخي از راه ارناي اراهب شده براي بهرهبرداري از اياص

62 62 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 آ نا بخ رد م مق دد(استفتاء شخصاي نااار م اارم شا رازي) اياص ماورد باا پ ددهاداک اراهب شده توسط ار دا م ارشداسا سازما امقاف خراسا رضوي شکانز بل ار نودي ي دارد طکق ايص پ دادهاداک مجاوه نقادي ج اعآمري شاده ارف خريد دارايينايي از قک ل ملک تجاري يا سااخت ا م تدا الک توو ادي يک ارخانب يا مر و توو دي شود م ايص ملک باب اجااره گياشاتب شاود م درآماد فاال از اجاره ارف امور خ ريب (در جهز انش قر) شود يا در ملک تجاري يا مر و توو دي خريداري شده توسط پولناي اناداء شاده اقادام باب آماوزش م استخدام ن رمي ار (با تأ د بر استخدام ا راد ق ر م مدرآمد) در جهز ا اوايش اشتغال در دور اورک گ رد يا ايص مجوه ارف خريد ساهام ياا امراق قرضاب شوند م سود فاال از آ مق امور خ ريب شود ن چد ص مق پول بب ااورک ديگري ن و ام ا پيير اسز بديص اورک ب مثال شخصي اب مايخواناد پاول خود را مق دد آ را تکديل بب س ب بهار آزادي ن ايد م بانک براي مدتي معا ص تعدادي س ب بب متقاض ا ن ازمدد بدند تا آ نا بعد از ر ع ن از ي ص آ س بناا را برگرداندد در ايص رض ملاوب تورم ن و ادمب بب ارزش االي موقو ب نخواناد زد م س ب تابع ا وايش م يا انش نرخ تورم خواند بود وقف پول و تأمين مالی خ رد مق پول ميتواند يک مدکع بل ار قابل ايت اد براي ايتکاراک خ رد م ن چدا ص مدکاع بلا ار قوي براي شر زناي وچک م متوسط ميباشد ن چدا ص مايتواناد در توساعب ي ل ارد ادايع از طريق ک ماوي رانم شده سه م باشد مقا پاول مايتواناد مدجار باب انجاام پرمژهناي ب دتر رازناي لب م ار ب دتر اشتغال ب داتر شاود اب نت جاب آ ساه م شد مجوه مق شده در رشد م توسعب اقتصادي م ن چد ص توسعب س لتم ماوي مايباشاد ميتواندد پول نايي را ج ع ددد م م اوز بدندد ب شخص ج ع ددده چ اوي باا

63 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 63 تدها بب اورک نقد بل ب بب ش ل تأم ص مسايل م تجه واک راهاندازي لب م ااري سااده با نويدب م(م در بل اري موارد لب م ارنايي ب در خانب قابل انجاام اساز) مايتواناد اورک گ رد ب مدداء آ پولناي مق براي بهرهگ ري از سرمايب مق بب ن ازمددا مق شده باشد اددمق مق پاول مايتواناد رمشاي پول باشد ب در آ ماقفا پول مکاوغي را براي قرض داد مي ددد از مدا ع پول موقو ب ايص اسز ب ميتواند بب ب ارا جوانا در فال ازدماج م لاني ب در شرايط نامداسب ماوي نلتدد با قرض داد ياري رساند باراي م پول نظ ر ساازما امقااف م درستي عاو ز ايص اددمق الزم اسز مرا و مرتکط با مق بانک مر وي بر ار آ نا نظارک مبا آ نا ن اري ددد در ايدجا ندف االي اياص اساز ب با تر ب م محفو ماند اال مال م فت ي رشد آ انداف خ رخوانانب ماقفا ن او باب خوبي تأم ص شود (ندفنايي مثل ک نويدب زنادگي ن ازمدادا ف اياز از دانداجويا ن ازمدد خدماک پوش ي م دارم زوووبزدگا م ) در فاوز لاي دم ناوع ااددمق مقا ميتواند مجود داشتب باشد : اددمق مق اددمق مق پول خاص بب ا راد خااي قرض ميدند م ن يتوا مدا ع آ را باب مصارف ديگرا رساند انواع اددمق مق يکارک باشدد از : اددمق مق مق پول خاص بر فلب مصارف م انداف آ مايتوانداد پول براي درما اددمق مق پول موضوعناي ديگر (اددمق مق ديگر مثل قرض پول خااص م ااددمق مقا پاول ياام پول براي ازدماج ااددمق پول يالمه بر موارد ماي ور در موضاوعنااي ک نويدب تحص لي باراي دانداجويا ياا اک نويداب باراي آزادي زنادان ا مقرمض نم قابل تأس س اسز) م ص اسز يدهاي بدم ذ ر قصد خااص باراي قارض پول خود را براي قرض مق پول يام» ايجاد شود شامل خواند شد ن ايدد در ايص اورک الزم اسز اددمقي بب يداوا «مقا ک خ ريب ايص اددمق بب ن ازمددا ايم خواند بود م ت ام موارد را (النلاسدا :2010 ص )114 تأم ص ماوي براي گرمهناي ندف بويژه اقدار ق ر م ته دسز نب

64 64 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ق ر را ميتوا بب ش ل ديگري ساماندني رد بب ايص ترت اب اب ااددمق مقا طريق سرمايبگياري مجوه مق پاول از شده در انواع قراردادنا باويژه قاراردادهنااي اساالمي باب انجام تأم ص ماوي خ رد باردازد م مدا ع فاال را ارف ا راد ق ر م مدرآمد داد بداابرايص در ايص فاوز آنچب ب ان زاش از اال مق تر ن لز سرمايبگاياري ارآماد اماوال موقو ب اسز ب با ف ايز قانوني م ماو اتي دموزنا موجاب تقوياز نرچاب بهتار جرياا مق ميشود در دورناي توسعب يا تب مؤسلاک مقفي ن انداد ديگار نهادنااي مااوي در راستاي تخص ص به دب دارايينا تحقق انداف اجت ايي م تقوياز باازار سارمايب عاو از مي ددد(فاهري 1386 ص )172 م بب يدوا مثاال در آمري اا تدهاا 40 درااد بودجاب داندگاهناي دموتي را دموز ميپردازد م ب دتر بودجب آ نا از طرياق ااددمقنااي مقفاي تأم ص ميشود (فاهري 1386 ص )172 ماس تا م ن اارا اش در اياص ماورد مايگويداد : ماق سرمايب پووي خود را از طريق رد يا سازماني ب ملنول مديريز سرمايب مجوه مقفي م توزيع سود فاال از سرمايبگياري آ نا را بر يهده دارد 1 بب موقوف يل ب 2 اندا مي دد تدها يايدي 3 فاال از سرمايب مق بب موقوف يل ب ميرسد م اال سرمايب مقا دمبااره سرمايبگياري ميشود (ماس تا م ن ارا :2005 ص )2 بدابرايص در ايدجا مداسب اساز تاا ن ونباي از اوگوي ي ل اتي براي انواع سرمايبگياري توسط پولناي مق شاده بار اسااس قراردادناي اسالمي اراهب شود ب از وحا ي ل اتي نلکز بب ساير موارد ذ ر شده در ايارا قابل ز اجرايي باالتري ميتواند داشتب باشد ايص اوگو در ن ودار 1 مدانده ميشود 1 Nadzir Mauquf alaih 3 Gain 2 ي ل رد اددمق مق پول در ايطاي تله الک م ايتکاراک خ رد بب ا راد م درآماد ياا

65 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 65 صندوق وقف پول سرمايبگياري در تأم ص ماوي مام م سرمايبگياري در تأم ص ماوي بدني مدار تي سرمايبگياري با ريلک م يا سرمايبگياري با ريلک باال يا م خطر پرخطر م رابحه - س ل م - ا ستصناع - ا جاره - خريد و م زارعه - م شارکه - م ضاربه - م ساقات - تجارت در فروش - تجارت امور پر ريسک سود فاال از سرمايبگياري مجوه مق شده ارف سود در تأم ص ماوي پرمژهناي انش قر پيامدهاي بالقو ه وقف پول در تأمين مالی خ رد اسالمی بب نظر مي رسد استفاده از اوگوي پ ددهادي در ايص تحق ق جهز تدا ل مؤسلااک تاأم ص ماوي خ رد مقفي مواياي اقتصادي م اجت ايي مه ي بب ن اراه داشاتب باشاد در ماقاع اگار مؤسلب تأم ص ماوي خ رد در تجه و مدابع از نهاد اسالمي مق پول بهاره بارده م در قلا ز نمودار )1 الگوي عملياتی براي انواع سرمايهگذاري توسط پولهاي وقف شده

66 66 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 باوقوه اجرايي شد مق 1 فل چاوش پول در قاوب ايتکاراک خ رد را ميتوا بب موارد زير خالاب رد : کود مدابع ماوي م توجب بب پاي صتاريص گارمهنااي درآمادي : نادف االي ايص نوع تأم ص ماوي اراهب خدماک بب ا رادي اساز اب باب داليال مختلا ن يتواندد از تله الک بان ي استفاده ددد ميتاوا تاأم ص مااوي خ ارد در قاواب مق پول را بب يدوا سازم ار يرضب خدماک ماوي گونااگو باب گارمهناايي باا درآمد پاي ص ماندد قرا زنا بيسرپرسز داامرزا م پ ان اارا خ ارد تعريا ن ود ايص ا راد بب دو ل ايد ب داراي رتکب ايتکاري 1 پاي صتري ميباشدد مورد توجاب بانکنا م ساير مؤسلاک ماوي متعارف قرار ن يگ رند يالمه بر ايص بب دو ل بااال بود نويدب نظارک م ارزيابي در زم دب اراهب مامناي خ رد چاوش ما قب م افت اال باالي ن ووي ب براي قرا مجود دارد بانکنا م مؤسلاک مااوي مع اوال از اراهاب مامنا خ رد بب ا راد مي ور خودداري مي ددد ( ل م م اف د ص )3 2 فيف ما قب مل ي از مامناي ايطايي خ ارد : ب داتر مامدندادگا رسا ي در برابار پرداخز مام ما قب ميخواندد ب ق را م ا راد مدرآمد يا آ را نداشتب يا تاوا از دسز داد ما قب را ندارند در فال فاضر بانکناي عال در دور م ن چد ص اددمقناي قرضاوحلدب از دم ش وه براي تض ص بازگدز مجوني ب براسااس يقود مختل در اخت ار ا راد قرار ميدندد استفاده مي ددد ي ي دريا از مااايق معتکر م ديگري درخواسز ضامص اما در مؤسلب تأم ص ماوي خ رد مکتدي بار مقا پول (مبب طور ل ي تأم ص ماوي خ رد مقفي) براساس مان تي اب دارد اياده ما قاب گرمني ميتواند جايگويص موارد ديگر شود بب اياص نحاو اب از ا اراد ن چگوناب Credit worthiness Kaleem and Ahmed 1 2 تخص ص مدابع ن و از ابوارناي اسالمي استفاده دد ميژگيناي مثکتي ايجاد مي دد مواياي

67 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 67 تا يضو يک گرمه شده م از ايص طريق تله الک دريا ز دد بب جرأک مايتاوا گفز ايده ما قب گرمني بهتريص ميژگي مؤسلاک تأم ص ماوي خ رد مايباشاد اب فت ي در سطح ب صاو للي مو ق از خاود را در تضا ص بازپرداخاز مداابع ااکااک ن وده اسز (يکاداولهي م ن اارا 1390 ص )112 اياص شا وه ناوآمري باناک گرام ص (م يا بب طور لي تأم ص ماوي خ رد) در ما قب رد داراياي "دسترساي باب مام در آيدده" ميباشد بب ايص مفهوم ب يادم پرداخاز اقلااط مام از ساوي ياک مامگ رنااده موجااب ياادم دسترسااي ن ااب ايضاااء گاارمه بااب مام ماايشااود (نجفي 1382 ص )82-81 ن انطور ب جلوتر اشاره شد تأم ص ماوي خ رد اسالمي در سريالن ا ن و توانلتب بر دغدغب اراهب ما قب يا ضامص غلکب دد ابتدا تاأم ص مااوي خ رد از طريق يقود مکادوباي ( ب نرخ بازدني اابتي دارند) اراهب ميشود م پاس از آ م در اورتي ب گرمه دريا ز ددده تأم ص ماوي خ رد در مرفلاب امل مو اق باب ااکاک توان ددي خود در جهز استفاده اح ح از مدابع م ن چد ص تعهاد خاود در زم دب بازپرداخز مام دريا تي گرديد آنگاه مؤسلب مي ور مارد مرفلب دمم پارمژه شده م مامناي مدار تي در اخت ار ايص گرمه مو ق قرار ميگ ارد (شاه دينلاب م ل ي 1389 ص )99 3 ج ع آمري م استفاده به دب از مدابع خ رد م مدار ز ب دتر ا اراد در ساد ز فلادب مق : غاوکا مق امواوي ماندد زم ص مل ص م غ ره مرسوم اسز مواي بلا اري از ا راد در جومع اسالمي نلتدد ب ت ايل بب مدار ز در ايص امار خادا پلاددانب را دارند موي از توا ماوي بااليي برخوردار ن لتدد ب بخواندد زم ص يا سااخت اني را مق امور خ ر ن ايدد موي با مق مکلغي مثال معادل 10 ناوار توماا تاا مقاادير بل ار زياد م نامحدمد ام ا مدار ز مردماي در امار مقا بلا ار ب داتر شاده درخواسز ما قب م يا ضامدي ن يشود اما در مقابل الزم اسز نر رد تالش داد

68 68 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 کناي ب دتري براي ذينفعا رانم ن ايد 4 پرداخز تله الک بب زنا سرپرسز خانوار م تقويز اشتغال : بب يدوا مثاال اگار ي ي از انداف اددمق يا بانک مق پول داد پول مقا شاده باب ااورک مام بدم بهره با توجب بب شرايط خاص رد مام گ رنده باشد ايص اقدام مايتواناد باب رما سازي رآيدد گلترش مداغل ک دد ض ص ايد ب يدم مجود نارخ بهاره در ايص نوع استقراض ميتواند دارناي تورمي را انش دند م قاوب اساالمي را در ايطاي ايتکاراک دارا باشد در ت امي جوامع ن دب ا ارادي مجاود دارناد اب سرمايب ري الزم براي راه انداختص م تأس س يک ادعز يا يک بدگاه اقتصادي 1 را دارند م ميتواندد ارآ ريص باشدد م چدديص نفر را بب ار بگ ارند اماا باب دو ال نکود سرمايب م پدتوانب ماوي ن يتواندد ايص سرمايب ري را بب نت جب برسااندد م در نت جب از لب درآمد محرمم ميشوند در دريا ز مام از بانکنااي خصوااي م دموتي مدانده مي شود اب تواناايي بازپرداخاز مام را توساط مام گ رناده ماورد بررسي قرار ميدندد م ا رادي ب توا ماوي تري دارند مع اوال از دريا از مام محرمم ميشوند بازپرداخز اقلاط مام طکق شرايط بانکنا م مؤسلااک مااوي م ايتکاري م ص اسز متقاضي مام را تحز دار قرار دند ب در نهايز يا باناک از داد تله الک خودداري مي دد يا رد بب يلز نااتوا دياد خاود در پرداخاز اقلاط از دريا ز مام خودداري مي دد بدابرايص در دورناي تر توسعب يا تاب تأم ص خدماک ماوي م بهرهمددي از تله الک م ايتکاراک بان ي باراي دناکنااي پاي ص درآمدي بب دو ل مجود نرخناي بهرهي باال م مطاوکب ماايق سادگ ص از طارف بانکنا م مؤسلاک ايتکاري بل ار مد ل م خارج از دساترس باوده (فلاصزاده Firm 1 ض ص ايد ب مکلغ سرمايب ج عآمري شده ميتواند در طاول زماا ا اوايش ياباد م

69 نقش مق پول ميتواند در دسترسي ايدگونب ا راد باب ايتکااراک خ ارد نقش بلوايي داشتب باشد ض ص ايد ب قاوب م ي ل ارد اساالمي را ن او باب ن اراه دارد 5 انش قر در جامعب : در رندگ ديدي اسالمي پديده مق درسز در مقابل قار قراردارد بعکارک ديگر للفب مجودي رندگ مق قرزداهي جامعب اساز م باا بب يق ص ميتوا گفز ب م وا قر م محرمم ز در جامعاب گلترش رندگ مق انش مييابد زيرا مق ن انگونب ب تک ص شده ي اي از راهنااي دتارل تارا م ارمک محلوب ميشود سرمايب پووي مقفي ج اع شاده از طرياق برناماب "سادد رس ي مق پول" ميتواند بب فوزه ناي مرتکط با توسعب اجت ايي (بب يدوا مثال دامرزي آموزش بهداشز م امور زيربدايي) برنامب ناي اانش قار شاهري م توسعب ساير خادماک ي اومي اختصااص ياباد در بعضاي از داورنا ماديريز ااددمق مقفااي بااب طااور مااواري قاار را ااانش داده م ر اااه مااردم را از طريااق برنامبناي اضا ي باراي آماوزش م بهداشاز ملا ص ارزا برنامابنااي توساعب ام اناک ي ومي م از ايص قک ل ا وايش دادهاسز (ماس تا م ن ارا :2005 ص )2 نرچب سرمايب مق شده ب دتري براي تأم ص مااوينااي لاب م ارنااي خ ارد تخصاا ص يابااد قاار بااا سااريز ب دااتري ااانش مااييابااد (ماساا تا م ن ارا :2005 ص )26 دسترسي خانوادهناي مدرآمد م ق ر بب مامناي وچک ايص ام ا را رانم مي دد ب ايص خانوادهنا بتوانداد در برابار مواناع م مدا الک غ رمدتظره اقتصادي - اجت ايي از خود محا ظز ب دداد م ساطح زنادگي داوني خويش را بهکود بخددد م براي تغييب ملا ص بهداشاز م آماوزش رزندانداا سرمايبگياري ن ايدد (از ا م اي اني 1384 ص )2 بدابرايص تأم ص مدابع مااوي خ ارد بب ش ل مق پول براي قرا م ن ازمددا نب تدها ادقب ن لز بل ب رمشاي باراي 1387 ص )129 مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 69

70 70 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بل اري از مردم جها بب طور مع ول از آ فقوق برخوردار ميباشدد از اياص رم در يک ن اي لي ميتوا ي ل رد م اار باوقوه مقا پاول بار اانش قار را در قاوب ن ودار 2 بب ن راه اار متقابل نر بخش بر بخش ديگر بب تصوير د د : نمودار )2 اثر بالقوه وقف پول بر کاهش فقر فـقـرا ثروتمندان رشد در پولهاي وقف شده واقفان برنامههاي کاهش جريان ورودي وجوه فقر نقدي وقف شده خارجی کيفيت سطح زندگی هزينههاي زندگی سرمايه وجوه وقفی براي رفع جمعآوري شده نيازمندي فقرا سرمايه وجوه براي برنامههاي هزينههاي بهداشت و سالمتی نويدبناي تحص ل کاهش فقر سرمايهگذاري وجوه وقفی هزينههاي توانبخشی خانواده سود حاصل از سرمايهگذاري هزينههاي بالياي طبيعی هزينههاي عملياتی هزينههاي نوسازي و بهسازي در ن ودار 2 ندا داده شد ب پرمژهناي انش قر ميتواند توسط مق نقدي تأم ص ماوي گردد ايص پرمژهنا را ميتوا در يک قاوب م دستببددي ديگر بب اورک ذيل تک ص رد : تأم ص م گلترش ن ا فقوق م خدماک براي خانوارناي مدرآمادي اساز اب

71 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 71 پرمژهناي خ رد مثل ادايع دستي م رمستايي درآمد م اشتغال را براي گرمه ندف در مدطقب باال ميبرد -2 ام اناک آموزشي : ام اناک آموزشي ميتواند آموزش موردن از را براي جامعاب باي سواد يک دور رانم دد م بايث توسعب مداابع انلااني جامعاب گاردد م از اياص طريق قر در جامعب انش يابد -3 ام اناک بهداشتي : يک ن از مکرم براي ام اناک بهداشتي در دورنايي ب از وحا مدابع ق ر نلتدد مجود دارد يدم دسترسي باب خادماک دارمياي باراي ا ثرياز جامعب قرسالمتي بهرهمري پاي ص درآمد پاي ص را نت جب مايدناد ام انااک مه اا شده توسط بخش ي ومي در مداطق شهري مت ر او شاده در فااوي اب ا ثرياز ج ع ز در مداطق رمستايي زندگي مي ددد ب از ام اناک دارميي مداسب محارمم نلتدد -4 زير ساخزناي وي ي متأس لاک ر اني : انش قر م توسعب اقتصادي ن ااز باب ام اناک وي ي م تأس لاک ر ااني دارد دسترساي باب جااده سادناي آب ااري ابوارناي دترل س ل م ام اناک ر اني براي برنامب توسعب در دورناي با درآماد پاي ص م در فال توسعب ضرمري نلتدد جمعبندي و نتيجهگيري در ايص تحق ق ان ز م جايگاه ايتکاراک خ ارد بار اسااس تجرباب ايارا م سااير داورنا مدانده شد از طر ي مدخص شد ب مفهوم ايتکاراک خ رد م مق نار دم قدار ق ار م مدرآمد جامعب را ندف قرار ميدندد مد الک دسترسي ا راد ق ر بب ايتکاراک مرساوم از يک سو م اووام برقراري تأم ص ماوي بر اساس شريعز ساالم تاالش باراي اراهاب س لات ي -1 پرمژهناي توو دي م اشتغال : دورناي ق ر نرخ ب اري بااليي را تجربب مي دداد

72 72 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اسالمي در زم دب ايتکاراک خ رد مورد بررسي قرار گر از مقا پاول موا قاا ممخاوفااني دارد م داليل متدويي در ايص زم دب از طرف قهاي ش عب م سدي اراهب شاده اساز مواي در مج وع ميتوا ب ا رد ب مق پول جايو مي باشد زيرا امال تعري اب مصاطلح مقا فکس اال م رنا رد مدفعز باشد دو ل قهي معتکر ندارد ويا ادوب مطرح شده دربطاال مق (شرط باقي ماند اال پول در اار انتفاع) پدتوانب قوي ندارد اان اا بر ارض ااح ح بود تعري ااطالفي با توجب بب مان ز ايتکاري پول جدياد باب اارگ ري پاول مقفاي ازب ص ر تص اال مال موقو ب ن ي باشد بل ب ب ارگ ري آ ن ا استفاده رد از مدا ع مال موقو ب اسز درفاوي ب ي ص آ باقي اسز از ايص رم ميتوا انتظار داشز ب مق پاول را ميتوا اجرايي رد م در قاوب ايتکاراک خ رد بب اقداار ق ار م امدرآماد جامعاب اراهاب خدماک رد م از ايص طريق گام مواري در جهز انش مد الک اقتصادي - اجت اايي در جامعب برداشز از ايص رم بايد در ش وه برخورد با مقووب مق بايد بازنگري جدي ااورک گ رد چرا ب با توجب بب شرايط جوامع دوني اراهب ش وهناي جديدي از مقا پول ضرمري مي ن ايد ملاهل قهي مربوط بب مقا مانداد مقا باا توجاب باب ن ازنااي جدياد ماورد بازنگري قرار گ رد م راه ارناي جديد اراهب شود کتابنامه 1 ارشاادي يلااي م يلااي فلااصزاده ( «)1382 نقااش ايتکاااراک خ اارد در توسااعب رمستايي» مج ويب مقااالک سا ودن ص دفارانس س اسازنااي پاووي م ارزي تهرا پژمند ده پووي م بان ي بانک مر وي ج هوري اسالمي ايرا چاپ امل ص مداسب در جهز تأم ص ماوي را ميطلکد ب در ايص مقاوب مق پول بب يدوا يک ابوار ناويص

73 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 73 ايجاد اشتغال زندان ا آزادشده» ن ايش توسعب رمساتايي م اانش قار تهارا بانک دامرزي ص 2 3 ازمجي يالءاواديص م يلاي فلاصزاده م اااوح قويادل ( «)1385 بررساي آااار ايتکاراک خ رد در انش قر م نابرابريناي درآمدي» صلدامب يل ي - پژمنداي اقتصاد اسالمي سال شدم ص 46 4 ا نوري فلص ( «)1390 رندگ بورع سخص» تهرا : سخص ج 8 ص بخت ااري اااادق ( «)1389 ماو ااب خ ارد ران اااري بااراي ا اوايش توو ااد بخااش دامرزي م انش قر رمستايي» مجلب دانش م توسعب سال نفدنم ش اره 30 ص فاهري مح دفلص ( «)1386 بررسي سرمايبگياري در مق» مج ويب مقااالک م سخدرانيناي ن ايش مق در بازار سرمايب مؤسلب انتدااراک دانداگاه مف اد چاپ امل ص م فلصزاده يلي ( «)1387 اوگوسازي مؤسلاک م تأم ص ماوي خ رد مدطکق با قوايد شريعز اسالم» مج ويب مقاالک نجدن ص دفرانس س اسزناي پاووي م ارزي تهرا پژمند ده پووي م بان ي بانک مر وي ج هوري اسالمي ايرا چاپ امل ص خ دى رمحاهلل ( 1422 ق) «استفتاهاک» 3 جلد د تر انتدااراک اساالمى مابلاتب بب جامعب مدرس ص فوزه يل ب قم چاپ پدجم جلد 2 ص دنخدا يليا کر ( «)1328 وغز نامب» تهرا : چاپخانب مجلس جلاد 48 ص 234 ماژه مق ج 2 ص 538 ماژه پول 2 از ا مصطفي م يلي اي اني ( «)1384 نقش ايتکااراک خ ارد در توان ددساازي م

74 74 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا رف ي مرتضي ( «)1386 مق جاميدا سال پانودنم ش اره 61 ص رضاهي مج د ( «)1386 مق سخدرانيناي ن ايش مق م امور خ ريب در بازار سرمايب» مج ويب مقاالک م در بازار سارمايب مؤسلاب انتدااراک دانداگاه مف اد چاپ امل ص 139 م ر صاوديص ا تخااري يکداورضاا م ف اداهلل سجاسايق اداري م ج دا د ي دااوي ( 1385 ش) «ارزيابي آااار ايتکااراک خ ارد باان ي در توساعب داامرزي : مطاوعاب موردي تعامنيناي خودجوش رمستايي شهرستا خدابدده» اقتصااد داامرزي م توسعب سال چهاردنم ش اره 56 ص سل ي ر مصطفي ( «)1387 مق بلترساز توساعب اقتصاادي» مقا اسالمي - مج ويب مقاالک اراهب شده در ن ايش ب صاو للي مق م ت اد م ت د اساالمي تهرا : انتداراک اسوه (مابلتب بب سازما امقاف م امور خ ريب) چاپ امل جلد 2 ص شه دينصب مصطفي ( «)1387 بررسي جايگااه نهااد مقا در تحقاق ياداوز اقتصادي» مقا م ت اد اساالمي - مج وياب مقااالک اراهاب شاده در ن اايش ب صاو للي مق م ت د اسالمي تهرا انتداراک اسوه (مابلتب بب سازما امقااف م امور خ ريب) چاپ امل مج ويب 4 جلدي جلد دمم ص س اح سجاد م غالمرضا مصکافيمقدم م مح دمهادي ناادري ناوري دي ( )1388 «ام ا سدجي مق سهام م پول : مدل اددمق مقا ساهام م پاول در ايارا» دم صلدامب يل ي - پژمندي جلتارناي اقتصادي سال شدم ش اره 12 ص 59 پول در ميانب قهاي اساالمي» مقا م اراث

75 نقش مق پول در تأم ص ماوي اسالمي 75 اسالمي در دور سريالن ا صلدامب يل ي پژمنداي تاازهنااي اقتصااد ساال ندتم ش اره 128 ص يکاسي ط کب ( «)1385 بررساي قهاي م فقاوقي مقا پاول م امراق بهاادار م سرمايبگياري در امقاف» پايا نامب ارشداسي ارشاد داندا ده اوه ااک دانداگاه ردمسي مدهد ص : 18 يکداولهي محلص م مهدي قاه ياال م غالمرضا مصکافيمقدم ( )1390 «مقا بب مثابب مدکع تأم ص ماوي خ رد اسالمي : اراهب اوگوي تد ل مؤسلااک تاأم ص مااوي خ رد مقفي در دور» صلدامب يل اي - پژمنداي پاژمنشنااي رشاد م توساعب اقتصادي سال دمم ش اره 5 ص 108 م 111 م 112 م گلاايگانى س دمح درضا ( 1409 ق) «مج ع او لاهل (ولگلکايگاني)» 5 جلد قام : داراوقرآ او ريم چاپ دمم جلد 2 ص م ااارم شا راز ناااار 1427( ق) «اسااتفتاءاک جديااد (م ااارم)» 3 جلااد قاام : انتداراک مدرسب امام يلىبص ابىطاوب يل باولالم چااپ دمم جلاد 2 ص 435 جلد 3 ص موسويا س ديکاس ( «)1386 رندگ ااطالفاک قهاي م فقاوقي معاامالک» پژمند ده پووي م بان ي ص مهاجراني مصطفي ( «)1382 بررسي مضع ايتکاراک خ ارد در ايارا م برخاي از دورناي مو ق در ايص زم دب» مؤسلب ن ارا غدا ص نجفي بهاءاوديص ( )1382 تأم ص ماوي خ رد تجرب اک جهااني م ام انااک توساعب در ايرا صالدامب يل اي - پژمنداي باناک داامرزي دمره جدياد شا اره 1 ص شه دينلب مصطفي م فل ص م ل ي ( «)1389 بررسي تجربب تأم ص ماوي خ رد

76 76 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 مهدي اادقيشانداني م فل ص محلدي تهرا : داندگاه امام اادق يل اباولاالم ص 28 کتابنامه عربی 25 ابصابىج هورافلايي مح دبصيلى ( 1405 ق) «يواوي اولناوي اوعويوياة» 4 جلاد قم : دار س د اودهداء ولددر چاپ امل جلد 2 ص ابص اا رجوري مکاركبصمح د ( 1409 ق) «اودهاية ي غريب اوحديث م األاار» 5 جلد قم : مؤسلب مطکوياتى اس اي ل ا چاپ امل جلد 4 ص ابص ادريس(فلي) مح دبص مدصور ( 1410 ق - م 598 ق) «اولراهر ( قب شا عب تاا قر ندتم)» قم : مؤسلة ندر اساالمى چاپ دمم جلاد 2 ص م 479 جلد 3 ص ابص ف او طوساي ي اداواديص اباوجعفر مح اد باص يلاي ( 1408 ق - م 560 ق) «اووس لة إوي ن ل اوفض لة ( قب شا عب تاا قار نداتم)» شا خ مح دفلاو قام : تابخانة آيزاهلل مريدينجفي چاپ امل ص 369 م فر ياملى مح ادبصفلاص ( 1409 ق) «مسااهل اودا عة» 29 جلاد قام : مؤسلاب آلاوک ز يل باولالم امل جلد 19 ص خ دااي رمحاهلل ( 1048 ق) «تحريراووسا لب» قاام : انتداااراک مؤسلااب مطکوياااک داراوعلم چاپدمم بيتا جلد 2 ص محققفلي ابواوقاسم نجماوديص جعفربصفلاص ( 1409 ق) «شاراهع اإلساالم اي ملاهل اوحالل ماوحرام ( قب ش عب تا قر ندتم)» تهرا : انتداراک استقالل چااپ دمم جلد 2 ص 216 م ميلر نرشل ( )1390 مديريز ماوي اسالمي (ااول م ار ردنا) ترج اب د تار

77 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th پول در تأم ص ماوي اسالمي نقش مق «او ختصار ) ق 676 م - ق 1402( ابواوقاسم نجماوديص جعفرباصفلاص محقق فلي ص چاپ دمم تهرا مؤسلة بعثز») اودا ع ( قب ش عب تا قر ندتم م تکاب ندار اوثقا اب «مج اع اوکحاريص ) ق 1408( خراواديصباصمح اد طريحي ص چاپ دمم» االسالم ب «ملتدرك اووساهل مملاتدکط او لااهل (مصاادر ) ق 1408( فل ص م رزاي نوري ص 14 جلد مؤسلة آلاوک ز يل باولالم : قم») فديث ش عب قب کتابنامه انگليسی 35. Ahmed,Habib; (2011) Waqf-Based Microfinance: Realizing The Social Role of Islamic banking, Paper presented in the International Seminar on integrating Awqaf in the Islamic Financial Sector, Singapore, PP Ahmed,Habib;(2007), Waqf-Based Microfinance:Realizing The Social Role of Islamic Finance, Paper Writen for the International Seminar on Integrated Waqf in the Islamic Finance Sector,Singapore,March6. PP Cizakca, Murat;(2004); Incorporated cash waqfs and Mudaraba, Islamic nonbank Financial Instruments from the Past to the Future ; Paper submitted during the International Seminar on Non-bank Financial Institutions, Kuala Lumpur, Jan , 2004.PP 2,3 38. Cons,Jason, Kasia, Paprocki; (2008), "The Limits of Microcredit-A Bangladesh Case", Food First Backgrounder (Institute for Food and Development Policy),, volume 14, number 4, P Ellis, Frank.(2002). Rural Livelihoods and Diversity in Developing Countries, Oxford University press 40. Goud, Blake; Habib Feroz, Ehsan; (2008); "Grameen La Riba Model: A Strategy for Global Poverty Alleviation",the 8 Harvard University Forum on Islamic Finance. Cambridge: MA, USA.P 41. Hassan, K. and Ashraf, A. (2010) An Integrated Poverty Alleviation Model; Combining Zakat, Awqaf and MicroFinance, Paper presented at the Seventh International Conference The Tawhidi Epistemology: Zakat and Waqf Economy, Bangi. 42. Hulme, David; Mosley Paul; (1996) Finance Against Poverty, Volume l and 2, Routledge, London. 43. Kaleem, A. and Ahmed, S. (2009) The Quran and Poverty Alleviation: A Theoretical Model for Charity-Based Islamic Microfinance Institutions, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 9, PP3

78 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th پاي و م زملتا ش اره چهارم م پدجم صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي Lahsasna,Ahcene;(2010); The Role of Cash Waqf in Financing Micro and Medium Size Eterprises (MMES) ;Seventh International Conference The Tawhidi Epistemology : Zakat and Waqf Economy, Bangi 2010, PP 98, 108, 110, 112, Masyita, Dian; Tasrif, Muhammad; Suryadinata Telaga, Abdi ;(2005); A Dynamic Model for Cash Waqf Management as One of The Alternative Instruments for The Poverty Alleviation ;Submitted to The 23 rd International Conference of The System Dynamics Society Massachussets Institute of Technology (MIT), Boston, July 17-21, 2005, PP 1 to7 and 23, Roht, J. (1997), The limits of micro credit as a rural development intervention, Institute for Development Policy and Management, Manchester University, PP 28,2

79 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص سیدعباس موسویان 1 حسن بهاری 2 چکيده اقتصاد مقاممتي بب ش ل بومي شده اقتصاد اسالمي نظار دارد اب در آ مؤو فابنااي اقتصااد اساالمي تکلاور ي داي م ي ل اتي مي يابد از ايص رم اقتصاد مقاممتي قابل گللز از اقتصاد اسالمي نکاوده م تحقاق ماقعاي اقتصااد مقااممتي مدوط بب شداخز ار ا م يداار اقتصاد اسالمي م زم دبسازي براي اجراي آنها متداسب با شرايط جامعب ايراناي اساز از ج لب مکافث اساسي اقتصاد اسالمي ب در اقتصاد مقاممتي ن ود ي دي پ دا مي دد طرافي مدل تع ص ق ز االناا م خدماک در اقتصاد ميباشد ب آاار متعددي رمي متغ رناي اساسي چو سرمايبگياري اشتغال توو د يرضب ال م سطح ي ومي ق زنا برجاي ميگيارد. گرچب بعد از انقالب بب خاطر شرايط خاص اقتصادي بب مياژه در دمرا د ااع مقدس ملؤال نظام م متصديا امور تع ص دستوري ق ز ا ثر االنا م خدماکنا توسط دموز را ترج ح مايدادناد اما غاوب انديد ددا اسالمي بب ميژه اقتصاددانا م ق ها با نگاه بب اد وب شريي م توجاب باب آااار بلداد مادک تع ا ص دستوري ق زنا آ را بب ضرر اقتصاد دانلتب م م دوع ش ردهاند در ايص تحق ق بب رمش اجتهادي (تحل لي توا في) م با مراجعب بب اد وب شريي موضوع ق زگياري از مدظر قب اسالمي مورد بررسي قرار گر تب اسز م يا تبناي تحق ق نداا مايدناد : در شارايط ياادي اقتصااد نا چ اس فاق ق زگياري نداشتب م ق ز توسط بازار تع ص ميشود در شرايط افت ار انحصار م تکاني ابتدا محت ار م انحصاارگر موظ بب يرضب اال مي شود در اورک امتداع مي از ق ز يادالنب مجکور بب انش ق ز مايگاردد م در ااورک امتداع از يرضب اال بب ق ز يادالنب براي ام ق ز خااي تع ص ميشود م در ماواردي اب نوباز باب تع ا ص ق از مي رسد فا م شرع با مراجعب بب ديدگاه ارشداسا ق زنا را بب گونباي (يادالنب) تع ص مي دد ب بب ضررن چ ياک از رمشدده م خريدار نکاشد واژگان کلیدی اقتصاد مقاممتي اقتصاد اسالمي تلع ر ق زگياري افت ار تکاني.1 دانشیار گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی (نویسنده مسئول).2 پژوهشگر اقتصاد اسالمی samosavian@yahoo.com مدل قیمت گذاری بازار کاالها و خدمات در اقتصاد مقاومتی

80 80 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 چدد ساوي اسز اب اقتصااد مقااممتي از ساوي مقاام معظام رنکاري در داور مطارح م س اسز ناي ل ي مربوط بب آ از سوي معظم وب ابالغ شده اسز بايد دانلز ب ايص شا ل از اقتصاد ريدب در اقتصاد اسالمي داشتب م از آموزهناي ديص مک ص اسالم در فاوزه اقتصااد پ رمي مي دد ويا توجب بب مؤو فب ناي ديدي اقتصاد مقاممتي در تک ا ص ماقعاي آ ضارمري مي ن ايد چرا ب اقتصاد مقاممتي در مرفلب اجرا ن ازمداد مالفظاب م رياياز آماوزهنااي اسالمي در فوزه اقتصاد م تجاارک مايباشاد م بادم آ پ اادهساازي اقتصااد مقااممتي ض انز اجرايي نخواند داشز ب توجب بب رمايداک مقام معظم رنکري در مداساکزنااي گوناگو در ارتکاط با اقتصاد مقاممتي ايص ماقع ز را ب ش از پ ش رمشص مايساازد شاايد گوياتريص موضعگ ري پ رامو اقتصاد مقاممتي ب اا ايداا در مقدماة س اسازنااي لاي ابالغي اقتصاد مقاممتي باشد ب مي رمايدد : «اقتصاد مقاممتي اقتصاادي يل اي م باومي برآماده از رنداگ انقالباي م اساالمي م اوگويي اوهام بخش از نظام اقتصادي اسالم اسز اب ضا ص مقااممساازي اقتصااد در برابار تهديدناي نظام سلطب از تاوا تقوياز اقتصااد م تحقاق پ دار ز جهداي اقتصاادي ن او برخوردار اسز ايص نوع اقتصاد پ درم رازساز موود درم زا برم گرا انعطافپايير يداوزبد ا مردم بد اد با رمي رد جهادي اسز» ن دطور سخدراني ايدا در فرم مطهر رضوي باشد ب بب سؤاالک م ابهامااتي اب در ايص باره مطرح شده بود پاسخ دادند در بخاشناايي از آ ساخدراني آماده اساز (ب انااک رنکري در فرم مطهر رضوي )1393/01/01 «ايص اقتصادي ب بب يدوا اقتصاد مقاممتي مطرح مي شود مردم بد ااد اساز يعداي بار محور دموز ن لز م اقتصاد دموتي ن لز اقتصاد مردمي اسز با ارادهي ماردم سارمايبي مردم فضور مردم تحق ق پ دا مي دد ام ا «دموتي ن لز» بب ايص معداا ن لاز اب دمواز در مقدمه

81 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 81 ندايز م ک دارد ار اقتصادي م ع او ز اقتصادي دسز مردم اسز مال ماردم اساز ام ا دموز - بب يدوا يک ملنول ي ومي ا نظارک مي دد ندايز مي دد ک مي دد آ جايي ب لاني بخواندد سوء استفاده ددد م دسز بب لاد اقتصادي بوندد جلاوي آنهاا را ميگ رد آنجايي ب لاني افت اج بب ک دارند بب آنها ک م دد بدابرايص آماده ساازي شرايط مظ فبي دموز اسز تله ل مي دد» از ج لب مکافثي ب در اقتصاد اسالمي مورد بحث م گفتگو م ا انديد ددا اسالمي م اافبنظرا قهي قرار گر تب تع ص مدل ق زگياري االنا م خدماک در بازار ميباشاد ب ا وم بر ملاهل قهي م فقوقي آااار متعاددي رمي متغ رنااي اال اقتصاادي چاو سرمايب گياري اشتغال توو د يرضب ل م سطح ي ومي ق زناا برجااي مايگايارد م از محورناي اساسي در پ ادهسازي اقتصاد مقاممتي بب ش ار ميرمد بر اياص اسااس ضارمري اسز مقووب ق ز گياري از مدظر قب مورد بررسي قرار گ رد تا ملا ر پ اادهساازي اقتصااد مقاممتي ن و از ايص جهز ن وار گردد در بحث تع ص مدل ق ز گياري االنا م خدماک گرچب برخي اافبنظرا بب ميژه ملؤال اجرايي با توجب بب آاار وتاه مدک تع ص دستوري ق زنا توسط دمواز گارايش بب ايطاي چد ص اخت اري بب دموز نلتدد ب ن ود ي دي آ را در سالناي بعاد از پ ارمزي انقالب بب ميژه سالناي د اع مقدس مي ب د م ب گاه ا ثر االنا م خدماک توسط نهادنااي خاص بب اسم تدظ م بازار م د اع از فقاوق مصارف ددادگا تع ا ص مايشاد اماا غاواب متف ريص م انديد ددا اسالمي بب ميژه ق ها م اقتصاددانا با يدايز بب ادوب شريي م آاار بلدد مدک تع ص دستوري ق زنا توسط دموز آ را باب ضارر اقتصااد دانلاتب م م داوع ميداندد م معتقدناد تع ا ص دساتوري ق از ناا ا اوم بار ايد اب موجاب تضا ع فقاوق توو د دددگا مي شود اگار اسات رار داشاتب باشاد موجاب ا از ف از محصاوالک م در قکال آ ملنوو تي ندارد چرا دموز ملنوو ز برنامب رياوي زم داب ساازي ظر از ساازي

82 82 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ب ن ب ايصنا در تعارض جدي با ااول اقتصاد مقاممتي اسز در ايص تحق ق برآ نلت م با ات ا بب ادوب شريي موضوع ق زگياري از مدظر قب اساالمي را بررسي د م رض ب تحق ق ب از چدد بدد مترتب بر نم ش ل گر تب يکارتدد از : 1 در شرايط يادي م طک عي بازار ن چ س فق ق ز گياري نداشتب م ق ز توساط بازار متوا ق طر ص تع ص ميشود 2 در شرايط غ ر طک عي چو افت ار انحصار م تکااني دمواز اساالمي موظا باب اجکار محت ر م انحصارگر بب يرضب االسز اما فق ق زگياري ندارد 3 چدانچب محت را م انحصارگرا فاضر بب يرضب االنا بب ق ز يادالنب نکاشادد م ايص موجب ضرر م ضرار جامعب شاود فاا م اساالمي مايتواناد آناا را مادار باب انش ق ز دد 4 در اورک امتداع رمشددگا از ق ز يادالنب فا م اساالمي مايتواناد اقادام باب تع ص ق ز دد 5 چدانچب بب نر دو ل ار بب تع ص ق ز باب ااورک دساتوري برساد فاا م شارع موظ اسز با مراجعب بب ديدگاه ارشداسي ق زنا را بب گونباي (يادالنب) تع ا ص دد ب نب بب ضرر رمشدده م نب بب ضرر خريدار باشد در ايص تحق ق گرچب از ديدگاه ق ها استفاده ميشود و ص رمش تحق اق اساتدالوي م بار اساس اجتهاد مرسوم در يلم قب م مکتدي بر ادوب شريي اسز برايص اساس ابتدا گوارشي از ادب اک م پ د دب بحث اراهب ميگردد ساس مقتضاي ادوب شريي ايم از ي وماک اطالقاک م رماياک خاص بررسي ميشود م بعد از نقد م بررسي ديدگاهنااي مختلا برگويده را اراهب ميدن م قهاي ديادگاه بلددمدک موجب انش توو د م يدم تعادل در بازارنا شده ر اه ي ومي را انش ميدناد

83 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 83 بحث از مکاني ق زگياري از مدظر قب اسالمي بب طور غاوب در ض ص تابناي تجاارک ب ع م م اسب مطرح اسز م مع وال ق ها در بحث افت ار از آ سخص گفتباند م در ي ص فال تب م مقاالتي ن و بب اورک ملتقل بب بررسي ايص موضوع پرداختب اسز اب برخاي از آ نا بديص قرار اسز مدتظري فل دعلي( 1406 ق) در تابي تحز يدوا "رساوة ي األفت اار م اوتلا عر" ابتداء با مع ار قرار داد رماياک م طرح ديدگاهناي ق ها دربااره افت اار ف ام آ را از جهز فرمز يا رانز مورد بررسي قرار داده م در نهايز موضوع ق زگياري را مطرح ساختب اسز مي با توجب بب رماياک م ديدگاه ق ها نت جب مي گ رد ب در شارايط طک عاي بازار ق ز گياري جايو ن لز اما در شرايط خاص مثل افت ار م انحصار م بار اسااس قوايد يام ابتداء بايد بب مقدار ضرمرک ا تفاء رد ب ن ا اجکار محت ر بريرضب االسز م چدانچب ماوک اال را بب ق ز ظاو انب يرضب رد ف ومز بب ناچار باراي ر اع مدا ل دخاوز رده م اال را بب ق ة او ثل يرضب مي دد محقق داماد مصطفي( 1362 ش) در تااب "تحل ال م بررساي افت اار از نظرگااه قاب اسالمي" ب با رمي رد قهي م اجتهادي ملأوب افت ار م ق زگياري را با توجب باب ادواب شريي از تاب م سدز م ديدگاه ق ها ش عب م سدي بررسي ن اوده اساز باب اياص نت جاب ميرسد ب در اورک افت ار محت ر ابتداء مجکور بب يرضب ااال مايشاود م در ااورک اجحاف در ق ز امر بب تدو ل از ق ز اجحا ي ميشود شف عي س ديلي ( 1377 ش) در تاب "االفت ار م ما يلحقب مص االف اام م اثآااار" باا رمي رد قهي - استدالوي بعد از ب ا مفصل ملأوب افت اار م ف ام آ باا توجاب باب ادواب موجود از تاب م سدز بحث را بب ملأوب ق زگياري مايبارد نويلادده اخاتالف با ص ق ها در مورد وومم ق ز گياري يا م دوي ز آ را يک اختالف وفظي ميداند نب ماقعاي پيشينه تحقيق

84 84 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 طک عي م يادي بازار بوده م يا ايد ب مقتي محت ر مجکور بب رمش اال ميشود بادم نا چ محيمري اال را بب ق ز يادالنب يرضب مي دد ب ن ازي بب ق زگياري ن لاز م لااني ب معتقدند ق ز گياري الزم اسز ناظر بب اورک امتدااع محت ار از ب اع ااال باب ق از يادالنب نلتدد يوسفي اف ديلي ( )1385 در مقاوباي تحز يداوا "ر تاار پ اامکر م اماماا در برابار نوسا ق زنا" با اشاره بب جريا پووي ادر اسالم رابطب ق تي درنم م ديداار م رابطاب مزني آنها را مورد توجب قرار داده م مقوع نوسا ق زناي نلکي م سطح ي ومي ق زنا را با توجب بب رماياک م مدابع تاريخي ااکاک مي دد م در ادامب با رمي ارد اجتهاادي ملاأوب تع ص ق زنا را مورد بررسي قرار ميدند فل دي س درضا ( )1384 در مقاوباي تحز يداوا "ق ازگاياري از ديادگاه قاب م اقتصاد" با رمي رد م ا رشتباي مي وشد از دم فاوزه معر تاي قاب م اقتصااد م از ا قاي ميژه ق ز گياري دموز بر االنا م خدماک را بررسي ن ايد ندف االي ايص مقاوب ااکاک يدم جواز ق زگياري فتي در شرايط افت ار م انحصار توسط دموز اسز آنچب در ايص مقاوب مي آيد ب ا مدلاجم م سااماندني شاده ادواب ياام م خااص اساز اب مقتضاي نر يک از ادو ب بب اورک ملتقل مورد بررسي ماقع شده م مرافل تع ص ق ز بار االنا م خدماک ن و بب اورک مرت ب م بر اساس شرايط مختل مطرح شده اسز.1 مقتضاي ادله سرعی پيرامون موضوع قيمتگذاري در ملأوب جواز يا يدم جواز ق از گاياري از ساوي فاا م اساالمي باب دم دساتب دو ال برمي خوريم : دستب امل قوايد يامي اسز ب در قب معامالک بب طاور ياام ماورد اساتفاده ماقع شده اسز دستب دمم رماياتي ب در خصوص موضوع ق زگياري در مداابع رماياي م بر ايص بامر اسز ب لاني ب قاهل بب م دوي ز ق ازگاياري نلاتدد نااظر باب مضاع

85 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 85 دو ل خااي در ملأوب نکاشد دو ل بر ف م ميشوند از ايص رم ابتداء ادو ب يام بررساي م در ادامب رماياتي را ب در خصوص ملأوب ق زگياري مارد شده مطرح مي د م : مقتضاي قواعد عام گرمني از ي وماک شريي ب انگر آزادي ا راد نلکز بب چگاونگي ر تاار ايداا در اماوال خود مي باشد م ي ي از ايص ر تارنا تع ص ق ز اموال م خادماک مايباشاد اب آزادي در انتخاب ق ز از ايص ي وماک قابل استفاده اسز دستب ديگر از ايص ي ومااک إذ ماواک را براي تصرف در مال ام شرط ن وده اسز م با توجب باب ايد اب اجکاار ماواک بار يرضاب االي خود بب ق ز خاص محدمد ساختص آزادي ام نلاکز باب ماال خاود باوده م يادم رضايت ددي ام را در پي دارد از ايص رم ميتوا در ايص بحث از ايص دستب ن و بهره جلاز و ص با توجب بب م ور رماياک خاص در زم دب ق ز گياري بب ذ ر يک آيب م دم رمايز از ي وماک بلدده مي د م م ي ده بحث را بب بررسي رماياک خاص مو ول مي د م آيه تجارت «یا أ یه ا ال ذ ین آم ن وا ال ت أ کل وا أ م و ال کم ب ین کم ب ال ب اط ل إ ل ا أ ن ت کوون ت وار ع ن ون ت ور ا ن م ون کم» (نساء «)29/ اي لاني ب اي ا آمردهايد اموال ي ديگر را باب باطال نخورياد مگار آن اب تجارتي با تراضي از ش ا باشد» طکق ايص آيب يالمه بر ايد ب تصرف مردم در اموال ي اديگر باياد بار اسااس تجاارک اورک پييرد الزم اسز توأم با رضايز متعاامل ص ن او باشاد م چدانچاب تجاارتي در با ص نکاشد يا براساس رضايز انجام نگ رد أ ل مال بب باطل بوده فرام م م دوع اسز با توجب بب ايد ب تع ص ق ز بر اال بب اورک دستوري موجب يدم رضايز رمشدده ميشود بب مارد شده م مورد استداد ق ها قرار گر تب اسز بديهي اسز ب قوايد يام در اورتي اب

86 86 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 فا ز در امر تع ص ق ز ميباشد روايت «الناس مسلطون علی أموالهم» با ايد ب ايص فديث بب وحا سددي با ضع مواجب اسز ام ا با توجب بب ايد ب مورد توجاب ق ها قرار گر تب م مدهور بب آ ي ل رده اند ويا ضع آ ن و از ايص طريق قابل جکرا اسز م ميتوا بب آ ايت اد ن ود ق ها ايص رمايز را در جهز ااکاک مطلق تصر اک ماوک در مال خود ب ار ميگ رند م آزادي ا راد نلکز بب اموال خود را ااکاک مين ايدد (بجدوردي اوقواياد اوفقه اب 1419 ق : 381/6 ابص ادريس فل ي 1410 ق )453/2 : م از آنجايي ب تع ص ق ز بر االي ماوک باا ايص آزادي ي ل در تصر اک ماو انب م تلل ط ام بر مال خود مدا اک دارد پاس مطاابق اياص قايده تع ص ق ز بر االنا م اجکار ا راد بر يرضب آنها بر اسااس ق از خااص م داوع اسز روايت «ال يحل مال امري مسلم إال بطيب من نفسه» در ايص رمايز ب در متو رمايي از فضرک پ امکر ا رم(ص) نقل شده (فر ياملي مساهل اود عب 1409 ق ) 120/5 : تصر ف در مال ديگرا با رضايز آنها جايو م فالل ش رده شاده اسز م چدانچب ايص رضايز از طرف نر يک از ماوکنا نکاشد مال آنها بر ي اديگر فاالل نخواند شد گرچب از راه تجارک آ را لب رده باشدد بدابرايص اگر ماوک مجکاور باشاد االي خود را بب ق تي يرضب دد ب راضي بب آ ن لز لي ب اال را با آ ق ز ته اب مي دد فق تصرف در آ را پ دا ن ي دد م از آنجايي ب تع ص ق ز نارضايتي ماواک را بب دنکال دارد ويا ن يتوا تع ص ق ز را موا ق قايده قل داد رد مقتضاي ايص آيب ن ي توا ف م بب جواز تع ص ق ز ن ود م اال بر يادم جاواز دخاواز

87 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 87 مطابق قوايد ي ومي قب معاامالک ماردم در مصارف اماوال خودشاا آزادناد م تصارف ديگرا ن و موقوف بب رضايز ماوک اسز م با توجب بب ايد ب تع ص ق ز با آزادي ماي ور مدا اک داشتب م نارضايتي ماوک را بب دنکال دارد ويا تع ص ق ز بر االناا مخااو قواياد شريي اسز (يالمب فل ي 1333 ق )1007 : روايات خاص قيمتگذاري تع ص ق ز توسط ف ومز از ج لب ملاهلي اسز اب از زماا پ اامکر ا ارم(ص) ماورد بحث م گفتگو بوده م بر اساس رماياک موجود مردم در موارد مختل باا مراجعاب باب آ فضرک م اماما معصوم(ع) درخواسز تع ص ق ز بر را االنا مين ودند آنچاب در ذيال مي آيد رماياتي اسز ب با موضوع تلع ر م ق زگياري در متو رماياي مارد شاده اساز ب با نگاني مدطقي م يل ي ميتوا آنها را بب سب گرمه تقل م ن ود : در شرايط طبيعی تعيين قيمت از اختيارات مالک است گرمه ام ل از رماياک بر ايص معدا دالوز دارند ب ماوک ميتواند االي خود را بب نر ق تاي ب بخواند بب رمش برساند م دالوز اوتواماي آ م دوي از ق ازگاياري توساط دمواز مي باشد در ايص رماياک رض بر ايص اسز ب شرايط طک عي بر بازار فا م اسز مدظور از شرايط طک عي آ اسز ب امضاع بازار م ن دطور نوسا ق زنا معلاول يوامال طک عاي ن چو ا وايش يا انش ااال م ن دطاور م اوا يرضاب م تقاضاا اساز م نا چ يامال غ رطک عي از قک ل افت ار انحصار م يا تکاني در جريا بازار دخاوز ندارد - نتيجه عمومات

88 88 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 سل ة فد اط (گددم رمش) از امام اادق(ع) نقل مي دد ب رمود «: نرگاه در شهر اااليي ب ش از آنچب ب يک نفر از مردم ميخرد موجود باشد (بگونباي ب ن اب ماردم بتوانداد آ اال را ته ب ن ايدد) بر ام رماسز ب با متاع خود زياادتي را طلاب داد (آ را باب ق از بااليي بفرمشد) چو اگر اال بب مقداري باشد ب بب ن ب ماردم برساد ق از آ ااال باب جهز ار ايص رمشدده گرا ن ي شود بل ب ق ز در اورتي در بازار ا وايش مييابد ب يک نفر نرآنچب ب مارد شهر ميشود را خريداري ن ايد» (ادمق 1398 ق )389 : در ايص رمايز دم فاوز براي بازار رض شده اساز : ياک فاواز ايد اب ن اب ماردم دسترسي بب اال داشتب م ماي توانداد آنارا ته اب ن ايداد فاواز دمم ايد اب ياک نفار بطاور انحصاري اال را خريداري رده م ساير مردم دسترساي باب آ نداشاتب باشادد فاواز ام ل ن ا فاوز طک عي بازار اسز ب طکق رمايز اافب اال ميتواند سود دوخواه خود را با رمش اال بدسز آمرد م ايص ار در م وا ق ازناا تاأا ري نخواناد گياشاز بداابرايص فا م ن يتواند ايص اخت ار را از اافکا االنا سلب رده م آنها را مجکور باب يرضاب ااال با ق تي ب فا م تع ص رده ن ايد روايت دوم : صحيحة حلبی «فلکي گويد : از امام اادق يل باولالم درباره لي ب اال را ذخ ره رده م مدتظر ميماناد (تا آنرا بب ق ز بااليي بفرمشد) سؤال ردم ب آيا چد ص اري جايو اسز يا ناب فضارک رمودند : اگر اال در بازار زياد باشد بب گونب اي ب مردم بب رافتي توانايي خريد آنرا داشاتب باشدد اش اوي ندارد م اما اگر اال در بازار ناياب بوده م مردم باب آسااني قادرک ته اب آنارا نداشتب باشدد در ايص اورک جايو ن لز اافب اال آنرا افت ار رده م مردم را در فاوي روايت اول : صحيحة سلمة حن اط

89 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 89 م ن ا 1390 ق 115/3 : م فر ياملي 1409 ق )414/17 : در ايص رمايز ن و دم فاوز براي بازار رض شده اسز ي ي راماناي ااال م ديگاري کود آ در بازار چدانچب شخص در فاوز راماني اقدام بب افت ار اال ن وده م بب ام اد گرا شد ق ز در آيدده از يرضب آ خودداري ن ايد از ديادگاه اساالم بالماانع اساز الزمب چد ص فق ي ايص اسز ب لي ام را بب خاطر ايص ار ن ونش ن ارده م ام را مجکاور بب يرضب االي خود ن دد بدابرايص فا م ن ي تواند در شرايط طک عي بازار ا راد م اافکا االنا را مجکور بب رمش االناي خود رده م ق ز خااي را بر آنها مضع ن ايد جمعبندي روايات گروه او ل فاال دالوز گرمه امل از رماياک ايص اسز ب در شارايط طک عاي م ياادي باازار تع ا ص ق ز قط بدسز ماوک م اافب اال مي باشد م الزمب ايص دالوز آ اسز ب لي فاق ايتراض م تعر ض نلکز بب آ نداشتب م تع ص ق ز توسط ديگري مجاز ن لز حاکم اسالمی در شرايط طبيعی بازار نمیتواند قيمتگذاري کند تفامک ايص گرمه دم م از رماياک با گرمه ام ل ايص اسز ب در گرمه نخلز اساتفاده ف ام (م دوي ز ق زگياري از سوي فا م بر االنا) بب دالوز اوتوامي م ص بود ام ا در گارمه دم م بب دالوز مطابقي ف م ياد شده قابل ااکاک اسز روايت او ل : مرسل صدوق مرفوم ادمق در تاب «مص اليحضره اوفق ب» م ن و در تاب «توف د» چد ص نقال ماي داد ب «: بب رسول خدا(ص) يرض شد : اش براي ما نارخ االناا را تع ا ص ماي ردياد زيارا نرخنا در نوسا اسز م باال م پاي ص ميرمد فضرک رمودند : مص لي ن لتم اب خادا را ب اال در بازار موجود ن لز رنا دد» ( ل دي 1408 ق 165 /5 : م طوسي 1407 ق 160/7 :

90 90 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 خود ماگياريد تا از ي ديگر استفاده ددد م نر گاه از شا ا راند اايي خواساتدد راند اايي د د» (ادمق 1413 ق 268/3 : م ن ا 1398 ق 388 : م فر ياملي ن ا ) ايص رمايز گرچب مرسل اسز ام ا از يک طرف با وفظ «قال» نقل شده م از سوي ديگر ق ها بب آ ي ل ن ودهاند از ايص رم ضع رمايز جکرا شده م مايتاوا باب آ ي ال رد از ظانر چد ص رمايز برمي آيد ب درخواساز اااحاب از فضارک در ماورد تع ا ص ق ز اال نا مربوط بب شرايط يادي م طک عي بازار بوده م نوسا ق زناا در ااار يوامال طک عي اتفاق ميا تد چرا ب در شرايط خااص مثال : افت اار ااورک ارزاناي ق ازناا متصور ن لز پس ايد ب ااحاب دو ل درخواسز خود را گاه ارزاني م گااه گراناي االناا ب ا ميدارند استفاده ميشود ب در شرايط طک عي چد ص خواساتباي را اظهاار داشاتباناد م فضرک ن و تع ص ق ز را بديتي دانلتباند ب ف ي از سوي شارع مقدس مکدي بر جواز آ ب ا ندده اسز روايت دو م : مرسل دعائم األسالم در تاب «دياهم األسالم» از امام اادق يل باولالم نقل شده اسز ب فضرک در پاساخ باب سؤاوي درباره ق زگياري رمودند «: ام راو ؤمد ص يل باولالم براي ن چ س ق از تع ا ص ن رد م ام ا نر س در مقايلب با معامالک رايج مردم رمگياري مي رد بب مي گفتب ميشد : ن ا گونب ب مردم خريد م رمش مي ددد ي ل ص م گرنب از بازار داره گ ر! مگر ايد اب االي ام بهتر از االي ديگرا بوده باشد» (ت ي مغربي 1385 ق 36/2 : م نوري 1408 ق : )277/3 در ايص رمايز امام اادق يل ب اولالم با ت ل ک بب شا وه ام راو اؤمد ص يل اباولاالم از تع ص ق ز خودداري مي دد م ايص ي ل رد فضرک بر م دوي ز ق ازگاياري دالواز با بديتي ب درباره آ سخدي با مص نفرموده اسز مالقاک دم پس بددگا خدا را بب فاال

91 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 91 مالفظب د م ن چ دالوتي بر م دوي ز ق ز گياري از آ استفاده ن ايشاود م باتوجاب باب اطالق رمايز ميتوا ف م ياد شده را در ن ب شرايط اابز دانلز پاس مايتاوا يادم جواز ق زگياري در شرايط يادي بازار را نم از ايص رمايز استفاده ن ود روايات سو م چهارم پنجم ششم و هفتم : ايص دستب از رماياک بر ايص معدا دالوز دارند ب تدب ر ق زناا ياک أمار غ کاي باوده م از دسز انلا نا خارج اسز م اه ب معصوم ص(ع) ن و با ب ا ايص مطلب نر گوناب ملاؤمو تي را نلکز بب تع ص ق ز از خود سلب ن ودهاند :.1 مرسل ابیحمزه ثمالی : «ابوف وه ا اوي نقل مي دد ب : نود امام سجاد يل باولالم سخدي از گراني ق زنا بب م اا آمد فضارک رمودناد : از گراناي آ ت ل فاي متوجاب ماص ن لاز اگار گارا شاود باا ام(خدا)سز م اگر ارزا شود ن و با امسز» (طوساي 1407 ق 321/6 : م اادمق 1413 ق : 267/3 م ل دي 1408 ق 81/5 : م فر ياملي 1409 ق )431/17 : بااا قطااع نظاار از ضااع سااددي ماايتااوا ايااص رمايااز را از ج لااب ادو ااب م دوي ااز ق ز گياري مطرح رد بب ايص ب ا ب : طرح ملأوب گراني ق زنا نود امام با اياص نادف انجام شده اسز ب از سوي امام ق ز خااي بر االنا مضع شود ام ا فضرک در پاساخ چد ص ملنوو تي را از خود سلب ن وده م امر تادب ر ق ازناا را باب خاداي متعاال نلاکز ميدند دارد در فاو ب اگر تدها ش وه ام راو اؤمد ص يل اباولاالم در برخاورد باا تج اار متخل ا را

92 92 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 «ابوف وه ا اوي از امام سجاد يل باولالم نقل مي دد ب رمود : خاداي متعاال رشاتباي را بر نرخنا گ ارده اسز تا امر آنرا تدظ م م تادب ر داد» ( ل داي 1365 ش 163/5 : اادمق 1413 ق 268/3 : م 1398 ق 389 : فر ياملي 1409 ق )432/17 :.3 مرسل محمد بن أسلم : مح د بص أسلم از امام اادق يل ب اولالم نقل مي دد ب رمود «: خاداي متعاال باراي امار ق تها رشتب اي را گ ارده اسز ب آنها را تدب ر دد تا ق تها در اار قل ز م ثرک گارا م ارزا ندوند» ( ل دي 1365 ش 162/5 : فار يااملي 1409 ق 431/17 : مجللاي 1404 ق : )147/5 دالوز ايص دم رمايز بر م دوي ز ق زگياري چددا رمشص ن لز از ايص رم گرمناي از ق ها ايص دم رمايز را بب يدوا مؤي د بر م دوي ز ق ازگاياري برشا ردهاناد (نجفاي 1368 ش :)486/22 : انس بن مالک نقل میکند که : «مردم خدمز فضرک پ امکر ال ي اهلل يل ب م آوب يرضب داشتدد : يا رسول اهلل ق زناا بااال ر تب م گرا شده اساز باراي ماا ق از تع ا ص ن اي اد فضارک رمودناد : ن اناا خادا ق زگيار اسز م ن وسز ب رمزينا را ميبددد م ميگدايد م رزق ميبخدد م نر آيداب مص ام دمارم ب خدا را ديدار دم در فاوي ب ن چ يک از ش ا در خو م ياا ماال از ماص دادخواني ن دد» (اوقوميدي بيتا 741/2 : م اولجلتاني 1410 ق 134/2 : م اوک هقي بايتاا :.)29/6.2 صحيحة ابیحمزه ثمالی :

93 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 93 ن ردي نود رسول خدا ال ي اهلل يل ب م آوب آمده م يرضاب داشاز : اي رساول خادا ق از تع ص ص فضرک رمود : بل ب ديا مي دم مرد ديگري آمده م يرض رد : اي رسول خادا ق ز تع ص ص فضرک رمودند : ايص خداسز ب ق زنا را باال م پاي ص مايبارد م ماص ام دمارم خدا را در فاوي مالقاک دم ب ظل ي از مص بب لي نرس ده باشاد» (مح اد باص يويد اوقوميدي : بيتا 135/2 : ابودامد سل ا بيتا 310/9 : ب هقي بيتا )405/4 : ايص دم رمايز ن و مطلق بوده م شامل ت ام شرايط فا م بر بازار ميشوند م ن ايتاوا ادياء رد ب مختص بب شرايط خااي از قک ل افت ار انحصار م امثال آ اسز زيرا گراني ق زنا ن انطور ب در شرايط افت ار انحصار م تکاني م ص اساز در شارايط ياادي م طک عي بازار ن و محقق اسز بدابرايص ايص دم رمايز در رض شرايط طک عي ن و قابل طارح نلتدد م فضرک بب طور مطلق ق زگياري را از مصاديق ظلم باب بدادگا قل اداد ارده اسز روايت هشتم : مردم بايد آزاد باشند جابر از فضرک پ امکر ا رم(ص) نقل مي دد اب رماود «: بدادگا خادا را باب فاال خاود ماگياريد پس خدا رمزي برخي را از برخي ديگر تأم ص مين ايد م چدانچب لاي از شا ا مدورتي خواسز با ام بب خ رخاواني ر تاار ن اي اد» (فاا ظ اف اد اوکواا ري 1420 ق : )283/3 روايت نهم : دخالت در قيمتها آتش جهنم را به دنبال دارد معقل بص يلار نقل مي دد «: از فضرک پ امکر ا رم(ص) شاد دم اب رماود : اگار لاي در بازار ملل ص مارد شده م بخواند ق زنا را ا وايش دند تا گراني فااال شاود بار خادا - ابوهريرة نقل میکند که :

94 94 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 )282/3 مطابق ايص دم رمايز ن و ن چ س فق دخاوز در ق ز بازار را نداشتب م ق ازناا تابع يوامل طک عي بازار نلتدد جمعبندي و نتيجه بحثروايی از رماياتي ب ب ا شد ميتوا چد ص نت جب شود ب در شرايط يادي م طک عاي باازار نا چ س فق اي ال زمر نداشتب م ن يتواند ق ز خااي را بار باازار تح ال م باب دنکاال آ اافکا االنا را مجکور بب تکع ز از آ ق ز ن ايد در شرايط خاص صاحبان کاال مجبور به عرضه کاال میشوند برخي رماياک ف ايز از ايص مي ددد ب فتي در شرايط خاص اقتصادي ن و تع ا ص ق از اح ح ن لز م از مدظر اسالم راه جلوگ ري از آنها رمش ديگري ميطلکد شرايط خااص ب مي تواندد جريا يادي بازار را تحز تأا ر قرار داده م بب س ز م سوي خاااي نادايز ددد يکارتدد از : افت اار انحصاار م تکااني برخاي از تج اار باا إي اال س اساز مياژه م بهرهبرداري خاص از آ بب دنکال انداف سودجويانب خود نلتدد از ايص رم رماياک مربوط بب نر يک از ايص يداميص را جداگانب بحث مي د م : الف) وضعيت احتکار روايت او ل : اح حة يکد اهلل بص مدصور يکداهلل بص مدصور از امام اادق يل باولالم نقل مي دد ب رمود «: در زما پ امکر گددم ت ام شد ملل انا نود فضرک آمده م يرضب داشتدد : اي پ امکر خدا گددم ت ام شده م جاو ناود الني در جايي مجود ندارد بب ام رما ده تا آنرا بب مردم بفرمشد پ امکر ف د م اداي خادا اسز ب جايگاه ام را در رمز ق امز در آتش قرار دند» (فا ظ اف د اوکواا ري 1420 ق :

95 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 95 آنرا ب رم آر! م نر طور ب خواني بفرمش م آنرا فکس ن اص» ( ل داي 1408 ق 165/5 : م طوسي 1390 ق )114/3 : دالوز فديث بر ايد ب ميتوا محت ر را مجکور بب رمش رد گويا م شافاف اساز ام ا ايد ب ق زگياري بب طور مطلق م دوع اسز يا در موارد خااي جايو ميشاود از اياص رمايز قابل اساتفاده ن لاز م ق هاا ن او در اياص جهاز اخاتالف دارناد اب در طارح ديدگاهناي قهي بحث خوان م ن ود روايت دو م : روايت ضمره ض ره از ام راو ؤمد ص نقل مي دد ب رمود «: رمزي پ امکر بر محت ريص يکور رده م دستور داد االي افت ار شده را بب بازار م جايي ب در ديد مردم اسز رماناب ساازند يادهاي باب فضرک يرضب داشتدد : اش بر آنها ق ز تع ص ن ايي فضارک از اياص ساخص غضاکداك شدند بب اندازه اي ب غضب از چهره ايدا پ دا بود پس رمودند : مص بر ايدا ق ز تع ص دم ق ز قط م قط بدسز خدامند متعال اسز م نر مقز بخواند آنرا بااال مايبارد م نر مقز بخواند آنرا پاي ص مي آمرد» (طوسي 1390 ق : ن ا 1407 ق 167/7 : م فر ياملي 1409 ق 229/17 : م.)430 با ايد ب سدد ايص رمايز ضع بوده م ن يتوا براي ااکاک مطلب بب آ استدالل رد ام ا با قطع نظر از ايص ضاع دالواز آ نام بار اجکاار محت اريص م نام بار م دوي از ق ز گياري بر االي افت ار شده رمشص اسز يالمه بر ايد ب فضرک در چد ص شرايطي ن و أمر ق زنا را بب خدا ماگيار ن وده م خود را در ايص جهز بياخت ار ميداناد ام اا اياص سؤال مطرح اسز ب آيا محت ريص مي تواندد بب نار ق تاي اب بخوانداد ااال را در باازار يرضب ددد گرچب ق تي باشد ب مردم قدرک خريد با آ ق ز را نداشاتب باشادد از اياص رده م رمود : اي ال! ملل انا گفتدد ب گددم ت ام شده م تدها اند ي نود تو باقي اساز

96 96 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 روايت سو م : مرسل دعائم األسالم در دياهم األسالم رمايتي از ام راو ؤمد ص يل باولالم نقل شده ب ايدا بب ر اياة باص شاداد بجلي قاضي انواز چد ص نوشتدد «: مردم را از افت ار پرن ودار م نر س افت ار ارد ام را فري دردناك ده م ساس با ب رم آمرد اجداس افت ار شده ام را مجازاک ص» (ت اي مغربي 1385 ق 36/2 : م نوري 1408 ق )277/13 : دالوز ايص رمايز ن و با قطع نظر از ضع سددي رمشص اسز چارا اب در آ نا چ دستوري نلکز بب ق زگياري داده ندده م فضرک يقوبز محت ريص را اجکار بار يرضاب اال ميداند روايت چهارم : نامه اميرالمؤمنين عليهالسالم به مالک اشتر در يهدنامب ام راو ؤمد ص يل ب اولالم بب ماواک اشاتر چدا ص آماده اساز «: پاس از افت اار جلوگ ري ص ب پ امکر از آ جلوگ ري مين ود بايد خريد م رمش در جامعب اسالمي باب سادگي م با موازيص يدل انجام گ رد با نرخنايي ب بب رمشدده م خريادار زيااني نرسااند لي ب پس از مدع تو افت ار دد ام را فر ده تاا يکارک ديگارا شاود اماا در فار ام اسراف ن ص» (س درضي 1414 ق 436 : م ناوري 1408 ق 275/13 : م فار يااملي 1409 ق : )427/17 سدد ايص يهدنامب معتکر بوده م اش اوي از اياص جهاز متوجاب اياص رماياز ن ايباشاد (نجاشي 1407 ق 53 : م طوسي 1407 ق )115 : م دالواز آ ن او بار اجکاار محت اريص بار يرضب االناي خود رمشص اسز ام ا از آ جهز ب ميتوا بار ااالي محت اريص ق از تع ص رد دالوز رمشدي ندارد م از ماژه «يقوبز» نم ب در رمايز آمده ن يتوا در ايص جهز استفادهاي ن ود بدابرايص ايص رمايز دالوتي بر جواز ق زگياري ندارد ن انطور اب رمايز ف م ايص رض استفاده ن يشود

97 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 97 از مج وع رماياک شده در موضوع افت ار نت جب ميگ ريم ب بايد محت ريص االنااي خود را بب مردم يرضب ددد م بب نر ق تي ب خواستدد بب ايدا بفرمشدد م تع ص ق ز بر آنها جايو ن لز ام ا سؤال ايص اسز ب يدم جواز ق زگياري در ايص مورد بب طور مطلاق اابز اسز يا بلتب بب شرايط خااي اسز ب) وضعيت انحصار مدظور از انحصار ايص اسز ب يک يا چدد نفر ت اام االناا را در اخت اار داشاتب م گاردش بازار را بدسز گ رند م نر مقز ب خواساتدد ااال را رماناب باازار ارده م نار زماا اب بخواندد بازار را از جدس مورد ن از مردم خاوي نگب دارند تا با نر ق تي ب مايخوانداد آ را در راز مداسب بب رمش رساندد روايت او ل : صحيحه سلمه حن اط «سل ب فد اط (گددم رمش) نقل مي دد ب امام اادق يل باولاالم از ماص در ماورد شاغلم سؤال رمود يرض ردم گددم رمش نلتم م گااني مقازناا باازار رماج خاوبى دارد م پارها از امقاک لاد اسز م ناچار آ را انکار مى دم رمود : دربااره آ يل اا آ دياار چب مىگويدد يرض ردم مىگويدد : محت ر اسز رمود : غ ر از تو لى نلز اب آ را بفرمشد يرض ردم «: مص از نوار جوء جوهاى با ش ن اى رمشام» (يعداى ماص از ناوار رمشدده يک رمشدده ب ش ن لتم) رمود : در ايص اورک اش اوى ندارد مرد از قاريش بود ب بب ام ف م بص فوام مىگفتدد م ش وهاش ايص بود ب نر گاه گدادم م خوارباار مارد مديدب مىشد ام ن ب آ را يک جا مىخريد م رسول خدا ال ى اول ب يل ب م آوب گايرش بار م ا تاد ام را نص حز رده رمود : ا ف م پلر فاوام! زنهاار از ايد اب ارزاق ماردم را انکار دى م بب انتظار گرا شد آ باشى» (ش خ طوسي 1390 ق 115/3 : م ن اا 1407 ق : م دوي ز آ ن و استفاده ن يشود

98 98 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 )428/17 ذيل رمايز ب مربوط بب داستا ف م بص فاوام اساز مرباوط باب موضاوع انحصاار مي شود ب پ امکر ام را از ايص ار نهي رمود م از آنجايي ب امام اادق يل اب اولاالم اياص داستا را بر مضع ز سل ب فد اط تطک ق ن ودند استفاده مي شود ب ف م افت ار م انحصار مت حد اسز روايت دو م : عهدنامه مالک اشتر ي ي ديگر از رماياتي ب مي توا از آ ف م انحصار را استفاده رد يهدنامب ام راو اؤمد ص يل ب اولالم بب ماوک اشتر مي باشد ب فضرک در آ توا بناي متعددي را نلکز بب تج ار ب ا ن وده م مي رمايدد «: ايص را نم بدا ب در م ا بازرگانا لاني نلاتدد اب تداگ نظرند م بر معاملب بخ ل بوده م افت ار ددده مدا ع نلتدد م در معامالک سخز ميگ رند م ايص براي جامعب زيانکار م ي ب بورگي بر زمامدار اسز پس از افت ار جلاوگ ري اص اب رسول خدا از آ جلوگ ري مي رد» (س د رضي 1414 ق )436 : مرفوم م رزا فک باهلل خويي از شارف ص نهج اوکالغب تعک ر «افت اار مداا ع» را غ ار از «افت ار اال» ب ا رده م معتقد اسز ب افت ار مداا ع خاارج از مصاطلح قهاي افت اار اسز افت ار در ااطالح قهي بر افت ار اجداس اطالق ميشود نب افت ار مدا ع ايداا از افت ار مدا ع بب شر زناي انحصاري م انحصاراک سارمايباي تعک ار ماي داد اب در آنهاا افت ار اال مجود ندارد (ناش ي خويي 1358 ش )274/2 : بب نر فال فضرک افت ار مدا ع را نم مددأ ضرر براي ي وم مردم معر اي ن اوده م بب ف م اسالم بايد جلوي اياص ضارر گر تاب شاود پاس ي اي ديگار از مظااي فاا م جلوگ ري از افت ار مدا ع مي باشد يالمه بر ايد اب باياد از افت اار اجدااس م االناا ن او 160/7 م ل دي 1408 ق 165/5 : م ش خ اادمق 1413 ق 266/3 : م فار يااملي 1409 ق :

99 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 99 بب نر فال ن انطور ب از افت ار اجداس بايد جلوگ ري بب ي ل آيد از افت ار مداا ع ن و بايد جلوگ ري شود چرا ب نر دم مورد موجب ضرر بر ي اوم ماردم اساز م الزماب نهي ايص اسز ب فا م بازار را بب گونباي دترل ن ايد اب زم داب باراي اساتفاده يادالناب ي وم مه ا گردد اما ايد ب در ايص موارد بر فاا م الزم اساز اب ق از خاااي را تع ا ص ن ايد از ايص يهدنامب استفاده ن يشود (ن ا ) ج) وضعيت تبانی از ج لب شرايط خاص مضع ز تکاني اسز م مدظور از تکاني قرار م تکاني بر ااري اساز ب ب ص چدد نفر تحقق مييابد براساس رماياک تکاني تا زماني اب مقدماب معصا ز نکاشاد بالمانع اسز بدابرايص اگر چدد تاجر در مورد يرضب اال با ق ز مدخصاي باا نام تکااني ددد چدانچب آ ق ز اجحاف بر مردم م خريدار باشد بايد از آ اجتداب رد ب رماياز ذيل دالوز رمشدي بر ايص أمر دارد : «ابوجعفر وازي نقل مي دد ب رمزي امام اادق يل باولاالم غاالم خاود مصاادف را خواسز م بب ام نوار ديدار داد م رمود : آماده ملا رک بب مصر شو خانوادهام زياد شدهاند مصادف جدس خريده م آماده شد م با يدهاي از تج ار بب طرف مصر فر ز ردند ن د ب نوديک مصر رس دند با قا لباي ب از مصر خارج شده بود مواجاب شاده م از ايداا مضاع اجداسي را ب با خود بب مصر مي بردند را پرس دند م آنها پاساخ گفتداد اب اياص جادس در مصر موجود ن لز ارمان ا با ي ديگر نم قلم م نم پ ا شدند ب نار ديدااري را باب يک ديدار سود بفرمشدد پس از رمش سود خاود را برداشاتب م باب طارف مديداب باب راه ا تادند مصادف در فاو ب دم لب در دسز داشز خدمز امام رس ده م يرضاب داشاز : دايز شوم ايص لب اال سرمايب اسز م ايص لب نم سود آ فضرک رمودناد : اياص جلوگ ري ن ايد

100 100 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 فضرک با شد د آ رمودند : سکحا اهلل ش ا نم قلم ميشويد ب باب ازاء نار ديداار ياک ديدار از ملل انا سود بگ ريد پس لب نوار ديداري را برداشز م رمود : مص افت ااج باب چد ص سودي ندارم ساس رمود : اي مصادف! پ ار با ش دا ر ساادهتار از بدساز آمرد رمزي فالل اسز» ( ل دي 1408 ق )162/5 : با ايص ب فديث از نظر سدد ضع اسز ام ا ايرادي از ايص جهز مارد ن يشود چرا ب فرمز اجحاف بر ملل انا از قوايد ل ي ب در جاي خاود باب ااکااک رسا ده ااباز اسز م ام ا جواز تکاني بر غ ر معص ز ن و با رماياک خااي اابز ميشود ب ياک ماورد از آ را در ايدجا ميآمريم : «يکداهلل بص سل ا از امام اادق يل باولالم نقال ماي داد اب ايداا در ماورد چداد تاجري ب مارد مدطقباي شده م نم پ ا ميشوند ب بب نار ق تاي اب خواساتدد جادس خود را بفرمشدد رمود : اش اوي نادارد» (شا خ طوساي 1407 ق 161/7 : م شا خ اادمق 1413 ق )266/3 : بدابرايص گرچب ايص رمايزنا از نظر سددي ضع نلتدد اما مدوول آ نا باا ي ومااک م رماياک ديگر قابل ااکاک اسز يعدي تکاني بر انجام ار فرام نامدرمع اما تکاني بار اار فالل مدرمع اسز جمعبندي روايات خاص از مج وع افاديث پ امکر ال ي اهلل يل ب م آواب م رمايااک اه اب اطهااريل هماولاالم بدساز مي آيد ب در شرايط يادي م طک عي بازار لي فق ق زگياري بر االنا م اموال مردم را ندارد م در شرايط افت ار فا م اسالمي مظ فب دارد محت را را بب يرضب االناا سافارش م در موارد امتداع مجکور بب يرضب ن ايد ام ا فق ق زگياري ندارد م تدها از نامب فضرک سود زياد اسز مگر ش ا چب رده ايد مصادف شرح ماجرا را خدمز فضرک ب اا ارد

101 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 101 سهل م با ترازم درسز م با بهايى اورک گ رد ب بر ن چ يک از دم طرف معاملاب ساتم نرمد» (س درضي 1414 ق )436 : يعدي در بازار اسالمي بايد داد م ستد بر اساس ماوازيص يادالنب م با ق ز نايي انجام گ رد ب ن چ اجحا ي نب در فق بايع م نب در فق مدتري رما ندود چدان ب رمشص اسز ايص مطلب ن چ دالوتي بر فق ق ز گياري از طرف فا م شرع ندارد م ن انطور ب برخي از شارف ص نهجاوکالغب توض ح دادهاند «: ادياي اکاوک جاواز ياا وومم تلع ر از رماياک خصواا از يکارک نقل شاده از يهدناماب ماردمد اساز» (ناشا ي خويي 1358 ش 274/3: م س د مح د باقر ادر 1407 ق )691 :.2 ديدگاههاي فقهی درباره قيمتگذاري در ايص بخش بب ب ا ديدگاه ق ها در موضاوع ق ازگاياري م بررساي ادواب آنهاا مي پردازيم اما از آ جا ب قهاء در دم صل شرايط طک عي م شرايط خاص بب ب اا ديدگاهناي خود پرداختباند ما ن و تحز دم يدوا بب بررسي اقوال م نظاراک مطارح شده ميپردازيم قيمتگذاري در شرايط طبيعی بررسي ديدگاهناي مختل در ايص مورد ندا مي دند ب ق ها در ف ام باب يادم جاواز ق ز گياري در شرايط طک عي اختال ي ندارند م مرفوم ش خ طوسي ن و از آ نفي خالف ن وده اسز (ش خ طوسي 1387 ق )195/2 : اوکتب برخي از ايدا يدم جواز را موقاوف باب يدم رضايز اافکا اال ن ودهاند (فل دي ش رازي بيتا )279 : ب اياص شارط اختال اي ب ص ق ها ايجاد ن ي دد چرا ب اگر اافکا اال راضي بب تع ا ص ق از از جاناب غ ار باشدد بب مثابب ايص اسز ب خود بر اال ق ز تع ص ردهاند آنچب در ايص مقام مهم اساز ام راو ومد ص يل باولالم در يهدنامب ماوک اشتر بدسز ميآيد اب رماود «: داد م ساتد باياد

102 102 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ميپرداريم : ادله عدم جواز قيمتگذاري در شرايط طبيعی ق ها مع وال بب ي وماتي ن چو «اوداس ملل طو يلي امواوهم» م نظاير آ (يالمب فل اي 1410 ق 515/2 : م ن ااا 1414 ق 69/12: م شاا خ طوسااي 1407 ق )212/3 : م ن دطااور برخي از رماياک خاص ب در بخش ام ل مقاوب ذ ر شد ت ل اک جلاتباناد مرفاوم شا خ طوسي در «مکلوط» م مرفوم يالمب فل ي در «نهايب» بب رمايز ابينريره استدالل اردهاناد (ش خ طوسي 1387 ق 195/2 : م يالمب فل اي 1410 ق )515/2 : در ب اا اساتدالل باب اياص رمايز ميتوا گفز ب : در شرايط طک عي بازار نرخ االناا م خادماک معلاول يرضاب م تقاضا م شرايط زماني م م اني م اجت ايي اسز ب ن گي بب نحوي بب مدا ز خدامناد م اراده ام در نظام نلتي مدتهي مي شود بب ن ص جهز رسول خدا از تع ص ق ز بر االناا اجتداب ن ود س دمح د فل ديش رازي ن او رماياز ضا ره را دو ال اياص ديادگاه قارار داده اساز (فل ديش رازي بيتا )279 : م با ايد ب ايص رمايز مربوط بب شرايط افت اار اساز اماا در ذيل آ ب فضرک مي رمايد «: ق ز قط بدسز خدا اسز م نر مقز بخواناد آنارا بااال مي برد م نر مقز بخواند آنرا پاي ص ميآمرد» يک ف م ل ي استفاده ميشاود اب در نا چ فاوي فتي در فاوز افت ار لي فق تع ص ق ز بر االنا را ندارد مجب ديگري ب در استدالل بب ايص رمايز ميتوا گفز ايص اسز ب : اگر دالواز اياص رمايز م رماياک مدابب آ بر يدم جواز ق زگياري در شرايط افت ار ت ام باشد پس باب طريق اموي ميتواند دو ل بر يدم جواز آ در شرايط يادي ن و باشد الزم بب ذ ر اسز ب سدد رمايز نا ضع باوده م از درجاب ايتکاار سااقط نلاتدد م بررسي ادو ب يدم جواز ق زگاياري در شارايط طک عاي اساز اب در ذيال باب ب اا آنهاا

103 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 103 بب ايدگونب رماياک ت ل ک جلتباند بب نر فال يدم جواز ق زگياري در شارايط طک عاي با توجب بب رماياک اح حي ب در بخش ام ل گيشز اابز ميشود م از ايدگونب رماياک در فد مؤي د ميتوا بهره جلز برخي از ق ها ن و چد ص ب ا داشتباند ب : ق زگياري بر االنا براي آ اسز ب بار ي وم مردم اجحاف ندود م مردم بتواندد بب رافتي االناي مورد ن از خود را از باازار ته اب ن ايدد فال اگر س اسزناي ف ومتي بب گونباي باشد ب مد ل گراني نب تدها فال نداده بل ب بايث کود اال گردد ضرر مضايفي بر مردم مارد خواند شد مرفوم «يال مب فل اي» برايص بامر اسز ب ق زگياري موجب چد ص مد لي شاده م فاال ماردم از مضاعي اب نلز بدتر ميشود چو ايص ار بايث ميشود تج ار االناي خود را از بازار ج اع ارده م از يرضااب آنهااا خااودداري ن ايدااد (يالمااب فل ااي 1414 ق 169/12 : م ن ااا 1410 ق : )515/2 جمعبندي ديدگاه فقيهان در شرايط طبيعی براي م دوي ز ق ز گياري يالمه بر ي وماک ادو ب خااي ن و مجود دارد اب ق هاا باا ت ل ک بب آنها يدم جواز ق زگياري را در شرايط طک عي پيير تباند قيمتگذاري در شرايط خاص مدظور از شرايط خاص مواردي ن چو افت ار تکاني م انحصار اسز ب در يک جهز با نم مدترك بوده م ميتوا اد ياء رد ب مالك ف م جواز يا يدم جاواز ق ازگاياري در ن ب آنها داهر مدار ايص جهز مدترك مي باشد م آ يکارک اسز از اجحاف در ق ز چب اجحاف در فق رمشدده م اافب اال م چب اجحاف در فق مدتري م خريدار م با ايد ب معلوم ن لز ب ق ها با مجود افاديث اح ح م معتکري ب در ايص باب مجود دارد چارا

104 104 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ف م ميتوان م ف م آنرا در تکاني م انحصار ن و قايل شويم مطابق قوان ص شريي فا م ميتواند محت ر را مجکور بب يرضب اال داد م اياص ف ام مورد اتفاق ق ها اسز (ج اال اواديص فل اي 1407 ق 370/2 : م اضال مقاداد 1404 ق : 42/2 م بحراني 1405 ق )64/18: ام ا ايد ب يالمه بر اجکار فق ق زگياري ن و دارد يا نب مورد اختالف ماقع شده م پدج ديدگاه در ايص زم دب از تابناي قهي بدسز ميآيد ب باب ب ا آنها ميپردازيم : ديدگاه اول : جواز قيمتگذاري به طور مطلق مرفوم مف د قايل بب ايص نظريب شده (مف اد 1413 ق )616 : م بداا باب نقال مرفاوم يالماب مرفوم سال ر ن و ايص ديدگاه را برگويده اسز (يالمب فل ي 1333 ق )1007 : مدظور ايدا از «مطلق» با توجب بب دو لي ب اقامب ردهاند ايص اسز ب فق ق زگياري در ن اب فاال بار فا م اابز اسز چب ايد ب محت ر اال را بب ق ز نايادالنب يرضب دد م چاب باب ق از مداسب آنرا بفرمشد در دو ل ايص ديدگاه گفتب شده اسز ب : چدانچب فا م ق ز تع ص ن دد اياده اجکاار مدتفي شده م موجب نقض غرض مي شود چرا ب ام اا دارد محت ار ااال را باب ق تاي يرضب دد ب مردم توانايي خرياد آ را نداشاتب باشادد م در ايدصاورک اياده اجکاار اب دسترسي مردم بب االي مورد ن از آنها اسز از ب ص ميرمد ياالمه بار ايد اب چدا ص ق تاي اضرار بب مردم بوده م اضرار در اسالم نفي شده اسز از ايص رم الزم اسز فا م يالمه بار اجکار ق ز خاا ي را ن و بر اال مضع دد تا مردم باب رافتاي تواناايي ته اب آ را داشاتب باشدد ( اضل مقداد 1404 ق 42/2 : م يالمب فل اي 1333 ق 1007 : م ج اال اواديص فل اي 1407 ق )370/2 : ق ها ايص بحث را تحز يدوا افت ار مطرح ردهاند ام ا با توجاب باب اشاتراك در جهاز

105 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 105 ايص ديدگاه در ب ص ق ها يک نظر شاذ شداختب شده م از سوي بل اري از ايداا مخااو با قوايد م ي وماک شريي شداختب شده اسز (يالمب فل ي ن ا ) ديدگاه دوم : ممنوعيت قيمتگذاري به طور مطلق مرفوم ش خ طوسي ايص ديدگاه را در تابهاي خود اخت اار ن اوده (شا خ طوساي 1400 ق : 374 م ن ا 1387 ق )195/2: م مرفوم يالمب ن و در چدد تاب خود ايص نظار را برگوياده م آنرا بب مدهور م ا ثر ق ها نلکز داده اسز (يالماب فل اي 1414 ق 168/12 : م ن اا 1333 ق 1007 : م ن ا 1314 ق 160/1 : م ن ا 1410 ق )515/2 : چدان ب محقق فل ي ن و در «شرايع» قايل بب ايص ديدگاه شده اسز (محقق فل اي 1408 ق )15/2 : مدظاور ايداا از م دوي ز ق زگياري بب طور مطلق ايص اسز ب فا م ن يتواند بر االنا ق از خاااي را تع ص ن ايد چب ايد ب ام اال را بب ق ز نايادالناب يرضاب داد م چاب ايد اب ق از آ يادالنب بوده م مردم بب رافتي توانايي ته ب آ را داشتب باشدد يالمه بر ي وماک م رماياک خاص ادوب ديگري ن و در تابناي قهاي باراي ااکااک ايص ديدگاه ذ ر شده اسز ب در ادامب بب آنها اشاره ميشود : دليل اول : عمومات مواردي ن چو «اوداس مللطو يلى أمواوهم» م «و ا ت أ ل وا أ م او او م ب اد م ب او ک اط ال إ و اا أ ت و ت ج ار ي ص ت ر اض» م «ال يحل مال امرء مللم اال بط ب مص نفلب» از ج لاب ي ومااتي نلتدد ب در الم ق ها بب آنها استدالل شده اسز ( اضل مقداد 1404 ق 42/2 : م ج اال اوديص فل ي 1407 ق 371/2 : م يااملي 1419 ق 361/12 : م ساکوماري 1413 ق )34/16 : م دالوز آنها بر م دوي ز ق زگياري در بخش ام ل مقاوب بب تفص ل ب ا شد بررسی ديدگاه

106 106 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 شده اسز بب ايص ب ا ب : در مضع ز افت ار بب مجرد يرضب اال م ن اياا ارد آ در بازار موضوع افت ار مدتفي مي شود م از آنجايي ب ندف از تع ا ص ق از از با ص ر اتص افت ار م دسز يا تص مردم بب اال اسز م ايص ندف با يرضب اال دسز يا تدي اساز وايا دو لي براي تع ص ق ز باقي ن يماند يالمه بر ايد ب ق زگياري موجب مفلده ن و اسز چو توو د م يرضب دددگا االنا مقتي متوجب شوند ب ق از خاا اي بار ااالي آنهاا مضع شده م آنها در رمش االي خود آزاد ن لتدد از يرضب آ خودداري مي دداد م اياص ار نب تدها موجب ضرر مضاي بر مردم اسز بل ب توو د م يرضب را ن و با مد ل جاد ي مواجب مي دد بدابرايص تع ص ق ز از سوي فا م نم مصرف ددده را متضارر ماي داد م نم بايث ضرر در ناف ب توو د م يرضب اال ميگردد م باتوجب بب ايد ب ضرر در اسالم نفاي شده اسز ويا ف م بب م دوي ز ق زگاياري مايشاود (يالماب فل اي 1333 ق 1007 : م سکوماري 1413 ق )34 /16 : دليل دوم : روايات خاص رماياک متعددي در ايص قل ز براي ااکاک ديدگاه مي ور ماورد اساتداد ماقاع شاده اساز و ص ن ب ايص رماياک معتکر نکوده م برخي از آنها از نظر سددي ضاع مايباشادد شا خ طوسي در «او کلوط» م ابص ادريس در «اولراهر» بب رمايز اباينرياره اساتدالل اردهاناد (ش خ طوسي 1387 ق 195/2 : م ابص ادريس فل اي 1410 ق )239/2 : يالماب فل اي ن او در تابهاي خود بب رماياتي چو اح حب يکداهلل باص مدصاور ااح حب يکاداهلل باص سال ا رمايز ض ره م مرسل ادمق م ن و برخي از رماياک انل سدز از قک ل رماياز اناس باص ماوک ت ل ک جلتب اسز (يالمب فل ي 1333 ق 1007 : م ن ا 1414 ق )168/12 : ق هاا قايده «الضرر» ي ي ديگر از ي وماتي اسز ب در الم برخي از ايدا بب آ اساتدالل

107 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي ق 361/12 : م نجفي 1368 ش 485/22 : م سکوماري 1413 ق )34/16 : دليل سوم : اصاله البرائه جواز ق زگياري توسط فا م شرع يک ف م شريي اسز اب اکاوک آ ن ااز باب دو ال شريي دارد م چدانچب ما در مجود دو ل شريي شک د م چدا ص ت ل فاي بار فاا م ااباز ن ي شود ابص ادريس ايص دو ل را براي ااکاک يدم جواز ق زگياري ب ا رده اساز (اباص ادريس فل ي 1410 ق )239/2 : بررسی ديدگاه بايد توجب داشز ب مکارزه با افت ار م امثال آ بب مدظور ايجاد تعادل ب ص يرضاب م تقاضاا م دترل بازار اسز م رمشص اسز ب ايجاد چد ص فاوتي مدحصر بب ق زگاياري ن لاز م با توجب بب رماياک مدع از ق ز گياري فت ي األم ا نکايد اقدام بب آ ن ود ام ا اگار فاا م بب اجکار محت را ا تفاء رده م اقدام ديگاري انجاام ندناد م ساودجويا ن او از رااز استفاده رده م بب يرضب االي خود بب ق تي ب مردم قدرک خريد با آ ق ز را ندارناد اقدام ددد آيا فا م مظ فب ديگري در قکال آنا ندارد م اگر در مواقع خاص مدا ل جاو با مضع ق ز بر االنا فل ندود آيا باز نم فا م فق ق زگياري ندارد ايص سؤالنا بر اافکا ايص ديدگاه مطرح اسز بدابرايص ن يتوا اد ياء رد ب رماياک ق ازگاياري باب طور مطلق ناظر بب م دوي ز آ نلتدد يالمه بر ايد ب در بعضي از ايص رماياک ق ز باب خدا نلکز داده شده اسز در فاو ب برخي از ق زنا ظاو انب بوده م باب ضارر جامعاب م مصرف ددده اسز م ن يتوا چد ص ق زنايي را بب خدا نلاکز داد بل اب ق تاي ماورد رضاي خدا اسز ب مطابق با ق زناي رايج بازار بوده م در آ ن چ ظل ي نلکز بب لي (چب رمشدده م چب خريدار) رما داشتب ندود يالمه بر ايد ب برخي از نصوص خااص ن او ديگر ن و ن ص رماياک را ملتدد قول خود قرار دادهاند (نراقاي 1415 ق 52/14 : م يااملي

108 108 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ق زنا ن و رض شده اسز م در مضع ز افت ار م امثال آ ق زنا س ر ااعودي پ ادا مي دد اال براهز ن و از ااول ي ل ب مي باشد ب با مجاود دو ال اجتهاادي نوباز باب آ ن يرسد جواز قيمتگذاري در صورت اجحاف گرمني از ق ها برآندد ب محت ر ابتداء مجکور بب رمش ميشود م بب ندگام ارمش اگار اال را بب ق ز يادالنب يرضب رد بب نحوي ب اجحا ي در ق ز ااال رما نداشاز لاي فق ايتراض بب ام را ندارد اما اگر ق ز مع ص شده توسط اافب اال ظاو انب بود در اياص اورک بر فا م شرع اسز ب ق ز يادالنب بر اال مضع ن ايد (ابصف اوه 1408 ق 260 : م يالمب فل ي 1413 ق 41/5 : م اضل مفداد 1404 ق 42/2 : م شه د اااني 1413 ق 194/3 : م شه د ام ل 1410 ق )110: اافکا ايص ديدگاه دم مطلب را مديي نلاتدد : ام ل ايد اب اگار ق ازناا يادالناب م متعارف باشد ق ز گياري از طرف فا م شرع جايو ن لز م براي ااکااک اياص مطلاب باب ادوب ديدگاه دمم استداد رده اند دمم ايد ب در اورک اجحاف اافب اال در تع ص ق ز بر فا م شرع الزم اسز ق ز خااي را تع ص ن ايد م براي ااکاک اياص مطلاب دم دو ال ميآمرند : )1 ي وم دو ل «ال ضرر» م ايص دو ل فا م بر ي وماک م نصوص خااي اسز ب در دو ل ديدگاه دمم ب ا شد بب ايص ب ا ب : اگر تع ص ق ز ظاو انب توسط ماوک جايو باشاد ملتلوم ضرر بب ي وم اسز م از آنجايي ب ضرر در اسالم نفي شده اساز پاس بار فاا م شرع الزم اسز ب بر االي چد ص شخصي ق ز خاا ي را تع ا ص ن اياد تاا ضارر مدتفاي گردد از موضوع بحث خارج م مربوط بب شرايط طک عاي باازار اساز چارا اب در آنهاا ارزاناي

109 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 109 ايدهاي نخواند داشز چو اگر بگوي م بايع بعد از اجکار ميتواند اال را بب نر ق تي اب دمسز داشز يرضب دد م ام ن و اال را بب ق ز بااليي ب ي وم مردم قدرک خريد آنارا ندارند يرضب ن ايد غرضي ب از اجکار ام بر رمش مد نظر بود فاال ندده م باب ناويي نقض غرض الزم ميآيد بدابرايص بايد فاا م شارع در ارض اجحااف ق از خاا اي را تع ص ن ايد تا چد ص نقض غرضي پ ش ن ايد (يالمب فل ي ن ا 42/5 : م نجفاي 1368 ش : 486/22 م شاااه د اااااني 1413 ق 194/3 : م ن اااا 1410 ق 299/3 : م يااااملي 1419 ق : )362/12 بررسی ديدگاه با ايد ب در ايص ديدگاه بر خالف ديدگاه دمم اورک اجحاف ن و رض شاده م ران ااري در قکال آ اراهب شده اسز ام ا با ايص فال دو لي بار ق ازگاياري در ارض اجحااف ن او مجود ندارد م دو ل «الضرر» با توجب بب نفاي ااريح ق از گاياري در رمايااک م ايد اب ام راو ؤمد ص يل ب اولالم ن چ مقز ق ز تع ص ن ردند معداي ديگري پ ادا ماي داد م آ ايد ب فا م شرع بايد در دار اجکار محت را بر يرضب االنا تداب ري اتخاذ داد تاا ماردم متضر ر ندوند ماندد تصد ي ملتق م دموز نلکز بب يرضب االناي خاص يا ايطااي ياراناب بب اقدار خاص م اوکتب اگر ن چ راني براي د ع ضرر جو ق زگياري باقي ن اناد اياص ادوب ميتواند ملتدد جواز ق زگياري باشدد ايص مطلب در دو ل دمم ايص ديدگاه ن او قابال طرح اسز بدابرايص وومم ق زگياري بب ارف ظاو انب بود ق ز اابز ن يشاود بل اب بب مالك ر ع ضرر م ايجاد تعادل در بازار چدانچب راه ديگري باراي طک عايساازي امضااع بازار مجود داشتب باشد نوبز بب ق زگياري ن يرسد ) 2 ايد ب اگر در ايص رض توسط فا م ق ز تع ص ندود اجکاار محت ار بر ارمش

110 110 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در ايص ديدگاه ن و ن چو ديدگاه سو م ب ص اورک اجحاف در ق ز اال م اورک يادم اجحاف تفص ل داده شده اسز با ايص تفامک ب در ايص ديادگاه ق ازگاياري باب طاور مطلق م دوع ش رده شده م در اورک اجحاف فا م شرع باياد محت ار را أمار باب تداو ل ن ايد يعدي يالمه بر اجکار ام بب يرضب اال ام را مجکور بب رمش آ بب ق ز يادالنب ن او ن ايد چب ايد ب ايص ق ز ن ا ق از باازار ياا بااالتر از آ باشاد (ساکوماري 1413 ق : 34/16 م شه د ااني 1410 ق 299/3 : م نراقي 1415 ق )52 51 /14 : ادوب ايص ديدگاه ن و در نر دم رض ن اندد اد وب ديدگاه سوم اسز يعدي يادم تلاع ر در اورک يدم اجحاف بب خاطر قوايد يام م خکر ض ره م ن و مرسلب ادمق ميباشد اب دالوز بر م دوي ز ق زگياري داشتدد (سکوماري : ن ا م نراقي ن ا )52/14 : م اما امر بب تدو ل در اورک اجحاف بب خاطر دو ل الضرر مايباشاد چدان اب از االم ش خ انصاري ن و چد ص استظهار مي شاود چارا اب ايداا در ب اا ديادگاه شاه د اااني م استدالل بر آ مي رمايدد «: ج عا ب ص اودهي يص اوتلع ر م اوجکر بدفي االضرار» يعدي از ياک طرف از ق ز گياري نهي شده اسز م از سوي ديگر اگار ق از االنااي يرضاب شاده توسط محت ر بب قدري گرا باشد ب ي وم مردم قدرک خريد نداشتب باشدد موجاب ضارر بر آنها خواند بود م د ع ايص ضرر مدحصر در ق زگياري ن لز بل ب ميتوا باا مجکاور ساختص محت ر بب ريايز ق ز يادالنب ايص ضرر را برطرف رده م نقض غرضي نم پا ش ن يآياد (شا خ انصااري 1415 ق 374/4 : م ساکوماري : ن اا م نراقاي : ن اا م خاويي 1377 ش )822/3 : الزم بب ذ ر اسز ب برخي از ق هاني ب ايص ديدگاه را پيير تباناد امار باب تداو ل را از باب امر بب معرمف م نهي از مد ر الزم مي داندد (نراقي : ن ا ) ب در ايص اورک ناب قاط فا م بل ب ي وم مؤمد ص ن و ميتواندد أمر بب تدو ل ن ايدد اجبار محتکر بر کاهش قيمت

111 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 111 با توجب بب آنچب در بررسي ديدگاهناي قکلي ب ا شد رمشص ميشود ب مالك بحاث د اع ضرر بوده م بب تداسب ايص مالك بايد با محت ريص م انحصارگرايا مقابلب شود مطاابق اياص ديدگاه آنچب بر فا م الزم اسز اجکار بر انش م پاي ص آمرد ق از مايباشاد م ارض ايد ب اگر يرضب ددده از انش ق ز ن و امتداع مرزيد مظ فب فا م چ لاز ب اا نداده اسز م از آنجايي ب ندف از طرح ايص ملأوب اراهب ران ار مداسب جهز تدظا م م دتارل بازار م د ع ضرر از جامعب اسز الزم اسز ف م ايص اورک ن و رمشص گردد اجبار محتکر بر کاهش قيمت و قيمتگذاري در صورت امتناع امام خ دي(ره) معتقد اسز در اورک اجحاف أمر بب انش ق ز ميشود م چدانچب ايص راه ن و مؤار ماقع ندد فا م فق دارد ام را مجکور بب يرضب اال بب ق تي اب خاود فاا م تع ص رده ن ايد (خ دي 1421 ق 612/3 : م )613 م ن ص ن تب اسز ب ديدگاه امام را از ديدگاه قکلي جدا مي سازد چرا ب در نظريب چهارم جاي ايص سؤال باقي اسز ب اگر بعد از أمر بب تدول باز نم محت ر بر ق ز نايادالنب پا داري رد مظ فب فا م چ لز فضارک امام ايص ن تب را متي ر شده م ق زگياري را در آ رض جايو ش رده اسز ايدا بر ايص بامر نلتدد رماياتي ب براي ااکاک م دوي ز ق زگياري بب طور مطلاق بب آنها استدالل شده اسز در ماقع مطلق نکوده م از اورک اجحاف انصراف دارند چرا ب در برخي از ايص رماياک ق ز بب خدا نلکز داده شده اسز م رمشاص اساز اب ق تاي مي تواند بدسز خدا باشد ب متعارف بوده م اجحا ي در آ نکاشد ام اا نلاکز داد ق از بب خدا در جايي ب با آ ق ز ظل ي بر يک طرف ( رمشدده يا خريدار) ماقاع مايشاود رما ن لز بدابرايص رماياتي ب بر مدع از ق زگاياري دالواز دارناد از ااورک اجحااف مدصرف بوده م مربوط بب جايي اسز ب اجحاا ي در م اا نکاشاد م در ااورک اجحااف بررسی ديدگاه

112 112 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در ايص رض ن و ق ز گياري م دوع باشد افت ار اال باقي ماناده م اياص موجاب نقاض غرض اسز ديدگاه مختار دقز در ادو ب شريي ايم از آياک م رماياک م مالفظب استداللناي ق هاا ماا را باب چداد نت جب ميرساند : أ. ممنوعيت قيمتگذاري در شرايط طبيعی از ي وماک آياک م رماياک م ن دطور برخي نصوص خاص ب در بخاش نخلاز مقاواب ب ا شد استفاده مي شود ب در شرايط يادي م طک عي بازار اب معاامالک بار اسااس يلال طک عي م ياادي انجاام ماي پييرناد لاي از ج لاب فاا م شارع فاق دخاواز در اماور ق زگياري را ندارد چرا ب ق ز بازار در اياص فاواز باب تکاع يوامال طک عي( اي م راماني اال) م م وا يرضب م تقاضا تدظ م مي شود م چاب بلاا دخاواز دمواز در ق از االنا مدجر بب پ دايش افت ار م انحصار تکاني م مد الک ديگري گردد نهايز مظ فباي ب در ايص فاوز بر فا م اسالمي اابز اسز ففظ شرايط طک عي بازار م جلوگ ري از برمز نرگونب ناندجاري در أمر معامالک مي باشد ب ايص مطلب بب مضوح از ادو ب شريي م اخکاار م رماياک موجود در متو رمايي استفاده ميشود يالمه بر آ ام راو ؤمد ص يل باولالم در نامب خود بب ماواک اشاتر اياص مطلاب را ب اا داشتب م مي رمايدد «: بايد خريد م رمش در جامعب اسالمي بب ساادگي م باا ماوازيص يادل انجام گ رد با نرخنايي ب بب رمشدده م خريدار زياني نرساند» ايص ب ا نوراني فضرک فا ي از آ اسز ب فا م اسالمي بايد امضاع طک عاي باازار را ففظ ن ايد م للفب مدع از افت ار ن و ن ص اسز چرا اب فضارک اياص مطلاب را در ابتداء أمر بب انش ق ز ميشود م در اورک امتداع ق زگياري جايو اساز م چدانچاب

113 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 113 ب. اجبار محتکر بر عرضا کاال در شرايط غ ر طک عي بب ميژه افت ار بب اساتداد اخکاار متاواتر محت ار مجکاور باب يرضاب مي شود افاديثي ب گيشز م غ ر آ نا در فد يق ص بر ايص ف ام دالواز دارناد گرچاب سدد برخي از آنها ضع اسز اما اگر لي مج وع رماياک را بب ديده انصااف بدگارد باب چد ص قطعي خواند رس د اوکتب باياد در اياص ملانلب باب ضاوابط افت اار م ناوع االنااي افت اري ن و توجب شود براي مثال ف م بب اجکار محت ر براي يرضب اال در اورتي اسز ب افت ار سکب پ دايش ضرر ي ومي گردد اما اگر ذخ ره سازي مي چد ص پ آمدي نداشاتب باشد (مثل ايد ب االي افت اار شاده توساط ياک تااجر در باازار موجاود باوده م ماردم مي تواندد آ را بب ق ز يادالنب ته ب ددد) ف م پ ش گفتب در ايص فاوز ااباز ن ايشاود چو در ايص رض ضرري متوجب ي وم ن يشود بدابرايص جايو اسز تاجري بب ام د گارا اال آ را ذخ ره دد ن انطور ب اح حب فلکي ن و بب ارافز بر ايص مطلب دالوز شد مي دد بدابرايص در جايي ف م بب اجکار محت ر بر يرضب اال اابز اسز ب ضارر ي اومي در ب ص باشد م مقتي ايص ضرر مالك ف م باشد بب رافتي ن يتوا يالمه بار اجکاار محت ار ف م بب جواز ق ز گياري را نم استفاده رد چرا ب ندف از اجکار ايجاد شرايط ياادي م طک عي در جريا بازار م از ب ص برد ناندجاريهاي اقتصادي فاا م بار باازار مايباشاد م چدانچب محت ر با ن ص اجکار االي خود را رمانب بازار رده م بب ق ز جااري در باازار آنرا يرضب دد موضوع ف م مدتفي شده م ن ازي بب ق ز گياري ن لز يالمه بار ايد اب فا م نم در اورک جواز ق ز گياري ن يتواند ق تي پاي صتر از ق ز بازار يا باالتر از آ را بر اال مع ص دد چرا ب بب رموده أم راو ؤمد ص يل ب اولالم در معاملاب نا چ ياک از مقام تعل ل بر مدع از افت ار متي ر شده اسز

114 114 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 رساند بر فا م جايو ن لز در ق ز آ دخاوز ن ايد ج. ملنوو ز دموز براي تدظ م بازار چدانچب با رض اجکار محت ر بر رمش اال ضرر ي ومي مرتفع ندود مثال ايد اب محت ار االي خود را با ق ز بااليي يرضب دد بب نحوي اب ماردم قادرک خرياد آ را نداشاتب باشدد در ايص اورک فا م شرع ملوو ز دارد با اتخاذ تداب ري اياص ناندجااري را مرتفاع سازد م بازار را بب فاوز طک عي برگرداند م اگر با استفاده از تداب ر اقتصادي (نار چداد باا تصد ي ملتق م دموز در يرضب برخي االنا) بتوا ضرر ي ومي را مرتفع سااخز نوباز بب ق زگياري ن يرسد ايص ن تب را ميتوا از ج ع رماياک ناني از ق زگياري م ناماب ام راو ومد ص يل باولالم ب مجود بازار رما م يادالنب را از رمانرما ميخواند استفاده رد د. اجبار محتکر بر کاهش قيمت و قيمتگذاري در صورت امتناع در اورتي ب ن چ تدب ري براي برگرداند بازار بب شرايط طک عي ارساز نکود م از طر اي نم محت را اال را بب ق ز متعارف يرضب ن اي دداد در اياص ااورک ن اانطور اب در ديدگاه امام خ دي گيشز در مرفلاب نخلاز فاا م شارع از محت ارا مايخواناد اب خودشا دامطلکانب ق زنا را انش دندد م در اورک اجتدااب اقادام باب تع ا ص ق از مي دد دو ل ايص ف م ن و ج ع ب ص رماياک نا ي ق زگياري م قوايد ر ع ضرر از جامعب اسالمي م جلوگ ري از نقض غرض اجکار محت ر بر رمش اال اسز ه. تعيين قيمت عادالنه چدانچب ار بب ق ز گياري مدتهي گردد در تع ص آ بايلاتي ضاوابطي رياياز شاود اب افاديث م رماياک سابق آ نا را ب ا مي ددد ق تها در بازار بايد بب نحوي باشد اب نا چ طر ص نکايد متضرر شوند پس اگر خود محت ر با ن ص ق ز اال را در بازار باب ارمش

115 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 115 افت ار شده را تع ص دد بايد ايص ماالك را مرايااک ارده م ق تاي را تع ا ص ن اياد اب مصلحز بايع م مدتري در آ ريايز شده باشد بب ن ص جهز فتي ش خ مف اد نام اب معتقد بب جواز ق ز گياري بود بر ايص بامر اسز ب فا م شارع باب آنچاب اب مصالحز ميداند بب گونباي ب اافکا االنا متضرر نداوند مايتواناد ق از تع ا ص داد (مف اد 1413 ق )616 : فضرک امام ن و در ايص مقام م وا ق ز تع ص شده توسط فا م را مداوط بب االحديد فا م ميداند م بديهي اسز ب االحديد فا م شرع نکايد موجاب ضارر در فق بايع م محت ر گردد بدابرايص در جايي ب شارع اجازه ق ازگاياري باب ام داده اساز موظ اسز ق ز تع ص شده توسط ارشداسا را بر اال مضاع داد (خ داي 1421 ق : 613/3 م فل دي ش رازي بيتا )279 : نتيجهگيري ي ي از مؤوفبناي اساسي اقتصاد مقاممتي يداوز اسز ب نم بصورک م رر در رمايدااک رنکري آمده اسز م نم مقصود از يداوز بب اورک دق ق توض ح داده شده اسز ايص اقتصاد يداوز محور اسز يعدي تدها بب شاخص ناي اقتصاد سارمايب داري - رشاد مل ي توو د ناخاوص مل ي - ا تفا ن ي دد بحث ايدها ن لز ب بگوي م رشد مل ي ايدقدر زياد شد يا توو د ناخاوص مل اي ايدقادر زيااد شاد اب در شااخص نااي جهااني م در اقتصااد سرمايب داري مدانده مي د د در فاوي ب توو د ناخاوص مل ي يک دوري خ لاي نام بااال مي رمد ام ا لاني نم در آ دور از گرسدگي مي م رند! ايص را ما قکاول ناداريم بداابرايص شاخص يداوز - يداوز اقتصادي م يداوز اجت ايي در جامعب - ي اي از شااخصنااي مهم در اقتصاد مقاممتي اسز ام ا معداي آ ايص ن لز ب بب شاخص ناي يل ي موجود دن ا نم بي ايتدايي بدود نخ ر بب آ شاخصنا نم توج ب ميشود ام ا بر محاور «ياداوز» نام اجحا ي بر بايع يا مدتري در آ نکاشد بدابرايص فا م اسالمي ب ميخواناد ق از ااالي

116 116 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 توو د ارمک م ارمک مل ي را ا وايش داد اسز (ب اناک رنکاري در فارم مطهار رضاوي )1393/1/1 ي ي از ملاهل اساسي ب در بلدد مدک رمي توو د داخلي از جهاز از م ف از تاا ر مي گيارد م موجب رنايي اقتصاد از مابلتگي ميشود توجب بب ق زناي تعادوي بازار اسز م گرنب بايث ا ز انگ وه توو د ددده شده توو د داخلي را انش م موجب مابلاتگي اقتصادي ميشود ب خالص اا ول اساساي اقتصااد مقااممتي اساز بار اياص اسااس اگار بخوان م با استداد بب ادوب شريي م ريايز يداوز م فقوق ن ب ذيدفعا در جامعاب اساالمي شاده م در بلدااد ماادک فااامي توو ااد داخلااي م تعااادل بااازار شااود بااب ماادل ي ل اااتي از ق ز گياري برس م در ي ص پييرش ملنوو ز دموز در مقام قانو گياري س اسزگاياري م نظارک مراتب ذيل بايلتي بب ترت ب ريايز شود : 1 در شرايط يادي م طک عي بازار دموز فق ق ز گاياري نداشاتب م ق از توساط سازم ار بازار (يوامل مؤار بر يرضب م تقاضا) م توا ق طر ص تع ص ميشود 2 در شرايط غ ر طک عي چو افت ار انحصار م تکاني دموز اسالمي موظ ت ه داک الزم شرايط غ ر طک عي را از ب ص بکرد بدابر ايص دمواز موظا اسز با باب اجکاار محت ر م انحصارگر بب يرضب االسز اما فق ق زگياري ندارد 3 چدانچب محت را م انحصارگرا فاضر بب يرضب االنا بب ق ز يادالنب نکاشادد م ايص موجب ضرر م ضرار جامعب شاود فاا م اساالمي مايتواناد آناا را مادار باب انش ق ز دد 4 در اورک امتداع رمشددگا از ق ز يادالنب فا م اساالمي مايتواناد اقادام باب تع ص ق ز دد 5 چدانچب بب نر دو ل ار بب تع ص ق ز باب ااورک دساتوري برساد فاا م شارع ار مي شود يداوز در ايص ب ا م در ايص برنامب بب معداي تقل م قر ن لز بل ب بب معدااي

117 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 117 دد ب بب ضرر ن چ يک از رمشدده م خريدار نکاشد کتابنامه -1 ابص أبي ج هور ( 1407 ق) «يواوي اوآلوي» انتداراک س د اودهداء قم -2 ابص ف و مح د بص يلي بص ف و طوسي ( 1408 ق) «اووس لة إوي ن ال اوفضا لة م تکة آية اهلل او ريدي» چاپ امل قم -3 بحراني يوس ( 1405 ق) «اوحداهق اوداضار اي اف اام اوعتار اوطاانر» د تار انتداراک اسالمي قم -4 اوکوا ري فا ظ اف د بص ابيب ر بص اس اي ل ( 1420 ق) «إتحاف اوخ ار او هار بوماهد او لان د اوعدر» -5 اوک هقي اف د بص اوحل ص بص يلي «اولدص او کري» داراوف ر ب رمک -6 ت ي مغربي ( 1385 ق) «دياهم اإلسالم» داراو عارف مصر -7 فر ياملي ( 1409 ق) تفص ل مساهل اود عة إوى تحص ل ملاهل اوداريعة مؤسلاة آل اوک ز قم -8 فل دي س درضا ( «)1384 ق ز گياري از ديادگاه قاب م اقتصااد» دم صالدامب يل ي پژمندي جلتارناي اقتصادي سال دمم ش اره چهارم -9 فلي فلص بص يوس مطهر ( 1314 ق) «تحرير األف اام اوداري ة يلاي ماينب اإلمام ة» مطهار ( 1414 ق) «تاي ر اوفقهااء» مؤسلاة آلاوک از -10 فلي فلاص باص يوسا يل باولالم چاپ امل قم -11 فلي فلص بص يوس مطهر ( 1413 ق) «مختل اودا عة اي أف اام اوداريعة» موظ اسز با مراجعب بب ديدگاه ارشداسي ق زنا را بب گونباي (يادالنب) تع ا ص

118 118 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا فلي فلص بص يوس مطهر ( 1333 ق) «مدتهي او طلب» چاپخانب فاج اف د آقا م مح ود آقا -13 فلي فلص بص يوس مطهار ( 1410 ق) «نهاياة اإلف اام اي معر اة األف اام» مؤسلب اس اي ل ا قم -14 فلي ج ال اوديص اف د بص مح د اسدي ( 1407 ق) «او هايب اوکاارع اي شارح مختصر اودا ع» د تر انتداراک اسالمي چاپ امل قم -15 فلي ابص ادريس ( 1410 ق) «اولراهر اوحاامي وتحريار اوفتاامي» د تار انتدااراک اسالمي چاپ دمم قم -16 فلي محقق نجم وديص جعفر بص فلاص ( 1408 ق) «شاراهع اإلساالم اي ملااهل اوحالل م اوحرام» مؤسلب اس اي ل ا چاپ دمم قم -17 خ دي رمح اهلل 1421( ق) «تاب اوک ع» مؤسلب تدظ م م ندر آاار اماام خ داي چاپ امل قم -18 خويي ابواوقاسم )1377( مصکاح اوفقانة «م تکة اودامري» چاپ امل قم -19 رامندي قطب اوديص ( 1405 ق) «قب اوقرآ» م تکة آية اهلل او ريدي چااپ دمم قم -20 زف لي منکب ( 1405 ق) «اوفقب األسالمي م ادو تب» داراوف ر چاپ دم م دمدق -21 سکوماري س ديکد اإليلي ( 1413 ق) «مهيب األف ام ي ب ا اوحاالل م اوحارام» د تر آيزاهلل سکوماري چاپ چهارم قم -22 اولجلتاني سل ا بص األشعث ( 1410 ق) «سدص اباي دامد» دار اوف ار ب ارمک چاپ ام ل -23 س درضي ( 1414 ق) «نهج اوکالغة» مؤسلب نهج اوکالغة قم چاپ ام ل د تر انتداراک اسالمي

119 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي 119 خوزستا انواز -25 شه د امل مح د بص م ي ياملي ( 1410 ق) «اول عة اودمداق ة اي قاب اإلمام اة» داراوتراث - اوداراإلسالم ة چاپ امل ب رمک -26 شه د ااني زيص اوديص بص يلي بص اف اد يااملي ( 1410 ق) ( اورمضاة اوکه اة اي شرح اول عة اودمدق ة) تابفرمشي دامري چاپ امل قم -27 شه د ااني زيص اوديص بص يلي بص اف د يااملي ( 1413 ق) ( ملااوک األ هاام إواي تدق ح شرايع اإلسالم) مؤسلة او عارف اإلسالم ة چاپ امل قم -28 ش خ ادمق ( 1398 ق) «اوتوف د» د تر انتداراک اسالمي قم -29 ش خ ادمق ( 1413 ق) «مص اليحضره اوفق ب» د ترانتداراک اسالمي قم -30 ش رازي س دمح د فل دي «قب اوعوو ة» بينا -31 ش خ انصاري مرتضي ( 1415 ق) «تاب او اسب» دگره جاني بورگداشز ش خ انصاري قم -32 ادر مح دباقر ( 1407 ق) «اقتصادنا» د تر انتداراک اسالمي چاپ امل قم -33 طوسي ابو جعفر مح د بص فلص ( 1387 ق) «او کلوط ي قب اإلمام اة او تکاة اورضوية إلف اء اثآاار اوجعفرية» چاپ سوم تهرا -34 طوسي ابو جعفر مح د بص فلص ( 1400 ق) «اودهاية ي مجرد اوقثاب م اوفتاامي» داراو تاب اوعربي ب رمک -35 طوسي ابو جعفر مح د بص فلص ( 1407 ق) «اوخالف» د تر انتدااراک اساالمي چاپ امل قم -36 طوسي اباو جعفار مح اد باص فلاص ( 1407 ق) «تهاييب األف اام» داراو تاب اإلسالم ة چاپ چهارم تهرا -24 شف عي س د يلي ( «)1377 االفت ار م ما يلحقب مص االف اام م اثآااار» انتدااراک

120 120 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 دار او تب اإلسالم ة چاپ امل تهرا -38 طوسي ابو جعفر مح د باص فلاص ( 1407 ق) «رجاال اودا خ» د تار انتدااراک اسالمي قم -39 ياملي جواد بص مح د فل دي ( 1419 ق) «مفتاح او رامة ي شرح قوايد اوعالمة» د تر انتداراک اسالمي چاپ امل قم -40 اضل مقداد ج الاواديص مقاداد باص يکاداهلل ( 1404 ق) «اوتدقا ح اوراهاع و ختصار اودراهع» تابخانب آيزاهلل مريدي چاپ امل قم -41 اضل فلص بص أبي طاوب يوسفي ( 1417 ق) «د اورموز اي شارح مختصار اودا ع» د تر انتداراک اسالمي چاپ سوم قم -42 اوقوميدي مح د بص يويد «سدص ابص ماجة» دار اوف ر ب رمک -43 ل دي ( 1408 ق) «او ا ي» دار او تب اإلسالم ة چاپ چهارم ب رمک -44 مف د مح د بص مح د بص نع ا ي کري ( 1413 ق) «او قدعة» دگره جهاني نواره ش خ مف د قم -45 مف د مح د بص مح د بص نع ا ي کري ( 1413 ق) «او لااهل اوصااغان ة» دگاره جهاني نواره ش خ مف د چاپ امل قم -46 مدتظري فل دعلي ( 1406 ق) «رساوة ياالفت ار م اوتلاع ر» ساازما انتدااراک مآموزش انقالب اسالمي تهرا -47 محقق داماد مصطفي ( «)1362 تحل ل م بررسي افت ار از نظرگاه قاب اساالمي» انتداراک انديدبناي نو در يلوم اسالمي قم -48 او وسوية اوفقه ة او ويت ة ( 1404 ق) «مزار األمقاف م اودؤم األسالم ة» ويز چاپ دم م -37 طوسي ابو جعفر مح د بص فلص ( 1390 ق) «اإلستکصار ا اختل مص األخکار»

121 مدل ق ز گياري بازار اال م خدماک در اقتصاد مقاممتي نجفي مح د فلص بص باقر ( «)1368 جوانر او الم ي شرح شراهع اإلساالم» دار او تب األسالم ة چاپ نهم -51 نراقي مووي اف د بص مح دمهدي ( 1415 ق) «ملتدد اود عة ي اف ام اوداريعة» مؤسلة آل اوک ز چاپ امل قم -52 نوري م رزافلص ( 1408 ق) «ملتدرك اووساهل» مؤسلة آل اوک از يل اباولاالم چاپ امل ب رمک -53 ناش ي خويي م رزا فک باهلل ( «)1358 مدانج اوکراياة اي شارح نهاج اوکالغاة» م تکة اإلسالم ة چاپ چهارم تهرا -54 يوسفي اف ديلي ( «)1385 ر تاار پ اامکر م اماماا در برابار نوساا ق ازناا» صلدامب يل ي پژمندي اقتصاد اسالمي ش نجاشي ( 1407 ق) «رجال اودجاشي» د تر انتداراک اسالمي قم

122 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

123 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص و تأثیر آن بر انباشت سرمایه اجتماعی و تقویت سایر بخشهای مولد اقتصادی وحید ارشدی 1 چکیده سرمايب اجت ايي ي ي از مه تريص سرمايبنايي ب بايث تد ل شک بناي ا قي پايادار مايشاود م بايث قدرت ددتر شد تعامالک اجت ايي ميشود اف ام م آموزهناي اخالقي اساالمي مرباوط باب آداب تجارک بلترساز ايص رمابط ايت اد آم و م تد ل سرمايب اجت ايي ميشوند در ايص مقاوب باب چدد مورد از ايص آداب م اخالق اک اشاره شده اسز م با استفاده از قرآ م سدز آموزهناي ديداي ايت ادساز در فوزه عاو ز نااي اقتصاادي اراهاب شاد ااداقز م راساتي انصااف در معاامالک مدار ز تعام م انفاق در معامالک تجاري دخاواز ن ارد در معاامالک ديگارا اکاز ارد معامالک ايتدال م م انبرمي در مخارج ملتح م ار رد م اراهب اال م خدماک مداسب خوش برخوردي ندز آموزه ديدي ايت ادساز اسز ب مدتهي بب تد ل شک بناي ا قاي پايادار خواناد شد م در دار آسايش آرامش را در عاو زناي اقتصادي فا م مي دد واژگان کلیدی آموزهناي اخالقي اسالم معامالک سرمايب اجت ايي طکقببددي : A12, F1, Z13 :JEL 1 داندجوي دمره د تري داندگاه ردمسي مدهد vahidarshadi@mail.com آموزههای اخالقی خرید و فروش (معامالت) در جامعه اسالمی

124 124 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ي ي از سرمايبناي الزم براي عاو زناي اقتصاادي اب موجاب تلاه ل رماباط م اانش نويدبناي مکادالتي ميشود سرمايباجت ايي اسز مه تاريص شااخص سارمايب اجت اايي مجود ايت اد اجت ايي ب ص بازيگرا يک فوزه اسز براي تد ل ايص سرمايب ن ااز اساز ب ر تارناي باازيگرا اقتصاادي ماورد تجوياب م تحل ال قارار گ ارد م يوامال ماؤار بار ش ل گ ري ايت اد بررسي شود بب جهز گلتردگي ر تارناي اقتصادي ت ر و ايص مقاوب بر يک بازي اقتصادي راگ ر م متدامل ب ن ب اقدار جامعاب در ساطح خارد م اال باا آ درگ ر بوده مي باشد آ بازي مربوط بب تعامالک بخش تجاري م بب ميژه باازار اساز اب بازيگرا آ خريدارا م رمشددگا آ نلتدد اسالم بب يدوا ديص جامع اف ام م توا بنااي اخالقاي بلا ار ماؤاري را باب جامعاب بدري بب ميژه جامعب اسالمي يرضب داشتب اسز بب نظر ميرسد اسااس اياص تواا بناا رس د بب درجب آسايش ن راه با آرامش اجت ايي اسز با ات اء بب اف ام م توا ب ناي اخالقي اسالم ب ص بازيگرا ايت اد ايجاد خواند شد م ايص ايت ادسازي مدجر بب انکاشز سرمايب اجت ايي مي گردد ي ي از تکعاک مثکز ر تارنااي ايت ادآم و رمنق اقتصادي اسز ب ن از بب بلترسازي داشتب م فاال انکاشز اناواع سارمايب اسز بب يدوا ن ونب در يک شک باي ب طر ص معاملب يرضب دداده م تقاضاا ددده اساز ايت اد ب ص طر ص معاملب زم دب باال ر تص تقاضاا باراي محصاوالک يرضاب شاده را ارانم مي دد م در ايص رآيدد يرضب بدنکال تقاضا رمنق خواند گر ز بدگااهنااي اقتصاادي در چد ص ضاي ملاو زآم وي نگراني از تقاضاي مؤار نخواندد داشز در جامعب اسالمي ايراني اخالق اسالمي اقتصادي بايد مکداي تعامال باازيگرا باشاد پ رمي از آموزهناي ديدي بلترساز تد ل شک بناي ا قاي گلاترده م تع اق رماباط ناوع دمستانب ب ص اقدار مختل جامعب خواند شد مقدمه

125 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 125 ساس ت ر و بر ايت اد اجت ايي م آااار آ در عاو تهااي اقتصاادي مايشاود پاس از آ معامالک تجاري را بلتري براي تد ل سرمايب اجت ايي دانلتب م بب اراهب آموزهناي ديداي م نحوه تأا رگياري بر تد ل سرمايب اجت ايي پرداختب خواند شد -1 چيستی سرمايه اجتماعی 1 سرمايب اجت ايي سرمايباي اسز ب فاال پ وندناي ب ص بازيگرا در بخشناي مختلا يک ج ع ايجاد ميشود ايص مفهوم در ادب اک اقتصادي م جامعب شداسي با ارنااي ج او ل ص 2 پ ر بورديو 3 رابرک پاتدام 4 م رانل س و وياما ش ل گر ز تعااري سرمايب اجت ايي اراهب گرديده اساز اماا غاواب اياص تعااري متعاددي از باب پ ونادناي اجت اايي م تعامالک فاال از ايص پ وندنا اشاره رده اسز در دياص مقادس اساالم از اساسايتاريص اف ام م توا بناي اخالقي توجب بب ش لگ ري پ وندنا م پايدار بود پ وندناي اجت اايي جامعب ملل ص اسز اسالم با ش لز پ وندناي اجت ايي مخاو را در پ ش انلا گياشتب اسز ابتادا باب تعااري اسز م راهناي متعددي اراهاب شاده از طارف نظرياب پاردازا م اافکدظرا ايص فوزه پرداختب مي شود : بورديو ( )1980 سرمايب اجت ايي را ي ي از اش ال سرمايب ميداند سارمايب از نظار ام سب ش ل بد ادي دارد : امل «سرمايب اقتصادي» اب قابل از تکاديل شاد باب پاول را دارد م ميتواند بد ل فقوق ماو ز نهاديدب شود دمم «سرمايب رندگي» ب در برخي شارايط باب سرمايب اقتصادي بدل مي شود م بب ش ل ف ز آموزشي نهاديدب مي شود م ساوم «سارمايب اجت ايي» ب از اوواماک اجت ايي (پ وندنا) سااااختب شاده اساز متحاز برخاي شارايط 1 Social capital James Coleman Pierre Bourdieu 4 Robert Putnam 2 3 در ايص مقاوب ابتدا بب چ لتي سارمايب اجت اايي در ادب ااک اقتصااد معااار پرداختاب

126 126 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اجت ايي بلتگي بب يضويز در يک گرمه اجت ايي دارد (اي اني جاجرمي ) در نظرياک بورديو با استفاده از مفهوم سرمايب اجت اايي توجاب ام باب انکاشاز مداابع باوقوه م باوفعلي اسز ب ناشي از ايجاد ياک شاک ب باادمام م رماباط نهاديداب شاده با ص بازيگرا متقابل نلز بعکارتي ام رمابط اجت ايي را يک مدکع بااوقوه م بااوفعلي محلاوب مي دد ب توا دارد بعدوا يک سرمايب بب رآيدد توسعب ک دد ل ص ( )1988 سرمايب اجت ايي را يدصري مطلوب براي انجاام ن اارينااي درم گرمني ميداندد ب نويدبناي ارتکاط را تقل ل م دند نرچب م وا آ باالتر باشاد دسات ابي گرمه بب انداف خود با نويدب تاري انجاام ماي گ ارد اگار در گرمناي باب ساکب نکاود ميژگي نايي ماندد ايت ااد م مداار ز سارمايب اجت اايي باب انادازه اا ي ارانم نکاشاد نويدبناي ن اري ا وايش خواند يا ز م تحقق ي ل ارد گرمناي بلاتگي باب برقاراري نظامناي نظارتي م دترل پر نويدب مثل سازمانهاي امد تي قضاهي پ دا خواند رد در مقابل مجود سرمايب اجت ايي بب م وا ا ي م مداسب سکب برقراري انلجام اجت اايي م ايت ااد متقابل شده م نويدبناي تعامالک م ن ارينااي گرمناي اانش ماي ياباد م در نت جاب ي ل رد ب ص گرمني بهکود مييابد پس اگر ما ضاي اقتصادي ياک جامعاب را ب ثاباب ياک گرمه در نظر بگ ريم ب داراي يک ندف مدترك نلتدد آنگاه نرچب سرمايب اجت اايي در ضاي اقتصادي جوامع ب دتر نويدب ن اري م تعامل در آ ضا تر در نت جب ي ل ارد م دست ابي بب انداف گرمني ب دتر م نرچب سارمايب اجت اايي در آ محا ط ن اري م تعامل ب دتر در نت جب ي ل رد م دست ابي بب انداف تار نويداب تر (جاجرمي )5:1381 ل ص بر ايص نظر معتقد بود ب سرمايب اجت ايي يک «ااالي ي اومي» اساز م شا مافد ن لز بل ب انواع چ وناي گوناگوني اسز ب دم ميژگي مدترك دارند : ي اي ايد اب ميتواند بب سرمايب اقتصادي تکديل شود ام معتقد اساز اب ايجااد م ااار بخداي سارمايب

127 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 127 درم ساختار اجت ايي نلتدد را تله ل مي دد ( ل ص )462:1377 از ديدگاه زتوم ا )1991( 1 سرمايب اجت ايي رابطب ايلز در ابعاد س اساي اجت اايي رندگااي م اقتصااادي بااراي يااک موضااع يااا پايگ ااه اجت ااايي در شااک ب تعاااملي جامعااب (شارعپور )103:1379 پاتدام ( )1993 مفهوم سرمايب اجت ايي را بب ميژگي ناي سازما اجت ايي معطوف مي دد ب ن اندگي م ن اري را براي مدفعز متقابل تله ل مي دد ام شاخصناي سارمايب اجت ااايي را ايت اااد ندجارناااي معاملااب متقاباال م شااک ب ناااي ا قااي مااي دانااد (اي اااني جاجرمي )37:1379 پاتدام م ن ارانش با ابداع مفهوم سرمايب اجت ايي موجاب پ دار ز در زم دب مکافث مربوط بب سرمايب انلاني شدند مي معتقد اسز سرمايب اجت اايي تدا ل شده از شک باي از ارتکاطاک اجت ايي ماندد خانوادهناي گلترده انواع مرامداک شهرمندي در سطوح مختل از ده تا ل اجت اع ندجارنا م ارزشنايي ب از طريق محکز م يالقاب اجواي ايص شک ب را بب ي ديگر پ وند مي دند م با تقوياز ايت ااد بهارهمري م توساعب را تحرك ميبخدد (تو لي )292:1380 و وياما ( )1997 سرمايب اجت ايي را بعدوا مجاود مج وياب مع داي از ندجارناا ياا ارزشناي غ ر رس ي تعري مي دد م معتقد اسز ايضاي گرمني ب ن اري م تعاام م اندا مجاز اسز (مثال عاو ز اقتصادي مي ددد) در آ سه م خوانداد باود ( و وياماا )11:1379 مي يواملي را ب بايث توو د سرمايب اجت ايي ميشاود را شاامل ساجايايي از قک ل اداقز اداي تعهداک م ارتکاطاک دم جانکب ميداند ( و وياما )12:1379 بر ايص اساس سرمايب اجت ايي يکارک اسز از ناويي رماباط اجت اايي اب مدجار باب ش لگ ري شک بناي اجت ايي ندجارنا ايت اد اجت ايي م تله ل ن ااندگي م ن ااري Piotr Ztumka 1 ن ب آنها برخوردار از يک ساخز اجت ايي نلتدد ديگر ايد ب ددهاي مع ص ا رادي را اب

128 128 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 از رمابط دمجانکب تعامالک م شک بنايي ب در م ا گرمه ناي انلاني پديدار مايگردناد م سطح ايت ادي ب در م ا گرمه م ج ايز خااي بب يدوا پ اماد تعهاداک م ندجاارنااي اجت ايي يا از ميشود م مدا عي را براي طر ص تأم ص مي دداد ايص سارمايب مايتواناد در ابعاد گونااگو اجت اايي فااهو ان از باشاد م مجاود آ داراي پ امادناي مثکاز باشاد (ارشدي مف د )585 :1387 تعري رايج سرمايب اجت ايي يکارک اسز از رمابط دمجانکب تعامالک م شک بنايي ب در م ا گرمهناي انلاني پديدار مي گردند م سطح ايت ادي ب در م اا گارمه م ج اياز خااي بب يدوا پ امد تعهداک م ندجارنايي پ وستب با ساختار اجت ايي يا ز مايشاود در يک تعري ديگر سرمايب اجت ايي مج ويب ندجارناي موجود در س لتم اجت اايي اساز ب موجب ارتقاي سطح ن اري ايضاي آ جامعب گردياده م موجاب پااي ص ماد ساطح نويدب ناي مکادالتي م ارتکاطاک مي گردد بانک جهااني ن او سارمايب اجت اايي را پديادهاي مي داند ب فاال تأا ر نهادناي اجت اايي رماباط انلااني م ندجارناا بار رمي از م ف ز تعامالک اجت ايي اسز (بانک جهاني )1998 سرمايب اجت ايي بب تعامل اجت اايي ب ص ا راد بلتگي دارد م بدم دش ج عي ا راد ن چ مفهاومي نادارد جلاتجو باراي راه فل ناي ن ارانب م تالش براي دست ابي بب مدابع دم طر ب در ايص مفهوم محوريز اساساي دارد مدار ز در شک ب ناي اجت ايي ت ايل بب ن اري م ايت اد با ص ا اراد مجاب غاواب تعاري اسز سرمايب اجت ايي را مي توا فاال ايت اد متقابل تعامال اجت اايي متقابال افلاس نويز ج عي ب ص بازيگرا م افلاس مجوه تصويري مداترك از آيداده دانلاز (ا داهي س د اس ددر م ن ارا )1388 مرمر آاار مربوط بب تنوري سرمايب اجت ايي ندا مي دند ب سارمايب اجت اايي داراي 4 ب عد تحل لاااي مهام م مارتکط نار چداد مت اايو آگااني ايت ااد اجت اايي ارزشنااي بب مدظور دسزيابي بب مدا ع دم طر ب ميشود (تاجکخش م اسدي ا )838: يا يکارک اسز

129 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 129 الف) آگاهی آگاني امو ص يدصري اسز ب در مجود تک تک ا راد يک جامعب نلکز بب مدتر اک موجود در جامعب مجود دارد مبب يدوا پ ش شرط امو ب براي مداار ز اجت اايي مطارح ميباشد جايي ب ا راد از مان ز ملااهل اجتا ايي آگاه ن يشوند رازنااي مداار ز اجت ايي م فس قاااوي اجت ايي يا ذخ ره سرمايب اجت ايي پاه صتر خواناد باود آگااني يامل مه ي در زم دبسازي ايجاد سرمايب اجت ايي در يک جامعاب اساز از ارد گر تاب تاا نهادناي اقتصادي اجت ايي براي بدسز آمرد مدا ع خود بر اساس آگااني م شاداختي ب از طرف مقابل دارند بب نم ايت اد مي ددد م از وحا اقتصادي يقالهي ن لاز اب ا اراد بدم آگاني م شداخز بب نم پ وند بخورند ( ل ص )474:1377 ب) اعتماد اجتماعی ايت اد اجت ايي دمم ص م مه تريص بعد سرمايب اجت ايي اسز ب بايث ا وايش مکاادالک م انش ااط اك ب ص يداار يک جامعب ميشود ايت اد نويي ارزش اخالقي اسز اب ا اراد را با ديگراني ب م ص اسز با آنها متفامک باشدد پ وند ميزند ج) هنجارها و ارزشهاي اجتماعی متقابل در گرمه اجت ايي ندجارنايي نلتدد ب مهمتريص سودمددي آنها تقوياز ايت ااد اانش نويدب معامالک م تله ل ن اري اسز پاتدام ندجارنااي معاملاب را از مووادتريص اجاواي سرمايب اجت ايي ميداند گرمهنا م جوامعي ب بر آنها اياص ندجارناا فاا م اساز م از آ پ رمي مي ددد بب ش ل مؤاري بر راز طلکي م مد الک ج عي ااهق مايآيداد (اي ااني جاجرمي )38:1380 بعدوا مثال ارزش اجت ايي م اداري يعدي ش ا چ وي را باب اماناز اجت ايي متقابل م مدار ز اجت ايي ميباشد

130 130 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يعدي اگر رمشدده ميخواند ش ني را 900 گرم بفرمشد آ را تحز 1 لاوگارم نفرمشاد خاا ز ارزش ناي اجت ايي متقابال از ج لاب م ااداري اياص اساز اب م اوا ريلاک را وقاوعاده پاه ص ميآمرد تفامک ايت اد م م اداري در ايص اسز ب ايت اد يک ذند ز اسز م ي ل متقابل ندارد اما م اداري در فق قز يک اقدام ي لااي اسااز ب مدجر باب ايت ااد در ذنص طرف مقابل ميشود م اداري ي ي از يوامل ايجاد ايت اد اسز (رضايي )5:1381 د) مدار ز اجت ايي چهارم ص بعد از سرمايب اجت ايي مدار ز ا راد در ساازما نااي اجت اايي اساز اب در قاوب شک بنا ظهور م برمز مي دد شک بناي رس ي م غ ررس ي ارتکاطاک م مکاادالک در نر جامعباي ايم از مدر م سدتي اقتدارگرا م دمو رات ک نوداوي يا سرمايبداري ماينکي يا غ رمينکي مجود دارند شک بنا بر دم نويدد : ا قي م ي ودي در شک بناي ا قي شهرمنداني يضويز دارناد اب داراي قادرک م مضاع ز براباري نلتدد بطور مل وستر ن ب يداار اجت ايي م اقتصادي در محضر قوان ص فا م بار جامعاب داراي يک ت ل نلتدد در نت جب ن اب يدااار اجت اايي بار اسااس مداا ع مداترك باب ن ديگر پ وند م خورند در شک بناي ي ودي شهرمندا از طريق رماباط ناابرابر مکتداي بار سللالب مراتاب م مابلتگي بب نم پ وند دارند بطور مدخصتر فد اال ن ب يداار اجت ايي م اقتصادي تا قوان ص فا ز ملامي ن لز آن ب دسترسي ب دتر بب تغ ر قانو دارد قانو را بر اسااس مدا ع خود تدظ م مي دد از نظر پاتدام نر چب شک بنااي ا قاي قاويتري در جامعاب مجاود داشتب باشد م رمابط اجت ايي مترا م تري فاا م باشاد افت اال ب داتري مجاود دارد اب شهرمندا بتواندد در جهز مدا ع متقابال ن ااري دداد (اي ااني جااجرمي )37:1380 ام ميگياريد يا يک تعهد م قووي را ميدن د ب در ايص تعهد دزدي م خ انز اورک نگ رد

131 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 131 اساسي ايص قض ب يکارک اسز از : -1 وجود جريان شفاف اطالعات در شبکههاي افقی نسبت به شبکههاي عمودي ان ز سرمايب اجت ايي در شک ب ي ودي را در اقتصاد اطالياک مي توا بخوبي درك رد در شک ب ي ودي مکادوب اطالياک بلختي ام ا پيير اساز از آنجاا اب اطاليااک بطاور وايدده اي پس از استفاده باز توو د مي شود م بب يالمه بهاي آ بددک انش مي ياباد باا انواع توو داک ديگر متفامک اسز بعکارتي با ياک باار پخاش ارد اطاليااک بهااي آ رايگا خواند شد ( و وياما )75: هنجارهاي معامله متقابل که در آن همه افراد در برابر قانون يکسان هستند مجازاکناي متخلف ص قط براي سلللب مراتب پاه ص ن لز م ن گي بب يک گوناب در برابار قانو مجازاک خوانداد شاد م ماانع از رااز طلکاي ا اراد در ياک جامعاب ن ايشاود. ( )knack,2000:1 بطور مصداقي در ضاي اقتصادي فا ز شک ب ا قي بر جامعب دموزنا را مادار خواند رد تا نلکز بب ر تار يامال اقتصادي ايم از آنا ب در نقاش توو د دداده يااا مصااارف دداااده ظاااانر ماااي شااوند ر تاااار فقاااوقي ي داااواختي داشاااتب باشاااد (خداپرسز )69:1380 سرمايب اجت ايي ميتواند بب ميژگاي اي از ياک ساازما نهااد م سااختار اجت اايي اقتصادي تکديل شود بب يکارک ديگر ايص مفهوم جوء جادايي ناپاييري از بدناب اجت اايي اقتصادي يک جامعب بب ش ار ميرمد بدابرايص ملومماک ترميج ايص نوع سرمايب بب ايت ااد م مدار ز اجت ايي(پ وند اجت ايي) باز ميگردد ايص دم يدصر از مؤوفبناي مهم ايص مفهاوم بد ار ميآيدد يعدي ت ايلي ب ا راد براي ن اري در جهز لب مداا عي دارناد م فاس ايت ادي ب در ج ع براي ن اري مجود دارد در ش ل داد بب سارمايب اجت اايي بلا ار شک بناي ي ودي را اقد توا برقراري ايت ااد م ن ااري اجت اايي مايداناد دم يامال

132 132 اسز. -2 اعتماد اجتماعی و فعاليتهاي اقتصادي عاو زناي اقتصادي در ت ام فوزهنا ملتلوم ارتکاط دم يا چددجانکاب با ص يوامال مکادواب اسز م فداقل رابطب اقتصادي تعري شده در ارتکاط ب ص يرضب ددده م تقاضا ددده تجلاي پ دا مي دد ي ي از مه تريص يوامل تله ل ددده ايص ارتکاط ايت اد ب ص عاال نر فوزه اقتصاادي اسز ب در بلتر سرمايب اجت ايي ش ل ميگ رد مجود ايت اد در جواماع مه تاريص ب عاد فاال از تد ل سرمايب اجت ايي اسز ب بايث ا وايش مکادالک م انش ااط اك با ص يداار يک جامعب مي شود يک جلوه ايت اد در عاو زناي اقتصادي را مي توا از زباا هاص سااال شاد د اب ندا ميدند در گيشتب اگر مردم بب ردي چ وي امانز م دادند ما قب يا سددي در مقابال آ ن ي ردند دريا ز ددده قول مي داد ب ي لال ديگر جکرا دد ن ص ايت ااد باياث ا وايش مکادالک توو د م تلريع در انجام امور اقتصادي جامعب ميشود ماضح اسز ب ايص نگرش فاال افلاس امد ز اقتصادي در يک جامعب اسز اگر ا راد يک جامعب نلکز باب نم آگاني نداشتب باشدد مدا ع خود را داي ايت اد بب ن ديگر نخواندد رد ايت اد متقابال ن اري را تله ل مي دد م از طرف ديگر ن و ن اري در ياک جامعاب مدجار باب ايت ااد ميشود نرچب تعامل ب ص ا راد ب دتر باشد آنها اطالياک ب دتري دربااره ي اديگر بدساز ميآمرند م انگ وه ب دتري براي ايت اد پ دا مي دداد (اي ااني جااجرمي )38:1380 يوامال مختلفي در ش لگ ري ايت اد نقش ايفاء مي ددد ب ميتواندد بب مدووب موتور محر اب باراي توو د ايت اد باشدد از طر ي ايت اد داراي شاخصناي قابل سدجش اسز ايص يداار بب نوبب خود در يک چارچوب يلي م معلووي تاوا دارد ضااي اقتصاادي مهم صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392

133 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 133 ايت اد در ضاي اقتصادي ندگامي اسز ب ايت اد در مح ط اقتصادي فا ز پ دا مي دد ب دتر نويدبنا بطور نلکي ارف توو د م توزيع خواناد شاد تاا اارف نظاارک بعکاارتي يامال اقتصادي نگرا مح ط اقتصادي خود نکوده م توا خود را رمي مظاي االي خاود خواندد گياشز بب ايتقاد الس ام ب 1 ايت اد اجت ايي بب معداي بامر باب ي لاي اساز اب از ديگارا انتظار ميرمد ايص بامر بر مکداي افت ال اسز ب ديگرا ارناي بخصواي انجام ميدنداد م يا از انجام ارناي بخصواي پرن و مي ددد (تااجکخش )211 :1384 و وياماا در اياص رابطب استدالل مي دد ب ايت اد از يک جدکب متضاد اط دا اسز م ايص در فاوي اسز اب ايص دم ماژه اغلب مترادف نم محلوب ميشوند رابطب اط دا با ايت اد ن چو رابطب ماقع ز با اقدام اسز ردي ب ايت اد مي داد ن يتواند مط نص باشد ب رد يا ا راد معت د در ماقع بگوناب اي اب مي انتظاار دارد ي ال مي ددد ردي ب ايت اد مي دد از ايص مدطق پ رمي مي دد «: با مجاود آن اب مايدانام اياص ملنلب م ص اسز رخ دند موي يق ده دارم ب رخ نخواند داد» (ن ا )207 ل ص رابطب ايت اد را فداقل ب ص دم طرف بحث مي دد -1 : ايت اد دداده -2 اما ص م معت د نر ردي ميتواند بب دمسز خانواده گرمه نهاد يا فا ز ايت اد داشاتب باشاد در ايدجا رد بب يدوا ايت اد ددده محلوب شده م دمسز گرمه نهاد فا ز بعدوا اما ص م معت د محلوب ميشوند نر دمطرف (ايت اد ددده م ام ص) ند ددند م ندف آنها تأم ص مدا عدا اسز ل ص معتقد اسز ب تدها ايت اد ددده ن لز اب باياد تصا اتش را در نظر گر ز بل ب در بل اري از موارد ام ص ام اا انتخااب با ص ففاظ ايت ااد م گللاتص ايت اد را دارد م ص اسز ام ص در بعضي از موارد سلب ايت اد را از نظر ماوي يا از جهاتي Clause Offe 1 يک دور را بب س ز رشد م توسعب اقتصادي سوق دندد ي ي از پ امدناي ي داي مجاود

134 134 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بلددمدک ب ايت اد ددده دمباره بب ام ايت اد ن دد زيا خواند دياد اماا اما ص مع اوال در جهز تأم ص مدا ع خود بدنکال ايت ادسازي اسز ايت اد ددده ن و با افت اال بدساز آمرد مدفعز بطرف مقابل خود ايت اد خواند رد در اقتصاد نر دم طرف ايت اد ددده م معت د از برقراري ايص رابطاب بار مکدااي ايت ااد بدنکال فدا ثر رد مدا ع خود نلتدد ايت اد بب معدي افت ال ر تار يک رد ياا گارمه ياا نهاد بب برآمرده شد انتظاراک خود از سوي ديگرا از بد ا ناي ش لگ ري م تدامم رمابط م ا ا راد خصواا رمابط اقتصادي م بازرگاني اسز ب نقش مه ي در لب مو ق زناي اقتصادي ايفا مي دد. در اقتصاد خرد براي آن ب طرافي يک نظام سازگار م مدطقي ام ا پيير باشد در ن اا بحثناي مقدماتي بايد مجود ق د شرط يا رض را پيير ز ي اي از آنهاا ارض اطاالع دق ق از شرايط بازار اسز بعکارک ديگر اگر ايص شارط پيير تاب نداود ايجااد ياک نظاام مدطقي تص مگ ري در سطح خرد با اش ال مواجب ميشود از آنجا ب در ت اامي جهاا م بويژه در جها سوم ن چ رميداد اقتصادي با اط دا م بطور امال شاداختب شاده ن لاز شرط وقاوي ر در ن ا ابتداي راه نقض ميشود م نظام نظري ساختب شده را با مدا الک اربردي م اجراهي مواجب مي دد. بعدوا مثال در تناوري مصارف ياواملي مانداد درآماد مصرف ددده ترج ح زماني پول م نرخ تورم ر تار رمشدده در تص مگ ري دخاوز دارد تغ ر نر يک از يوامل بب تدهايي يا تر کي از آنها ن و موجب تغ ر در تصا م خواناد شد بعکارتي نر نهاد اقتصادي بر اساس ايت ادي ب بب اکاک يوامل ماي ور دارد اقادام باب تص مگ ري خواند رد (نوري ناه دي )6:1372 در تنوريناي مع ول اقتصاد ايم از خرد م ال بعضا يدوا مايشاود اب اطاليااک بقدر ا ي در دسترس ن گا قرار دارد اما در ي ل ميدان م ب مددأ بل اري از ر تارنااي ديگر بب نفع خود بداند بديهي اسز ام ص م ص اسز در وتااه مادک ساود بکارد اماا در

135 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ ي م في اطالياک اسز در بل اري از موارد چگونگي ي ل رد نار مافاد اقتصاادي بار عاو از ديگارا ااار ميگيارد بدابرايص رض يقالهي بود ر تار نهاد ملتلوم آ اسز ب عاو تهاي ساايريص در نظر گر تب شوند اما اغلب بدو ل ناشداختب بود پارامترناي مؤار در تصا م ديگارا باراي يک نهاد اقتصادي ايص نهاد بداچار بر اساس تخ دي ب از ر تار ديگرا دارد عاو ازنااي خود را تدظ م مين ايد اساس ايت اد در ضاي اقتصاادي رابطاب ايلاز اب با ص دم نهااد اقتصادي بر مکداي فدا ثر رد مدا ع خود بر قرار ميشود بطور ي دي نر نهااد اقتصاادي استراتژي خود را مدرمط برايت اد م انتظاري ب از ر تار طرف مقابال دارد اتخااذ خواناد رد م بگونب اي تص م خواند گر ز ب مدا ع خود را فدا ثر دد اگر طرف مقابل ر تاار خود را يوض دد نتايج پ شب دي شده توسط نهاد اقتصاادي امل بدساز نخواناد آماد م ايت اد ب ص آنها سلب خواند شد ايص ملنلب در قاوب اقتصاد خرد م اال در تناوري باازي مدهود اسز تنوري بازينا شاخب جيابي در اقتصاد بوده م مکداي آ ايت اد نهادنااي اقتصاادي باب استراتژي طرف مقابل اساز اياص تناوري باب موضاوع باي ايت اادي در اقتصااد از زامياب تص مگ ري نگاه مي دد يعدي رمشناي تص مگ ري را در زما بايايت اادي در اقتصااد تحل ل م بررسي مي دد (مک دا )41:1372 نر چب اطاليااک ايت ااد دداده از ر تاار نهااد طرف مقابل املتر باشد در اتخاذ تص م اح ح مو قتر خواند بود پال زاك م است فص ناك )1998( 1 يک مدل لي رشد متعاادل اراهاب ن ودناد اب در آ سرمايبگيارا مختل بب اورک تصاد ي نر دمره با ماسطب نااي معاامالک بازرگااني در مداطقي ب ايت اد س ر نوموي داشز رمبرم ميشدند آنها در مدل خود رض ردهاناد اب يک سرمايبگيار زما خود را بب دم قل ز تقل م مي دد زما ارف شده براي توو د اال Paul zak & Stephen Knack 1 اقتصادي نهادناي اقتصادي نان گوني 135

136 136 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بازگدز سرمايب ب دتر باشد ندا ميدند ايت اد در آ ضاي اقتصاادي تار اساز باب يلز ايد ب در آ ضا امد ز افلاس ن يشاود م يامال اقتصاادي باب طر هااي معاملاب م اطرا ا ايت اد ندارد تعريفي ب زاك م ناك از ايت اد در مدل خود مدک زماني اساز اب نر نهاد اقتصادي براي دترل بازگدز سرمايب خود ارف ن ي دد ايص زما ب اانگر م اوا ايت اد در ضاي اقتصادي مي داندد بعکارتي ديگار نرچاب اياص زماا تار باشاد نداا از بيايت ادي در مح ط اقتصاادي اساز آنهاا ارض اردهاناد اب ريداب اياص بازرساي باب بيايت ادي بب دالال سرمايب يا بب يکارتي ماسطب گرا ب ص سرمايبگيار م مصرف دداده بااز ميگردد بعکارتي افلاس ناامدي از طرف سرمايبگيارا بايث خواند شد ب زماا زياادي را بب دترل مضع ز رمند سرمايب اختصاص دند فال نرچب نهادناي قضاايي م امد تاي م بازرس ص خارج از مح ط اقتصادي ب دتر باشد بلکب ايد ب نار سارمايبگايار مايداناد در اورک از ب ص ر تص سرمايب خود ارگاني براي برخورد با ريک ارا م راز طلکا اساز ايت اد در آ ضاي اقتصادي ب دتر خواند بود بررسي آنها در 8 دور اورک گر ز م رض ب ايدا مکدي بر رابطاب ايت ااد م رشاد اقتصادي اابز گرديد آنها بب ايص نت جب رس دند ب ايت اد بب مقدار قابل مالفظباي با رشاد در ارتکاط اسز (ارشدي مف د )42 :1382 م زما ارف شده براي دترل باز گدز سرمايب فال نرچب زما ارف شده براي دتارل

137 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 137 ن انطور ب اشاره شد سرمايب اجت ايي در بطص رماباط اجت اايي فااال مايشاود اياص رمابط ميتواند در بلتر اجکار يا اخت ار فاال شود مع اوال اگار در بلاتر اجکاار شا ل بگ رد م يک طرف تعامل اجت ايي از جاايگويص برخاوردار باشاد ام اا گللاتص پ وناد بل ار زياد اسز م ففظ پ وند مدوط بب فا ز ارزشنااي اخالقاي در دم ساوي تعامال اسز اگر تعامل اخت اري باشد م طر ص تعامل بار اسااس شاداخز از نام باب نام پ وناد بخورند شک ب اجت ايي پايدارتري تد ل ميشود آنچب اب در تعامال م تدا ل سارمايب اجت ايي ان ز دارد پايداري تعامل ب ص ايضاء شک ب اسز از بدم عاو زناي اقتصادي توسط انلاا معاامالک تجااري در ياک بلاتر اجکااري انلا را مارد يک شک ب اجت ايي رده اسز ن از انلا نا بب تأم ص افت اجاک م تقل م ار ب ص انلا نا م تقل م مح ط وي ي براي تأم ص ن ازنا ياملي اجکااري باراي شا لگ اري عاو ز ناي اقتصادي شده اسز م بر اساس ايص ن از توو اد ددادگا م ااافکا االناا م خدماک خود را در اخت ار انلا ن ازمدد قرار دادهاند در يک رآيدد تدريجي لب مدفعز از ايص پ وند براي طر ص فاال شده اسز يک طرف پ وند بب دنکال تأم ص مطلوب ز خود باوده اساز م طارف ديگار باب دنکاال تأم ص سود خود با تعدد م ت ثر اافکا االنا م خدماک بردارناي تعامالتي رقابتي باراي جيب تقاضا ددده اال م خدماک بصورک خود ار ايجاد شاده اساز اگار در اياص رآيداد يرضب ددده مدتري خود را از دسز بدند در ف م ضرر محلوب ميشود م اياص اتفااق براي ام يک امر ناخوشايدد اسز رابطب ب ص دم طرف معاملاب مقتاي از پاياداري برخاوردار اسز ب نر دم طرف معاملب از ر تار ن ديگر افلاس مطلوب ز داشتب باشدد ايص افلاس مطلوب ز فاال ايت اد ايجاد شده ب ص خريدارا م رمشددگا ميباشد -3 معامالت تجاري بستري براي تشکيل سرمايه اجتماعی

138 138 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 انکاشز سرمايب اجت ايي اسز براي پايداري ايص ايت اد ديص مقدس اسالم انلا را م ل بب ريايز آدابي رده اسز ب قابل ز ايجاد مي دد تا انلا در يک تعامل اخالقاي بتواناد مطلوب ز م سود خود را در يک دمره بلددمدک لب دد بب يکارتي رمابط ايت ادآم و ب ص عاال اقتصادي مدا ع بلددمدک را در پي دارد -4 آداب و اخالق خريد و فروش اسالمی و تأثير آن بر سرمايه اجتماعی در ادب اک اقتصاد اسالمي زماني ب خريد م رمشي انجام ميشود در قاواب «ب اع» ااورک مي گ رد ب ع در وغز ايطاء مث ص مأخي ا ص اسز گاني ب ع را بب معدي خريد م شراء باب معدي رمختص استع ال مي شود در ب ع انعقاد م اطايز مجود دارد م ب عز دداده م ب عاز شونده تعهد م ملنوو ز طر دي مجود دارد ايراب مقتي داد م ستد مي ردند م چ وي را مي رمختدد با ي ديگر دسز مي دادند م ايص ندانب خريد م ارمش در ناود آنهاا محلاوب ميشد ديص مقدس اسالم براي انجام ب ع بب انلا أمر م نهي رده اسز م براي آ چارچوبي اخالقي م اف امي قرار داده اسز رماياک اح ح م متعدد بار ان از ياادگ ري اف اام م دستوراک اخالقي قکل از پرداختص بب تجارک تأ د رده اساز اياص اف اام م اخالق ااک موود ايت اد م سرمايب اجت ايي نلتدد معرم تريص رمايتي ب تأ د بر يادگ ري اف ام م اخالق اک قکال از مرمد باب لاب م ار دارد رمايتي از ام راو ؤمد ص يلاي (ع) اب رماوده اساز ( 1: م ري اادي )101 :1390 «اوفقب ام او تجر» «امل يادگ ري اف ام ساس تجارک» ي ده ايص اف ام م دستوراک اخالقي بايث ايجاد شک بنا م پ وندناي نم سطح ا قاي 1 ا ي ج 5 ص 150 اسالم بب ماسطب دستوراک اخالقي م اف ام بلترساز ش ل گ ري رمابط ايت اد آم او م

139 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 139 در ديص مقدس اسالم ريايز فق اوداس از فق اهلل از جايگاه باالتري برخوردار اسز ايص امر ب انگر نظر اسالم بر ايجاد ففظ م پايداري رمابط اجت ايي در ل ب ساطوح اساز زيرا اگر مردم ريايز فق نمديگر را ن ددد شک بنااي ا قاي ارم مايپاشادد بورگتاريص گدانا نم گداناني اسز ب مان ز آ مدجر بب گللز پ وندناي اجت اايي خواناد شاد ماندد درمغ ته ز غ کز م آداب لب م تجارک از ديدگاه اسالم ب مدجر بب انکاشز سرمايب اجت ايي ميشوند يکارتدداز : أ. صداقت و راستی ي ي از ااول م ض لز ناي اخالقاي ملاأوب ااداقز اساز ااداقز م راساتي طار ص معاملب بايث فا م شد آگاني م شفا ز در معاملب براي طار ص مايشاود م در نت جاب مدجر بب ش لگ ري ايت اد م تعامل بلددمدک خواند شد ديص مقدس اسالم بورگتريص گداه را يدم اداقز م درمغگويي ميداند م بب شدک آ را ميموم دانلتب اسز م ي ي از موارد لب فرام مدفعتي اسز ب بار اسااس ياک رابطاب ريک ارانب ش ل گر تب باشد اداقز در معاملب بب فدي مهم اسز ب پ اامکر م ارم اساالم(ص) ماي رمايداد «: ياا معدر اوتجار انتم جار اال مص اتقي م بر م ادق» «1 اي گرمه تاجرا ن اب شا ا باب دو ال ريايز ن رد ملاهل اخالقي اجر نلت د مگر لاني ب در معاامالک از خادا بترسادد م ن ي ددد م اداقز م راستي در معاملب داشتب باشدد» -1 ملتدرك اووساهل ج 13 ص 51 ب ص ايضاء جامعب م ا وايش ايت اد م باوتکع آ انکاشز سرمايب اجت ايي خواند شد

140 140 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ب عه ا مإ ت ا م يبا محقز بر ة ب عه ا» 1 در رمايز ديگري فضرک سب بار تأ د مي رمايدد «: مص غش لا س مداا» 2 لاي اب تقلب م ف لب در معاملب بب ار ميبرد از ما ن لز رمشدده م مدتري نر دام فق خ ار م لاخ معاملاب را دارناد تاا زمااني اب متفارق نددند (خ ار مجلس) آنگاه رمود : اگر خريدار م رمشدده در معاملب اداقز داشتب باشادد خدامند بب معاملب آنها بر ز مي دند اما اگر ي ب را ت ا ددد م درمغ بگويدد بر از از آنها برداشتب ميشود اف د بص مح د يح ي مي گويد : ي ي از ياارا اماام ااادق(ع) مايخواساز باب اار تجارک م معامالک باردازد از فضرتش مداورک خواساز فضارک تواا ب ردناد اب اداقز مکداي تجارتش باشد «3: يل ک بصدق اوللا ي فديثک م ال ت تم ي کا» بر تاو بااد بب اداقز م درستي در معاملب مکادا ي کي را ت ا دي م بب مدتري ضرر بوني از امام اادق(ع) پرس د «: شخصي ب دم نوع از يک جدس دارد ي ي گرا م ديگاري پلز م ارزا پس نر دم را مخلوط مي دد م بب يک ق ز مي رمشد آياا جاايو اساز» ايدا رمودند «: نکايد با ملل انا غش دد م ايص طور معاملب دد مگر ايد ب مخلوط باود را بب مدتري بگويد» تقلب م غش در معاملب مصاديق متعدد دارد مثل : مخلاوط ارد آب در شا ر رمش اال در تاري ي نور مخلوط رد جدس خوب م بد متفامک بود رم م زير جدس مخفي داشتص ي ب جدس م جدس را بب جدس ديگر مان ود داد ن ب ايصنا از يدم اداقز با ص 1 ااول ا ي ج 5 ص بحاراالنوار ج 71 ص مساهل اود عب ج 17 ص 385 در رمايز ديگر رمودند «: اوک عا باوخ ار ما وم يتفرقا إ ادقا مب دا باورك وه اا اي

141 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 141 م دوع م فرام م معاملب آ نم باطل اسز مه تريص جلوه اداقز شا ل گ اري ايت ااد ي اومي م باب تکاع آ انکاشاز سارمايب اجت ايي م پ وندناي پايدار بلددمدک ب ص طر ص معاملب اسز از پ امکر ا رم(ص) لب م ار فالل را در چارچوب اداقز معاملابگارا تعريا مي ددد م مي رمايدد : 1 نر س چهارچ و را ريايز دد لب م ارش پا وه م فالل خواند بود : ندگام رمش از االي خود تعري ندگام خريدار جدس مورد نظر ميمز ن دد در معاملب تدو س م دغل اري ن دد در معاملب در ن چ فال سوگدد نخورد بي جا ن دد م اجر اسب راستگو را محدور شد با شه دا م اديقا ميداندد 2 ب. انصاف در معامله و اجتناب از ظلم انصاف از ااول اخالقي اسز ب ميتواند مدجر بب پايداري پ وند ب ص طر ص معاملب شاود ام راو ؤمد ص يلي(ع) مان ز برقاراري ياداوز را در رياياز انصااف مايب دداد «3 اوعادل االنصاف م االفلا اوتفضل» يدل آ اسز ب انصاف را ريايز دي م افلا آ اسز ب بر لي سخز نگ ري 1 مساهل اود عب ج 17 ص دواوع ال ج 4 ص 7 3 نهج اوکالغب ف ز 231 طر ص معاملب ش ل ميگ رد م مدجر بب بيايت ادي ميشاود م تحصا ل ماال از اياص راهناا

142 142 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اجت اع بب ايص اسز ب درا راد آ فس اجت ايي م ياطفب اجت اايي مجاود داشاتب باشاد يعدي ن ا طوري باشد ب امام اادق يل ب اولاالم رماود «: خاودک را ن اواره باب جااي ديگرا بگياري مبراي آنها ن ا را بالددي ب براي خود پلددي م ن ا را رانز داشتب باشي ب براي خويدتص رانز داري» شه د مرتضي مطهري (ره) در مقاوب «تجلي پ ام : ص»571 اب در پايگااه جاامع اساتاد شه د مطهري مدتدر شده اسز اار انصاف م ريايز فقوق ن ديگر را بر استح ام رمابط اجت ايي م مفدک مورد بررسي قرار دادهاند م مي رمايدد : «در اخکار م رماياک ما مارد اسز ب 1 تريص فقي ب مؤمص نلکز بب مؤمص پ ادا ماي دد ايص اسز ب بايد نر چب را ب براي خود دمسز مي دارد براي ام دمسز بادارد م نار چب را براي خود م رمه مي دارد براي ام م رمه بدارد يعدي تريص فق ام ايص اساز اب خود را بب جاي ام رض دد م ن ا طوري ب بب فلب طک عز م غريوه ن چ مقز باراي خود جو خ ر م سعادک آرزم ن ي دد م جو از شر م بدبختي رانز نادارد باراي سااير ا راد مؤمص ن و بايد ايدچد ص باشد مثال آنجا ب ام ب ار اسز م خودش طک ب باياد چدا ص رض دد ب خودش ب ار اسز م ام را پ ش طک ب بردهاند م چقدر يالقب پ دا مي دد اب در امر معاوجب م پرستاري ام دقز شود آنجا ب ديگرا فاجتي در مؤسلاب اي دارناد اب خودش در آ مؤسلب ار مي دد بايد چد ص رض دد ب ايص مراجعب دددگا خاود ماص نلتم مص نلتم م برادرانم م رزندانم م ن ب لاني ب مص بب آنها يالقب طک عي دارم پس نکايد ايص مراجعب دددگا معطل بدوند م مقز ب هوده تل ددد م يصکي بدوند م ارشا معطل شود م يا آنجا ب جدلي از مأ ول م مدرمب م ملکاوس م مساايل م ار رماا باراي مردم ته ب مي دد بايد چد ص رض دد ب ايص ار رما م يا ايص آذمقب را براي خاناب خاودم 1 ندانب ريايز انصاف در سخص گرا بهاي ام راو ؤمد ص(ع) اسز ب رمودناد : پاياداري

143 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 143 ايص طور ر دد ب خود مص خريدار نلتم پس ريايز انصاف م يداوز را ب دم. رسول خدا رمود : م ث ل انل اي ا در دمستي متکادل م ياطفب مدترك ن اناا م ث ال ياک پ ر اسز ب چو يضوي درد ميگ رد ساير ايضاي جلد ب قراري م ن دردي مي دداد درجب فرارک بد باال ميرمد م تب يارض ميگردد اساترافز م آساايش از ت اام باد رخز بر ميبددد بي خوابي پ دا ميشود. خاا ز موجود زنده ايص اسز اب با ص ايضاا م اجاواي آ ن ااري م ن ادردي م ن اندگي نلز م آ ج اد م مرده اسز ب از خراب شد يک جوء ااري در ساير اجاواء ديده ن ي شود جامعب ن و بب نوبب خود ف اک م م اک دارد رمح اجت ايي ن و بب نوبب خود فق قتي اسز از فقايق ايص جها اگر رمح اجت ايي مجود داشتب باشاد م جامعاب زناده م جاندار باشد بدم شک ن دردي م ن اري در آ جامعب مجود دارد ديگر در آ جامعاب جدس تقل کي براي ي ديگر ته ب ن ي ددد بب ي ديگر م ن ي رمشادد رياياز انصااف م يداوز را مي ن ايدد در خوشي م ناخوشي ديگرا شريک مي باشدد. ساوي در مديدب خد لاوي پ دا شد امام اادق(ع) از ناظر خرج مدول خود پرس د : املال ما در خانب چب داريم ام گفز : جاي نگراني ن لز بب قدر آن ب تا آخر سال ما را فايز داد ماص گدادم ته اب م ذخ ره ردهام. امام رمود : عال مضع مردم چب طور اسز گفز : سخز اسز مردم مع وال ناا رمزاناب خاود را رمز باب رمز از د اا ناانوايي ته اب مي ددد م بب ماسطب ابي گددم نا مع ووي مردم ن ي گدادم م ن اي جاو اساز اماام رمود : برم نر چب گددم در خانب ما نلز بب مردم بفرمش. ام گفز : ايص ار االح ن لز زيرا ديگر براي ما م لر نخواند شد گددم بخريم. ته ب مي دم پس ديگر نکايد غش م تقل ب بب ار بکرم م يا در مقتي ب معاملب مي دد باياد

144 144 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 از ن ا ناني ب ن ي گددم م ن ي جو اسز ميخريم م مصرف مي د م نر چدد براي مص مقدمر اسز ب ت ام سال خودم م لانم گددم خاوص مصرف د م موي ماص دمساز دارم با ساير ملل انا شريک م ن درد باشم. ايص اسز معداي رمح اجت ايي م ايص اسز معداي ايص ب جامعب زنده باشد زنده بود اجت اع بب ايص اسز اب در ا اراد آ اجت ااع رمح اجت اايي م فاس اجت اايي م ياطفاب اجت ايي مجود داشتب باشد يعدي ن ا طوري باشاد اب اماام ااادق رماود : خاودک را ن واره بب جاي ديگرا بگياري م براي آنها ن ا را بالددي ب براي خود ماي پلاددي م ن ا را رانز داشتب باشي ب براي خويدتص رانز داري». ريايز انصاف ابعاد مختلفي دارد ي ي از ايص ابعاد ايص اساز اب مرباوط باب فاوزه معامالک اسز ايص ب رد رمشدده بب فداقل سود راضي باشد امام اادق(ع) بب اارافز بب ايص موضوع اشاره رمودند «:1 ريب داد لي ب در نرخ اال بب ش ا ايت ااد ماي داد فرام م سود گر تص ب ش از اندازه ظلم اسز» ب عد ديگري آسا گر تص معامالک اسز ب از آموزهناي مؤ د ديص اسالم اسز پ اامکر ا رم (ص) رمودند لي ب خريد م رمش را آسا سازد م آسا بگ رد مورد رف ز اوهي قرار ميگ رد 2 ام راو ؤمد ص يلي(ع) بر ز را در آسا گ اري معاامالک مايدانداد 3 از اماام اادق(ع) رمايز شده اسز اب نار س در معاملاباش ااال را از ملال اني پاس بگ ارد خدامند در رمز ق امز از وغوش ام درگيرد» 1 مص اليحضره اوفق ب ج 3 ص اح ح بخاري ج 3 ص 71 3 بحارالنوار ج 78 ص 71 امام رمود : مانعي ندارد ن ب ايدها را بفرمش بعد ما نم ماندد ديگرا رمزانب از ناانواييناا

145 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 145 تح م اخوک اي اني سل ز ديدي م ايت اد ي ومي ميداند ي ي ديگر از ظلمنايي ب در معامالک اقتصادي اورک ميگ رد م بايث بايايت اادي مي شود م رمشي اسز ايص ملنلب آنقدر از ان ز برخوردار اسز ب ساورهاي باب ناام «مطفف ص» مختص ايص پديده ظاو انب اقتصادي نازل شده اسز (قرضاامي يوسا :1390.) «مياال ول طففا ص اوااييص اذا ا تاااووا يلااي اوداااس يلااتو و م اذا اااوونم أم مزنااونم يخلرم» ماي بب فال انددگا (از جدس م االي مردم بب ندگام خريد م رمش) لاني ب مقتي در معاملباي باراي خاود ماي پ ايداد باب ت اام م اال م ا اوم باب انادازه الزم برمي دارند م ندگامي ب در معاملب براي ديگرا پ اناب م ياا مز ماي دداد از انادازه الزم مي اندد آيا ايدا گ ا ن ي ددد ب دمباره زنده ميشوند (م باياد فلااب م تااب) پاس بدندد يا در آياک ديگري در سوره شعراء آيب 181 تا 182 آمده اسز «: پ انب را بب ت اام م ال انجام دن د م از ج لب م دندادگا (جادس باب ماردم م اندادگا (جادس ماردم م انددگا اموال ايدا ) نکاش د م با ترازمي دق ق (اش اء م اجداس را) ب د د» ن چد ص برخي از خ اراتي ب ديص مقادس اساالم در ماورد فاق اخت اار لاخ داد قرارداد بب طر ص معاملب داده شده اسز را ميشود در راساتاي ظلام نرسااند باب طار ص معاملب م ريايز انصاف تفل ر ن ود : لخ در مجلس لخ در مورد ف اوا شارط لاخ لخ در مورد غکص لخ بب يلز تأخ ر لخ بب يلز رؤيز اال م لخ باب يلاز ي اب (مف د رضا )57-59 : مراجعب بب تحرير اووس لب فضرک امام خ دي (ره) م رساوبناي مراجع تقل د شود 1 م ري ادي س داف د ( )107 :1390 اار انصاف در معاملب را در خ ار م بر از ماادي

146 146 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در آيب 282 سوره بقره بب يدوا بورگتريص آيب قرآ مج د بار رمي اکاز م تاوب يقاود م گر تص شاند تأ د شده اشز مقصود از اسداد تجاري يکارک از نر نوشتباي ب در مقام ديوي يا در مقام د اع قابال استداد باشد ايم از اسداد رس ي يا اسداد يادي در معاامالک راياج اساز از آ جاايي اب اسالم ديص جامع م امل اسز براي ايجاد انضکاط اقتصاادي م رياياز ملااهل فقاوق م اخالق ماوي دستور بب تظ م اسداد ماوي م تجاري در معامالک داده شاده اساز «د ي اص» در قرآ شامل ت ام معامالک ايم از خريد م رمش م معامالک نقدي م نل باي م ميشاود اار ايص دستور ففظ ايت اد م خوش ب دي بب ن ديگر م آرامش رمفي طار ص م جلاوگ ري از راموشي ان ار سوء ظص م تأا ر راما دارد در فديث آمده اساز «1: اگار لاي در معاملب سدد م شاند نگ رد م ماوش در معرض تل قرار گ ارد نرچاب دياا داد خدامناد ملتجاب ن ي دد» در آداب اکز م تاوب معاامالک بار ماوارد زيار تأ اد شاده اساز : (م ري ادي ) :1390 او - نوشتص ت ام خصوا اک معاملب ب - يادل م ام ص بود نويلدده اسداد ج - شاند گر تص تدظ م اسداد د - اکز سدد م ضکط دق ق مع الک د. مشارکت تعاون و انفاق در معامالت اقتصادي تأ د بر عاو ز ناي مدار تي م بهره گ ري از ن اري ج عي در عاو زناي اقتصاادي در ابعاد مختل مورد توجب قرار گر تب اسز ايص ن اري بايث بال اساتفاده نداد مداابع م 1 بحاراالنوار ج 101 ص 301 ج. ضرورت به مکتوب کردن مستندات معامله

147 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 147 طرف در آيب دمم سوره ماهده بر تعام م ن اري براي انجام ارناي خاوب تأ اد شاده اسز «: تعامنوا يلي اوکر ماوتقوي م التعامنوا يلي االام م اوعدما» عاو ز نااي اقتصاادي در اشا ال گونااگو ظاانر مايشاود ي اي از اشا ال ن ااري رمشددگا با مدتريا مخصواا توجب بب مدتريا ب از طکقب متوساط م ضاع جامعاب راه را براي توان دد رد ايص قدر رانم رده م بايث ميشود قدرک خرياد آنهاا ا اوايش پ دا دد باالر تص قدرک خريد اقدار مختل بايث ا وايش تقاضاا م انگ اوه باراي توو اد ميشود اوکتب براي آ نم ايتدال الزم اسز بطوري ب در قرآ مج د آمده اسز «: م التجعل يدك مغلووب اوي يدقک م ال تکلطها ل اوکلط» 1 نرگو دستز را مکدد م بلا ار نام گدااده دستي م ص بل ب فد مسط را انتخاب ص اسالم از مردم مي خواند مدابع خود را دو ن رده م در چرخاب گاردش اقتصاادي مارد ددد مرمد ايص مدابع يا خود رد را بهرهمدد مي دد ياا ديگارا را تعاام م ن ااري در قاوب مام م قرض انفاق م بخدش افلا م ن و اري م از مصاديق مدار ز محلاوب ميشود امام اادق(ع) مي رمايدد «: ان ا ايطا م اهلل نيه اوفضول ماص االماوال وتوجهوناا ف اث مجهها اهلل م وم يعط ونا وت دومنا» 2 ن اناا خدامناد اياص اماواوي را اب ا اوم بار ن ااز ش اسز بب ش ا داده تا بوس لب آ بب خدا نوديک شويد نب ايد ب آنها را داو ارده م رمي نم انکاشتب د د بل اري از ااافکا مدااغل تواناايي دارناد از سارمايبنااي خاود در جهاز توساعب عاو زناي اقتصادي توان ددسازي مردم م در جهز مدا ع ملي استفاده ددد 1 سوره اسراء آيب 29 2 ا ي ج 4 ص 32 سرمايبناي انلاني م وي ي ميشود م بايث تد ل سرمايب اجت اايي مايگاردد از ياک

148 148 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ي ي از سوء خلقنايي ب در معامالک بددک ميموم شده اسز م بايث گللز اجت اايي مي شود دخاوز رد در معامالک ديگرا اسز بل ار مدانده ميشود اب ا اراد ماانع از يک معاملب مي شوند نکايد جهز از ب ص برد يک رابطاب تجااري آ نام در ياک معاملاب مافد يک نفر خارج از معاملب مارد شده م با ندف سودجويي ق تي تر پ ددهاد دند تاا رابطب ب ص معاملب دددگا از نم بااشد يا خريداري خارج از معاملب فاضر باشاد ق تاي را باالتر باردازد تا معاملب اورک نگ رد از رسول ا رم(ص) آمده اسز «1: اليک ع اورجال يلاي ب ع اخ ب» برخي از ش ا مارد معاملب ديگر ندود دخاوز در معاملب ديگرا با ندف از ب ص ر تص پ وند معاملب گارا م لاب ساود شخصاي مداخلب گر بايث از ب ص ر تص شغل سرمايب وي ي م اجت اايي ايت ااد عااال اقتصاادي ميشود م راه را بر معامالک بعدي ميبددد -6 اعتدال و ميانهروي در مخارج و ابعاد گوناگون آن اسالم بب يدوا يک ديص جامع در ل ب شنو زندگي بر ايتادال م م انابرمي تأ اد دارد م تدفر خدامند را از انلا نايي ب در ر تار خود ا راط م تفريط مي دداد از طرياق تااب م سدز پ امکر ا رم(ص) م اه ب اطهار(ع) بب گوش مخااطک دش رساانده اساز ام اال بلا ار راتر از ن ازناسز بب يکارک ديگر ام ال انلا از دم مددأ سرچدا ب مايگ ارد : ن ازنااي فق قي م ن ازناي مونوم در جهز ايجاد ايتدال م م انب رمي در مخارج انلا بايد ايص تقل مبدادي را در ذناص خود ش ل دند ب ن ازناي فق قي مددأ جلا ي ياا رمفاي ماقعاي دارناد در فااوي اب 1 سدص ابص ماجب ج 2 ص دخالت نکردن در داد و ستد ديگران

149 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 149 آ ريدب دارد پديد ميآيد (م رمعوي )214 :1390 بب يدوا ن ونب م ص اسز لي بدم مکل ا مدول نام ياک زنادگي رافتاي داشاتب باشد اما بب دو ل چدم م نم چد ي اقدام بب خريد مکل ا ماي داد بداابرايص مکل اا ن ااز مونوم مي شود مثال ديگر در مورد تغييب اسز تغييب خوب م ساوم ن از ماقعي اسز اما نر نوع تغييب اي خوب م ساوم ن لز م شايد اب خرياد آ مضا ر باشاد اماا بار اسااس تکل غاک دودواز ا راد گرايش بب خريد غيانايي مثل لز ودنا ماي دداد در ااورتي اب نلکز بب غياناي سد تي از سالمز تري برخوردارند تقل مبددي ديگار ايد اب ن ازنااي ماقعي را ميتوا با محصوالک م خدماک خوب پر رد ميتوا با محصاوالک م خادماک بد بب يدوا ن ونب تفريح خوب م ساوم ن از ماقعي اسز اما نار ناوع تفريحاي خاوب م ساوم ن لز م شايد ب اختصاص زما م مدابع ماوي بب ايص نوع تفريح انلا را در معارض خطراک رمفي م معدوي قرار دند مثل خريد م مدانده يک لم ملاتهجص مسا لب نقل اب خوب م ساوم ن از ماقعي اسز اما برخي مسايل نقل ب قط قابل ز خودن ايي دارند يعداي رد مي تواند با نويدب تري ن از ماقعي خود را با خريد يک خودرمي سادهتر ر ع ن اياد (ارشدي مف د )1391 بب يدوا ن ونب تج لگرايي اسراف م موخرجي رد توسط يدهاي از اقدار جامعاب بايث ميشود اقدار ضع جامعب نتواندد بب فداقل ن ازناي خود دسترسي پ دا ددد زيارا ايص مدابع ب ميتوانلز بواسطب خصلز نوع دمستانب بدري از راهناي مختل م مدارمع در اخت ار ن ازمددا قرار گر تب اسز در اخت ار ت ايالک زمدگير دن وي ديگرا قرار گر تاب م قابل ز بازگداز باب جامعاب اساالمي را از دساز مايدنداد اساراف باياث نال از م محرمم ز اجت ايي مي شود نص اريح قرآ ف ايز از مفلد بود شخص اسراف اار ن ازناي مونوم بب مس لب تون اک ذندي ب ريدب در تکل غاک چدم م نم چد ي م امثاال

150 150 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ايتدال م م انبرمي اسز با تج ل گرا شد م بب رخ ديگرا د د زندگي توسط نر دام ازانلا نا بب پديده فرص م موع در جامعب دامص زده ميشود يعدي خانوادهناي م درآماد نام باب آنهاا نگااه مي ددد م مي خواندد خودشا را بب اقدار تج ل گرا برساندد آ مقز براي رس د بب ياک زندگي بب ااطالح آبرممددانب مجکورند بب نر اري دسز بونداد در ياک ملاابقب مصارف گرايي اقدار ناتوا در گرداب لاد خواندد ا تاد م ن ص أمر مدجر باب گللاز اجت اايي خواند شد م سرمايب اجت ايي انش پ دا خواند رد ايص ناوع ر تاار مصارف ددادگا يالمز نادرستي بب تأم ص اال از طرف توو د ددده يا رمشدده ميدند بب يکارتي رمشادده م توو د ددده مدابع خود را در جهز ر اه اذب ارف مي ددد م از تأم ص ن ازنااي اساساي اقدار مختل باز ميماندد ب خود بر شاخصناي اقتصاادي اجت اايي م رندگاي ماؤار اسز در قرآ مج د سوره شعراء آياک 151 م 152 آمده اسز «: از ملر ا اطاياز ن د اد زيرا آنها لاني نلتدد ب در زم ص لاد مي ددد م بب ااالح ن يپردازند» از س د اول اجديص امام زيص اوعابديص(ع) دياي 31 اح فب ساجاديب رماودهاناد «: اي پرمردگارم! از غصب مام م انديدب در آ م از دو دغووي بب ملأوب قرض م ب خواب ش باب تاو پداه مي برم پس بر مح د م آوش درمد رسز م مرا بب ارمک بل ار با زندگي تؤام با فااف ب ن دب باشد از آ پداه ده مرا از اسراف م زياده رمي بازدار م در بخداش م م انابرمي استوار دار م رمش ن و در زندگي را بب مص ب اموز م مرا بب وط خود از موخرجاي ففاظ ص م رمزيم را از راهناي فالل جاري ساز م خرج رد ماوم را در ارناي ن اک قارار ده م ارمتي را ب مرا بب کر م خودب دي آووده دد يا بب ستم ب داند ياا از مارز يکاادک م ادب درگيراند از مص دمر ص» دارد تج ل گرايي پديده ميموم اسز ب جامعب را بب لااد ماي دااند اياص پدياده ضاد

151 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 151 ميشود ب موجب تکاني سارمايب نااي ديگارا خواناد شاد م در نت جاب باياث گللاز اجت ايي ميشود ي ي از دستوراک اخالقي ب ب انگر توجب انلا بب ايتدال م م انبرمي اسز قداياز م مدايز طکع در زندگي اسز ب در مقابل ط ع اري م زيااده خاواني اساز قداياز باب معداي ا تفا رد بب فد ضرمرک م بلدده رد بب مقدار ن از اسز پ امکر ا رم(ص) رمودند «1: بهتريص امز مص قداياز ددادگا م بادتريص آنهاا ط اع ارا نلتدد» برخي رمشددگا مهارک ميژهاي دارند ب اگر انلا قصد خريد نام نداشاتب باشاد جدلي را ب ااال بب آ ن ازي نم ندارد بب مي مي رمشادد مهاارک آنهاا در باازار داغاي لب مدفعز خودشا اسز آيا ماقعا بب آ جدس ن از اسز بازاريابا فر باي با رمي رد سود محوري خاوص تالش مي ددد براي انلا ن ازي ب آ ريددد م چد ص مان ود مي ددد اب با خريد محصوالک آنها برخي کودناي االي م اساسي زندگ کرطرف مي شاود مهاارک برخي از آنها بب فدي اسز ب خريدار گ ا مي دد از خواب غفلز ب دار شده م با خريد مس لباي ب پ ددهاد ميشود زندگي جديدي را آغاز خواند رد (ارشدي مف د )1391 مدا ع ردي م اجت ايي انلا قانع يکارتدد از : آسايش م آرامش بي ن ازي م ساربلددي م يوک م اقتدار درمني ب ن ب ايدها مدجار باب تدا ل سارمايب اجت اايي مايشاود م از گللز پ وندنا جلوگ ري مي دد از طرف ديگر رد ط ع ار بايث گللاز شاک بنااي ا قي جامعب م گردد م مل ر را براي ارتکاطاک بلددمدک م پايدار ميبددد 1 م وا اوح ب ج 8 ص 280 شايد ي ي از داليل ايص تأ داک توزيع نايادالنب سرمايبناي انلاني وي اي م مااوي

152 152 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 فالل م دمري جلتص از فرام ماجب اسز پ امکر ا رم(ص) مي رمايد «: نر س بر آنچاب از مال دن ا ب خدامند فالل رموده ا تفا دد ساوم باشد م نر اس را از فارام بدساز آمرد در لاد نالك شود» پ امکر ا رم (ص) در فجب اووداع رمودند «: نا چ نفلاي ن ارد تاا ت اام رزق خاود را بخورد پس خدا را راموش ن د اد م در طلاب رزق بلا ار فارص نون اد م ديار رسا د رزقتا ش ا را مادار ن دد ب از راه فرام ا تلاب د د چب آ ب خدامند متعاال رزقناا را م ا مخلوقاتش بر مجب فالل قل ز رموده م بر مجب فرام قل ز نفرموده پس نر س پرده فرمز را پاره رده م تعج ل دد تا از غ ر فالل بب دساز آمرد باب ن اا مقادار از رزق فالل ام م شود م رمز ق امز بر فرام فلاب شود» فضرک اادق(ع) رمود «: خدامند متعال در رزق اف قناا مساعز داده تاا ياقالناا يکرک بگ رند م بداندد آ چب ب در دن اسز بب ي ل م ف لب ن يتوا رس د» فضرک ام ر در ما ز خود بب مح د فدف ب رماود «: اي رزناد رزق دم قلام اساز ي ي رزقي ب تو آ را طلب دي م ديگري رزقي ب آ تو را طلب دد م نار رمز تاو را بب قدري ب مقدر شده ميرسد ديگر غصب خرج سااو انب را مخاور» (مف اد رضاا :1387 ) ارائه کاالي با کيفيت و انجام درست خدمات دقز داشتص م فوالب داشتص در انجام ار مدجر بب اراهب ااال م اار خاوب مايشاود اي برخورد بايث ملتح م شد پ وند اجت ايي بب مس لب ايت اد فاال شاده در مکاادالک آ فالل خوري يامل قدايز م دمر شد از ط ع اري خواند شد : ا تفا بب طلاب رزق

153 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 153 لي از ش ا بب اري دسز زد بايد درسز م مح م انجام دند م در جاي ديگر رمودند «: خدامند بددهاي را دمساز دارد اب چاو ااري را انجاام دند مح م اري دد» ام راو ؤمد ص يلي(ع) مي رمايدد «2: ارزش نر س ببانادازه درساتي م اساتح ام ااري اسز ب انجام ميدند» ايدا خ اطي را ديدند ب م اري مي دد بب مي خطاب ردند : «اي خ اط! مادرک بب يوايز بدد دد نخنا را سفز م مح ام اص درزناا را وچاک بگ ر زيرا مص از پ امکر شد دم ب رمود «: م اري بايث يقاب م مجازاک اوهي اسز» (م ري ادي س د اف د )194 : خوش برخوردي طرفين معامله در کسب و کار از اخالق م آداب لب م ار خوش خلقاي اساز اب در شا لگ اري پ وناد بلددمادک طر ص م تد ل سرمايب اجت ايي بل ار ماؤار اساز فلاص خلاق رزق م رمزي را زيااد مي دد امام اادق(ع) رمودند :3 نر ادعز گر م اافب شغلي ناگوير باياد ااافب ساب خصوا ز باشد : أ در ار خود مانر باشد ب در ار خود امانز بب خرج دند ج خوش برخورد م خوش ر تار باشد 1 مساهل اود عب ج 3 ص 229 م نهج اوکالغب ل اک قصار 76 3 بحاراالنوار ج 75 ص 235 االنا بب دسز ميآيد پ امکر ا رم (ص) رمودند «1 : اذا ي ل أفد م ي ال ل اتقص» نرگااه

154 154 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 معاملب ريايز شود : در ذيال برخاي از ملاتحکاتي اب يامال پ ونادناي اجت اايي پايادار ميشود مطرح ميگردد : براي خريدار توا ب شده اسز ب : -1 ادب خريد بب ما مي گويد ب با ياد خدا م با گفتص بلم اهلل مارد مغاازه شاده ساس سالم رد جوياي افوال شد ساس اگر فال رمشادده مداساب باود يعدي خوش اخالق بود مارد مغازه شد م اقدام بب خريد شود -2 مضطرب مارد مغازه ندد اگر رمشدده افلاس دد اب مداتري ن ازمداد ام نلز ق ز براي مي مقطوع خواند شد م شايد نم ب دتر از فد مدصافانب اوکتب ايص بلتگي بب شخص ز رمشددگا دارد برخورد مدتري بايد با آرامش امل باشد بطوري ب بتواند رافز از مغازه خارج شود جاوب اسز زماني اب رمشددگا افلاس مي ددد ب ما بب يلز ق ز ت ايال باب خرياد ناداريم بل اري از مقزنا براي جيب مدتري بب دنکال مي راه ا تاده م شارايطش را پييرا ميشوند -3 اگر جدلي را از جايي بر ميداريم م مورد پلدد ماقاع نداد آ را باب جااي اموش برگرداند -4 فت ا بب تاريخ توو د م انقضاي اجداس اسد شادني دقاز شاود اب باياث ااط اك ب ص طر ص معاملب ندود -5 مقتي مدتري ماقعا قصد خريد ندارد رمشدده را خلتب ن دد با يک معيرک خواني وچک از مغازه خارج شود -6 با ايلتاد بي جا مانع لب م ار رمشدده ندود اخالق م آداب اسالمي در تجارک از ابعاد مختلفي برخوردار اسز ب باياد توساط طار ص

155 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 155 را انجام دند -8 مقتي بب يدوا ن راه با لي بب خريد ماي رمد جلاوي رمشادده سال قبي خود را تح ل ن دد براي رمشدده توا ب شده اسز ب : -1 در لب م ار ملتحب اسز ب رمشدده خوشرم باشد م مدتري را تحويل بگ رد -2 در لب م ار ملتحب اسز ب رمشدده ابتدا ق ز اال را معا ص ارده م بگويد -3 رمشدده نکايد ب ص مدتري نا رق بگيارد چب آ م يا آ س ب خوش معاملب اسز س ب چانب زندده اسز چب ق ر م چاب غداي چاب دمساز م چاب ب گانب ن ب در نظر ام ي لا باشدد -4 اسب بايد ن انطور ب مي خواناد در موقاع خرياد جادس از رمي يادل م انصاف با مي ر تار ددد نم چدا نم بايد موقاع ارمش رياياز يادوز م انصاف را در فق مدتري ب دد بايد نر جدس م االيي را بب م تاريص ساود در دسترس مصرف ددده قرار بدند -5 خودداري از رمش جدس بب مردم رانز دارد نر معاملباي ب باب ساهووز انجام گ رد خدامند بر بر ز دند -6 اسب يا تاجر آ چب را ب براي رمش ميخواند بايد بادقز انتخااب داد ب اسد م گرا نکاشد م نم بهتريص م مداسابتاريص آ ناا باشاد ملانوو ز نامطلوب بود اال بب يهده رمشدده اسز -7 شايلتب اسز مدتري شخصا بتواند (بدم مابلتگي بب لي) خريدناي خود

156 156 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 وق اوي ر اسز اراهب ميشود عوامل مؤثر بر انباشت سرمايه اجتماعی به واسطه ايجاد اعتمادسازي در فضاي معامالت. مدار ز تعام م انفاق در معامالک تجاري دخالت نکردن در معامله ايتدال م م انبرمي مخارج اعتماد اجتماعی صداقت مستحکم انجام دادن خوش بين بازيگران درون معامالت اکز رد انصاف در معامالک معامالک سرمايه اجتماعي برخورد ي در ذيل اوگويي از ااراک آموزهناي ديدي بر سرمايب اجت ايي اب فااال مطاواب

157 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 157 سرمايب اجت ايي ي ي از مه تريص سرمايبنايي ب بايث تدا ل شاک بنااي ا قاي پايادار ميشود م بايث قدرت ددتر شد تعامالک اجت ايي ميشود شاخص آ ايت ااد اساز اب بواسطب ر تارناي اخالقي ش ل ميگ رد اف ام م آموزهنااي اخالقاي اساالمي مرباوط باب آداب تجارک بلترساز ايص رمابط اسز در ايص مقاوب بب چدد مورد از ايص آداب م اخالق اک اشاره شد م با استفاده از قرآ م سدز آموزهناي ديدي ايت ادسااز در فاوزه عاو ازنااي اقتصادي اراهب شد اداقز م راستي انصاف در معامالک مدار ز تعام م انفاق در معامالک تجااري دخاوز ن رد در معامالک ديگرا اکز رد معامالک ايتادال م م انابرمي در مخاارج ملتح م ار رد م اراهب اال م خدماک مداسب خوش برخاوردي نداز آماوزه ديداي ايت ادساز اسز ب مدتهي بب تد ل شک بناي ا قي پايدار خواند شد م در داار آساايش آرامش را در عاو زناي اقتصادي فا م مي دد نهادناي تکل غي آموزشي پرمرشي م ندري از خانواده تا فوزه يل ب م آموزش يااوي م رسانب ملي م بب يدوا نهادناي ر تارساز بايد بلتر نهاديداب ارد آماوزهنااي ديداي را رانم ددد م فتي مدا ع ردي ا راد را در قاوب اجراي ايص آموزهنا تک ص ددد کتابنامه 1 قرآ مج د 2 نهج اوکالغب 3 ااول ا ي 4 بحاراالنوار 5 اح ح بخاري نتيجهگيري

158 158 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا م وا اوح ب 8 مساهل اود عب 9 ارشاادي مف ااد ( «)1391 زنک اال زناادگي : آداب خريااد رد» مدااهد : سااازما رندگي تفريحي شهرداري مدهد انتداراک بوي شهر بهدز 10 ارشدي مف د ( «)1387 اار سرمايب اجت اايي بار ياداوز اقتصاادي» مج وياب مقاالک توسعب مکتدي بر يداوز تهرا : انتداراک داندگاه امام اادق(ع) 11 اي اني جاجرمي فل ص ( «)1380 سرمايب اجت ايي م مديريز شهري» صالدامب يل ي پژمندي مديريز شهري ش اره 7 12 اي اني جاجرمي «نظريب سرمايب اجت ايي» قابل زنا م کودنا sesource.com/articles: www. Iranian society organization 13 تاجکخش ا م بهداز اسدي ا ( «)1382 تنوري سرمايب اجت اايي پ امادناي آ براي توسعب اقتصادي م اجت ايي» ندريب گفت ا ش اره 3 14 تو لي اف د ( «)1381 بازار دموز ام ابينا م نا ام ابينا» تهرا : ندر س ز 15 خداپرسز مهدي ( «)1380 فقوق اقتصادي در قانو اساسي» دانش م توساعب انتداراک داند ده يلوم اقتصادي م اداري مدهد 16 رضايي محلص ( «)1384 سرمايب اجت ايي» ندريب ب دش سکو ش شارع پور مح ود ( «)1379 رسايش سرمايب اجت ايي م پ امدناي آ» صالدامب يل ي - پژمندي نامب انج ص جامعب شداسي ايرا 18 ا داهي س داس ددر م ن ارا ( «)1388 ديکاچباي برسرمايب اجت ايي م رابطاب آ با مؤوفب ناي توسعب اجت ايي در ايارا» صالدامب يل اي ترميجاي رانکارد ياس ش اره 19 6 مص ال يحضره اوفق ب

159 آموزهناي اخالقي خريد م رمش (معامالک) در جو تأا ر آ 159 غالمعکاس توسلي جامعب ايران ا ف ايز قلم نويص چاپ امل 20 قرضامي يوس ( «)1390 نقش ارزشنا م اخالق در ارتکاط با اقتصاد اسالمي» ترج ب يکداوعويو سل ي تهرا : ندر افلا 21 ل ص ج و ( «)1377 بد ادناي نظريب اجت ايي» تهرا : ندر ني 22 مطهري مرتضي «تجلي پ ام» بخش دمم مفدک ملي پايگاه جاامع آااار شاه د مطهري 23 مک دا سيجي ( «)1372 اقتصاد يدم اط دا» سع د مقاري يکداورضا ه اي پژمند ده يلوم د ايي استراتژيک داندگاه امام فل ص(ع) 24 م ري ادي س داف د ( «)1390 اقتصاد در اسالم» قم : ندر باق اک 25 م رمعوي فل ص ( «)1390 نظام اقتصادي اسالم» مکاني انداف ااول رانکاردي م اخالق 26 نوريناه دي سع د ( «)1372 دموز بازار م قدرک بخش خصواي» مد الک م ام اناک صلدامب يل ي پژمندي اقتصاد دامرزي م توسعب ش اره 4 27 مف د رضا ( «)1387 لب م ار از ديدگاه اسالم» تهرا : مکداي خرد 19 و وياما رانلا س ) «)1379 پاياا نظام سارمايب اجت اايي م ففاظ» ترج اب

160 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

161 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص شناخت مشکالت و فواید کاربرد آنها در نظام بانکداری اسالمی معین اکبرزاده 1 چکیده در ايص مطاوعب وشش شده اسز تا با مقايلب دق ق يقود مدار تي م مکادواباي در ابعااد مختلا مان ز م خصوا اک مدحصر بب رد نار دساتب از اياص يقاود شافافساازي شاود م مدا الک م انحرا اک بب ارگ ري آ نا در بان داري اسالمي ايرا بررسي شود ناآگاني اارگوارا م مداتريا بب شرايط قراردادنا سکب انش اارايي يقاود باان ي م فتاي در ماواقعي موجاب رباوي شاد معامالک ميگردد آشدايي نر چب ب دتر با يقود بان ي ميتواند از آووده شد معاامالک باان ي باب ايص فرام اوهي جلوگ ري دد پژمنشنايي ب تا بب فال در زم دب انجام گر تب بب اورک جوهي م موردي درباره بعضي از يقاود ماندد مضاربب يا مدار ز بوده م يا يقود بان ي از جدکباي خاص مورد مقايلب قرار گر تب اسز اما در ايص تحق ق ت ام يقود مکادوباي م مدار تي شداساايي شاده م مقايلاب اي امال در زم دابنااي مختل (اقتصادي فقوقي م ) ب ص آ نا اورک گر تب اسز ن چدا ص مدا الک م واياد نار دستب از يقود ن و ب ا شده اسز رمشناي بب ار گر تب شده در ايص پژمنش تابخانباي م تحل ل اسدادي ميباشد واژگان کلیدی بان داري اسالمي يقود مدار تي يقود مکادوباي تله الک بان ي مد الک 1 ارشداسارشد رشتب اقتصاد م معارف اسالمي داندگاه امام اادق(ع) moin.akbarzadeh@isu.ac.ir مقایسه تطبیقی عقود مبادلهای و مشارکتی و

162 162 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بان داري اسالمي در بخش تخص ص مدابع شامل يقود متدوع م متفامتي اسز ب نار ادام ارايي م مدا عي براي مدتريا م بانک دارد بانک با اراهاب تلاه الک در قاواب اياص يقاود ن ازناي مختل جامعب را جواب ميدند م خود ن و از امت ازاک م نتايج مف د آ نا از ج لب فيف ربا از جامعب بهرهمدد ميشود متأسفانب يوامل مختلفي مدجر باب ايجااد مدا التي در م ل ر دست ابي بب انداف ياو ب بان داري بدم ربا شده اسز م با نگااني باب نحاوه اجاراي آ نا ملنلب انحراف در بب ارگ ري يقود اسالمي م انش ارايي سازم ار بان داري ايارا بب چدم ميخورد در ب دش اسالمي دريا ز م پرداخز «ربا» باب طاور شاديدي مايمز م تحاريم شاده اسز «ربا» يامل ي ده مجود قر م ش اف طکقاتي در جامعب بب ش ار ماي آياد نظاام نااي بان ي ب آووده بب ربا نلتدد باب ياالمه ساکب گراناي م موجاب مرش لاتگي مافادناي توو دي ميشوند بان داري اسالمي بر اساس دمري از ربا تقل م ريلک دادمستد وي ي اال درگ ري ملتق م با قراردادنا م تجارک با استفاده از يقود مختل شريي استوار اسز تقل م ريلک م مديريز آ براي دسات ابي باب فا از مداار ز م ن ااري در انجاام پرمژهنا از انداف مهم بان داري اسالمي اسز اگر ايص رمناد اداماب پ ادا داد خطار دمر شد از انداف ياو ب بان داري اسالمي م فتي رماج يا تص معامالک ربوي جامعب را تهدياد مي دد در ايص مطاوعب وشش شده اسز تا با مقايلب دق ق يقود مدار تي م مکادوباي در ابعااد مختل (اقتصادي اجت ايي م فقوقي) مان ز م خصوا اک مدحصر بب رد نار دساتب از ايص يقود (مدار تي م مکادوباي) شفافسازي شود م مد الک م انحرا اک بب اارگ ري نار يک از يقود در بان داري اسالمي ايرا بررسي شود مقدمه

163 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا بانکداري اسالمی اقتصاد دورناي اسالمي در سالناي اخ ر مورد توجب اقتصاددانا م عاال بخش مااوي م سرمايبگياري دورناي پ در تب جها قارار گر تاب اساز در چاارچوب اااول اساالمي پرداخز م دريا ز نر گونب بهره ب در قاوب ضاوابط اساالمي تعريا نداده باشاد غ ار شريي بوده م ن چد ص نر گونب عاو ز م سرمايبگياري در عاو زناي غ رشاريي م داوع اسز گلترش ج ع ز ملل ا در سراسر دن ا بب ميژه در ارمپا موجب شده تا داورناي ارمپايي ن و اقدام بب تأس س بانکناي اسالمي ددد نظام بان داري ايارا از ساال 1363 باا توجب بب ايد ب قانو جديد ب دتر ناظر بر فيف ربا از س لتم بان ي اسز «بان داري بدم ربا» نامگياري شد.2 عقود اسالمی اسالم براي ن ب مجوه زندگي قوان دي دارد مجود اقتصاد اسالمي مويد ايص مطلب اسز ب در فوزه اقتصاد مع دز م تأم ص ر اه نم رمشناي خااي موجود اسز ب بايد بب آ ناا پرداختب شود بان داري اسالمي م يقود اسالمي از آ دستباند. در ب دش اسالمي دريا ز م پرداخز «ربا» تحريم شده اسز «ربا» يامل ي ده مجاود قر م ش اف طکقاتي در جامعب بب ش ار مي آيد نظام ناي بان ي ب آووده بب ربا نلاتدد باب يالمه سکب گراني م موجب مرش لتگي مافدناي توو ادي مايشاوند بداابرايص ي ل ااک بان داري م ماوي بايد بدم بهره انجام شود م اسالم رمشناايي را باراي جاايگويص ارد بهره م نهادناي اقتصادي مکتدي بر آ پ ددهاد مي داد اب از آ ج لاب مايتاوا باب يقاود اسالمي بب يدوا ابواري ارآمد اشاره رد. ادبيات پژوهش

164 164 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يقود اسالمي ن ي داندد بانک مر وي در گوارشي آماري نحوه دسترسي خانوارناي شاهري ايرا بب خدماک ماوي را از طريق مصافکب با فدمد شش نوار م 55 خاانوار بررساي ارده اسز در ايص ب ص 70 دراد از مردم ن چ اطاليي از يقود اسالمي ندارناد بار اسااس اياص آمارگ ري 69/7 دراد از ا راد ن چ گاه در مورد يقود اسالمي مطلکي ندد دهاند 17 درااد شد ده م معدي آ را ن يدانلتدد م 13/3 دراد شد ده م معدي آ را ن و ميدانلتدد بب طاور لي يقود اسالمي در نظام بان ي بب چهار گرمه تقل م ميشوند ب يکارتدد از : يقود مکادوباي ( رمش اقلاطي اجاره بب شرط ت ل اک سال خرياد دياص جعاواب ض ا م استصداع) يقود مدار تي (مدار ز مدني مدار ز فقاوقي مضااربب موارياب ملاقاک) گرمه سوم قرضاوحلدب م گرمه چهارم سرمايبگياري ملتق م اب از نظار آااار م نتايج شک ب قراردادناي مدار تي اسز م گاني جوء ايص دستب قرار ميگ رد گاني ن و بب ايص ش ل دستب بددي مي دداد : يقاد غ رانتفاايي (قارضاوحلادب) يقاود انتفايي با سود مع ص (يقود مکادوب اي) م يقود انتفايي با سود انتظااري (يقاود مداار تي م سرمايبگياري ملتق م) تعدادي از ايص يقود را بب طور مختصر توض ح داده ميشود در سالناي اخ ر بانک مر وي طي گوارشي ايالم رد 70 دراد مردم چ اوي دربااره

165 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 165 يقود مکادوباي يقودي نلتدد ب در آ نا مؤسلب ايتکاري ت ام ياا بخداي از مداابع مااوي مورد ن از را بب مدظور انجام عاو ز اقتصادي م يا برطارف ارد ن ااز ياک خاانوار تاأم ص مي دد ايص دستب از يقود داراي ميژگيناي خااي نلتدد ب ميتوا از ب ص آنا مجاود رابطب فقوقي بدن ار م بلتان ار قابل ز براي تع ص نرخ سود از ابتاداي معاملاب ت ل اي بود قراردادنا م تأم ص ماوي ن ازنااي مصار ي تجااري توو ادي م خادماتي را مثاال زد ن چد ص ايص يقود داراي اربردناي مت ايوي نلتدد ب بب يدوا ن ونب ميتوا باب تاأم ص سرمايب در گردش براي خريد مواد امو ب م االناي ماساطب اي تاأم ص سارمايب در گاردش براي خريد ماش ص آالک پ ش خريد محصوالک مافدناي توو دي تاأم ص مااوي خانوارناا براي خريد االناي مصر ي با دمام تع ر م بازسازي مل ص م تدويل ديو م اسداد تجاري اشاره رد ايص قراردادنا ااطالفا مان ز تجاري دارند م بانک در آ نقش ماسطب را دارد باناک در ايص قراردادنا ماسطب خريد م رمش االنا ميشود يا اسداد تجااري مدتدار ماي داد ياا دارايي بب اجاره ميدند در ايص قراردادنا ب ن اندد ار يک تاجر ر تار مايشاود ساود از پ ش مع ص م تثک ز شده اسز از ج لب يقود مکادوباي ميتوا بب اجاره باب شارط ت ل اک ارمش اقلااطي سال خريد ديص جعاوب ض ا م استصداع اشاره رد ب در ادامب توضا حاتي دربااره اياص يقاود ذ ر ميشود.2-2 عقود مشارکتی يقود مدار تي يقودي نلتدد ب در آ نا رد م يا مؤسلب ماوي ت ام ياا بخداي از مداابع مورد ن از براي انجام يک عاو ز اقتصادي (توو دي تجاري م يا خدماتي) را تأم ص مي داد.1-2 عقود مبادلهاي

166 166 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ب از پ ش تع ص شده اسز تقل م ميشود مدار ز طر ص در سود م زيا متغ ر بود ساود در قراردادناا م ن ااز باب نظاارک م پايش ملت ر بانک در يقود مدار تي از ج لاب مهام تاريص ميژگاينااي اياص ناوع يقاود ميباشد گفتدي اسز ب ايص يقود داراي اربردناي خااي نلتدد اب در نظاام بان اداري بدم ربا يکارک تدد از : مدار ز مدني مداار ز فقاوقي مضااربب موارياب ملااقاک م استصداع پيشينه تحقيق سار ر در مقاوباش آس بنا م مد الک يقود بان داري اسالمي را در بادگالدش ب اا اسز م اديا مي دد ب بانکناي اسالمي در بدگالدش بب گونبناي مختل ارده با ريلکنا مواجب ميشوند (سار ر )82 موسويا در مقاوب خود ب ا مي دد ب تدها قراردادناي مکادوباي با مان ز باناک م با انداف م ساليق متقاض ا تله الک بان ي سازگار اسز م بب تدهايي براي تأم ص ت ام ن ازناي متقاض ا تله الک بان ي ا ي اسز مد ل ديگر بحث ش وهنااي ايطاي تله الک اسز (موسويا )85 نصرآبادي در پايا نامب خود مي نويلد ي ل رد نظام بان ي ايرا پس از تصاويب قانو ي ل اک بان ي بدم ربا ندا دندده گرايش آ بب سا ز اساتفاده از يقاود با بازدني اابز م از ج لب رمش اقلاطي بوده بب طوري اب با ش از 50 درااد تله الک ايطايي از ايص رمش انجام گر تب اسز (نصر آبادي )86 آقا نظري معتقد اسز ب در بان داري اسالمي مد الک اساساي اياص ن لاز اب ب دتر عاو زناي بان ي از راه يقود مکادوباي انجام ميپييرد بل ب مد ل اساساي م در نهايز م بر اساس قراردادي ب با ار رما مدعقد رده اسز سود عاو ز بب دراادي

167 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 167 سود (زيا ) اسز (آقا نظري.)1387 قل چ در پژمنش ديگري بب مدظور فل مد الک باب اارگ ري يقاود مداار تي از ج لب : مجود اطالياک نامتقار اجرا شد برخي از يقود بب ش ل اوري نا ا ي بود نظامناي نظارتي م نويدب بر بود نظارک طرفي پ ددهادي درباره ساماندني بانکنا بر اساس يقود بان ي اراهب مي دد (قل چ )90 يکداوهي م موسويا در مقاوبشا ب ا مي ددد ب باب اارگ ري ااح ح م ارآماد يقود در نظام بان ي ملتلوم بازنگري ن ب جانکب م جامع در ابعااد قهاي قاانوني اقتصادي م ماوي اسز (يکداوهي م موسويا )91 ملنلباي ب ن از بب توجب م ت ر و دارد م در تحق قاک انجام شده بدا پرداختاب نداده اسز مقايلب دق ق يقود بان ي م بررسي مان اک وايد م نقاط ضع اجراي آ ناسز ب در ايص تحق ق مورد بررسي قرار گر تب اسز آشدايي نر چب ب دتر با يقود بان ي مايتواناد از استفاده نادرسز از ايص يقود م آووده شد معامالک بان ي بب ربا جلوگ ري دد تجهيز و تخصيص منابع در نظام بانکداري اسالمی و رايج در يقود مدار تي براي ايد ب ي ل اک بانکنا با شريعز اسالم مدطکق باشد الزم اسز اب بانک نا در قکال ايطاي تله الک بب متقاض ا از آ نا بهره مطاوکب ند ايداد بل اب باياد اياص پرداخز نا در قاوب يقودي اورک پييرد ب اساس آ ناا بار مداار ز در ساود م زياا مکتدي باشد دم نظام بان داري رباوي م غ ر ربوي از نقطااب نظاار تجه ااو مدااابع پااووي تاادابب مختاصري باا ي ديگر دارند فال آن ب از نقطب نظر ش وه مصرف مدابع پاووي داراي ت اايو ميباشدد در نظام ربوي بانک باب مسااطز از ساوي سااردهگايارا بادم ايد اب ي اال يقود مدار تي قدا زيرساخزناي نهادي مداسب جهاز اجاراي مداار ز در

168 168 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ربوي شاک ب باان ي باب م اوز از سوي اافکا سارده از طريق ي ل اک بان داري مکتداي بر ضوابط شريعز اسالم (يقاود اسالمي) در توو د يا خدمتي اقتصادي سه م ميشود بانکداري رايج در جهان (بانکداري بر مبناي ربا) ساردهناي ديداري (فلاب جاري) تجه و مدابع پووي پسانداز مام مصرف مدابع پووي ايتکار در فلاب جاري تدويل بانکداري بر مبناي بانکداري اسالمی ساردهناي ديداري قرضاوحلدب پسانداز جه و مدابع پووي وتاهمدک سرمايبگياري بلددمدک تأم ص مدابع از طريق ايطاي مام (قرضاوحلدب) تأم ص مدابع ماوي از طريق مدار ز مصرف مدابع پووي تأم ص مدابع ماوي از طريق مکادوب تأم ص مدابع ماوي از طريق تعهد در عاو از اقتصادي سهم يا نقدي داشتب باشد مام ياا ايتکااار مايدناد م در نظااام غ ار

169 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 169 از ج لب يقود مکادوباي ميتوا بب اجاره بب شرط ت ل ک ارمش اقلااطي سال خرياد ديص جعاوب ض ا م استصداع اشاره رد ب در اداماب توضا حاتي دربااره اياص يقاود ذ ار ميشود.1 اجاره به شرط تمليک اجاره يقدي اسز ب بب موجب آ ملتأجر ماوک مدا ع ي ص ملتأجره ميشود اما بب طاور لي ميتوا تعري رد : ت ل ک مدا ع معلوم در مقابال ياوض معلاوم م اجااره باب شارط ت ل ک يقد اجاره ايلز ب در آ شرط شود موجر در پايا مدک اجاره در اورک ي ال ملتأجر بب شرايط ي ص را بب ملتأجر ت ل ک دد 1 اجاره بب شرط ت ل اک از ساب يقاد باب شرح ذيل تد ل ميگردد : أ خريد ب اجاره ج ماگياري يا رمش.2 فروش اقساطی رمش اقلاطي يکارک اسز از ماگياري ي ص بب بهاي معلوم بب غ ر بب ترت کي اب ت اام ياا قل تي از بهاي موبور بب اقلاط ملامي م يا غ ر ملاامي در سررسا دناي معا ص دريا از شود. با توجب بب قانو ي ل اک بان ي بدم ربا رمش اقلاطي را مايتاوا باب ساب دساتب تقل م ن ود : أ رمش اقلاطي مواد امو ب ووازم يد ي م ابوار ار 1 قانو مدني ماده 338 انواع عقود مبادلهاي

170 170 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ج رمش اقلاطي مل ص.3 سلف پ ش خريد نقدي محصوالک توو دي بب ق ز مع ص را سل ميگويدد طکق قانو ي ل اک بان ي بدم ربا بانک ميتواند باب مدظاور ايجااد تلاه الک الزم جهاز تاأم ص قلا تي از سرمايب در گردش مافدناي توو دي (ايم از ايد ب ماو ز ايص مافدنا متعلاق باب شاخص فق قي يا فقوقي باشد) مدحصرا «بدا» بب درخواسز ايص گونب مافادنا مکاادرک باب پا ش خريد محصوالک توو دي آ نا دد پ ش خريد محصوالک مافدناي توو دي توسط باناک در اورتي مجاز اسز ب االي توو دي توسط مافد درخواسز ددده توو د شاده ساريع اوفلاد نکوده م سهل اوک ع باشد..4 خريد دين خريد ديص تله التي اسز ب بب موجب آ بانک سفتب يا براتي را ب ناشي از معاملب نلا ب تجاري اسز خريداري مي دد در ماقع اشخاص االنااي ماورد ن ااز خاود را خرياداري مي ددد م بب جاي پرداخز مجب نقد سفتب اي معادل ق ز خرياد باب سررسا د معا ص باب رمشددگا تحويل ميدندد رمشددگا اال سفتب را بب باناک محال ايتکاار خريادار بارده تدويل مي ددد خريد ديص از ج لب تلاه الک وتااه مادک جهاز تاأم ص ن ازنااي مااوي مافادناي توو دي بازرگاني م خدماتي ميباشد م قط بدني ماقعي ميتواند موضوع خريد م ارمش قرار گ رد ب بفرمش اقلاطي مسايل توو د ماش ص آالک م تأس لاک

171 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 171 جعاوب اوتوام يک شخص بب اداي اجرک در مقابل يک ي ل اسز 1 جعاواب قاراردادي اساز بب موجب آ جايل يا ار رما در مقابل انجام ي ل مع ص (طکق قرارداد) ملوم بب اداي مکلاغ يا اجرک معلوم ميشود طر ي ب ي ل يا ار را انجام ميدند «يامل» يا «پ ان اار» نام اده ميشود ايص يقد در بخشناي ادعز م معد دامرزي مل ص م ساخت ا بازرگاني م خدماک مورد استفاده قرار ميگ رد نحوه اجراي يقد جعاوب در مواردي ب بانک يامل باشد بب ايص اورک اسز ب باناک ض ص انعقاد قرارداد با متقاضي انجام ار مدخصي را قکول ماي داد سااس باا توجاب باب شرايط خاص ار موضوع قرارداد بانک فلب مورد ت ام ياا قلا تي از ي ل ااک اجراياي ار پيير تب شده را طکق قرارداد دمم بب غ ر ماگيار م بب ايص ترت ب ايفاي تعهد مي دد.6 ضمان يقد ض ا يکارک اسز از ايد ب شخصي ماوي را ب بر ذمب ديگري اسز بب يهاده بگ ارد متعهد را ضامص طرف ديگر را مض و وب م شخص ااوث را مديو االي گويدد بانکنا ميتواندد در نر مورد ب مدع قانوني نداشتب باشد نلکز بب ادمر ض انزناماب اقدام ن ايدد مثال براي ترخ ص اال از گ رك تعهد خرمج برگدز اال باب مکادأ م انجاام تعهداک تعهداک در مقابل مقاماک قضايي م اجرايي شر ز در مداقصب م موايده م غ ره 1 قانو مدني ماده جعاله

172 172 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ايص يقود داراي اربردناي خااي نلاتدد اب در نظاام بان اداري بادم رباا يکارتداد از : مدار ز مدني مدار ز فقوقي مضاربب مواريب ملاقاک م استصداع.1 مضاربه مضاربب ي ي از يقود مع ص قانو مدني اسز ب باب موجاب آ تلاه الک الزم در اخت اار اشخااي ب در امر تجارک م بازرگاني اشتغال دارند قرار ميگ رد. مضاربب قراردادي اسز ب بب موجب آ ي ي از طر ص (ماوک) يهدهدار تأم ص سارمايب (نقدي) ميشود با ق د ايد ب طرف ديگر (يامل) با آ تجارک رده م در سود فاالب نار دم طرف شريک باشدد. مضاربب يقادي اساز الزم م موضاوع آ ن اا خرياد م ارمش االيي اسز ب ب ص ااافب سارمايب (ماواک) م يامال توا اق گردياده اساز (مح اودي گلاايگاني )1381 مضاربب يقدي اساز اب باب شار ز مديعاب م م اواز شاکانز دارد مضاربب مان ز ايتکاري ملتقل دارد ب در بعضي اف ام م شرايط با يقاد ديگاري مداترك ميباشد ( اتوزيا 108 :1378 باريکوو )44 : مزارعه مواريب قراردادي اسز ب در آ بانک زم ص مدخصي را براي مدک مع ص در اخت ار طارف ديگر قرار ميدند تا در آ دامرزي داد در نهاياز ساود فااال با ص طار ص تقلا م ميشود اوکتب مع وال بانکنا زم ص دامرزي در اخت ار ندارند مگر آن اب مداتري ااافب زم ص زم ص خود را بب بانک اجاره دند م بب ايص مس لب بانک ماوک مدا ع زما ص شاود م آ را بب مواريب در اخت ار ن ا دامرز يا زارع ديگري قرار دند مواريب يقادي الزم م ي اي از رمشناي تأم ص ماوي وتاه مدک در بخش دامرزي محلوب مايشاود زيارا فادا ثر انواع عقود مشارکتی

173 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 173 سال باشد.3 مساقات معاملباي اسز ب ب ص اافب درخز م ماندد آ با يامل مدعقد ميگاردد م باراسااس آ اافب درخز درخز يا درختا خود را بب يامل ميساارد تا مي عاو زناي مرباوط باب نگهداري م آب اري را انجام دند م در مقابل بخدي از محصول را ماوک شود يقد ملااقاک در مورد درختاني اح ح اسز ب داراي ريدب اابز باشدد م از آ ناا م اوه ماورد اساتفاده بدسز آيد درختا بايد عال م م وهرسا باشدد بدابرايص ملاقاک در مورد درختاني ب باب م وه نددلتباند م تا پايا قرارداد م وه نخواندد داشز اح ح ن لز بب موجب قانو ي ل اک بان ي بدم ربا بانکنا ميتواندد درختا مث ري را ب ماوک ي ص يا مدفعز آ نا بوده م يا بب نر يدوا مجاز در تصرف م بهرهبرداري از آ نا باشدد باب مدظور ا وايش بهرهمري م توو د محصوالک دامرزي بب ملااقاک داده م يداد اولاومم ن او ساير يوامل الزم نظ ر آب ود سم م مس لب ف لم نقل را تأم ص ن ايداد (نادايتي :1381 )155.4 مشارکت حقوقی مدار ز فقوقي قراردادي اسز ب طي آ بانک قل تي از سارمايب شار زنااي ساهامي جديد را تأم ص م يا قل تي از سهام شر زناي سهامي موجود را خرياداري ماي داد م از ايص طريق در سود آ نا شريک ميشود. ايص ابوار ارآمد اگر در قل رم تأس س م راهاندازي مافدناي جديد م يا ت ل م توسعب مافدناي موجود بب ار گر تب شاود موجاب رشاد توو د م خدماک بازرگاني شده ب مدجر بب ا وايش ااال م خادماک در جامعاب م در نت جاب ک بب توسعب اقتصاد دور خواند شد مدک مواريب يک سال ميباشد مگر ايد ب دمره زرايي زرايز موضوع قرارداد ب ش از ياک

174 174 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 شر ز يکارک اسز از اجت اع فقوق ماو ص متعدد در شيء مافد بب نحو اشاايب شار ز اخت اري اسز يا قهري شر ز اخت اري يا در نت جب يقدي از يقود فاال مايشاود ياا در نت جب ي ل شر ا از قک ل موج اخت اري يا قکول ماوي مدايا در ازاي ي ل چداد نفار م نحاو ايصنا شر ز قهري اجت اع فقاوق مااو ي اساز اب در نت جاب امتاواج ياا ارث فااال ميشود 1 شر ز يقدي اسز ب اار ذاتي آ جواز تصارف در ماال مداايي باشاد در قاب امام ب شر ز بب يدوا ماو ز مدايي م يقدي از يقود شداختب ميشود (نجفاي 1217 ج 286 :26 باريکوو )80 : مشارکت مدنی مدار ز مدني ي ي از يقود موار بب مدظاور ايجااد تلاه الک باراي توساعب عاو ازنااي توو دي بازرگاني م خدماتي اسز مدار ز مدني يکارک اسز از درآم ختص سهم اودار ب نقدي م يا غ ر نقدي متعلق بب اشخاص فق قي م يا فقوقي متعدد بب نحو مداع باب مدظاور انتفاع م طکق قرارداد متقاض ا ميتواندد با توجب بب اارايي اياص يقاد از تلاه الک باان ي استفاده ددد در قانو مدني شر ز مدني بب معداي ماو ز مداع مورد بحث قرار گر تب اسز موي در قب امام ب ب مواد قانو مدني ب از آ اقتکاس شده اسز شر ز بب دم معداي ماو از مدايي م يقدي از يقود ب اار ذاتي آ جواز تصرف در مال مداع اسز مورد بحاث قارار گر تب اسز (موسويا )56-55 : قانو مدني مواد 571 تا ماهيت مشارکت

175 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 175 قراردادي اسز با توو د ددده براي ساختص چ وي ب در آ خريدار «م لت صد ع» رمشدده ياا توو د ددده «ا د ع» م االي ساختب شده «مصدوع» نام ده مايشاوند ياا تاوا قي اساز با ص توو د ددده (بب يدوا رمشدده) م خريدار براي رمش االيي ب باب ندگاام انعقااد قارارداد مجود ندارد م بب سفارش خريدار با امااف مع ص در آيدده ساختب م تحويل ميشاود ن تاب مهم در استصداع م مجب ت ايو آ با يقود مدابب موجل بود ا ص آ اسز استصداع يقدي اسز الزم يعدي طر ص يقد ن يتواندد بدم رضايز ي اديگر باب طاور ياک جانکاب آ را لخ ددد در قرارداد استصداع ن يتوا شرطي مکدي بر يادم ملانوو ز رمشادده در قکاال يدم تحقق شرايطي ب براي االي موضوع قرارداد (مصدوع) ش رده ميشود درج ن ود.7 سرمايهگذاري مستقيم در يک دستببددي لي ميتوا رابطب بانک م مدتريا را در دم ش ل خالاب رد : رابطه اول : رابطب مام دني م مامگ ري بدم بهره ب بادم نا چ گوناب مدا لي انجاام ميگ رد. رابطه دوم : رابطب اي ب بانک در آ نقش م انجي م م ل را بازي مين ايد مدا التي ب براي ساردهگيارا مجود دارد از ن ص رابطب ناشاي مايشاود زيارا ااافکا مجوه در بان داري بدم ربا سارده ناي خود را بب يدوا مام در اخت ار بانک قرار ن يدندد بل ب بب يدوا سارده سرمايب گياري بب بانک نا ميساارند سارده گاياري بب مدظور سرمايبگياري در بانک م ص اسز بب دم اورک انجام پييرد : ساردهگياري جهز تأم ص سرمايب الزم براي پرمژه مع ص اقتصادي ساااردهگااياري جهااز تااأم ص ساارمايب بااب اااورک مداااع (بااراي ن ااب پرمژهنايي ب توسط بانک در آ نا سرمايبگياري ميشود).6 استصناع

176 176 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ب دموز بب جهز لري بودجب توا تأم ص ماوي آ ناا را نادارد شا وه مف اد م ماؤاري باشد م بدم تح ل آاار تورمي بب رشد م توسعب اقتصادي ک دد.8 قرضالحسنه قرض يقدي اسز ب موجب آ افد طر ص مقداري مع دي از مال خود را بب طارف ديگار ت ل ک دد ب طرف موبور مثال آ را از ف اث مقادار م جادس م ماا اورک تعير در مثل ق ز يوم اورد را بدند رد ن اياد م در 1 قرضاوحلدب قرار دادي اسز ب بب موجب آ باناک (باب يداوا قارضدنداده) مکلاغ مع دي را طکق ضوابط مقرر بب اشخاص فق قي م يا فقوقي (باب يداوا قارضگ رناده) باب قرض ماگيار مي دد تعهد بازپرداخز قرضگ رنده ار ا «معادل» مکلغ دريا تي باب ياالمه ارمود آ خواند بود سهم قرضاوحلدب ايطايي نر باناک ساق تلاه الک ايطاايي باب متقاض ا م ارمود آ ساالنب توسط بانک مر وي ج هوري اسالمي ايرا مدخص ميشود فدا ثر مج وع ل قرضاوحلدب ناي ايطايي نر بانک معادل ل ساارده نااي پاس اناداز قرضاوحلدب اسز در ديص اسالم تأ د ميژهاي بب قرضاوحلدب شده اسز ايص نوع قارض چاب در قارض خو (شهدا) م چب در قرض پول (قرض اوحلدب) بب معداي قرض بب خدا تلقي شده اسز م نر س بب خدا قرض دند خدامند نجده برابر آ را در آ رمز برايش جکرا خواند رد چرا ب در بخدش ماني را بب ن ازمدد داد اسز تا يک بار آ را بخورد اماا در قارض باب شخص ن ازمدد پول ارزا م بب اورک موقز قرض داده مايشاود تاا ام اباوار ماان گ ري براي خود رانم دد م پول را ن و برگرداند 1 قانو مدني ماده 648 ش وه سرمايب گياري ملتق م ميتواند در تأم ص ماوي طرحناي مهم م زيربدايي داور

177 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 177 خ رخوانانب دارد ايص يقد تدها يقد خ رخوانانب (غ رانتفايي) در بان داري اسالمي ميباشد م از ج لب يقودي اسز ب م ررا در قرآ ريم م رماياک معصوم ص (يل اباولاالم) ماورد تأ د م توا ب قرار گر تب اسز ساردهناي قرضاوحلادب اب باب مسا لب سااردهگايارا م متقاض ا پرش ار تأم ص ميشود بب طور ي ده مکاوغي وچک بوده م تر مدانده ميشاود ب مکاوغ الني بب يدوا ساردهناي قرضاوحلدب مورد تجه و باناک ناا قارار گ ارد ام اا پرداخز م دريا ز سود بب ساردهنا م تله الک قرضاوحلادب مجاود نادارد م باناکناا م مؤسلاک ماوي تدها مجاز بب دريا ز ارمود خدماک نلتدد ايص مداابع باراي ب داتر باراي ر ع مد الک اقدار محرمم جامعب مورد اساتفاده قارار مايگ رناد (قلا چ ) قرضاوحلدب داراي ان زناي ميژهاي ميباشد ب بب تعدادي از آ نا اشاره ميشود : امري مقدس م ارزش دد م پلدديده اسز بايث رمشي ارآمد مکتدي بر ديص ميباشد سازم اري مداسب براي استفاده از مجاوه متاديد ص در عاو ازنااي اقتصاادي م ک بب ن ازمددا م ر ع معضالک اجت ايي ميشود اجت ايي اسز از مصاديق بان داري خرد ب موضوع رمز نهادناي پووي م ماوي ب صاو للي اساز ميباشد قرضاوحلدب ميتواند بب يدوا ي ي از بهتريص ابوارناي ارآمد در نظام بان ي باشاد م براي آ دستب از ا راد ب بضايز ا ي براي تأم ص ماوي ن ازناي ي ومي م ضارمري خاود را ندارند قدرک ماوي نلکي ايجاد دد برخي از آااار اقتصاادي يقاد قارضاوحلادب گفتاب خواند شد ب مطاوب وق را تأي د مي دد يقد قارض اوحلادب در بان اداري اساالمي در زماره يقاود ت ل اي باوده م ماان تي

178 178 چو ايص مجوه در اخت ار ساير مصرف دددگا م توو د دددگا قارار مايگ ارد م تقاضاي آ نا تأم ص ميشود ر اه م توو د ل در اقتصاد باال ميرمد ب جريا اطالياک در اقتصاد ا وايش مي يابد زيارا متقاضا ا باراي اباراز تقاضاا م توج ب آ بايد اطالياک خود را اراهب دندد ک در اار انتدار م ازدياد جريا اطاليااک خطار م ناا اط دااني در اقتصااد اانش مييابد ث گلترش قرضاوحلدب موجب بهکود توزيع درآمد م ا قدرناي مختل ج ارايي اقتصادي باال ميشود ميرمد..9 مقايسه تطبيقی عقود اسالمی در ادامب بب مقايلب تطک قي يقود مکادوباي م مدار تي م يقد قرضاوحلدب پرداختاب خواناد شد در رابطب با مضع ز يقود مکادوباي م ملاهل پ رامو آ ب در س لتم بان داري مطرح ميشود آيب 275 سوره بقره بب ارافز مي رمايد : «او ي يص ي أ ل و اور ب ا ال ي ق وم و إ ال ا ي ق وم او ي ي ي ت خ ک ط ب اود ط ا م ص او س ذ و ک ب أ ن ه م ق ااو وا إ ن ا او ک ع م ث ل اور ب ا م أ ف ل اول ب او ک ع م ف ر م اور ب ا ص ج اءه م و ي ظ ة م اص ر ب اب اانت ه ي ل اب م اا س ل م أ م ر ه إ و ي اول ب م م ص ي اد أ م و ن ک أ ا ح اب اود ار ن م ه ا خ او د م» (بقره )275/ «لاني ب ربا ميخورند ( از گور) برن يخ وند مگر ماندد برخاستص لي ب ش طا بر ااار ت اس آشفتب سرش رده اسز ايص بدا سکب اسز ب آنا گفتدد ( : داد م ستد ار ا ماندد رباسز) م فال آن ب خدا داد م ستد را فالل م ربا را فرام گردان ده اسز پس نار اس اندرزي از جانب پرمردگارش بدم رس د م (از رباخواري) باز ايلاتاد آنچاب گيشاتب از آ امسز م ارش بب خدا ماگيار ميشود م لاني ب (بب رباخواري) بااز گردناد آناا انال آتددد م در آ ماندگار خواندد بود» أ صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392

179 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 179 نويي ب ع اسز از نظر شريعز نر دم يقد مدار ز م مکادوباي از يقاود مقکاول نلاتدد م خدا ربا را فرام رده م ب ع را فالل رده م مراد از ب ع در ايصجا نم مکادوب م نم مدار ز نلتدد م اسالم سود اابز يقود مکادوباي را پيير تب م چدا چب مطرح شاد ا اراد بلاتب باب موضوع طرح م پرمژه اقتصادي ميتواندد از يقود م مدا ع آ بهرهمدد شوند گاني شارا ز در يک طرح مورد قکول اافب طرح يا پرمژه ن لز از ايص رم از قرارداد مکادوباي استفاده مي دد م نکايد ارف ايد ب در يک يقد سود اابز م از پ ش تع ص شده ماورد توا اق قارار گر تب آ را غ ر اسالمي م غ رشريي تلقي د م با توجب باب ميژگاينااي يقاود اساالمي ميتوا بب طرق گوناگو آ نا را طکقببددي رد :.1-9 بر اساس مدت زمان -1 وتاهمدک : ماندد قرضاوحلدب مضااربب مداار ز مادني موارياب ملااقاک جعاواب سل رمش اقلاطي مواد امو ب ووازم يد ي م ابوار ار -2 م ا مدک : قرضاوحلدب مدار ز مدني (توو دي م خدماتي) رمش اقلااطي مساايل توو د ماش ص آالک م تأس لاک اجاره بب شرط ت ل ک -3 بلددمدک : مانداد مداار ز فقاوقي ارمش اقلااطي (مساايل توو اد ماشا صآالک م تأس لاک) اجاره بب شرط ت ل ک.2-9 بر اساس بخشهاي اقتصادي در ايص خصوص ميتوا بب موارد زير مراجعب رد : -1 نااوع يقااد : مدااار ز فقااوقي مااوارد اااربرد : ااادعز دااامرزي معااد مارداک اادراک بازرگاني داخلي خدماک در ايص آيب ب ع فالل م ربا فرام ش رده ميشود م ن تب قابل توجب ايد اب مکادواب خاود

180 180 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بازرگاني داخلي مل ص -3 نوع يقد : رمش اقلاطي موارد اربرد : ادعز دامرزي معد خدماک مل ص -4 نوع يقد : اجاره بب شرط ت ل ک موارد اربرد : اادعز داامرزي معاد خادماک مل ص -5 نوع يقد : سرمايب گياري ملتق م موارد اربرد : ادعز دامرزي معد مل ص -6 نوع يقد : سل موارد اربرد : ادعز دامرزي معد -7 نوع يقد : جعاوب موارد اربرد : ادعز دامرزي معد مارداک اادراک بازرگااني داخلي مل ص -8 نوع يقد : مواريب موارد اربرد : دامرزي -9 نوع يقد : ملاقاک موارد اربرد : دامرزي -10 نوع يقد : قرضاوحلدب موارد اربرد : ن ازناي شخصاي در نار بخاش م ن ااز اشاتغال خانواده ناي م بضايز م بب اشخاص فق قي م يا فقوقي -11 نوع يقد : مضاربب موارد اربرد : مارداک اادراک بازرگاني داخلي.3-9 بر اساس وجه اشتراک در کاربرد گرمه امل : در ارتکاط با مامدني (قرضاوحلدب) گرمه دمم : در ارتکاط با مدار ز (مدار ز فقوقي مداار ز مادني سارمايبگاياري ملتق م مواريب ملاقاک مضاربب) گرمه سوم : در ارتکاط با مکادالک تجاري ( ارمش اقلااطي اجااره باب شارط ت ل اک سل ) گرمه چهارم : در ارتکاط با تعهداک (جعاوب) -2 نوع يقد : مدار ز مدني موارد اربرد : ادعز دامرزي معد مارداک ااادراک

181 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 181 تقل مبددي يقود بر فلب بازدني (متغ ر م اابز) : -1 بازدني متغ ر : مدار ز فقوقي بازدني اابز : رمش اقلاطي -2 بازدني متغ ر : مدار ز مدني بازدني اابز : اجاره بب شرط ت ل ک -3 بازدني متغ ر : سرمايب گياري ملتق م بازدني اابز : جعاوب -4 بازدني متغ ر : سل -5 بازدني متغ ر : مواريب -6 بازدني متغ ر : ملاقاک -7 بازدني متغ ر : مضاربب در بان داري ربوي اساس عاو زنا بر رمي مام استوار اسز م نار چاب ما قاب گارا بهااتر باشد مکلغ مام ب دتر خواند بود پس بداابرايص نظاام ب داتر در خادمز اغد اا م ارمت دادا جامعب اسز تا گرمهنا م طکقاک ديگر درفاوي ب در بان داري اساالمي اب اسااس آ بار مدار ز (بازدني متغ ر) بدا شده اسز بعد از تدظ م قرارداد مدار ز ما قب بب طور طک عي بب مجود ميآيد (توتونچ ا ) مقايسه ميزان مواجهه با ريسک در عقود اسالمی در ساو ا اخ ر بحث ريلک م مديريز آ در تعاب ر ماوي م باان ي ن اواره ماورد توجاب قرار گر تب اسز ريلک در نر ف طب اي قابل ز مطرح شد دارد ي ي از مهامتاريص اياص ف طبنا بانکنا نلتدد زيرا بانکنا از يک سو سارده ناي مردم را ج اعآمري ارده م از سوي ديگر با استفاده از ايص مدابع بب انجام ي ل اک بان ي اقدام مي دداد وايا باا توجاب باب تغ راک مدامم در يوامل مح طي م س لتم ناي اقتصادي نر رمز ريلک نااي متفاامتي بار ساختار ماوي بانکنا تأا ر ميگيارد در ايص م ا نظام بان داري م ماو ب اسالمي با يدايز باب -4-9 بر اساس بازدهی (متغير يا ثابت)

182 182 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 مهم اسز بب طوري ب ميتواند بب طرافي رمشنا استانداردنا آموزشنا م س لتمناايي براي دترل انش م پ دگ ري از رخدادناي نامطلوبي ب اار تخريکي بر ف اک باناکنااي اسالمي دارد مدجر بدود اوکتب نر گونب انديدب م نوآمري براي مواجهب با موضاوع ريلاک در بان داري اسالمي ملتلوم شداخز مکاني مديريز ريلک در بان داري سدتي م شاداخز ا ي از رندگ غدي م ر تارناي اسالمي در زم دب معامالک م قراردادناي اسالمي ميباشد.10 مقايسه کلی.1-10 عقود مبادلهاي بب طور لي يقود مکادوب اي داراي ميژگيناي زير نلتدد : 1 مقطعي بود معاندهنا : معانادهنااي مکادواباي پاس از پاياا قارارداد باب پاياا ميرسدد م دم طرف قرارداد ملنوو تي در برابر عاو زناي اقتصادي م معاملبناي ن ديگر ندارند در يقد اجاره م اء بب قرارداد تابع مدک اجاره اسز نرچب مادک وتاهتر باشد م اء بب آ ن و در مدک وتاهتري اورک ميگ ارد م نار چاب طاول مدک اجاره ب دتر باشد م اي بب آ ن و بب ن ا نلکز طاوالني خواناد باود در سل ن و بلتگي بب مدک انجام تعهد دارد در تدويل بدني ن و ن چاو يقاد ب اع وتاه اسز زيرا نويي ب ع اسز 2 رابطب بدن ار م بلاتان ار : پاس از پاياا معانادهنااي مکادواباي رابطاب فقاوقي متعامل ص رابطب بدن ار م بلتان ار اسز م پس از م ا بب معاناده اياص رابطاب باب پايا ميرسد 3 قابل ز براي نرخناي اابز م از قکل تع ص شاده : معانادهنااي مکادواباي قابل از برنامبريوي براي نرخناي سود اابز م از قکل تع ص شده را دارند ميژگيناي خاص خود با ريلکنايي رمبب رم اسز ب شداسايي م مديريز انواع آ بل ار

183 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 183 ميآيد 5 يدم ن از بب دترل م نظارک : الزمب مدطقي ميژگيناي پ د ص ايص اسز ب پاس از پايا قرارداد ماوي بب نظارک م دترل از طرف متعاقديص بر عاو زنااي اقتصاادي ن ديگر ن ازي نکاشد چرا ب نب تحوالک اقتصادي ل جامعب م نب تداب ر مديريتي بدگاه مربوط ن چ تأا ري در مکاوغ قرارداد ندارد فوايد عقود مبادلهاي قابل ذ ر اسز ب فتي ديدگاني مجود دارد ب تدها قراردادناي مکادوباي با مان ز بانک م با انداف م ساليق متقاض ا تله الک بان ي سازگار اساز م اياص گارمه از قراردادناا باب تدهايي براي تأم ص اد دراد ن ازناي متقاض ا تله الک بان ي ا ي اسز در نت جب اووام بانک يا مدتريا بب ساير قراردادنا موجب اتالف مدابع بانک خواند شد وايدي ب توسط طر دارا ايص ديدگاه براي قراردادناي مکادوباي پ ددهاد شده اسز يکارتلز از : -1 تعداد قراردادناي ايطاي تله الک از دمازده نوع بب پدج نوع اانش مايياباد اب سکب تله ل م رما سازي معامالک بان ي ميشود -2 ش وهناي ايطاي تله الک متدوع شده م ا وم بر ش وه متعاارف شا وه ايتکاار در فلاب جاري م ارک ايتکاري را ن و شامل ميشود مطاوعب اربردي قراردادنااي مکادوب اي ندا ميدند ب ايص گارمه از قراردادناا ا اوم بار قابل از ااربرد در ايطاي تله الک بب رمش متعارف قابل ز اربرد در ايطااي تلاه الک باب رمش ايتکار در فلاب جاري م ارکناي ايتکاري را دارند -3 از آنجا ب قراردادناي مکادوباي بر اساس فلاابداري بادن ار م بلاتان ار اساز ن اندگ با ش وهناي فلابداري بان داري متعارف م ب صاو للي خواند بود 4 ت ل ي بود قراردادنا : يعدي در پاياا قارارداد يوضا ص باب مل از طار ص در

184 184 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 مان ز بانک م انداف م انگ وه ناي متقاض ا تلاه الک ن انداگ باوده م زم داب براي پرداخز سود مع ص براي انواع ساردهناي باان ي م ن ااندگي باا بان اداري ب صاو للي رانم ميشود -5 ت ر و بر قراردادناي مکادوباي م استفاده از ت ام ظر ز آ ناا اادعز بان اداري ايرا را از مرمد بب عاو ز ناي غ رتخصصي دمر مي دد م رمز بب رمز بب ي اق م تدوع خدماک آ ميا وايد بب طوري ب بعد از مدک وتاني مايتواناد ابوارناا م ران ارناي استاندارد براي دورناي اسالمي م در ساطح با صاو للاي اراهاب داد (موسويا )69-45 : بانک نا براي جيب مدابع ب دتر مجکور نلتدد تا باا ن تاياا خااود بااب رقابااز باردازناد بدابرايص مي وشدد تا بب ساردهگيارا خود خدماک متدوع تر م ب دتااري نلاکز باب رق کاا ديگاار اراهااب ددااد ي ااي از يامل نااي تداااويق باااراي جاايب سااارده سااود سااارده ناااي سرمايبگياري بلددمادک م وتااهمادک اسز بدابرايص بانک نا مجکور نلتدد باراي تاأم ص ناارخ ساود بااالتر م پرداخاز سريع تر براي ساردهگايارا خاود از انجاام معاملابنااي ريلا ي م بلددمدک تاا جايي ب م ص اسز بارن وند در نت جاب يلااز اقکااال بانااک بااب اسااتفاده از يقدناي مدار تي بب اورک ماقعي پاي صتر خواند آمد (اف ادي فااجي آباادي ) : از آنجا ب قراردادناي مکادوباي بر اساس نرخناي سود معا ص م قطعاي اساز باا

185 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 185 در مقابل ديدگاني اب واياد يقاود مکادواباي در آ مطارح باود م فتاي آ ناا را م فاي ميدانلز نقطب نظراتي نم در نفي ايص يقود مطرح شده اسز م آس بنايي را براي آ ناا ذ ر ردهاند : مشکل هماهنگی با نرخهاي بهره بينالمللی مظ فب بانکنا تأم ص ماوي م تأم ص ايتکار اسز م بهاي االنا در ارمش نلا ب از دم بخاش تد ل ميشود : بخش امل نويدب خريد (بر يهاده باناک) م بخاش دمم مکلاغ اضاا ي در برابر مدک رمش نل ب ب گاني فاش ب سود مرابحب نام ده ميشاود م دراادي اساز اب ساالنب بر اساس طول مدک بازپرداخز ا وايش مييابد م بب ايص فلاب اب فاشا ب ساود موبور درادي ساالنب اسز م بر اساس مکلغ م مدک بادني محاساکب م بار يهاده مداتري تعلق ميگ رد شکانتي با نرخ بهره دارد با ايد ب ب ص ايص سود م بهره تفامک ي قي مجود دارد بب ايص معداا اب بهاره زياادي شرط شده در قرض اسز در فاوي ب سود مرابحب بخدي از ق ز رمش نل ب اسز باا مجود ايص تفامک ايص سود با نرخناي بهره ب صاو للي ن اندگي دارد عاو ز بان ي ن از بب مع اري دارد ب رازناي مختل سرمايبگاياري باراسااس آ سدج ده شود معرمف اسز ب در ن ب بازارنا نرخي پديدار ميشود ب نداا دنداده پاياب ساير نرخناسز در بازار نفز مثال نرخ نفز برنز درياي ش ال ن ايدگر ايص مع ار اساز ايص مع ار در تحقق اکاک بازارنا م ي اارچبسازي جهزگ ري ق زنا نقاش مه اي باازي مي دد م در ي ل اک بان داري ن و ميب د م نرخ پايب ب نرخ بهره بانکناي ن وياورك باراي مدتريا م تاز آ اسز ن ايدگر مع ارنايي اسز ب ساير بانکنا نرخناي خود را با آ نا ن اندگ مي ددد م بانکناي اسالمي مع ار ملتقلي ندارند ب داراي ار ردنا م مجوزنااي مشکالت اختصاصی عقود مبادلهاي

186 186 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 خود را با آ ن اندگ مي ددد تا مط نص شوند ب در راستاي جهز گ ري ي ومي فا م بر بازارنا فر ز ددد (اوقري بص ي د 1378 د تر مصکافيمقدم ) : عدم انعطاف تأم ص ماوي بب اورک مرابحب از نويي يدم انعطاف رنج ميبرد ب با طک عز طرحناايي اب بانک ميخواند آ نا را تأم ص ماوي دد ناسازگار اساز زيارا باا آن اب باراي بازپرداخاز بدني مرابحب سررس دي تع ص ميشود موي تاجر بدن ار با توجب باب را اد باود باازار م ا ز ق زنا م بب انتظار باال ر تص ق ز براي يرضب االي خود بب باازار از باناک مهلاز ب دتري ميطلکد اما مي فق ندارد در بازپرداخز بدني خود تأخ ر دد زيرا بانک اسالمي ( رمشدده مرابحباي) ت ديد مهلز ن ي دد م ن يتوا بانک اسالمي را ن و بب ت ديد مهلاز مجکور ساخز زيرا مال ديگرا را بب ار گر تب اسز م فق ندارد بدم انتظاار ساود ماال ديگرا را ماگيارد (نجاک اهلل اديقي 1378 ج 1 د تر مصکافيمقدم ) عدم امکان انتفاع زياد در اين عقود از آ جايي ب در يقود مکادوب اي سود اابز م از قکل مدخص اساز ام اا لاب ساود زياد م امج گر تص در ايص يقود مجود ندارد م اگر بانک نويداب نااي زياادي داشاتب باشاد مدا ع ايص يقود پاسخگو نخواند بود ن چد ص اگر متقاض ا در بازگرداند مجوه درياا تي تعلل ددد بانک فت ا ن ازمدد مدابعي اسز ب در آ مادک بازپرداخاز بتواناد نويدابنااي خود را رانم دد چهارچوب اابز ايص يقود مانع از لب مدفعز زيااد اساز م ريلاک بااليي را براي بانک رقم ميزند غ ر ربوي باشد بب ايص سکب نرخناي بهره ب صاو للي را مکدا قرار ميدنداد م فاشا ب ساود

187 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 187 در ديدگاه مقابل استفاده ارف از يقود مکادوب اي را محرمم از از مداا ع يقاود مداار تي ميداند مج ويب بانک معامالک مختل ملتق م مضاربب ملاقاک م سل از يقد قارضاوحلادب گر تاب تاا سارمايب گاياري م نر يک در اورک اجراي اح ح ميتوانداد بخداي از مد الک تأم ص ماوي توو د را فل ن ايد بدابرايص تدوع يقود مختل بان ي تا زماني اب در اجرا تفامک مانوي ب ص آ نا مجود نداشتب باشد ن يتواند در ر ع مدا الک نااظر بار تأم ص ماوي مافدناي توو دي نقش چدداني داشتب باشد توو د دددگا براي تأم ص ماوي خريد مواد امو ب تجه واک سرمايب اي ارمش ايتکااري محصوالک خود م انکارداري ن ازمدد مدابع مااوي باا مکااوغ مختلا م سررسا دناي متداوع نلتدد بب يدوا مثال خريد مواد امو ب با توجب بب تغ ر ق ز لواک محصوالک دامرزي م مواد ش ايي ( ب در بل اري از ادايع بب ار گر تب ميشود) با ريلک ن راه اسز بانکنا ميتواندد در جريا توو د با اراهاب قاوابنااي متداوع قارارداد تاأم ص مااوي باب توو د دددگا ک ددد اگر تدها بخوان م بب يقود مکادوباي ا تفا د م بلا اري از مداا عي ب از يقود مدار تي فاال ميشود محرمم ميمان م عقود صوري ي ي از تفامکناي يقود مکادوباي ن چو مرابحب با قراردادنااي رباوي مرباوط باب م اوا ريلک طر ص اسز تاجر خود را در معرض خطر ماقعي قرار مايدناد مواي در مرابحاب تأم ص ددده ماوي خود را در معارض خطار ماقعاي قارار ن ايدناد مخااطراتي اب باناک اقدام ددده بب رمش مرابحب اي متح ل ميشود ماندد خطر نابودي ااال در م اا راه ياا در انکار پ ش از تحويل بب مدتري يا خطر ناشي از ايد ب االي مارداتاي غ ار از ااالي ماورد تقاضا با ميژگي مطلوب مدتري باشد از نوع خطرنايي اسز ب ميتوا باا ب اب آ ناا را تنوع پايين عقود مبادلهاي

188 188 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 اگر يقود اوري انجام شود م مدتري اال را از رمشدده امل م نب از بانک دريا از داد م بهاي نقد را خودش بب رمشدده پرداخز دد يقد مرابحب از فق قز خود االب ميگ رد م اوري خواند شد (نجااکاهلل ااديقي 1378 ج 1 د تار مصاکافيمقادم -322 :1385 )325 ن چد ص در يقودي مثل جعاوب يا رمش اقلاطي اگر نظارک بب درستي اورک نگ رد تله الک داده شده در چهارچوب خودش م طکق قوان ص بب ار گر تب نخواند شد موضوع بايد در قرارداد بب مضوح مدخص شود م در ي ل ن و ن ا جا مورد استفاده قرار گ رد عقود مشارکتی ن چد ص ميژگي يقود مدار تي را ميتوا بب اورک زير ب ا رد : 1 ملت ر بود قرارداد : معانده ناي مدار تي مان تي اسات راري دارناد م تاا پاياا عاو ز اقتصادي م سررس د معانده قرارداد است رار دارد براي مثال مقتي چداد نفر ج ع شده از طريق مدار ز مدني سرمايب عاو ز اقتصادي را تأم ص مي ددد تا زماني ب عاو ز مي ور ادامب دارد م شر ز مدحل ندده قرارداد اسات رار دارد ن ص مضع ز در ديگر معاندهناي مدار تي ن و مجود دارد 2 مدار ز در نتايج سود م زيا : در معانده ناي مدار تي دم طرف يا طار ص باب ت ام فوادث م پ امدناي مثکز م مدفي عاو ز اقتصادي ملتوم نلتدد اگار نت جاب عاو ز سود سرشار بود براي ن ب توزيع ميشود م اگار ضارر باود باراي ن اب اسز م اگر ن چ چ و نکود نت جب براي ن ب ميشود 3 متغ ر بود سود : مقدار سود اافکا شر ز تحز تأا ر متغ رناي اقتصاادي ال جامعب م متغ رناي تأا رگيار بر بدگاه مربوطب قرار دارد در نت جب در ابتاداي ساال ر ع رد م از نوع خطر ماقعي ب اساس ار تجارک ماقعي اسز محلوب ن يشاود اماا

189 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 189 پ شب دي رد سود تحقق يا تب در پايا دمره ماوي مدخص ميشود 4 اذني بود قرارداد : يعدي سارمايباي اب باناک در اخت اار مافادنا مايگايارد باب ماو ز آ نا در ن يآيد بل ب تدها اذ تصرف بب آ نا داده ميشود 5 ن از بب نظارک م دترل : نت جب مدطقي ميژگيناي پ د ص ايص اسز اب شاري ا م اافکا عاو ز اقتصادي براي است فاي امل فقوق خود باب ااورک پ وساتب م ملت ر جريا نويدبنا م درآمدنا را نظارک م دتارل دداد چاو افت اال اناواع اشتکاناک ماوي مجود دارد بعد از ذ ر ميژگيناي يقود مدار تي م يقود مکادوباي پرداختب شد در انتهااي اياص صل بب مد الک م وايد اختصااي نر يک از ايص يقود بب اختصار پرداختب ميشود : فوايد اختصاصی عقود مشارکتی از طر ي يقود مدار تي اگر بب طور ماقعي م اح ح باب اار گر تاب شاود نتاايج مطلاوب اقتصادي را بب دنکال خواند داشز ب نويدبناي مربوط بب چااوشنااي اوق را بار طارف خواند رد برخي از نتايج مطلوب اقتصادي يکارتدد از : تدوع زم دبناي عاو ز نداشتص سق طوالني بود دمره برگرداند مجوه توزيع يادالنب درآمد سود مع ص م اابز انش دارناي تورمي م نويدب توو د ا وايش بهرهمري ا وايش سرمايبگياري م اشتغال ماوي گرچب ميتوا باا توجاب باب پارامترنااي گونااگو دامداب ساود انتظااري را

190 190 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 توزيع ريلک مشکالت اختصاصی عقود مشارکتی افزايش هزينههاي بانک جهت نظارت و دخالت در فعاليتهاي اقتصادي نويدببار باود رآيداد نظاارک از جهاز نويدابنااي ارشداساي افت ااال تکاااني باا ص ارشاداس نااظر م مادير طارح شافاف نکاود شااخص نااي نظاارک م نگراناي شاريک درباره ا داي اطالياک بب يلز ترس از ام اا بارمز سوء استفادهناي افت اوي در بعضاي موارد را ميتوا از مد ل ناي نظاام باان ي در نظارک بار قراردادنااي مداار تي دانلاز (اف دي فاجيآبادي ) :1389 اوکتب ايص ملنلب را باياد مادنظر قارار داد اب نام چداا اب نويداب نظاارک در يقاود مدار تي نويدبناي بانک را ا وايش ميدند ساود يقاود مداار تي بااالتر از ساود يقاود مکادوباي تحقق مييابد زيرا لاني در يقود مدار تي فضور مييابداد اب ريلاکپاييري ب دتري دارند م مع وال ريلک باالتر مدتهي بب سود ب دتري ميشود مشکل اطالعات نامتقارن و عدم اعتماد به گزارش سود و زيـان از طـرف متقاضی آنچب ب ي اوحال مجود دارد بانکنا اطالياک اا ي دارناد م اياص اطاليااک در بدادناي قرارداد گدجانده شده اسز ب سرمايبگيار م مامگ رنده بدم مطاوعب دق ق بدادناي قارارداد آ را امضا مي ددد م نت جب ايص ار باديص ااورک اساز اب مدکاع تغيياب ا اراد از يقاود اسالمي تدها مفاد قراردادنا اسز م موج بان داري اسالمي م ترميج رنداگ اساتفاده از آ آ طور ب بايد بب جامعب مدتقال نداده م آ را در بار نگر تاب اساز اياص ملانلب نام باب مد الک اجرايي در امر انعقاد قراردادنا برميگردد مد التي از قک ل : ن از نکود بب ما قب

191 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 191 قابل بحث م بررسي اسز 2 از سويي ماژهنايي در آ استفاده ميشود ب براي مردم يادي قابل هام ن لاز م مردم بب درستي در جريا قرار ن يگ رند مجود اطالياک نامتقار مانع از اربرد ارآماد ابوارنااي مداار تي مايشاود مگار آن اب اافکا بانک از طريق نظارک بر اجراي قرارداد مد ل يدم تقار اطالياک را فال دداد (ادر )98-79 :1384 متأسفانب در فال فاضر در ا ثار ماوارد ناب سااردهگايارا م ناب سرمايبگيارا (م اغلب فتي ارمددا م مديرا بانک) درك مدخصي از رابطب فقوقي رد با بانک در يقود مختل نداشتب م نقلم انتقال مجوه قط محدود بب امضااي چداد قارارداد شده اسز ايص ملنلب بب شدک سکب ترديد در احز شاريي اجاراي قراردادنااي باان ي ميشود (ي وضلو :1387 قل چ )75-72 : ناتوانی بازار پول متعارف در اجراي کامل عقدهاي مشارکت محور عاو ز بان داري متعارف بر بازارناي پووي مت ر و اسز بازارنايي ب در اسااس سااختار تد التي م ي ل رد آ نا با ساختاري ب بتواند عاو ز نااي مداار تي را باب درساتي باب سرانجام برساند متفامک اسز ساختار بانک متعارف از ساردهگياري از يک سو م مام دناي از سوي ديگر تد ل شده اسز م ار رد آ تدظ م يرضب م تقاضا در باازار پاووي اساز ي ده ميژگيناي بازار پول يکارتدد از : 1 باال بود درجب اط دا ماوي در ايص بازار (ريلک م) 2 باال بود سريز انجام معاملبناي ماوي در ايص بازار 3 استفاده از ابوارنايي با درجب باالي نقديدگي 4 اي ال دترل مقامناي پووي (بانک مر وي) با استفاده از ابوارناي س اسز پووي 1 در بددناي مفاد قرارداد بل ار ليگويي شده اسز م تاکتاک آ باراي مداتري

192 192 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 رمابط اقتصادي م فقوقي فا م بر ساردهگياري م مام دني سدخ ز ت ام با رمابط مدار تي (شرا ز در سود م زيا عاو ز اقتصادي) ندارد مرمد بب ي ل اک اجراياي ياا دساز ام دترل م نظارک بر اجراي طرح ناا م پارمژهنااي موضاوع قراردادنااي مداار تي ن ازمداد برخورداري از ساختاري اسز ب : امال بل ار مدعط باشد در فق قز از آنجا ب سود م زيا يقادناي مداار تي تاابع سود م زيا عاو ز اقتصادي اسز بدابرايص ن يتوا بب طور قطع م باراي زماا مدخصاي تض ص سود ااباز باب سااردهگايارا م ساهامدارا باناک داد در ااورک اجاراي دق اق مدار ز در سود م زيا سودناي پرداختي بب ساردهگيار در ارتکااط ملاتق م باا شارايط اقتصادي خواند بود م ن يتوا آ را از پ ش تع ص رد اان ا بب وحا فوزه عاو از بلا ار مسا ع باشاد طکاق نظريابنااي مااوي ماديريز سرمايبگياري به دب فاوتي اسز اب سارمايب گاياري در فاوزهنااي گونااگو اقتصاادي اورک گ رد تا از ايص راه ريلک ناشي از سرمايب گياري انش يابد ااوثا نويدب ناي مترتب بر انجام دتارل ناا م نظاارک نااي ملات ر را متقکال شاود در بان داري مرسوم نويدب نظارک يا سه ي در نويدب ت ام شده خدماک ندارد ياا ساهم بلا ار ناچ وي دارد ايص در فاوي اسز ب ت ر و عاو ازنااي بان اداري اساالمي بار يقاد نااي مدار تي سهم نويدب نظارک بر اجراي طرح نا م دترل آ را بب مراتب نلکز بب نظام بان ي رايج ا وايش ميدند (اف دي فاجيآبادي ) : مان ز وتاهمدک آ

193 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 193 شدن منابع و ريسک بازار در مضع ز اقتصادي ايرا بب يلز مجود پ چ دگيناي سااختاري م اداري م ن ااو اي ااال تحريم ناي اقتصادي ب ص او للي انجام پرمژه نا م طرح ناي سرمايبگياري براي نار مجااري ن راه با انواع مد ل نا ماندد : ملاهل مربوط بب تأم ص مااوي تجه او ارخاناب نويدابناااي باالسري م اسز بدابرايص ميتوا گفز ب انجام بل اري از طرح ناي اقتصاادي ريلااک درجب بااليي دارند ضع بانک نا در بهرهگ ري گلترده از متخصصا داي در فاوزهنااي متداوع اري م ادايع گوناگو بايث مايشاود اب ارشداساا باان ي در تداخ ص داي موضوع م زم داب مورد مدار ز با مد ل رمبب رم شوند بدابرايص مجود انواع ريلاکناا را ميتوا بب يدوا نخلت ص يامل براي يدم مرمد ماقعيتار باب قراردادنااي مداار تي يداوا رد مرمد بب يقدناي مدار تي بب اورک ماقعي بب يلز باال بود ريلاک اياص پارمژهناا ن راه با يدم توانايي بانک در مديريز ريلک پارمژه چدادا ماورد ت ايال نظاام بااان ي نخواناد بود چرا ب بانک بايد در پايا سال ماوي سودآمري مداسکي را از خود ندا دند جدول درصد سهم عقود مبادلهاي و مشارکتی در تسهيالت بانکی از سال 86 تا عقود مشارکتی عقود مبادلهاي نا اطمينانی نسبت به نتايج فعاليت اقتصادي و در نتيجـه ريسـک سـوخت

194 194 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا عقود مشارکتی نتيجهگيري در ايص مطاوعب وشش شده اسز تا با مقايلب دق اق يقاود مداار تي م مکادواباي در ابعااد مختل (اقتصادي اجت ايي م فقوقي) مان ز م خصوا اک مدحصر بب رد نار دساتب از ايص يقود (مدار تي م مکادوباي) شفافسازي شود م مد الک م انحرا اک بب ارگ ري نار يک از يقود در بان داري اسالمي ايرا بررسي شود يقود مکادوباي داراي ميژگيناي خااي نلتدد اب مايتاوا از با ص آناا مجاود رابطاب فقوقي بدن ار م بلتان ار قابل ز براي تع ص نرخ سود از ابتداي معاملاب ت ل اي باود قراردادنا م تأم ص ماوي ن ازناي مصر ي تجاري توو دي م خادماتي را مثاال زد از ج لاب يقود مکادوباي ميتوا بب اجاره بب شرط ت ل ک رمش اقلاطي سل خريد ديص جعاوب ض ا م استصداع اشاره رد ب در ادامب توض حاتي دربااره اياص يقاود ذ ار مايشاود از مد الک اجرايي يقود مکادوباي ميتوا بب : مد ل ن اندگي با نرخناي بهره با صاو للاي يدم انعطاف يدم ام ا انتفاع زياد در اياص يقاود تداوع پااي ص يقاود مکادواباي م يقاود اوري اشاره رد منحنی درصد سهم عقود مبادلهاي و مشارکتی در تسهيالت بانکی از سال 86 تا 91

195 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 195 پايش ملت ر بانک در يقود مدار تي از ج لاب مهام تاريص ميژگاينااي اياص ناوع يقاود ميباشد گفتدي اسز ب ايص يقود داراي اربردناي خااي نلتدد اب در نظاام بان اداري بدم ربا يکارتداد از : مداار ز مادني مداار ز فقاوقي مضااربب موارياب ملااقاک م استصداع از مد الک اجرايي يقود مدار تي مايتاوا ا اوايش نويدابنااي باناک جهاز نظارک م دخاوز در عاو زناي اقتصادي مدا ل اطاليااک نامتقاار م يادم ايت ااد باب گوارش سود م زيا از طرف متقاضي ناتواني بازار پول متعارف در اجراي امل يقادنااي مدار ز محور نا اط داني نلکز بب نتايج عاو ز اقتصادي م در نت جاب ريلاک ساوخز شد مدابع م ريلک بازار را ذ ر رد کتابنامه 1 موسااويا س ا ديکاس ( «)1384 ارزي اابي قراردادنااا م ش ا وهناااي ايطاااي تله الک در بان داري بدم ربا» صدامب يل ي پژمندي اقتصاد اساالمي سال پدجم ش اره.19 2 نصرآبادي داممد ( «)1386 ارزيابي ي ل رد يقد مدار ز در بان داري ج هوري اسالمي ايرا» داندگاه امام اادق يل باولالم 3 آقانظري فلص ( «)1391 نظريب مدار ز در سود م زيا چاوشنا م ران ارناا» صدامب يل ي - پژمندي اقتصاد اسالمي ش اره 29 4 قل چ مناب ( «)1390 طرح ساماندني بانکنا بر اساس يقود اسالمي» ميژهناماب بان داري اسالمي 5 مح ودي گلاايگاني ( «)1381 مکاني قهي نظام مدار ز در بان داري بدم رباا» داندگاه تهرا مؤسلب انتداراک م چاپ تهرا ص 60 تا 65 مدار ز طر ص در سود م زيا متغ ر بود ساود در قراردادناا م ن ااز باب نظاارک م

196 196 اتوزيا ( «)1387 قوايد ي ومي قراردادنا» ج 4 چاپ پدجم انتداراک : شار ز سهامي تهرا جلد 4 ص باري لو «)1388( فقوق مدني (»)7 مج ع يل ي م رندگي مجد تهرا ص 44 8 ندايتي ( «)1381 ي ل اک بان ي داخلي» مؤسلاب يااوي بان اداري ايارا باناک مر وي ج هوري اسالمي ايرا چاپ 8 ص نجفي «جوانر او الم» ج 26 ص موسويا س ديکاس ( «)1379 بان داري بدم ربا از نظريب تا ي ال» محال ندار : تهرا ص توتونچ ا ايرج ( «)1379 پول م بان داري اسالمي» ناشر : توانگرا (تهرا ) 12 اف دي فاجيآبادي س درمحاهلل م اف د بهارمندي ( «)1389 ران ارناي اجاراي اح ح يقدناي مدار تي در نظام بان ي ايرا» صلدامب يل ي - پژمندي اقتصااد اسالمي سال دنم ش اره 38 ص 119 تا اوقري بص ي د ( «)1378 اوتعويض يص ضرر او اطلاب اي اواديص اي اوداريعب م االقتصاد» مجلب االقتصاد االسالم ب داندگاه ملک يکداوعويو جده ش اره 3 14 مصکافيمقدم غالمرضا ( «)1385 ملاهل دوني پول بانک م مدار ز در شر زناا» چ 1 انتداراک : داندگاه امام اادق يل باولالم : تهرا ص 282 تا اديقي ( «)1378 او صارف االسالم ب ي اطاار اوع ال االساالمي» االداره او او اب اي االسالم ج 1 ي ا : مج ع سلطدتي براي تحق قااک ت اد اساالمي موسلاب آل اوک از يل باولالم 16 ادر ( )1384 «انتخاب ارآمد ابوارناي ماوي اسالمي ماطاليااک نامتقاار» داندا ده يلوم اقتصادي م س اسي داندگاه شه د بهدتي 79 تا 98 6 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392

197 مقايلب تطک قي يقود مکادوب اي م مدار تي م شداخز مد الک م وايد اربرد آ در بان داري بدم ربا 197 يل ي - پژمندي اقتصاد اسالمي ش اره تا ي وضلو فل ص ( )1387 «ااول م مکااني نظاام پاووي در اقتصااد اساالمي» صالدامب

198 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th 2018

199 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص مالیاتستانی و تخصیص بودجه برخی مالحظات نظری در باب محمدجواد رضائی 1 مهدی موحدی بکنظر 2 چکیده اخي ماو اک م تخص ص آ بب تدارك االناي ي ومي از مظاي دموزنا اسز دموازناا در چارچوب ميژگيناي موجود در ساختارناي اداري م تص مگ ريشا سعي در انجاام ايص مظ فب دارند نظريب انتخاب ي ومي با ت ر و بر ش و تص مگ اري ي اومي م باا درك موارد ش لز دموز دراو لم ماوي را بب يدوا يک ران ار مورد توجاب قارار داده اساز ندف االي ايص مقاوب بررسي موضع اقتصاد اسالمي در برابر ايص پ ددهاد اسز در راساتاي دست ابي بب ايص ندف موضوياتي چو ي لا بود مان ز خ س ز ااک م ماو ااکنااي متعارف م شواندي از دخل م خرج مدطقباي ماو اک [بب معداي ايام آ ] ن او ماورد اشااره قرار گر تب اسز در نهايز ن و ايص نت جب ظانر شد ب با پييرش برخي مفرمضاک از نظار اسالمي مدعي در پ ادهسازي سطوفي از دراو لم ماوي در دموز مجود ندارد واژگان کلیدی يدم ت ر و ماوي خ س ز اک ماو اکستاني نظريب انتخاب ي ومي دراو لم طبقهبندی D72 H30 H71 H77 :JEL 1 داندجوي د تري يلوم اقتصادي داند ده معارف اساالمي م اقتصااد دانداگاه اماام ااادق(ع) (نويلادده ملانول) j.rezaei@isu.ac.ir 2 داندجوي د تري يلوم اقتصادي داند ده معارف اسالمي م اقتصاد داندگاه امام اادق(ع) Movahedi@isu.ac.ir تمرکززدایی مالی و اقتصاد اسالمی

200 200 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 لب درآمد از طريق ماو اک م مصرف ايص مدابع از مهمتريص موضاوياک در ايفااي نقاش تخص صي دموز اسز مجود برخي اشترا اک ب ص «مظ فة دموز» «ما دشنااي ا اراد باب برخي س اسزنا» م «پ امدناي برخي س اسزناي اقتصادي» در جوامع مختل راه را براي تحل لي مقايلباي ب ص نظرياک م م اتب مختل ن وار مي دد مجاود اياص اشاترا اک در توا بناي س استي نب در ن ة مکاني نظري م اتب مورد مقايلاب مکداايي امو اب باب مدظاور انجام مطاوعاک تطک قي اساز ازاياص رم باا توجاب باب ان از موضاو ع تخصا ص مداابع م پ امدناي محت ل بر ر تار مردم ايص تحق ق در پي انجام مطاوعباي مقايلباي اسز ندف ايص تحق ق بررسي نگاه مدطقباي بب دخل م خرج مداابع ماو ااتي از نگااه اقتصااد اسالمي م يلم اقتصاد اسز بب وحا نظري ت ب االي در تواا م تک ا ص از نظار يلام اقتصاد بر مطاوعاک م تحل لناي نظريب انتخاب ي اومي اساز از نظار شاواند م بررساي پ امدناي دراو لم اقتصادي ن و بب مطاوعاک ي م فاي ااورک گر تاب در اياص فاوزه استداد شده اسز براي درك جايگاه نگاه مدطقاباي باب لاب م اارف مداابع ماو ااتي در اقتصاد اسالمي ن و از شواند تاريخي م مدابع رمايي استفاده شده اسز سؤاالک االي ايص مقاوب آ اسز ب آيا ميتوا باا رمي اردي اساالمي رابطاباي م اا درآمدناي ماو اتي م مصارف آ مدابع در مداطق ايجاد ن ود بب ب اني ديگار آياا امااراک ياا شواندي بر بب ارگ ري نظاام غ رمت ر او مااوي در مداابع اساالمي مجاود دارد در ملا ر دست ابي بب پاسخ ن و بب ايص پرسش خوان م پرداخز ب برخي پ امدنا م ميژگينااي نظاام دخل م خرج مدابع ماو اتي مکتدي بر نگاه مدطقباي از نظر يلم اقتصاد چ لز مقدمه

201 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 201 در بخش دمم فول دراو لم ماوي 1 م ميژگيناي آ بب د اش خوان م پرداخاز در اياص بخش با بررسي مطاوعاک انجام شده م اراهة برخي ابعاد نظري بحث تحق قي در بااب يادم ت ر و ماوي در دموز م ضرمرک آ اورک ميگ رد در بخش سوم ن و در پاي درك ناوع نگاه قابل انتلاب بب مدابع ش عي در زم دة تقويز نگاه مدطقباي بب ماو اک خاوان م باود در قل ز پاياني نت جبگ ري م توا بناي س استي مکتدي بر رضا ة اديااهي اياص مقاواب اراهاب خواند شد فدراليسم مالی ميتوا دراو لم را بب مدووة نويي ش وه تف ر س اسي انگاشز اما آنچب در اياص تحق اق در پي آ نلت م استفاده از رمي رد س اسي ن لز بل اب تدهاا توجاب باب دراو لام اقتصاادي (ماوي) يا يدم ت ر و مااوي اساز باب وحاا اقتصاادي اااطالح «دراو لام» متفاامک از ااطالح س اسي آ اسز در ااطالح س اسي دراو لم بب نويي تض ص خودمختااري در سطوح مختل ف ومز برميگردد اماا باب وحاا اقتصاادي ن اة دموازناا ساطوفي از دراو لم مااوي را دارا نلاتدد ( 1999 )Oates, دراو لام اقتصاادي باب معدااي طکقاببدادي س اسزنا م اجراه اک دموز در برنامبناي مت ر و م برنامبنايي ب قابل ز اجراي مدطقباي آ اراتر اسز گفتب ميشود ( )Tullock and et. al., 2002: 71 باب ديگار ب اا اگار سااختار 1 يل رغم تفامکنايي ب ب ص مفان ي چو «دراو لم ماوي» «دراو لم اقتصادي» «يدم ت ر و ماوي» م «ساختار اقتصادي مدطقباي» مجود دارد در سراسر ايص تحق ق ايص مفان م معادوي براي ي ديگر در نظر گر تب شدهاند مجب مهم اشتراك آ نا م اوکتب مورد تأ د در ايص مطاوعب مجود ارتکاطي ما ق ب ص لب درآمد ماو اتي از مداطق م ا رف آ نا در ن ا مداطق اسز مکتدي بر ايص ام ا سدجي نظري ساختار مطاوعة فاضر بديص ش ل ساما يا تاب اساز :

202 202 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 فاضر نر ف ومز اخت ار دارد ب بب وحا ي لاي در برخاي از شا وهنااي ادار مدطقاباي امور ماوي بب ج ع آمري يوارض م ماو اک باردازد م آ را تحز قايدهاي با دمواز ادرال تقل م دد ( خوبرمي پاك )99 :1377 ب در يلم اقتصاد مکافث بل اري فول ايص مفهاوم ش ل گر تب اسز بب طور ن ونب ماسگريو [در مقام اقتصاادداني ناوآمر در ماو اب سادتي 2 در مکافث مربوط بب دراو لم ماوي] با اشاره بب مظاي دموز در بخش تخص ص ميگوياد : «با توجب بب ميژگيناي االناي اجت ايي ميتوا قل رميي براي يرضة اياص االناا اراهاب ن ود» در نر قل رم بايد خدمتي اراهب گردد ب ا ار آ نصا ب ا اراد ن اا ناف اب شاود (ماسگريو م ماسگريو )677 :1384 پس از ب ا ل اتي راجع بب دراو لم فال بب ارتکاط ايص بحث با نظرية انتخاب ي ومي ميپردازيم نظرية انتخاب ي ومي با بررسي موارد ش لز دموز بب ميژه ت ر او بار ناوع تعامالک بازيگرا يراة س اسز م ارگوارا دموتي بب طور ض دي بب مطاوعة دراو لام م مواياي آ در مقايلب با انواع ديگر ادار اقتصادي جواماع مايپاردازد پاس از درك مجاود مد التي در ساختار تص مگ ري دموز دراو لم نابتدهاا باب يداوا ياک شا و اداره در برخي دورنا از ج لب اياالک متحده بل ب بب دو ل استص از مد الک مطرح شاده ماورد توجب نظرية انتخاب ي ومي قرار گر تب اسز 1 اوکتب استفاده از ايص تعري ف ومتي را بب وحا 3 لي براي موضوع موردنظر يعدي دراو لم اقتصادي قابل استفاده اسز ميتوا اقتصادي درال تعري ن ود ب در ساختار اقتصادي آ (بب طور ن ونب در نظام ماو اتي بودجبريوي يا تص مگ ري) سطوح مختلفي قابل تدخ ص باشدد ( )Filippov and et. al., 2004: 9 Publi Finance 3 2 گرچب بب وحا تاريخي خاستگاه تاريخي تحل ل مورد نظر در م تب انتخاب ي ومي بب مي لل برميگردد اما اقتصاددانا پ دگامي چو بو انا م تاووك از اياالک متحده ظهور رده م بل اري از مطاوعاک آنا معطوف بب ن ا دور اسز ف ومز توسط سطوح مختلفي مت ايو گردد آ ف وماز را ادرال ماينامداد 1 در فاال

203 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 203 ارتکاطاک ما قي با ي ديگر داشتب م اراهب يک طکقببددي جاامع ماانع م اقاد ن اوشااني از آ نا غ ر م ص بب نظر ميرسد با ايص مجود ميژگيناي مربوط بب نظاام غ رمت ر او مااوي در دم يدوا لي مدخصاک مربوط بب ي ل رد اقتصادي م ر تارناي ردي مورد نظر قارار گر تباند.2.1 ويژگیهاي مربوط به عملکرد اقتصادي در نظام مالی منطقهاي (الف) افزايش رقابت بين مناطق : ميژگي اساسي دراو لم رقابز اسز بب ارض مجاود ديگر جدکب ناي دراو لم اقتصادي بب ميژه دخل م خرج محلي انگ وه رقاباز با ص مدااطق زياد ميشود ( )Tullock and et. al., 2002: 76 پس از آن ب مداطق م تصا مگ ارا مدطقاباي مکتدي بر مدابع ماو اتي خود بب يرضة االناي ي ومي باردازناد ضااي رقاابتي ن او شا ل ميگ رد انگ و ايص رقابزنا را ميتاوا در تاأم ص مداسابتار االنااي ي اومي م جايب سرمايبگاياري ناا م فتاي ا اراد ب داتر را باراي عاو از در مدطقاب جايب ن اود مجاود مدخصبناي ماندد انش ر تار و وياتاني 1 دموز س اسزناي مداسبتار در نظاام ماو ااتي م تأم ص االناي ي ومي م نرخ ماو اتي پاي صتر پ امدناي مه ي را با خود بب ن راه دارد 2 بب يدوا مصاديقي از مطاوعاک تأي د ددده ن و ميتوا بب نتايج برآماده از ياک پاژمنش انجام شده در مورد يدم ت ر و ماوي اوکتب بار اسااس دم مادل «مدحداي ال ار» م «مابلاتگي 1 ووياتا ااطالفي برگر تب از مج ويب آراء توماس نابو در للفب س اسي اسز ايص ماژه ب بب وحا وغوي بب معداي ن وال يا موجودي يظ م اوجثب اسز توسط نابو بب يدوا استعارهاي براي يک دموز قدرت دد بب ار برده شد در مج ويب مطاوعاک انتخاب ي ومي م مج ويب مطاوعاک اقتصادي با تعاب ر مدفي از ايص ااطالح ن و استفاده ميشود دموتي ب در 2 ال قدرک با دخاوز در بل اري از امور موجکاک پ دايش رانز م يدم تخص ص به دب مدابع ميشود بايد اشاره ن ود ب ن چ اقتصادداني قاهل بب مجود رقابز امل ب ص مداطق م يدم ارتکاط ماوي دموزناي محلي م مر وي ن لز توجب بب برابرسازي آ نم براساس مالفظاک برابري م ارايي ( او س م جونو )760 :1388 امري مورد توجب م مع ول در تحل لناي اقتصادي م ن و در ماقع زناي دورناي با ساختار غ رمت ر و اسز مطاوب اشاره شده در قاوب ميژگاي ناا م ابعااد نظاري م ااربردي يادم ت ر او مااوي

204 204 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 م ا رقابزناي ب ص اياوتي م يدم ت ر و ماوي با محدمد شد ر تار و وياتاني دموز را تأي اد ن ود )2( نرچب ف ومزنا از نظر ماوي از يدم ت ر و باالتري برخوردار باشدد رقابزناي ب ص مدطقباي ب دتر م نرخ ماو اتي پاي صتري (در مقايلب با نرخ ماو اتي فدا ثر دداد درآماد دموز) مدانده ميشود ( )Crowley and Sobel, 2010 انتظار ميرمد ب رقابز ماو اتي 2 محدمديزنايي براي س اسزمادارا ايجااد ن اياد اب مدجر بب بلتبناي س استي ماو اتي م تدارك مداسبتر االناي ي اومي گاردد ( Hosp, 2003 Adamovich )and رقابز ماو اتي براي جيب پايبناي ماو اتي آ نم با انش م وا ماو اک م بب معدي ايجاد نويي جدگ ماو اتي ب ص مداطق اسز 3 از طرف ديگر بايد توجب داشز اب بر اساس نظر برخي اقتصاددانا مجود رقابز ماو اتي با ص مدااطق اب مايتاوا از آ باب يدوا استقالل ماوي نام برد مقدمباي براي بهکاود پاساخگويي اارگوارا باب ماردم اساز ( )Buglione and Marè, 2010 (ب) سازگاري بين عرضه و تقاضاي کاالهاي عمومی : ميژگي ديگر يدم ت ر و ماوي بب نحو تعامل تص مگ را ي ومي م مردم برميگردد نرچب جوامع وچک از ن گداي م تعداد تري از ا راد تد ل شده باشدد آنگااه ساازگاري با ص تقاضااي ا اراد از االنااي ي ومي با يرضة ايص االنا ب دتر خواند بود ( )Brown and Jackson, 1990: 258 در ي ي از مطاوعاک با موضوع «اار ش و لب درآمد ماو اتي م م وا ايت اد شهرمندا بب ف ومزنا» ب در اياالکمتحده انجام گر تب نتايجي در راستاي تقويز ايص رض ب ببدسز آمد : ماو ااک بر درآمد بب ش و ملي بب يدوا نامداسبتريص نوع ماو اک تدخ ص داده شده م ي وم ا اراد 3 شايا ذ ر اسز در مطاوعاک اقتصادي رقابز ماو اتي ناظر بب پايبناي ماو اتي متحرك Spatial Dependence Tax Competition ( )Mobile Tax Base اسز 1 2 ضاهي» ( 1 م اوکتب بب ک دادهناي محدمد) توجب رد ( )1 ميتاوا مجاود رابطاة مثکاز

205 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 205 محلي از خود ابراز داشتدد ( )Cole and Kincaid, 2000 ن اندگي م ا يرضب م تقاضاي االناي ي ومي را نب تدها بايد در ب ص ا اراد ساا ص در نوافي مختل در يک زما بل ب با رض مجود نللنا در زما ناي مختل مورد توجاب قرار گ رد از ايص جهز ب ا راد متعلق بب نللناي گوناگو م ساا ص در ناوافي مختلا ن ازنا م ت ايالک متدوع م مت ايوي از ي اديگر داشاتب م توو اد االنااي ي اومي م ايجااد سرمايبناي انلاني در ب ص آ نا مکتدي بر درخواسز خود م با اتالف مدابع تري ااورک ميگ رد ب ميتوا سازگاري باالتري براي ايص ساختار ماوي با خواستبنااي ا اراد جامعاب قاهل گرديد مجود ايص مدخصب پ امد بل ار مهم ديگري از ج لب لاد تر را باا خاود باب ن اراه دارد در مطاوعة نظري انجام گر تب توسط ا ري ا با استفاده از چاارچوب رقاباز ماو ااتي م ر تار رانزجويانب ندا داده شده ب يدم ت ر و ماوي مدجر بب ساطوح پااي صتاري از لااد ميشود ( 2004 )Arikan, بب ديگر ب ا اگر نظارک ا ي بر بورم راکنا م ارگوارا دموتي مجود داشتب باشد يدم ت ر و موجب انش لاد ميشود ( )Lessman, 2009 در رابطاب باا موضوع يدم ت ر و م استقالل ماوي مداطق برخي از محققا اظهار ميدارند نهادنايي ب بب ترج حاک ا راد افترام ميگيارند در مقايلب با نهادنايي ب ن چو ووياتا ر تار ماي دداد از ف ايز ب دتري برخوردارند ( )Torgler, et. Al., 2010 از ايص رم ن و ميتوا بب سازگاري ب دتر م ا يرضب م تقاضا م در نت جب انش برخي لادناي محت ل بب يدوا پ اماد يادم ت ر و ماوي نگريلز Trust Confidence 1 2 ن و م وا ايت اد 1 م اط دا 2 تري بب ف ومز درال در مقايلب با ف ومزناي ايااوتي م

206 206 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 جهز درك تأا ر رقابزناي ماو اتي ب ص مدااطق م تاأم ص االنااي ي اومي ا اوايش ر ااه سا دا م بهکود شاخصناي رشد اورک گر تب اسز بر اسااس مادل رشاد درم زا م باا رض اخي ماو اک از سرمايب بب مدظور تدارك االنااي ي اومي سااختار غ رمت ر او اخاي ماو اک نرخ فدا ثري رشاد را در پاي خواناد داشاز ) ( Koethenbuerger and Lockwood, ن چد ص برم در در اراهب مدل خود ب قصد درك تاأا ر دراو لام مااوي بار رشاد اقتصادي با توجب بب نللناي ن اوشا را داشتب ايص نتايج بب دساز آماده اساز : سااختار ماوي مدطقباي موجب پسانداز ب داتر در اقتصااد مايشاود اب اياص امار موجاب ا اوايش سرمايبگياري درزم دة ن رمي انلاني شاده م بااوت ک ع رشاد اقتصاادي ساريعتاري را ارانم ميآمرد ( )Brueckner, 2006 در ن ص راستا گرايش تر بب لري بودجب در دورناي باا مدخصب استقالل ماوي ب در برخي مطاوعاک انجاام شاده ماورد تأي اد قارار گر تاب اساز (ن چو )Eichenberger and Stadelmann, 2010 قابل درك اسز ن تب قابل توجب ايص اسز ب با ايجاد تغ راک در م وا مخارج م تص مگ ري بب مدظور بودجب ريوي در فر ز از سوي نظام مت ر و بب طرف نظامنايي با استقالل ماوي م وا ال مخارج محلي م ملي ا وايش مي يابد در مطاوعب انجاام شاده بار اسااس دادهنااي تاابلويي مربوط بب دورناي اتحاديب ارمپا مدخص گرديده اسز ب در بلدد مدک استقالل ماو ااتي مداطق موجب انش مخارج مر وي م ا وايش مخارج مدطقباي ميشود آ نم بابگوناباي ب شاند مج وع مخارج باالتري خوان م بود ( )Cassette and Paty, 2010 Shadow Economy 2 1 اوکتب مدل بررسي شده در مطاوعة وق با رض يدم مجود شوكناي دامآنب بديص نت جب مدتهي ميگردد بب دو ل خارج بود از فوالة ايص تحق ق براي درك جوه اک مراجعب بب اال مقاوب توا ب ميگردد (ج) رشد اقتصادي باالتر و کاهش اندازه اقتصاد سايه :1 بب وحا نظري ن او تاالشناايي

207 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 207 ب نر چب بب س ز نظام دراو لم پا ش رميام از انادازه اقتصااد ساايب در داور اساتب خواند شد چرا ب عاو زناي رس ي م يايدي فاال از آ نا در فاواز دراو لام م در مقايلب با يک ف ومز م نظام تص مگ ري مافد ماوي ب دتر اساز اب بررساي شاواند م دادهناي دورنا م مداطق ن و مؤيد ايص امار اساز ( 2011 )Teobaldelli, در مطاوعاة انجاام شده ديگر ن و رابطب اي مدفاي با ص اساتقالل محلاي م انادازه اقتصااد ساايب مداانده شاده ( )Torgler, et. Al., 2010 ب ميتوا از ايص طريق ن و تأا ر بر رشد اقتصادي را تحل ل ن ود د) کارايی فرايندي 1 و پيامدي 2 باالتر : بب نظر ميرساد باا توجاب باب برخاي مق اداک مربوط بب مع ارناي يداوز توزيعي در سطح دور ت ر و زداهي ماوي تا فاد قابال قکاووي مورد توا ق ايضاء جامعب باشد ن ص ب «اداره مداسبتر نظاام تصا مگ اري م اجراهاي م اجرا ي مؤارتر س اسزنا معلول تعامل شهرمندا م مراجع دموتي مکتدي بر فس ملانوو ز ج عي اسز«ميتوا انتظار پ دايش توا ق م ا ا راد جامعاب در پاييرش چدا ص نظاامي را داشز ( )Torgler, et. Al., 2010 در مطاوعة انجام شده توسط ا شو رث م ن ارا با استفاده از دادهناي تاابلويي مرباوط بب 28 دور در باز زماني اار يدم ت ر و بر برنامبناي بهداشتي آموزشاي م تأم ص اجت ايي بررسي شده اسز 3 ب مکتدي بر ايص مطاوعب يدم ت ر و باالتر مدجر بب انجام مصارف ب دتر براي آموزش ميگردد ( )Ashworth et. al Process Efficiency Output Efficiency or Outcome Efficiency بايد اشاره ن ود ب استفاده از ايص مطاوعب براي تحق ق فاضر با تلامح اورک گر تب اسز چرا ب اار ملتق م دخل م خرج مدطقباي ماو اک را مورد بررسي قرار نداده م اوواما جدکبناي ديگر چو نظام س اسي درال م نظام قضاهي درال را ن و در مقايلب ب ص دورناي مورد مطاوعب در خود جايي داده اسز تحل ل نظري در مورد ارتکاط انداز اقتصاد سايب م استقالل ماوي مداطق ب انگر آ اساز

208 208 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 رمابط ب ص مداطق م دورنايي چو آو ا استراو ا م اتريش بب مجود آياد باب ب اا ديگار ارايي م اوواماک ريي مثکز آ از طرق مختل بر طرافي ااالفاک اارگيار بوده اساز ( )Braun, 2008; Grewal, 2014: ويژگیهاي مربوط به رفتارهاي فردي در نظام مالی منطقهاي (الف) کاهش مسئله سواري مجانی : ي ي از داليل مجود نا ارايي در مصارف مرباوط باب مدابع ماوي در دورنا را ميتوا يدم ارتکاط مدابع م مصارف در ا راد جامعب تلقي ن ود از نظر امولو مخارج ب ش از فد بخش ي ومي زماني بب مجود ميآيد اب مداا ع برنامابناا قط بب يدهاي اندك اختصاص داشتب باشد اما نويدة ايص برنامبنا بب ش ل گلتردهاي م اا ن ة ا راد جامعب سرش ص شود اگر مخارج برنامبنا در يک محل از ماو اکناي مضع شد ن ا محل تأم ص شوند افت ال سرش ص رد نويدبناا اانش خواناد يا از ( ااو س م جونو )730 :1388 (ب) مقايسة آسان بين مناطق و وجود گزينة خروج : مجاود رقاباز م نظاام دخال م خرج مدطقباي ماو اک م باوتکع پاسخگويي ملنوال محلي بب مردم موجکاک ان ز مقايلاة ب ص مداطق در نود مردم را رانم ميآمرد بب ب ا ديگر در ايص شرايط مقايلة ب ص مدااطق از سوي مردم بب آساني اورک ميگ رد ( )Tullock and et. al., 2002: 76 ميژگي ديگار چدا ص ش و اداره رد پ دايش قدرک انتخاب براي ا راد بب مدظور استفاده از خدماک م االنااي ي ومي اسز بو انا تأ د دارد ب رقابز ماوي با ص دموازنااي محلاي ن اواره گويداة خرمج را براي ا راد در دسترس قرار ميدند م ض انز مي دد اب نار دمواز محلاي باب ش ل ارآمد م مؤار عاو ز دد ( )Buchanan and Musgrave, 1999: 256 اگر ايصطور باشد ا وايش ارايي مهمتريص يامل در تحوالک اسز ب بايث شاده اااالفاک زياادي در

209 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 209 رأيدني با پا 1 از سوي نظرية انتخاب ي ومي مطرح گرديده اسز (ج) بهبود رفتار مالياتی مؤديان : با رض مجود يوامل ديگري چو مجود ياداوز در نرخناي ماو اتي اگر پرداخز دددگا ماو اک اط دا فاال ن ايدد ب درااد ي ادهاي از مدابع ماوي اراهبشده بب تص مگ را ي ومي در مداطق خود اارف شاده م موجاب تاأم ص االنا م خدماک ي ومي ميگردد ت ايل ب دتري بب پرداخز ماو اک داشاتب م ملانلب ارار ماو اتي انش خواند يا ز گرچب ايص امر بب ميژه در دور ما م با مجود تجرببنايي چو مصارف ز اک در مداطق جاي تحق ق ب دتري دارد اما نم باب وحاا نظاري م نام از نظار مجود شواند نوديک در ساير دورنا ايص رض ب قابل تأي د اسز 2 مل ر ايجاد ايص تغ ار را در انگ و ا راد ميتوا در دم مؤوفب جلتجو ن ود )1( : نويدبناي پاي صتر در نظاارک بار پرداخز ماو اک م بب نويي مردمي شد ايص نظارک م ( )2 ايتقاد ا راد بب ايص امر اب مداابع ماوي ج عآمري شده در مداطق خود م براي اراهب االنا م خدماک ي اومي ماورد اساتفاده قرار ميگ رد (د) تخفيف مسئله خريد و فروش آراء : ااوال گرايش بب دراو لم نت جة غ رملاتق م خريد م رمش آراء 3 اسز ( )Tullock and et. al., 2002: 79 توض ح ب دتر آ ب در بلا اري از موارد يدم تأا رگياري تخص ص بودجبناا از خواساتة ا اراد مدااطق مختلا داور م تص مگ ري در ايص فوزه براساس رايددناي متدامل ب در مجلس م ن و دموزنا ااورک مي پييرد برمز چد ص فااوتي موجاب پ ادايش ملاأوب خرياد م ارمش آراء در نهادنااي Voting with feet 1 2 بب يدوا يک ن ونب در مطاوعب انجام شده توسط تورگلر م ديگرا ايص رض ب ب استقالل مدطقباي موجب ا وايش ت ايل ا راد بب ايالم اح ح داراهينا م پرداخز ماو اک ميگردد مورد تأي د قرار گر تب اسز (تورگلر م ديگرا )2010 Logrolling 3 يوامل متحرك از خود ي ساوع ل ندا ميدندد م مکتدي بر ن ص ميژگي اسز ب مفهوم

210 210 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 با ي ديگر در تخص ص بودجبناا ت ايال قابال تاوجهي جهاز انحاراف تخصا صناا از مضع ز به دب خواندد داشز در مقابل يدم ت ر و ماوي باب ماساطة تخف ا بلاتر بارمز چد ص ملنلباي پ ددهادي اسز ب نب تدها موجاب رضاايز ماردم مايشاود بل اب باياث دست ابي بب خواستبنا م ن ازناي ا راد بب ش ل مداسبتر م اراتر ميگردد در انتهاي ايص بخش بايد تأ د ن ود توا ب بب دراو لام اقتصاادي باب معدااي تجاويو ف ومزناي محلي از نظر س اسي ن لز چرا ب مطابق يا تبنا م تحل ال يوامال پ ادايش لاد نظام م قانو اساساي مت ر او م مافاد موجاب اانش ساطح لااد خوانداد شاد ( )Gerring and Thacker, کسب و صرف منطقهاي ماليات در منابع اسالمی در ادر اسالم بب دو ل مسعز جغرا ايي انادك سارزم ص اساالمي ن اة اماور مااوي قضاهي م اجراهي در دسز فا م اسالم بود اما در زما چهارخل فب پاس از پ اامکر اساالم الياهلليل بمآوبمسالم تغ راتي در ايص ملاهل بب مجود آمد ب برفلب شرايط فتي اموري چاو قضامک ن و بب نوافي مختل محول گرديد در زما ام راو ؤمد ص يلي يل باولاالم ايداا بل اري از اخت اراک خود را بب ارگوارا تفويض ن ودناد ساطوح انتخااب اارگوارا در ف ومز ام راو ؤمد ص يل باولالم را بب دم سطح اساتانداري م رماناداري مايتاوا تقلا م ن ود استاندارا در مداطق بورعتري چو مصر اخت اراک مس عي (فتي انتخااب قاضاي) داشتدد رماندارا ايوامي ن و گاني ار ا زيامز ودگر م امامز ج عب را داشتب م قضا بار يهد شخصاي ديگاري باود (مع داي ن اا ) :1379 باب ايتقااد برخاي محققا ص ف ومز ام راو ؤمد ص يل باولالم بب وحا س اسي مت ر و موي از نظر اداري ناامت ر و باود (مع دين ا )91-92 :1379 پس از اراهب ايص مقدمب بب ب ا شواند مدنظر ميپردازيم تص م گ ر وق مي شود ن ايددگا م ارگوارا س اسي بب ماسطة مجود انگ وه براي تکااني

211 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 211 براي مي ش رده ميشود : اخي ماو اک مصر پ ار با دش دا بب ساما رساند ار ماردم م آبادي شهرنا (نامب )427 :53 ن ا گونب ب ميب د م جو در چاارچوب نظاام اداري محلاي ايص دستوراک قابل تحل ل ن لز 1 افاوة مطلق امور مصر بب ماوک اشتر ب انگر مجود چدا ص رمي ردي در اداره ف ومز در زما ام راو ؤمد ص يل باولالم اسز آنجا ب ماينويلادد «: اماام تو فايز ارشا (اناوي مصر) را از تو خواستب (»2 نامب )428 :53 (ب) ي ي ديگر از شواند تأي د نظاام مصارف مدطقاباي ماو ااک در ناماب ام راو اؤمد ص يل باولاالم بب ماوک اشتر را ميتاوا در اياص ج لاب دانلاز «م باب موضاوع ماو ااک آ گوناب رس دگي ص ب مصلحز ماو اک پردازا در نظر گر تب شود چارا اب ااالح ديگارا در االح ماو اک م پرداخز ددادگا آ اساز» (ناماب )436 :53 آنچاب از «مصالحز ماو ااک پردازا» برميآيد در فوز ارف مدابع ماو اتي قابل درك اسز از آنجاهي ب االح سااير ا راد جامعب در االح پرداخز دددگا ماو اک يدوا گرديده ميتاوا اياصگوناب برداشاز ن ود ب توجب بب مفاسد م مصاوح در امور س اسزگياري م اجراهي در ارف ماو اک بلا ار مهم بوده م بايد از ابوارنا م ش وهناي جلب ايص مصاوح م د ع ايص مفاسد استفاده ن ود (ج) ام راو ؤمد ص يل باولالم ارتکاط ملتق ي ب ص ماو اک پرداختي از سوي مردم مدطقاب م ايجاد ي را م آباداني در آ مدطقب برقرار مين ايدد آنجا ب مي رمايدد «: ماو ااک جاو از راه آباداني بب دسز ن ايد م نر ب بدم آبادسازي ماو اک بخواناد سارزم صناا را ميارا م مردم را نالك مي دد م امورش اندك زماني ب ش پايدار ن يماند»(نامب )436 :53 از طر اي ديگر پييرش س اسزناي اجرايي فا م معلول خرج رد مداسب ماو اکنااي پرداختاي م 1 اوکتب موضوع مورد بحث ار ا دراو لم ماوي بوده م رضا دراوي بود اموري چو جدگ از فوالة ايص تحق ق خارج اسز 2 م قد استفاك امرنم (الف) در ابتداي نامب معرمف ام راو ؤمد ص يل باولالم بب ماوک اشتر چهار مظ فاة مهام

212 212 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 تحز نفوذ ف ومز تو) نا خور ماو اک م ماو اک پردازا نلاتدد ( 2 ناماب )436 :53 ن اة ايص اشاراک ب انگر مجود م ن و تأي د چد ص نگرشي بب گر تص ماو اک م مصارف آ در نظاام اسالمي اسز (د) مداطق تحز ف ومز ام راو ؤمد ص يل باولالم بب وحا مساعز تداوع رندگاي م تر ب ج ع تي چدا گلترده بود ب ن ص تفاامکناا ايجااب ماين اود اب اارگوارا باتجربب م آشدا بب مدطقب م مردم آ ناف ب را انتخاب ن ايد (مع دي ن ا )85-86 :1379 ي ي از ميژگيناي نظام ماوي مدطقباي طکق رض ة مورد اديااي اياص مقاواب ( اب از اووامااک آ مجود رابطب ب ص دخل م خرج مدابع ماو اتي اسز) ي ال ن اود در س اسازگاياريناا م تص مگ ريناي مدطقباي بر اساس شرايط آ مدطقب اساز چارا اب ي اي از مؤوفابنااي مو ق ز س اسز ناي اقتصادي م رانکردي رضايز ا راد جامعب در چارچوب مدطق م تف ار آنا بوده اسز با پييرش ايص مقدمب دالوز اوتوامي مه ي راجع بب مصاارف ماو ااتي قابال استدکاط اسز ب «بب راخور ن ازناي نر مدطقب درآمد فاال از ماو اک بايد اارف ن اا مدطقب شود» (هـ) در دموز اسالمي قايده آ اسز ب براي رس دگي بب محرمما م رساند آنا باب سطح فداقل معاش تفامتي ب ص دمرتريص م نوديکتريص مردم يک مدطقب قاهل ن ايشاود م در ايص زم دب ف ومز اسالمي در مورد ن ب مردم از ملنوو ز ي لااني برخاوردار اساز 3 1 آباداني زم صناي آنا سکب ميشود ب آنچب بر يهد آنا گياري باييرند 2 ال اوداس لهم ي ال يلي اوخراج م انلب 3 امام راجع بب رس دگي م ک بب طکقاک درآمدي پاي ص بب ماوي خود امر مي ددد ب بخدي از ب زاو ال م محصوالک زم صناي غد ز گر تب شده در نر شهر را براي طکقاک پاي ص اختصاص دند چرا ب «براي دمرتريص آ نا ن ا فقي آباداني آ مدطقب اسز ( 1 نامب )436 :53 امام در جايي ديگر مينويلدد ب ن ة مردم (مدطقة

213 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 213 چارچوب نگاه مدطقباي تعق ب شده اسز بب مدظور تأي دي بر ايص مطلب ميتوا باب اياص اماار اشاااره ن ااود ااب در زمااا ف ومااز ام راو ااؤمد ص يل ااباولااالم فضاارک خااود فااا م سرزم صناي اسالمي م فا م ملتق م مدطقة و ب ن و بودند م امور ماوي آ ناف ب در دساز ايدا بود ام راو ؤمد ص يل باولالم راجع بب مدطقة تحز نفوذ خود رمودند ب «: در و ب ن اب زندگي مداسب دارند : اافکا پاي صتريص شغل نا نا گددم مىخورند خانب دارناد م از آب گوارا ( راک) مىنوشدد» (ف ي م ديگرا )179 :1380 با توجب بب ايص اب در ن اة باالد اسالمي چد ص شرايطي رانم نکوده 1 م تدابب شاديدي با ص مدااطق مختلا سارزم صنااي اسالمي بب وحا ر اني م ماوي مجود نداشتب اسز از ايص ب ا ميتوا استدکاط رد اب در آ زما سطح باالهي از دراو لم اقتصادي فا م بوده اسز (و) ميتوا رمي رد لي دستوراک ماوي اسالم در باب ارف ماو اک را تا فدي مؤياد نگاه مدطقباي دانلز تک ص ايص امر ن ازمدد توجب بب دم مقدمب اسز )1( : ز اک م خ اس م ماو اکناي متعارف مان ز مافدي دارند م ( )2 موارد مصرف ز ااک م خ اس باب شا ل ناف باي بوده م افت ال مصرف مدطقباي آ با توجب باب ماقع ازنااي جواماع بلا ار زيااد اسز با مجود ايص دم مقدمب ميتوا ايالم داشز اب ماو ااکنااي متعاارف ن او تاا فاد بل اري بايد بب ش ل ناف باي مورد استفاده مردم مداطق قرار گ رد راجع بب مقدمب نخلز برخي از نقاط يوي ز دست ابي بب ايص ايده بديص قرارناد )1 1( : اح حب يلي بص مهويار (فر ياملي 1409 ه ق )490 : م استدالل معصوم يل اباولاالم باب نار اسز ب براي نوديکتريص آ ناسز م ريايز فق آنا را از تو خواستباند» (نامب )438 :53 اوکتب بايد اشاره ن ود ب ايص خواستة ام راو ؤمد ص از ماوک در چارچوب ف ومز محلي خودش بوده اسز 1 اگر چد ص بود فضرک(ع) بب جاي ب ا ايص يکارک آ را براي اناوي نوافي مختل ف ومز خود چو مصر ايرا ايرا م فجاز بب ار برده م بديص مس لب گلتر يداوزمرزي م آسايش مردم در ف ومز خود را متي ر ميشدند (نامب ) 438 :53 با مجود ايص قايد مهم بايد توجاب داشاز اب ي ال باب اياص قاياده در

214 214 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ( )1 3 مکلوط او د بود فا م در استفاده از ز اک يا خ س در ر ع ن ازناي قارا م انجاام برنامبناي قرزداهي «)1 4( مجب االماره» بود خ س در ب ا ام راو ؤمد ص يل باولالم (فار يااملي 1409 ه ق )490 : م از ن ااب مهامتاار ( )1 5 فاياز پرداخااز خ اس م ز اااک از ماو اکناي متعارف(موفدي ب دظر م رضاهي )163 :1391 راجع بب مقدمب دمم ن و ميتوا بب اماراک زير استداد رد )2 1( : آنچب از برخي رمايااک ايص باب برميآيد نويي نگاه مدطقباي در پرداخز م ارف ادقاک ماجب اساز رساول خدا الياهلليل بمآوبمسلم ز اک انل باديب را در ب ص انل بادياب م ز ااک انال شاهر را در م ا اناوي شهر تقل م مي ردند ( 2 ل دي 1407 ه ق ج )554 :3 امام ااادق يل اباولاالم ن و راجع بب ز اتي ب رد ز اک دندده آ را از شهر خودش بب شهر ديگري بکرد رمودناد : اش اوي ندارد ب الث [يا ربع] آ را بکرد اما ن يتواند ن ة ز ااک را خاارج از آ مدطقاب ارف دد ( 3 ل دي 1407 ه ق. ج )2 2( )554 :3 ن چد ص م در ن ص راستا برخاي قهاا 1 ا م و او ي أ س أ ل اول ب ا ل اف ه م أ م ب ع ض ه م ق ص ر ما ا ي ج ب ي ل ه م ع ل ز ذ و ک أ ف ک ک ز أ أ ط ه ر ن م م أ ز ه م ب ا ع ل ز ي ي ام ي ن ي ا م ص أ م ر او خ س ق ال اول ب ت ع او ى خ ي م ص أ م واو ه م ا د ق ة ت ط ه ر ن م م ت و ه م ب ها م ا ل ي ل ه م إ ا الت ک س ص و ه م م اول ب س ع ي ل م م و ا أ مج ب ي ل ه م إ و ا اوو ا او ت ي ر ض ه ا اول ب ي ل ه م م إ ن ا أ م ج ک ز ي ل ه م او خ س ي س د ت ي ن ي ه ي اوي ن ب م او ف ض ة او ت ي ق د ف ال ي ل ه ا او ح و ل أ م ا او غ د اه م م او ف و اه د ه ي م اج ک ة ي ل ه م ي ل ي ام ق ال اول ب ت ع او ى م اي ل وا أ ن ا غ د ت م م ص ش ي ء أ و ل ب خ ل ب م و لر س ول م و ي ي او ق ر بى م او تامى م او لا ص م اب ص اول ک ل إ د ت م آم د ت م ب اول ب م ما أ ن و و دا ي لى ي ک د نا ي و م او ف ر قا ي و م او ت ق ى او ج عا م اول ب ي لى ل ش ي ء ق د ير م او غ د اه م م او ف و اه د ي ر ف ک اول ب ه ي او غ د ة ي غ د ه ا او ر ء م او ف اه د ي ف د ن ا م 2 ي ص أ ب ي ي ک د اول ب ع ق ال ا ر س ول اول ب ص ي ق ل م ا د ق ة أ ن ل او ک و اد ي ي أ ن ل او ک و اد ي م ا د ق ة أ ن ل او ح ض ر ي أ ن ل او ح ض ر 3 ق ال ي اوو ا ي ک ع ث ب ه ا اور ج ل إ و ى ب ل د غ ر ب ل د ه ق ال و ا ب أ س أ ي ک ع ث اوث ل ث أ م اور ب ع ش ک أ ب و أ ف د [اوکتب شک در ايص ب الث يا ربع مد نظر امام يل باولالم بوده از جانب ي ي از راميا اسز] دمي آياک ز اک م خ س در ايص اح حب )1 2( 1 مدتر اک در مصارف خ س م ز ااک

215 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 215 خودش جايو ن لز (ن داني 1416 ق )234 : (ز) يالمه بر شواند وق ب بب نويي جدکة تاريخي م رمايي داشتدد ميتاوا باب طاور ملتق م م با استفاده از ي وماک مللم در امور ف ومتي ا ماراتي بار تجاويو م ام اا پايير بود يادم ت ر او مااوي اراهاب ن اود 1 توجاب باب «ااال اارايي» در اقتصااد اساالمي 2 م احبگياري يقل م يرف بر آ م مهمتر از آ «جلب رضاايز ياماب» ( 3 ناماب )368 :53 از انم ايص ي وماک نلتدد م دو ل ديگر بر ايص امر قرابز آ با يداوز اساز گرچاب در اياص مجال قصد اراهب تعريفي جامع م مانع از يداوز مجود ندارد اماا اگار شاخصابناايي چاو «انش يا قدا ملنلب سواري مجاني» م «مجود تداسب ب ص تالش م نت جاب» را مدطکاق باا درك ير ي از يداوز بدان م استداد بب ايص ااال ن او قابال د ااع باب نظار مايرساد ل اة ميژگيناي ندزگانباي ب از نظام ماو اتي مدطقباي در بخش دمم اراهاب گردياد باا ن ا ص رمي رد قابل بازب دي بوده م افت ال دارد ب مورد تأي د قرار گ رد.4 نتيجهگيري و توصيههاي سياستی در ايص مقاوب ض ص بررسي ميژگينايي از نظام ماوي غ رمت ر و باب پ دادهاد نظاام دخال م خرج مدابع ماوي بب ش ل مدطقباي پرداختب شد باا مجاود برخاي مدخصااک مطلاوب در 1 بب ب ا بهتر فتي اگر داليل وقاوي ر براي تأي د رض بما بب طور قطعي قابل استداد نکاشدد از ي وماک مطرح شده در ايص بخش ميتوا سود جلز 2 شواندي از توجب اسالم بب مع ار ارايي را ميتوا بديصگونب هرسز ن ود (ي وضلو 238 :1384 م )1( :)239 م ال ت ؤ ت وا اول ف هاء أ م واو م او ت ي ج ع ل اول ب و م ق اما(نلاء )2( )5 ال ت ل ر وا إ ن ب ال ي ح ب او ل ر ص(ايراف )3( )31 إ آن ل ت م م د ه م ر ش دا اد ع وا إ و ه م أ م واو ه م (نلاء )4( )6 مفهوم ش ر( )5 دستور ام راو ومد ص يل باولالم راجع بب ب زاو ال 3 م و ص أ ف ب او أ م ور إ و ک أ م س ط ه ا ي او ح ق م أ ي ه ا ي او ع د ل م أ ج ع ه ا و ر ض ى اور ي ة معتقدند انتقال خ س بب شهري غ ار از شاهر خاود در ااورک مجاود ملاتحق در شاهر

216 216 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 بهرهگ ري از ايص نوع از نظام غ رمت ر و ماوي يا يدم رد آ اراهب ن ود براي دقز ب دتر م پ ددهاد تحق قاک آتي ذ ر دم ن تب مهم بب نظر ميرساد ن تاب امل آ ااب بااب ايااص مطاوعااب م ساااير مطاوعاااک بايااد در چااارچوب موضااوع مااورد مطاوعااب م محدمديزناي تحق ق نگريلتب شود زيم االي ايص تحق ق تجويو دراو لم ماوي باب طاور مطلق نکوده بل ب توا بناي س استي م تحل لاي باياد باا توجاب باب شارايط م سااختارناي موجود مورد استفاده قرار گ رد ن تب دمم ن و ايد ب ام ا طرح ايص سؤال مجود دارد ب باا توجاب باب ان از مظااي توزيعي دموز سطح مداسب ا ي ال س اسزناي توزيعي چ لز آيا در ايص بخش ن و قاهل بود بب نگاه مدطقباي از ارايي برخوردار اسز شايا ذ ر اسز س اسزنااي تاوزيعي م اموري چو ر ع قر بخدي از مظاي دموز اسز آنچب در ايص تحق ق بب يداوا موضاوع مد نظر بوده تأم ص ل ب االنا م خدماک ي ومي با مدابع ماو اتي بود ب در ايص فوزه ل اب مظاااي مربااوط بااب بهداشااز م آمااوزش ي ااومي گلااترش امد ااز ر ااع قاار ايجاااد زيرساخزناي ارتکاطي م ميگدجد در پاسخ بب ايص سؤال ابتدا بايد نظراک مختل موجود در ايص زم دب افصااء گاردد باب طور ن ونب ماسگريو م ماسگريو راجع بب ايص موضوع معتقدند ب بب وحا مظ فاب تاوزيعي دموز ن و اال بر آ اسز ب در سطح ملي م مت ر و بدا ي ال شاود تواا ب ااربردي برآمده از ايص نوع نگاه مدجر بب ايص نت جب ميشود ب مداطق با تحرك سرمايب ار م محال مل وني بايد بازتوزيع ماوي ي دواخز داشتب م بب ن ص دو ل ايص مظ فاب دمواز ناب جدکاة محلي بل ب جدکة ملاي پ ادا ماي داد (ماساگريو م ماساگريو )689 :1384 اماا در مقابال مخاوف ص ايص نظر ن و بر ادياي خود اارار مي مرزناد باب نار فاال در اياص ماورد از نظار اسالمي بايد مقدماک مختلفي را مورد توجب قرار دن م( )1 وومم ارف مدابع ماو اتي (ز اک چد ص نظامي دريا ت م ب از نظر مدابع اسالمي ميتاوا شاواندي باراي ام اا پايير باود

217 ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 217 پاي ص جامعب تا فدي ب رد ق ر بب سطوح متوسط جامعب برسد مثال : بب فج بارمد ازدماج دد م ادقب بدند ( 1 ل دي 1407 ه ق )556 : م ( )3 ل اک فا م بر نظام توزياع درآماد در ف ومز اسالمي آسايش م رضايز ن ة ا راد جامعب ( اارغ از مرزبدادينااي ناف اباي) مورد توجب ف ومز اسز فر ز در راستاي ايجاد ارتکاط ب ص مدابع ماو اتي م تأم ص االناي ي ومي ب ش از ن ب ن ازمدد درك ا راد جامعب از مفان ي چو ارايي م بهرهمري اسز ايجااد درك م ان از آ در اذنا ي وم موجب تله ل مرافل بعادي ن چاو ايجااد انگ اوه باراي ن ايدادگا مجلس م ارگوارا دموتي بب مدظور انجام ااالفاک خواند بود بب طور خالااب ن او ساب توا ب س استي مربوط بب موضوع تحق ق اراهب ميگردد )1( : ايجاد ارتکاط با ص ماو ااکنااي اخي شده از يک مدطقاب م اارف قلا ز ي ادهاي از آ ناا در ن اا مدطقاب )2( ايجااد شفا ز م اطالعرساني براي مؤديا ماو اتي بب مدظور درك ارتکاط ب ص درآمدناي ماو ااتي م مصارف ماو اتي مداطق م ( )3 تغ ر يا ااالح نظام ماو اتي م نظام بودجب م برنامبريوي مکتدي بر ا وايش ارايي در قوان ص کتابنامه 1 يويواهلل يطاردي «نهجاوکالغب» مؤسلب نهجاوکالغب 2 فر ياملى مح د بص فلص بص يلى ( 1409 ق) «تفص ل مساهل اودا عة إواى تحصا ل ملاهل اودريعة» ج 9 قم : مؤسلب آلاوک ز يل باولالم 1 از امام اادق راجع بب مصارف ز اک) ق ال ) إ اول ب ت ک ار ك م ت ع او ى ن ظ ر ي أ م و ال او أ غ د اء ا م ن ظ ر ي او ف ق ر اء ج ع ل ي أ م و ال او أ غ د اء م ا ي ت ف و ب ب م و و و م ي ف ه م و و اد ن م ب ل ي ع ط ب م ا ي أ ل م ي د ر ب م ي ت ل ي م ي ت و م ج م ي ت ص د ق م ي ح ج خ س م ماو اک متعارف) در مداطق )2( مظ فة ف ومز اسالمي در ر ع ن ازنااي ساطوح

218 218 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 (اف د آرام مترجم) تهرا : د تر ندر رندگ اسالمي 4 خوبرمي پااك مح درضاا ( «)1377 نقادي بار دراو لام» تهارا : موسلاب ندار م پژمنش ش راز 5 ي وضلو فل ص ( «)1384 يداوز م ارايي در تطک ق با نظام اقتصاد اسالمي» تهارا : داندگاه امام اادق(ع) 6 او س جا جي م ل پ آر جونو ( «)1388 ماو ة ي ومي م انتخاب ي ومي» جلاد ( 2 او اس نادرا آرش اسالمي م يلاي چدا ي متارجم) تهارا : ساازما مطاوعاب م تدميص تب يلوم انلاني داندگاهنا س ز 7 ل دي ابو جعفر مح د بص يعقاوب ( 1407 ق) «او اا ي» جلاد 3 تهارا : داراو تاب االسالم ب 8 ماسگريو ريچارد م پگي ماسگريو ( «)1384 ماو ب ي ومي در تنوري م ي ل» جلاد 1 (ملعود مح دي م يداهلل ابران ي ر مترجم) تهرا : سازما ماديريز م برنامابرياوي دور 9 مع دين ا مريم ( «)1379 س ره اداري امام يلي(ع) در دمرا خال ز» تهارا : ساازما تکل غاک اسالمي م شر ز چاپ م ندر ب صاو لل 10 موفدي ب دظر مهدي م مح د جواد رضااهي ( «)1391 ارتکااط مجونااک شاريي م ماو اکناي ف ومتي در اوگاوي پ دار ز اساالمي ايراناي» : دالوازناايي باراي فال پرداخزناي دمساويب صالدامب يل اي پژمنداي پژمندادامب ماو ااک شا اره 63 اص ن داني آقارضا بص مح دنادي ( 1416 ق) مصکاحاوفق اب جلاد 14 بايجاا : موسلاب اوجعفريب الف اء اوتراث م موسلب اوددر االسالمي 3 ف ي مح درضا م مح اد ف اي م يلاي ف اي ( «)1380 اوح اا» جلاد 6

219 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th ت ر وزدايي ماوي م اقتصاد اسالمي برخي مالفظاک نظري در باب ماو اکستاني م تخص ص بودجب 12. Adamovich, Ivan Baron and Gerald Hosp (2003), Fiscal Federalism for Emerging Economies: Lessons from Switzerland? Publius, 33, Arikan, G. Gulsun (2004), Fiscal Decentralization: A Remedy for Corruption? International Tax and Public Finance, 11, Ashworth, John, Emma Galli and Fabio Padovano, (2009) Government decentralization and public spending programs, Italian Society of Public Economics Conference 2009, working paper. 15. Braun, Dietmar (2008), Making Federalism More Efficient: A Comparative Assessment, Acta Politica, 43, Brown, C. V., and Jackson, P. M. (1990). Public Sector Economics, Cambridge: Blackwell 17. Brueckner, Jan K. (2006), Fiscal Federalism and Economic Growth, Journal of Public Economics, 90, Buchanan, James M., and Musgrave, Richard A. (1999), Public Finance and Public Choice: Two Contrasting Visions of the State, Massachusetts: MIT Press 19. Buglione, Enrico and Mauro Marè (2010), Tax Competition and Fiscal Federalism in Italy, Presented at the OECD conference on tax competition between sub-central governments, Bern, 31 May- 1 June Cassette, Aurélie and Sonia Paty (2010), Fiscal decentralization and the size of government: a European country empirical analysis, Public Choice, 143, , DOI: /s x 21. Cole, Richard L. and John Kincaid (2000), Public Opinion and American Federalism: Perspectives on Taxes, Spending, and Trust-An ACIR Update, Publius, 30, Crowley, George R. and Russell S. Sobel, (2010), Does Fiscal Decentralization Constrain Leviathan? Evidence from Local Property Tax Competition, (Conference Presentations) Association of Private Enterprise Education, April, Las Vegas, Available in : : تااااريخ آخاااريص مداااانده 1393/10/ Eichenberger, Reiner and Stadelmann, David (2010),How Federalism Protects Future Generations from Today s Public Debts, Review of Law & Economics, 6, Article Filippov, Mikhail, Ordeshook, Peter C., and Shvetsova, Olga (2004). Designing Federalism: A Theory of Self-Sustainable Federal Institution, New York: Cambridge University Press 25. Gerring, John, and Thacker, Strom C. (2004). Political Institutions and Corruption: The Role of Unitarism and Parliamentarism. British Journal of Political Science, 34,

220 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th پاي و م زملتا ش اره چهارم م پدجم صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي Grewal, Bhajan (2014), Economic perspectives on federalism. In A Federation for the 21 Century, Melbourne: CEDA, Koethenbuerger, Marko and Ben Lockwood (2010), Does Tax Competition Really Promote Growth? Journal of Economic Dynamics and Control, 34, Lessman, Christian and Gunther Markwardt (2009), One Size Fits All? Decentralization, Corruption, and the Monitoring of Bureaucrats, World Development, 20(10), Oates, Wallace E. (1999). An Essay on Fiscal Federalism. Journal of Economic Literature, 37, Tanzi, Vito (2008), The future of fiscal federalism, European Journal of Political Economy, 24, , DOI: /j.ejpoleco Teobaldelli, Désirée (2011), Federalism and the shadow economy, Public Choice, 146, , Available in: DOI: /s Torgler, Benno, Friedrich Schneider and Christoph A. Schaltegger (2010), Local autonomy, tax morale, and the shadow economy, Public Choice, 144, , DOI: /s Tullock, Gordon, Seldon, Arthur, and Brady, Gordon L. (2002), Government failure: a primer in public choice, Washington, D.C.: Cato Institute

221 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص علیرضا جعفرزاده کوچکی 1 محمدجعفر اسماعیلی 2 چکیده نگاه ابواري بب يقود شريي از ملاهل مهم در بحث ربا محلوب ميشاود اب از گيشاتبنااي دمر تحز يدوا «ف لبناي ربا» مورد بررسي داند ددا ميانب مختل قرار گر تب اسز امارمزه اياص گونب نظر م نگاه بب يقود شريي در ربا ان ز ب دتري نلکز باب قکال پ ادا ارده اساز زيارا از ديدگاه بد ا گيارا طرح بان داري بدم ربا يقود شريي پ ره االي ايص طرح را تد ل ميدند بر اساس ن ص يقود اسز ب بهرهناي بان ي از ربويز خاارج مايگاردد آنچاب در اياص نوشاتار ميآيد ارزيابي درستي م نادرستي نگاه ابواري بب يقود شاريي در بان اداري بادم رباا مايباشاد (ف لب ربوي) چرا ب گونب پردازش بب ايص ملنلب قهي از ان تي ب در نت جب بررساي خاود اياص رع دارد ندانگر سک ي ميژه م نگاني خاص در بررسيناي قهي م اقتصادي اسز فق قز اياص اسز ب اگر ديدگاه ابواري بب يقود شريي را در س لتم بان داري بدم ربا باييريم در ماقاع رباا را بب يدوا يک فق قز موجود در ساختار اقتصادي جامعب پيير تبايم م ايص خود س ز م ساوي ميژهاي را در رمند برنامبريوي اقتصادي بب دنکال دارد بب نر فال در ايص مقاواب ساعي شاده اساز نگاه ابواري بب يقود شريي م داليل رد آ با استفاده از آياک م رماياک مطرح م بررسي گردد واژگان کلیدی ربا ف لب ربوي يقود شريي در ربا بان داري بدم ربا 1 استاديار گرمه اوه اک داندگاه پ امنور (نويلدده ملنول) 2 ارشداسيارشد يلوم قرآ م فديث az.jafarzadeh@yahoo.com mjesmaeili@yahoo.com نقد نگاه ابزاری به عقود شرعی در بانکداری بدون ربا

222 222 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در قرآ ريم درباره مخاوفز م پرن و از ربا شدتي بب ار ر تاب اب تار در ارمع دياص پ د دب دارد در اسالم يداوزخاواني م ساتمسات وي ااالي ان ارناپايير اساز ياداوز مع اري لي اسز ب اسالمي بود ب دتر عاو زناي اقتصادي را مايتاوا باا آ ارزياابي رد رباخواري با ايص اال در تضاد اسز م بب ن ص دو ل اسالم آ را تحريم رده اساز قرض ربوي استث ار انلا م تض ع فقوق ا راد ق ر از سوي ارمت دادا اساز در آيااک 273 تا 280 سوره بقره خدامند پس از ب ا فرمز ربا م ميژگيناي رمفاي ربااخوارا م ذ ر آاار آ مؤمدا را از رباخواري برفير ميدارد م آنها را از پي آمادناي ربااخواري اب ايال جدگ با خدا م پ امکر اسز آگاه ميسازد در نهايز يلز فرمز رباا را اب ن اا ستم اسز ب ا مي دد «: اگر از ايص ار زشز (رباخواري) دسز برداريد ااال ماال شا ا متعلق بب خودتا اسز در ايص اورک نب بب ماسطب گر تص اضا ب ستم اردهاياد م ناب باب دو ل نگر تص اال سرمايب ستم ديدهايد» امام خ دي(ره) در سخدي جامع بب جايگاه ربا چد ص اشاره مي دد «: م قد اکتز فرمتاب باو تاب م اولدب م اج اع مص او لل ص بل ال يکعد ونها مص ضرمرياک اوديص فرام بود ربا بب تاب م سدز م اج اع ن ب ملل انا اابز شاده اساز بل اب بع اد ن لاز اب از ضرمرياک ديص باشد» در متو ديدي معتکر با يدوا ناي گوناگو از زشتي ربا سخص بب م ا آمده م ربا خوار بب شدک ن ونش شده اسز «ايال جدگ با خدا» «زشزتر از زناي محارم» «خک ثتاريص لبنا» م ازج لب تعاب ري اسز ب در تر فرامي ميتوا ن ونب آ را جلز ملل انا در دمرا ناي اخ ر پس از آن ب سالطب اساالم را در ت اام شانو زنادگي از دسز دادند م در مضعي دمگانب م ا قوان ص غارب م تعااو م اساالم در تر کاي يج اب م ناسازگار زيلتدد دسز خوش تداقصي تلخ گدتدد ايدا از سويي بب اسالم م قرآ اي ا مقدمه

223 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 223 ي ل مي ددد موي از ديگر سو در زم دابنااي س اساي فقاوقي آموزشاي م اقتصاادي باب رمشناي مدفور م غ ر اسالمي ر تار مي ددد از ج لب ايص رمشنا اربرد ربا در نظام بان ي اسز تا بادانجا اب زنادگي اقتصاادي ايدا رنگي يا تب ب از ديدگاه اسالمي مردمد اسز م ار بب جايي د ده اسز ب پاارهاي از انديد ددا ملل ا پدداشتدد ب نظام بان ي ربوي ضرمرک نااگويري اساز م اياص امار ايدا را بر آ داشتب ب در امور مللم اسالمي تجديد نظر رده م نصوص را تحري ددد يا بب سويي سوق دندد تا بتواندد ب ص اف ام اسالم م آ نظام ن اندگي بب مجود آمرند ي ي از فوزهناي قب ب ا رابطب اسالمي اوهي انلا با اش اء مادي اسلوب فاا م بار دادم ستد توو د م توزيع م گردش ارمک اسز ب در رمزگار ما يلم اقتصاد م رشاتبنااي مابلتب يهدهدار تک ص آ اسز امرمزه اقتصاد م مع دز چب درسز چاب نادرساز فارف امل را ميزند در چد ص دن ايي اگر ف ومز اسالمي معاش را ساما ندند در استقرار معااد بامري نا ام خواند ماند بب ايتقاد برخي از ارشداسا بان داري ماقع ز ايص اسز اب گرچاب تاالش گردياده اسز با تدظ م يقود بان ي بان داري بدم ربا اجرا گردد مواي در ي ال ايدگوناب نکاوده م ي ال ربا در ي ل رد ماقعي اما زير پوستي بانکنا بب چدم ميخورد ويا ان ز موضوع دم چددا بوده م الزم اسز انديد ددا م دسزاندر ارا جهز جلوگ ري از ا تاد ج هوري اسالمي ايرا بب تورناي نا پ دا م پ چ ده غرب م آووده شد مع داز ماردم باب رباا اقادام شايلتب م ياجل ن ايدد با توجب بب ايد ب رماياتي در زم دب مدرمي ز استفاده از ف لبناي شريي جهز ارار از ربا مجود دارد و ص برخورد شديد قرآ م رماياک با ملاأوب رباا باياث گردياده اساز دم ديدگاه متفامک در خصوص استفاده از ف لبناي شريي رار از رباا بوجاود آياد بطوري اب دارند م شعاهر ديدي را برپا ميدارند م در بل اري از امور مادني خاود طکاق اف اام اساالم

224 224 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ج لب امام خ دي(ره) در تاب اوک ع ج 2 ص 548 شه د ادر در تاب اوکداک االرباوي ي االسالم اص م شه د مطهري رف هماهلل در تاب ربا بانک ب ب ملأوب رباا اص 238 ا 241 استفاده از ف لبناي شريي را جايو ندانلتباند بب نر فال در اياص مقاواب ابتدا بب بحث اوري بود برخي از قراردادناي بان ي ميپردازيم پاس از آ باب داليال رد نگاه ابواري بب يقود شريي (ف ل شريي) در بان داري اسالمي پرداختب م اج اال داليلي ب در ايص زم دب مطرح اسز را آمرده سااس ديادگاه فضارک اماام خ داي(ره) را در زم داب استفاده از ف ل شريي مطرح ن وده در پايا نت جبگ ري م ران ارنايي ب مد نظر ميباشاد اراهب خواند شد صوري شدن قراردادهاي بانکی نتيجه نگاه ابزاري به عقود شرعی نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا موجب شده اب اارگوارا باناکناا م فتي مدتريا آنها بب سوي اوري رد قراردادنااي باان ي ساوق داده شاوند چارا اب غرض جدي در خصوص يقود مورد نظر مجود ندارد در فال فاضر بخش قابل توجهي از ي ل اک س لتم بان ي ااوري اساز باب يداوا مثال جهز تع ر مل ص با استفاده از يقد جعاوب تله التي داده ميشود در اورت ب بانک ب يامل جعاوب اسز تدها بب متقاضي پول ميدند در فااوي اب شخصاي اب تلاه الک را گر تب يا مل ص ندارد يا اساسا آنرا براي تع ر ملا ص نويداب ن اي داد م باراي مصاارف ديگري استفاده مي ن ايد ن چد ص م ل ارد مداتري باراي خرياد ن او ي اي ديگار از آس بناي موجود در س لتم بان ي محلوب ميشود باناک نکاياد مداتري خاود را باراي خريد در رمش اقلاطي م ل قرار دند در فال فاضر بل اري از لااني اب تلاه الک بان ي را از طريق رمش اقلاطي ميگ رند بب خريد االي مورد نظر اقدام ن ي ددد م پاول تعدادي از قها استفاده از ف لبناي شريي براي رار از ربا را مجاز دانلتب م برخي قهاا از

225 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 225 مجود دارد ب س لتم بان ي ما از استفاده از آ ابوارنا محرمم اسز بهره تأخ ر تلاه الک بان ي ن و از مصاديق بارز ربا بب فلاب ميآيد چرا ب تاخ ر در پرداخز تلاه الک يعداي ايد ب مافد دريا ز ددده تله الک نتوانلتب اسز بب سود برسد م دچار زيا شده اساز م در ايص اورک بانک ن و بب يدوا شريک در مضاربب م يا نر نوع يقود ديگر ميبايلاز در ايص ضرر شريک باشد اما ميب د م ب در نر فال بانک سود اابز ميگ ارد م اضاا ب بار آ ن و بهره دير رد نم ميگ رد ايص نوع اقدام بدم شک رباا ماي باشاد م يج اب اساز اب تا دو پ رامو راه فال ايص مد ل فاد نظام بان ي بدم ربا تر سخص گفتب شده اسز م با مارمر طارحنااي تريص اشارهاي بب اياص ملانلب فلااس م دامدگ ار جامعاب نگردياده اسز آنچب در قانو بان داري بدم ربا دنکال شده اسز تف ر جايگويص بان داري بدم رباا با بان داري متعارف ربوي اسز ش وه تطک قي ب در نوع خود يک انفعال مومص اسز ب باب ديگر يراب ناي اقتصادي م اجت ايي م رندگي ن و راه يا تب اسز م تصور مي دد اب باا تغ ر نام م تکديل ابوار مان ز آنها ن و تغ ر مي دد باا اياص تلقاي بهاره باب ساود امراق قرضب بب امراق مدار ز تدويل مجدد بب خريد ديص تکديل شده م ن راه باا ااوري شاد قراردادناي بان ي اقتصاد متعارف در تار م پود نظام بان ي جاي گر تب اسز از اياص مدظار اگرچب در برخي موارد توانلت م ظانر معامالک بان ي را تغ ار دنا م اماا در يا ص فاال از يوارض بطدي م مان تي متغ رناي غ راسالمي در اما نکوده ايم فيف ربا از نظام بان داري متعارف م ص ن لز مگر ايد ب ساختار آ اامال متحاول شود بهره پايب م اساس ايص نوع بان داري اسز م ن يتوا پوساتب بان اداري مدتلاب باب سرمايبداري را بدم نلتب االي آ بب ار گر ز برخورد اوتقاطي باا نظاام باان ي باياث بازگدتب بب بانک ناشي از رمش ن لز براي دترل م نظارک بر ايص ار ابوارناي مختلفي

226 226 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 امال اوري شده م بب سکب باالر تص نويدبناي نظارک دترل ن و امال فيف شود در نت جب قانو ي ل اک بان ي بدم ربا ببطور ي ده متفامک از خود قاانو در مقاام ي ل م اجرا بب ار گر تب شده اسز ن ايخاوان م بگاوي م تدااقض ااملي م اا قاانو م ي ل رد اسز اما مي توا گفز تا فدمد زيادي ي ل رد متفامک از قانو بوده اسز م اياص بايث گرديده بل اري از مردم م فتي ارگوارا بان ي تفامک معداداري ب ص نظام بان داري اسالمي م نظام بان داري مکتدي بر ربا افلاس ند ايدد قانو ي ل اک بان داري بدم ربا در شهريور ماه سال 1362 تصويب م از ابتداي ساال بعد بب اجرا گياشتب شد قانوني ب انتظار مير ز داماا نظاام اقتصاادي ف وماز نوپااي ج هوري اسالمي را از ربا نا ارايي م بي يداوتي پاك دد م مايب رشد اقتصادي م پ دار ز م ترقي جامعب شود ا دو ب دتر از سيم يک سال از اجراي آ قانو ام دبخش ميگيرد م نظام بان ي نتوانلتب اسز بب ن ب انداف خود برساد چاار اب انديداب اساتفاده اباواري از يقود براي دسزاندر ارا بانکنا م مدتريا آنها امري نا آشدا م غ ر قابل هم بوده م اياص نوع از بان داري طرفي اسز ب بب نظر ميرسد براي مردم آ طور اب باياد م شاايد باب يدوا ب دتريص استفاده دددگا تله الک مااوي از آ قابال و اس نکاوده از طر اي ندگاام دريا ز تله الک ن چ س بب قراردادي ب با طرف ماوي خود (بانک يا مؤسلب ايتکااري) ميبددد توجب ن ي دد ن ص يدم اشراف بب قرارداد م مان ز آ بل اري شکهبنا م ن تبناا را پ رامو بان داري ماا بوجاود آمرده اساز ساودناي پرداختاي باب تلاه الک باان ي م ساردهناي سرمايبگياري مردم در فاوي در نظام بان داري م س لتمناي پووي - ايتکاري ماا رماج يا تب ب سعي ارگردانا ايص س لتم پ رمي از نظام بان داري اسالمي بوده اسز اما ايص نوع از بان داري طرفي اسز ب بب نظر ميرسد سعي ارگردانا ايص س لاتم استفاده ابواري از يقود شريي ار ا جهز برطرف ن ود ش ل ربا بوده اسز م از مان از شده اسز ب ي ل اک بان ي بب شدک بب س ز مکهم م پ چ ده شد برمد م قراردادناا ن او

227 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 227 س لتم ميباشد در ايص ش وه مدتري سارده خود را بب بانک ماگيار مي دد م ن از ام ن او مدار ز ماقعي اسز يعدي م ص اسز ام ضرر بک دد يا اافب سود شود از طرف ديگار شخصي نم ب گ رنده تله الک اسز آ را در عاو تي سرمايبگياري مي داد تاا باب ن از خود ب تقل م سود م زيا با ساردهگيار اسز دسز يابد در اياص با ص باناک باب يداوا ماسطب ي ل مي دد م با دريا ز ما قب م م اوز از طر ص بب تدظ م قرارداد مايپاردازد در رمش مدار ز بب ساردهگيار گفتب ميشود ب پول مع دي را بب يدوا سود ساارده دريا از خواند رد ايص در فاوي اسز ب در پايا سال ماوي سود مازاد مي ن او ياالمه بار ساود قکلي م براساس ترازنامب بب مي پرداخز خواند شد بداابرايص مايتاوا اياص امار را مداابب رمشناي ربوي دانلز فتي براي لي نم ب از بانک ايتکار ميگ رد ايص مد ل مجاود دارد چرا ب قايدتا بايد بب ام گفتب شود ب پس از انجام عاو زنا م مدخص شد نت جاب سود م زيا تع ص م سود فاالب تقل م خواند شد پس در چد ص شرايطي ن و شکهب ربا مجود دارد بب نار فاال بان اداري علاي داور يعدي بان داري براساس يقود بب دو ال آن اب بادم تغ ار در سااختار م زيربداا در قاواب بان داري ربوي ريختب شده براي بان ادار شاکهب ايجااد ارده اساز اوکتاب اياص شاکهب در ي ل رد مدتري نم مجود دارد شخصي ب از بانک تله الک ميگ رد در يقد مدار ز ماقعي بايد باناک را در ساود شريک دد بديص معدا ب در د اتر فلاب جايي براي سود شريک در نظر گر تب شاود در فاوي ب در ي ل ايدگونب ن لز م در د اتر م فلابناي گ رنده تله الک سود پرداختي بب بانک بابز نويدب ي ل اک بان ي اکز ميشود يعدي مدتري نام براسااس مداار ز در سود م زيا با بان دار ر تار ن ي دد م ي ل ام شک ب بب رباسز بدابرايص باار ديگار باب اياص االي يقود غا ل ماندهاند بب يدوا مثال يقد مدار ز ي ي از يقود مورد اساتفاده در اياص

228 228 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ساختار شکب ربوي دارد در يقود مدار تي (مثل مدار ز مدني مضاربب مواريب ملاقاک) ن چگونب نرخاي را ن ي توا از قکل مضع رد م از گ رنده تله الک مطاوکب رد چرا ب مداار ز ديگار معداا پ دا ن ي دد مدار ز در سود م زيا اسز الاقل در مورد اافب سارمايب اياص در ن اب موارد ادق پ دا مي دد اگر زياني مارد شود اافب سرمايب نم بايد از اياص زياا ساه ي بکرد موي يقود مدار تي در بان داري بب گونباي ساماندني شده اسز ب پييراي ن چگوناب نوسا سود ن لتدد تا چب رسد بب تح ل زيا قانو ي ل اک بان ي بدم ربا نم ايص اجاازه را داده اسز ب بانک فداقل نرخي را براي ارزيابي ارشداسي مکدا قرار دند اماا آنچاب اب در ي ل اتفاق ا تاد م مطاوکب ايص فداقل از مدتري بدم توجب بب مقدار سود م زياا باوده اسز م ايص ملأوب بر خالف رمح مدار ز اسز مواردي ب بب آ نا اشاره شد در دار برخي يلال م ياواملي اب شارح م بلاط آ از فوالب ايص مقاوب خارج اسز موجب شد بانک نا باب تادريج از مان از قاانو بان اداري بدم ربا االب بگ رند تا جايي ب بايث شد امرمزه بل اري از بان ادارا داور زباا باب انتقاد بگدايدد م مان ز آ را بب دمر از انداف م آرما ناي ماضعا قانو مي ور بداندد رد نگاه ابزاري به عقود شرعی در ربا (حيله ربوي) آيا ميتوا با تغ ر ش ل معاملب بب ن ا نت جباي اب از طرياق«ربااي قرضاي» ياا «ربااي معاملي» فاال ميشود دسز يا ز بدم آن ب ي ل موبور از نظر اساالم مواجاب باا مداع شريي م فرمز باشد ماقع ز ميرس م ب ساختار بان داري ما با مجود چدا ص مدا التي قاواببدادي شا ل م

229 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 229 گيشتبناي دمر تحز يدوا «ف لبناي ربا» مورد بررسي داند ددا ميانب مختلا قارار گر تب اسز م در رماياک ن و راميا سواالتي در ايص مورد نقل ردهاند آيا در پييرش ايص گونب نگاه ابواري مي توا با استداد جلتص باب ياک ياا چداد دو ال قهي م رمايي آسوده خاطر بود چگونب اسز ب برخي از ق ها چو اماام خ داي(ره) در ارزيابي ادو ب قرآني م رمايي چدمانداز گلاتردهاي را ماينگرناد مواي برخاي ديگار را ميتوا يا ز ب با بررسي سدد م دالوز يک رمايز راه يا راهناايي را باراي گرياو از رباا پ ش مينهدد م ن چ مع ار ديگري را در ايص باره ن يب ددد ميب د م ب امش در زم دب نگاه ابواري بب يقود شريي در ربا گيشاتب از ايد اب خاود يک ملنلب سودمدد قهي اسز از جدکب رمش شداسي ار قهاي م ساکک شداساي اجتهااد ق ها ن و مهم اسز جدکب ديگر ان ز ايص ملأوب آ اسز ب ان از پاييرش ياا دمري گويد از ربا در ساختار اقتصادي يک جامعب ن ازي بب درازاي سخص ندارد بديدلاا باياد ت ل ملأوب مه ي چو ربا رمشص شود امرمزه ايص گونب نظر م نگاه بب يقود شريي در ربا ان ز ب دتري نلکز بب قکال پ ادا رده اسز زيرا از ديدگاه بد انگيارا طرح بان داري بدم ربا يقود شريي پ اره ااالي ايص طرح را تد ل ميدند بر اساس ن ص يقود اسز ب بهرهناي بان ي از ربويز خارج ميگردد سواي ايص يقود ايص طرح شاووده م اساس خود را از دسز ميدند فال سوال اساسي ايص اسز ب آيا يقود شريي بب يدوا چاره م ف لب ميتواند مسا لب تحل ل ربا باشد يا نب آيا ايص ي ل فرام را فالل مي دد م مان ز فرام را تغ ر ميدند يا نب نگاه ابواري بب يقود شريي از ملااهل مهام در بحاث رباا محلاوب مايشاود اب از

230 230 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 تخل ص از ربا» در تب قهي مطرح ن ودهاند آنا با استداد باب ي ومااک «ام اوا بااوع ق ود» «افل اهلل اوک ع» م «او ومدو يدد شرمطهم» قاهل بب جواز نلتدد مخاوفا ف لبناي شريي با در نظر داشتص بورگي گداه ربا م با توج ب بب ايص اب اف اام شريي داراي مالك م مصاوح م مفاسد ماقعي نلتدد م ربا ن و بب دو ل مفاسد زيا باري اب در اقتصاد م داد م ستدنا دارد فرام شده اسز بر ايص يق دهاند ب ن ي توا با يک تغ ار جويي م ظانري زشتي م مفاسد آ را از م ا برد آيا راهناي گريو از غ کز ته ز درمغ م ماندد آ نا ن و بب ن ص ساادگي پايير تدي اساز ياا رباا در فارام باودنش ساککتار از آ ناسز بب نر فال در مقابل مجوزيص ن انگونب ب قکال اشاره رديم يدهاي از قهاء قاهال باب يدم جواز ف ل شريي شده م بب داليل زير ت لک ردهاند : دليل اول : بايد ديد آيا ف لب در اف ام شرع جايو اسز يا نب يک مقز شاخص ف لاب مي دد بب ايص معدي ب خود را از موضويي بب موضوع ديگر خارج مي دد ماثال سافر مي دد تا ن از را قصر دد م رمزه را ا طار دد ايص جايو اساز زيارا اب در فق قاز برخالف غرض شارع ي ل ن رده اسز شارع خودش در مورد فضار ف اي مضاع رده اسز م در مورد سفر ف ي ديگر م مانع ندده اسز از سفر اخت اري مواي اگار ميخواسز مانع شود م مثال بگويد در مااه رمضاا سافر ن د اد م مايتوانلاز مواي نخواستب اسز موي يک مقز ف لب مکارزه با غرض مقد ص اسز م در فق قز االه بار سرشارع گياشتص اسز مثال ايص نوع ف لب در قوان ص بدري ف لبنايي اسز اب تجاار براي رار از ماو اک در تدظ م د تر انجام ميدندد ب مکارزه با غرض مقد ص اساز زيارا ش ي ن لز ب غرض مقد ص ماول ماو اک اسز موي چو اورک اار مي قاانوني قهاي ش عب در ايص مورد اختالف نظر دارند بعضي آ را پيير تباند م تحز يدوا «طارق

231 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 231 ماو اک را بگ رند مثال ايص نوع ف لب دراف ام شريي ن ا ص ف ال رباا اساز ماضاح اسز ب شارع خواستب اسز رباگ ر ربا (يعدي زياده) نگ رد م در ف لبناي ربوي اخي زياده ميشود م با غرض شارع مکارزه ميگردد خالاب ايد ب تأم ص اغراض شارع در جايي ب غرضش معلوم اسز الزم ميباشاد ايد ب قهاء رمودهاند «: ل ما ف م بب اوعقل ف م بب اودرع» م يقل را ي ي از ادو ب قب دانلتب اند جو ايص معدي م موردي ندارد ف م يقل يک نوع ب اا اساز م وايا تاأم ص اغراض ماجب بب ف م يقل ماجب اسز م ف لبنايي ب از ايص ناوع اساز در شارع جايو ن لز ف لب ربوي موجب نقص غرض اسز م ايص يقال قک ح اسز اگر بگاوي م ايص ف لبنا جايو نلتدد معدايش ايص ميشود ب شارع بب آنچب ميگويد ايتقااد نادارد بب طور اوري م ظانري ربا را تحريم مي دد ساس ارت اب آ را از طريق ف لبنااي شريي تجويو مي دد دليل دوم : از قرآ مج د استفاده ميشود ب مالك فرمز ربا «ظلم» اسز «ال ت ظل و م ال ت ظل و» م رمشص اسز ب ايص ظلم چ وي جاو ظلام رباگ رناده بار رباا دنداده ن لز م ن ص ن تب از آيب «و رباوا اي االماوال اودااس» م آياب «التاأ لوا اورباا اضاعا ا مضايفب» ( ب در مقام تقک ح اسز) ن و ه اده مايشاود اياص ماالك قطعاي م ماورد تصريح قرآ ريم اسز م با ف لبناي ربا ايص ظلم برداشتب ن يشود زيرا مان ز ي ل از وحا اقتصادي رق ن ي دد ويا بب طور قطع ايص ف لبنا اح ح ن لز فتي تعل ال مللم م معرمف رماياک «ونال ي تدع اوداس مص ااطداع او عرمف» ب خالااباش اياص اسز ب تحريم ربا موجب ميشود ب باب قرض اوحلدب سد ندود آيا با ايص ف لبناا مردم از قرضاوحلدب امتداع مي ددد يا ن ي ددد ايص ف لب مکارزه با غرض شارع اساز اسز ن يتواندد بر ام ايراد بگ رند م ويا قوان ص را تغ ر ميدندد تا شايد جلاو ارار از

232 232 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 معارض با قرآ اسز م قابل ايت اد ن لز ايص رأي با رمش قهاء مطابقز دارد زيارا در نود قهاء مللم اسز ب رماياتي ب معارض با اريح قرآ باشد مطرمفاب اساز اوکتب م ص اسز ايص تعارض براي برخي پوش ده باشد دليل سوم : در فديث نکوي آمده اسز ب «: االي ال باود اک» با توجب بب اياص رماياز مع ار در اي ال ن ز م قصد اسز م ي ي از شرايط ي ومي ت ام ت او شريي قصد جدي اسز در فاوي ب در ملأوب ف لب قصد جدي مجود ندارد در ف لبناي شريي قصد طر ص در معاملب ن ا معاملب ربوي اسز م در ماقع دندادهي مقادار زياادي م گ رنده آ از امل قصدشا ايص بود ب اخي زيادي بب يداوا ساود م مدفعاز اساز م معاملب بب قصد اخي سود جاري شده اسز م اگر ربا م زيادي در با ص ن ايباود اااال معاملب ماقع ن يشد لي ب يک مص برنج خوب را در مقابل يک مص بارنج ناامرغوب ماي رمشاد م طرف مقابل يک مص برنج نامرغوب ديگر بب ام نکب مي دد قصاد جادي بار اياص نکاب ندارد بل ب قصد جدي آنها معامضب يک مص برنج خاوب باا دم ماص بارنج ناامرغوب اسز م نکب بهانب اسز يا بعضي از مؤسلاتي ب در مامناي قرضاوحلدب سود م بهاره را بب يدوا ارمود ميگ رند قصد جدي آنها ارمود ن لز بل ب سود م بهاره اساز م نام آ را تغ ر داده اند بدابرايص معامالک وق ب در قاواب ب اع نکاب مصااوحب ضام ض ندارد ب م ماندد آ اورک ميگ رد اح ح ن لاز چاو قصاد جادي در آ مجاود نب تکديل موضويي بب موضويي ديگر رماياک دال بر جواز ف لاب اگار توج اب نداود

233 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 233 نوايي نداريم موي معتقديم اغراي ملنلب مد ل دارد يعدي در بخش مه اي از ف لابنااي ربا قصد جدي ن لز م از يقود بب يدوا مس لب م ابوار در تحل ل رباا اساتفاده مايشاود م شرايط الزم براي معاملب را ندارد چو ي ي از شرايط ب دارا بود قصاد جادي اساز در ايدجا فاال ن لز در ايدجا اگر باييريم ب قصد جدي مجود دارد موي بب يق ص چد ص معاملاباي يقالياي ن لز در جاي دن ا م دام ياقل يک قوطي کريز را با ق ز گاواف معاملاب ماي داد بدابرايص چد ص معاملباي ياقالنب م مدطقي ن لز بل ب شوخي يا سفهي اسز رمشص اساز ب اگر معاملب يقاليي نکاشد مدرمع ن لز چو مدظور از«ام وا باوعقود» يقدناي يقاله اب متعار ب اسز ن چدا ب مدظور از ب ع در«افل اهلل اوک ع» معامالک يقاله ب متعار ب اسز در ايدجا سؤاوي مطرح ميشود م آ ايدلز ب آياا در شاريعز اساالم ق از االناا سق مع ص م مدخصي دارد م نر لي موظ اسز ب از آ ق ز باالتر نفرمشاد ياا ايد ب ق ز االنا محدمد ن لز م بب مقتضاي «تجاره ياص تاراض» مداوط باب رضاايز م توا ق رمشدده م خريدار ميباشد پاسخ ايص اسز ب نر س آزاد اسز ب االي خود را بب نر ق تي بفرمشد اوکتب اگار ف ومز اسالمي رمي مصاوحي الزم بک دد در زما خااي نارخگاياري داد مرايااک آ الزم اسز موي در االنايي ب مد ول نرخگاياري ن لاز مع اار توا اق طار ص اساز نرچدد ريايز يدل م انصاف در ن ب فال توا ب شده اسز درسز اسز ب ق ز اال فد خااي ندارد موي تا آنجا مي تاوا ق از آ را بااال برد ب معقول باشد بدابرايص اگر در معاملب ق ز ناامعقووي ماورد توا اق قارار گ ارد آ معاملب سفهي م باطل اسز در مثال باال ن و معاملاب غ ار معقاول م ساف هانب اساز م مجااز ن يباشد وتاه سخص ايد ب ما ي وماک م اطالقاک را قکول داريم م بب ااطالح در مورد کراي ملأوب

234 234 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 فدي برسد ب معقول نکاشد م مردم خريدار چد ص االيي را بب ق ز مي ور سف ب بداندد چد ص معاملباي سف هانب م باطل خواند بود نت جب ايص ب چد ص معامالتي يقاليي ن لاز م مد ول ي وماک م اطالقاک ن ي شود دليل چهارم : تعل لي ب در بعضي رماياک براي تحريم ربا آماده ف ال شاريي را ن او تحريم مي دد ايص يلزنا با ف لبناي رار از ربا سازگار ن لز : مرد يص ندام بص اوح م ان ب سال ابا يکداهلل(ع) يص يل ب تحريم اوربا قال : وو اا اورباا فالال وترك اوداس اوتجاراک م ما يحتاجو او ب حر م اهلل اوربا و دفر اوداس ماص اوحارام اواي اوحالل م اوي اوتجاره م اوک ع م اودراء» ماضح اسز ب ي ل تجارک مان تي دارد م ي ل رباخواري ماان تي ديگار م رمشاص اسز ب تفامک ايص دم ي ل در مان ز م فق قز اسز نب در ا غب قاط لاادي اب در رباخواري مجود دارد ايص اسز ب رباخوار تجارک ن ي دد م وو آن ب ا غب ب ع را جاري دد ي ل تجارک ايص ن لز ب بدد دد م داه ا با ربا دندادگا اا غب ب اع را اجارا داد م گرنب م ال در اجراي ا غب تجار فق قي بودند طکق ايص رمايز ي ي از للفبناي تحريم ربا جلوگ ري از مفتخواري رماج تجارک م ار م لب اسز م رمشاص اساز اب باا باب اربرد ف لبناي شريي رار از ربا نب تدهاا تجاارک رماج پ ادا ن اي داد بل اب تعط ال خواند شد م مفتخواري م رباخواري ن ب جا رماج مي يابد بدابرايص رانهااي ارار از رباا مدرمع ن لز دليل پنجم : براي يدم جواز ف لبناي شريي بب آيب ذيل استدالل شده اسز : «مسنلهم يص اوقريب اوتي انز فاضره اوکحر اذ يعدم اي اولاکز اذ تاات هم ف تاانهم ياوم سکتهم شر يا م يوم اليلکتو ال تات هم يوک نکلونم ب ا انوا يفلقو» بب تعک ر رمشصتر ق ز اال تا فدي مجاز اسز ب معقاول باشاد بداابرايص اگار باب

235 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 235 بدياسراه ل اسز ب در سافل ي ي از دريانا(ظانرا درياي اف ر بوده ب در داار سارزم ص للط ص قرار دارد) در بددري بب نام«ايلب» ب امرمز بب نام بدادر اياالک معارمف مايباشاد زندگي مي ردند م از طرف خدامند بب يدوا آزمايش م امتحا دستوري بب آنهاا داده شاد آ ايد ب ا د ماني را در آ رمز (شدکب) تعط ل ددد اما آنها با آ دستور مخاوفز ردناد م گر تار مجازاک دردنا ي شدند در ايد ب ايص ج ع ز قانو ش دي را از جا شرمع ردناد در م اا مفل ارا گفتگاو اسز از بعضي از رماياک چد ص استفاده ميشود ب نخلز دساز باب ف لاب باب اااطالح شريي زدند م در دار دريا فوضچبناايي ترت اب دادناد م راه آ را باب درياا گداودند م رمزناي شدکب راه فوضچب را باز مي ردند م مان ا راما ن راه آب مارد آنها مايشادند اما بب ندگام غرمب ب ميخواستدد بب دريا بازگردند راندا را مح ام مايبلاتدد سااس رمز ي ددکب شرمع بب ا د آنها مي ردند م ميگفتدد : خدامند بب ما دستور داده اساز اا د ماني ن د د ما نم ا د ن ردهايم بل ب تدها آنها را در فوضچبنا محااره ن ودهايم گرچاب در آيب مي ور تصريح بب ف لبگري ااحاب سکز در زم دب گداه ندده اسز موي بل اري از مفلرا در شرح ايص آيب اشاره بب داستا دد فوضچبنا م يا نصب قالبناا در درياا در رمز شدکب ردهاند م در رماياک اسالمي ن و ايص موضوع ديده ميشود در رمايتي از امام سجاد آمده اسز «: ا نوالء قوم يل دو يلي شاطي ء بحار نهاانم اهلل م انک اؤه يص ااط اد اول ک ي يوم اولکز توا لوا اوي ف لب و حل اوا بهاا النفلاهم ماا فر م اهلل» مجازاک م فر اوهي ب با شدک درباره ايص گرمه جاري شد ندا ميدند اب چهره ماقعي گداه نرگو با دگرگو ساختص ظانر آ م بب ااطالح اله شريي درسز رد دگرگو ن يشود فرام فرام اسز خواه اريحا انجام گ رد يا زير وفا ابنااي درمغا ص م ايص سرگيشز چدانچب در رماياک اساالمي باب آ اشااره شاده مرباوط باب ج عاي از

236 236 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ميداندد چرا ب موجب تعط ل شرع مقدس اوهي ميشود ي ب بورگي ب ايص ي ل دارد يالمه بر زشز ندا داد چهره مينب - اياص اساز ب گداه را در نظرنا وچک مي دد م از ان ز آ ماي اناد م ا اراد را چداا جلاور در برابر گداه ميسازد ب پس از انجام ايص گونب ارنا م م آماده براي انجام گدانا باب طاور اريح م آش ار ميشوند دليل ششم : رماياتي ب راهناي رار از ربا را تجويو مي دد با رماياک ديگري ب ف لبناي شريي را باطل مي داند تعارض دارند طکق ايص رماياک معارض ملل انا از ايص ار نهي شدهاند : 1 در نهج اوکالغب ميخوان م ب يلي(ع) از پ امکر(ص) چد ص نقل مي دد «: رمزي ارا ميرسد ب مردم بب مس لب امواودا آزمايش ميشوند برخدا مد ز مايگيارناد اب ديددارند م در ي ص فال در انتظار رف ز اميدد م از مجازاک ام خاود را در اماا ميب ددد : يلتحلو فرامب باودکهاک او اذباب ماالناواء اولاان ب لاتحل و اوخ ار باودک ي م اولحز باوهدي ب م اوربا باوک ع فرام خدا را با شکهاک درمغا ص م خ ااالک ماني فالل ميش رند شراب را تحز يدوا نک ي م رشوه را بب يدوا نديب م رباا را بب نام ب ع براي خود فالل ميپددارند» سؤال : چگونب شراب را بب مس لب «نک ي» فالل مي ددد پاسخ : از برخي افاديث استفاده ميشود اب مقتاي پ اامکر ا ارم(ص) از م اب باب مديدب مهاجرک رمود مدانده رد ب آب مديدب با مواج مهاجريص سازگار ن لاز م ظانرا يلز آ بود ب آب مديدب سدگ صتر از آب م اب باود مهااجريص از اياص موضوع رنج مايبردناد پ اامکر(ص) باراي فال اياص مدا ل دساتور داد اب در ييرناي ماني بعضي از مفلرا با استداد بب آيب سکز ف لابنااي شاريي را اماري باطال

237 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 237 ندود م بب ااطالح مضاف نگردد ساس مهاجريص از ايص آب نم باراي خاورد استفاده مي ردند م نم براي مضو م بعضي اسم ايص آب را «نک ي» گياردند م ام ا راد راز طلب از ايص راند ايي پ امکر سو استفاده رده خرماي ب داتري درم ظرفناي آب ريختدد ب با گيشز زما آبناي مي ور تکديل بب شراب ملاز ددده خف في ميشد م بديص مس لب در وکاس«نک ي» شراب خواري مي ردند خالاب ايص ب پ امکر(ص) در ايص رمايز لاني را ب از ف لبنااي باب اااطالح شريي براي رباخواري م غ ر آ استفاده مي ددد ميمز ن وده اسز 2 از رسول خدا(ص) نقل شده ب رمودهاند «: ال ترت کوا ما ارت کز او هود تلاتحل وا محارم اهلل بأدني اوح ل مکادا آنچب را يهوديا مرت اب شادهاناد انجاام دن اد تاا محرماک اوهي را بب وچ تريص ف لبناي شريي فالل بد ريد» سدد ايص رمايز اگرچب معتکر ن لز مواي ج عاي از بورگاا انال ساد ز مانداد ترميي م ابص ث ر آ را معتکر ميداندد دليــل هفــتم : مخاوفااز ج عااي از قهاااء بااا جااواز ف لااب شااريي از ج لااب مرفااوم س دمرتضي(ره) آنجا ب در باب شفعب ميگويد «: ال ف لاب ماص شافعب م غ رناا ماص او عامالک ب ص اوداس ان ي أبطلها مالأج ونا» ق ب بورگوار مرفوم آقاباقر بهکهاني ب ام را مجدد مينب ش عب در قر دمازدنام ميداندد در تاب آداب اوتجار مينويلد «: ايص ف لبنا مطلقا ف لب (م راه چاره) ن لز بل ب ي ص ربا اسز م راه را بر رمي قرض اوحلدب ميبددد» محقق اردب لي ق ب معرمف م مارستب در تاب «شرح ارشااد» مايگوياد «: باياد از ف لبنا اجتداب مرزيد زيرا پس از درك يلز تحريم ربا ديگر نکايد بب ااورک ظاانر ظرفناي آب مقدار ي خرما بريوند بب گونباي اب رناگ م طعام آب ياوض

238 238 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يق ده را دارد شه د مطهري(ره) در ي اي از آااارش ماي گوياد : دالهال نقلاي نام دالواز دارد برفرمز ف لب بب معداي اله گياشتص بر سر شارع مثل آنچب درباره ااحاب ساکز در قرآ مج د ذ رشده اسز م رماياتي نم در باب خصوص رباا مارد شاده اساز مثال آنچب در ا ي اسز «: ماهلل ولربا ي نيه االم ب أخفي مص ذ ب ب اود ل يلي اوصفا» ديدگاه حضرت امام خمينی(ره) در مورد استفاده ابزاري از عقود در ربا امام خ دي(ره) بد انگيار ج هوري اسالمي ايرا از ج لب لاني اسز ب بب تحريم رباا در نر قرض م ن چد ص بب فرمز نر معاملباي ب براي رار از رباي قرضي انجام پييرد تاوا ميدند ايدا در«تاب اوک ع» بب يلز ان ز ملأوب بب رغم ايد ب اياص بحاث را از سا اق بحث خود ب رم ميداند بدا مايپاردازد م مايگوياد «: ا اورباا ماع نايه اوتداديداک م االستد اراک اوتي مرد ب ي اوقرآ او ريم م اولدب مص طريق اوفريق ص م ا قال نحوناا اي ساهر او عااي م مع ما ب مص او فاسد االقتصاديب ماالجت اي ب م اول اس ب م اا تعارض واب يل اء االقتصاد ي ص تحل لب باوح ل اودري ب ا مردک بها االخکار او ث ره اوصاح حب م ا تي بها اوفقهاء او ا مص شي مدهم م نيه يويصب بل يقده ي قلوب ث ر ماص او تف اريص م اش ال مص غ ر مدتحلي االسالم يلي نيه اوح م م البد مص فل ها م اوتداکث واب باوتعکاد اي مثل نيه او لنلب اوتي ادر ز اوعقول مفاسد تجويونا م مصاوح مدعها بع د يص اوصواب» امام(ره) بحث در ايصباره را با طرح ايص پرسش آغاز مي دد ب چگونب ميتوا آ سا ب اخکار اح ح راماني در ايصباره آمده م بل اري از ق ها ن و بب جوش اري انادك بارآ توا دادهاند ربا را با ف لبناي شريي فالل رد با آن ب ربا فرام اسز م چدا ساختگ ري م مخاوفتي با آ در قرآ ريم م ن چد ص سد ز رس ده اسز اب تار دربااره معصا تي از (ظانرسازي) قدايز رد» اضل قط في ب ام ن و ق هي اساز شاداختب شاده ن ا ص

239 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 239 يل اي اقتصاد بدا پرداختب اند امام(ره) بار ديگر پس از طرح پرسش بب ان ز پاسخگويي بب آ تصاريح ماي داد م مي نويلد : ايص يک ملأوب دشوار م بل ب يک گره نود بلا اري از انديدا ددا اساز م ن او خاستگاه اش اوي سخز ب غ رملل انا بر اياص ف ام مارد آمردهاناد مداساب اساز اب جهز رمشص شد مکداي فضرک امام خ دي(ره) بحث را از دم استفتاهي ب از ايداا در مورد «اجاره بب شرط مام» اورک گر تب ادامب دن م : سؤال : در معاملب امرمزي ب ا ثر اافبخانبنا قکال مکلغ زيادي پول ميخواندد تاا رضاا دم اتاق در اخت ار ملتأجر قرار دندد م ملتأجر نم آ پول را ميپردازد و ص يک راياباي از طرف اافب مدول گفتب ميشود م مطابق پووي ب پرداختب اسز از راياب ام ماي داد مثال در ازاي دم اتاق نوار م پانصد توما رايب م ده نوارتوما پاول نقاد اساز ااافب مدول ميگويد : اگر ش ا ال مکلغ بدن د بدده دم اتااق را ماثال ناوار م س صاد توماا در اخت ار ش ا قرار ميدنم با توجب بب ايص ب ا ثرا در مورد ملااوب ماي ور اياص گوناب ي ال مي ددد بفرماي د ايص موضوع چب اورک دارد م شاد پاول نقاد جهاز راياب چگوناب اسز پاسخ : نر نحو معاملب ب براي رار از ربا باشد مح وم بب ف ام رباا م باطال اساز م ام رد مجب اجاره بب فلاب پول قرض رباسز مگر آ ب شرط قارض در ضا ص اجااره باشد ب در ايص اورک اش ال ندارد سؤال : شخصي خانباي را بب مکلغ مان انب پدج نوار م پانصد توما اجاره ماين اياد م مکلاغ ي صد نوار توما بب يدوا مديعب بب ماوک ميدند ب ندگام تخل ب پس بگ رد موي مان اناب مکلغ چهار نوار م پانصد توما اجاره ميپردازد م ماني ياک ناوار توماا باباز پاول اب ديگر معص زنا رمي ميدند م ن و در آ مفاسدي اقتصادي اجت ايي م س اسي اساز اب

240 240 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 آيا لر مکلغ يک نوار توما اح ح بوده يا خ ر م اگر ربا محلوب ماي گاردد ملاتأجر م ل بب پرداخز آ ميباشد يا خ ر پاسخ : در رض مرقوم اجاره اح ح اسز موي بايد ت ام مال االجاره را بدم مکلغي باردازد بلي اگر اجاره بب مکلغ لار ارد تر شده باشد م در ض ص اجاره شرط شده ب پاووي بب اافکخانب بب يدوا مديعب يا قرض يا غ ر آ داده شود اش ال ندارد در پاسخ پرسش ديگري در ايص زم دب مينويلد : م رد مال االجاره اگر بب فلاب پاووي باشد ب بب مؤجر ساردهايد ف م ربا را دارد اگر اال اجاره بود م شرط مام بب دنکال اجاره آمده باشد ربا ن لز موي اگر اجارهاي را باب دو ل پووي ب مام داده اسز م ددد ربا اسز چرا ب ن ا مام باب شارط اجااره خواناد بود فضرک امام(ره) در پاسخنايدا جداسازي م ا قراردادناي درسز م نادرسز را باب خوبي انجام دادهاند در نر دام يقود شريي بب يدوا ابوار م مس لب اساتفاده شاده اساز توا بب فرمز آ دادهاند اگر بب راستي لاني بخواندد مامي بدندد م بگ رند م اجاره را گريوي براي ربا سازند ارشا فرام اسز م تدها ن ص را بايد گوشود رد تا چد ص گ ا نرمد اب چهاره دياص م قب چ وي جو ن ا چهره دوايير گوارا آسا م ن وار اسز نتيجهگيري : ايد ب با گيشز فدمد سي م يک سال از اجراي قانو بان داري بدم رباا اب قرار بود پدج سال اجرا م بازنگري شود ايص قانو ن چدا بدم بازنگري در س لتم باان ي دور اجرا ميگردد م يل رغم ايد ب تأا راک مخرب آ بار اقتصااد م ملاايل اجت اايي در يلم جديد ن و بب ااکاک رس ده اسز م ي ي از مه تريص انداف انقالب اسالمي ن و اقتصاد م مديعب گيارده لر مين ايد چو داد م گر تص ربا نر دم فرام اسز وطفا رمشص ن اي اد

241 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا 241 از مه تريص دغدغب ناي متديدا جامعب م ملنوال نظام گرديده اسز ن چدا اقتصادي هرسز بلدد بااليي از مصاديق شکهب ربوي بود ارشداساا ب نم ا داو در س لاتم باان ي رايج اسز را اراهب ميدندد م داليلي را براي آ بر ش ردهاند از ج لاب ماواردي اب مطارح ميگردد يدم ايتقاد ملنوال بان ي بب نظام باان ي بادم رباا مايباشاد از نظار ايداا در اورتي ب فيف ربا از ايتقاد ماقعي ملنوال بان ي سرچد ب نگ رد رباا از با ص ن ايرمد بل ب ن اره براي توج ب آ ( راتر از ف لبناي شريي) بب توج هاک فقوقي ارار از رباا در قاوب قانو بخددامب م ت لک مايجويداد بعضاي ديگار از ارشداساا ااوري باود قراردادنا را يامل االي يدم تحقق نظام بان ي بدم ربا ميداندد م معتقد نلتدد اب چاو در فال فاضر بخش قابل توجهي از ي ل اک س لتم بان ي اوري اسز م در قاوب يقاود مدعقد ميشوند م س لتم بان ي ن و اقد نظام دترل م نظارک اسز پس نت جب ميگ رند ب ما بب ايص دو ل با بان داري اسالمي ن چدا االب داريم بعضي از ارشداسا ن او سااختار علي س لتم بان ي را يامل االي يدم تحقق نظاام باان ي بادم رباا مايدانداد م باا اياص استدالل ب ساختار علي بان داري در ايرا با ساز ار بهره ن اندگ اساز م بان اداري باا بهره ملامي بان داري با ربا مي باشد م ايص نوع ساختار با بهاره ن انداگ اساز م توج اب بعضي ارشداسا مکدي بر ايد ب بهره جکرا انش ارزش پاول اساز ن او نتوانلاتب اساز چاره مد ل باشد بب نر فال ام دمار نلت م پس از گيشز با ش از ساب دناب از انقاالب اسالمي شاند برداشتب شد گام مه ي در جهز تحقق نظام بان ي بدم ربا باش م نظام بان ي بدم ربا بود م بب ن ص دو ل بعد از انقالب نظام بان ي بدم ربا تکديل بب ي ي

242 242 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 با نظر بب مطاوب اراهب شده در ايص مقاوب بب نظر ميرسد با ش لگ ري يداار ذيل مايتاوا تحقق بان داري اسالمي را انتظار داشز : 1 ايتقاد ماقعي ملنوال بان ي دور بب فيف ربا با دم مؤوفب شريعز م يداوز ماد نظر قرار گ رد زيرا در اورتي ب فايف رباا از ايتقااد ماقعاي ملانوال باان ي سرچد ب نگ رد ربا از ب ص ن ي رمد بل ب ن اره براي توج ب آ وشش ميگردد م با ت لک بب توج هاک فقوقي م قهي ارار از رباا را اب از گيشاتبنااي دمر مجود داشتب بب اورک قانو بخددامب م دنکال ن ايدد 2 ااالح ساختار بان داري دور م بازنگري در قانو بان داري اسالمي توسط نهاد ناي ذيربط چرا ب ساختار علي بان داري با ساز م اار بهاره ن انداگ اساز م ن از اسز ايص قانو مورد باازنگري قارار گر تاب م قاوان دي قابل از اجارا ندارناد ااالح گردند 3 تحق قاک رانکردي م اربردي دق ق م ي قي با يد انجام بگ رد تا نظاام بان اداري ما ب ش از پ ش از بهره االب بگ رد بدم ترديد بان داري اسالمي باب تحق قااک رانکردي م اربردي ن از شديد دارد در فال فاضر افلاس مي گردد با توجب باب ايد ب ب ش از سب دنب از انقالب اسالمي مي گيرد پژمند ده پووي م باان ي اب بب يدوا يک قطب يل ي م پژمندي مابلتب بب بانک مر اوي ج هاوري اساالمي ايرا در جايگاه بازمي تحق قاتي ايص ارگا بب ش ار ميرمد ت اايلي باب اياص ناوع تحق قاک ندارد راهکار و پيشنهاد

243 نقد نگاه ابواري بب يقود شريي در بان داري بدم ربا امااام خ دااي(ره) ( «)1368 تحريااراووس ا لب» ج 1 ص 536 مؤسلااب مطکوياااتي اس اي ل ا قم 2 يکداو ريم بي آزار ش رازي ( «)1368 نظام اقتصادي اسالمي» ص 132 د تر ندار رندگ اسالمي تهرا 3 س دمح دفلص يلوي «ف لبنااي شاريي گرياو از رباا» بخاش چهاارم مر او پژمندهاي اسالمي ادا م س ا 4 رش درضا «اوربا م او عاامالک اي االساالم» ص 85 م تاب او ل ااک االزنرياب اوقانره 5 يالمب مجللي «بحاراالنوار» ج 49 ص 162 مؤسلب اوو اء ب رمک 6 مرتضي مطهري ( «)1368 ربا م باناک - ب اب» ص انتدااراک اادرا تهرا 7 ش خ فر ياملي «مساايل اودا عب» ب 5 اباواب او قادماک اوعکااداک فاديث 6 ص نقال شاده امل : ياص دار اف اء اوتراث اوعرباي ب ارمک اياص رماياز باا دم نا اودکي «: االي ال باود اک» م دممي با فصارآمده«ان اا االي اال باود ااک م ان اا و ال امريء مانوي» 8 ايص مثال را شه د ااني در ملااوک اال هاام ج 1 ص 200 م در شارح وع اب ج 2 ص 372 مطرح رده اسز م قهاي ديگر از ام تکع ز ن ودهاند 9 آيزاهلل م ارمش رازي ( «)1380 بررسي طرق رار از ربا» ص 53 مدرساب االماام يلي(ع) قم 10 ش خ فر ياملي «مسايلاود عب» بااب ياک از اباواب اورباا فاديث 8 دار اف ااء اوتراث اوعربي ب رمک کتابنامه

244 244 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا آيزاهلل م ارم ش رازي «تفل ر ن ونب» ج 6 ص 418 داراو تاب االسالم ب تهرا 13 بحراني «تفل ر برنا» ج 2 ص 599 مؤسلب اس اي ل ا قم 14 منکب اووف لي «اوتفل ر او د ر» ج 9 ص 145 داراوف ر دمدق 15 س درضي «نهجاوکالغاب» خطکاب 156 ترج اب ا ض االساالم چاپخاناب آ تااب طهرا 16 ش خ فر ياملي «مسايلاود عب» ج 17 ابواب االشربب او حرمب باب 24 اشاارهاي بب ايص مطلب دارد 17 ابص ماجب م مح دبص يويد قوميدي «اولدص» تاب اووند باب 39 قانره فلکي 18 مح د يکداووناب بح ري ( «)1376 ف لبناي شريي ناساازگار باا للافب قاب» ص 285 ترج ب : فل ص اابري مدهد آستا قدس رضوي 19 س د مرتضي «اوداارياک» ( چااپ شاده در اوجواماع اوفقه اب) ص 253 او لاأوب 178 تابخانب آيز اهلل مريدي قم 20 آيزاهلل م ارم ش رازي خطوط االي اقتصااد اساالمي ج 1 ص 244 انتدااراک ندف قم 21 شه د مطهري ( «)1368 ربا م بانک - ب ب» ص 240 انتداراک ادرا تهرا 22 امام خ دي(ره) ( «)1368 تاب اوک ع» ج 2 ص 405 اس اي ل ا قم 23 امااام خ دااي(ره) «اسااتفتاهاک» ج 2 ص 206 م 205 م 136 انتداااراک اسااالمي جامعب مدرس ص قم 11 شه د مطهري ( «)1368 ربا م بانک - ب ب» ص 240 انتداراک ادرا تهرا

245 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ص محمود فرخیکاشانی 1 عباس عربمازار 2 چکیده ق ار پديده اي اسز ب در ديص اسالم از انجام آ نهي شده م در قرآ ن راه شراب ب ي ي از فرام ناي مللم اسز آمرده شده اسز در ايص نوشتار مف د باود اياص نظار دياص مکا ص اسالم براي جامعب انلاني را با استفاده از يلم اقتصاد م بب دمر از نر گاواره ارزشاي ااکااک مي د م بب يالمه ندا ميدن م ق ار موجب انش ر اه رد ميشود بب اياص مدظاور از دم ديد تنوري م تجربي بب بررسي موضوع پرداختب ااکاک مي د م از نر دم مدظر ق ار موجاب انش ر اه اقتصادي رد شده م براي رد م جامعب زيا بار ميباشد واژگان کلیدی : ق ار ر اه اقتصادي اقتصاد ر تاري مطلوب ز 1 استاديار داند ده يلوم س اسي م اقتصاد داندگاه شه د بهدتي (نويلدده ملنول) 2 داند ار داند ده يلوم س اسي م اقتصاد داندگاه شه د بهدتي Ma_Farrokhi@yahoo.com Ab_arabmazar@sbu.ac.ir حقانیت دین اسالم مبنی بر زیان بار بودن قمار برای فرد و جامعه

246 246 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم پاي و 1392 قمار چيست ابتدا الزم اسز تعريفي از ق ار داشتب باش م ق ار باز ن راه باا بارد م باخاز باب مسا لب آالک مخصوص رانم شده برا ق ار با در م ا گياشتص م قرار پول يا چ و ديگر بب يدوا يوض اسز 1 در تعري بازنده چ و ديگر نر نوع باز م ملابقبا ب در آ شرط شود اب برناده از 2 را بگ رد نر چدد آ چ و مع ص نکاشد ق ار اسز. قمار در اسالم در قرآ ريم در سب آيب م بب طور اريح م دوي ز ق ار ب ا شده اسز تا آنجا ب در نار سب آيب ق ار ن راه با شراب آمده م خدامند ف م ايص دم را از نظار زياا باراي انلاا در يک سطح قرار داده م ضررناي آنها را با نم ب ا ن وده اسز سوره ماهده آيب :90 ي ا أ ي ه ا او ي يص آم د وا إ ن ا او خ ر م او ل ر م األ نص اب م األ ز ال م ر ج س م ص ي ل اود ط ا اج ت د ک وه و ع ل م ت ف ل ح و ا لانى ب اي ا آمردهايد م ق ار م بتها م ت رنا قريب پل دند م از ي ل ش طاندد پس از آنها دمر گويد د باشد ب رستگار شويد سوره ماهده آيب :91 إ ن ا ي ر يد اود ط ا أ ي وق ع ب د م او ع د ام م او ک غ ض اء ي او خ ر م او ل ر م ي ص د م ي ص ذ ر اول ب م ي ص اوص ال ه ل أ نت م م دت ه و 1 تعري از فضرک آيز اهلل بهجز 2 تعري ازفضرک آيز اهلل خامدباي مقدمه

247 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 247 خدا م از ن از باز دارد پس آيا ش ا دسز برمىداريد سوره بقره آيب :219 ي ل أ و ون ک ي ص او خ ر م او ل ر ق ل ه ا إ ا م ک ر م م د اا ع و لد ااس م إ ا ه اآ أ ک ار م اص ن ف ع ه اا م ي ل أ و ون ک م اذ ا ي دف ق و ق ل او ع ف و ي و ک ي ک ص اول ب و م اثآي اک و ع ل م ت ت ف ر م درباره شراب م ق ار از تو مىپرسدد بگو در آ دمگداانى باورع م ساودنايى بارا ماردم اسز م[وى] گداندا از سودشا بورگتر اسز م از تو مىپرسدد چب چ و انفاق ددد بگاو مازاد [بر ن ازمدد خود] را ايص گونب خدامند آياک [خود را] برا ش ا رمشاص ماىگرداناد باشد ب ب دديد د در تفل ر ايص آيب آمده اسز : م لر يعدي ق ار م ويا ق ارباز را ياسار گويداد ريداب آ يلر بب معداي آساني اسز م يلز نام د ق ار بب م لر ايص اساز اب ق اربااز باا آ ماال ديگرا را بب آساني م بدم زف ز بب چدگ مي آمرد 1 در تفل ر او وا آمده اسز : م لار يکارتلز از ج ع انحاء ق ار م ازالم يکارتلز از چوبهاهى ب با آ بطرز مخصواى ق ار مى ردهاند از امام رضا يل باولالم نقل شده او لر نواوق ار م لر ن ا ق اار اساز 2 در بعضي از رماياک آمده اسز : قريش آنقدر بب ق اربازي ادامب ميدادند ب فتي ز م بچاب ي خود را بر سر آ گرم گياشتب م مي رمختدد! از ايص رم بازي با آالک ق ار(فتي اگر بادم برد م باخز باشد) فرام ش رده شده اسز تا لي بب ايص مادي خطرناك نوديک ندود.3 1 مدکع [ ]4 2 مدکع [ ]5 3 مدکع [ ]6 ن انا ش طا مىخواند با شراب م ق ار م ا ش ا دش دى م دب ايجاد دد م ش ا را از يااد

248 248 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در يلم اقتصاد براي بدگاهناي اقتصادي سود ماوي ندف اسز م رض امو اب آ اساز اب نر بدگاني سعي مي دد تا سود خود را ب د دب دد اگر ا راد را نم بب يدوا بدگاه اقتصادي در نظر بگ ريم در يک ق ار چو م وا برد برنده بازي با م وا باخز بازناده برابار اساز (ار دظر از نويدب ناي جانکي انجاام باازي اب در ااورک مجاود مج اوع دم نفار ضارر ردهاند) مج وع سود م زيا برابر خواند شد م در ل م از ديد ال اقتصادي اتفااقي رخ نداده م توو دي نم انجام ندده م تدها جابب جايي پول انجام شده اسز م ويا مدا لي باراي اقتصاد در بعد ال ايجاد ن يشود با ايص ديد ل قض ب ق ار ن ص خواند بود ب اوکتب بب دم دو ل ي ده برداشتي سطحي م نادرسز ميباشد : امل ايد ب نويدبناي ديگري از نوع نويدب راز در انجام يک بازي ق ار مجاود دارد زماني ب ا راد جهز انجام ق ار ساري مي ددد نويدب راز م اني ب ق اار در آ انجاام ميشود م ايد ب بل اري از بازيناي ق ار گونب در م ا نايي انجام مي شود ب براي انجام بازي مکلغي را دريا ز مي ددد ويا در مج وع نويدباي ب دم طرف بازي ميپردازند ب داتر از دريا تي طرف برنده اسز م ايص بب معدي ضرر نهايي بازيگرا اسز دو ل دممي ب بحث بي ضرر بود ق ار را باطل مين ايد ايص اسز ب درساز اساز ب در يلم اقتصاد بدگاهناي اقتصادي بب دنکال ب د دب رد سود ماوي خود نلتدد اما باراي ا راد جامعب ايص گونب ن لز م بب ن چ مجب در يلم اقتصااد ب دا دب ن اود ساود مااوي باب يدوا ندف رد در نظر گر تب ن ي شود در يلام اقتصااد نادف ياک ارد ب دا دب ن اود مطلوب ز خود اسز م ايص مطلوب ز بب معدي يام ن ا رضايز خاطري اسز اب از انجاام يک ي ل براي ام فاال ميشود بب يدوا مثال انلاني ب بب رد ن ازمددي ک ماي داد پووي را از دسز مي دند م در برابر آ رضايز خاطري را از انجام ايص ي ل انلا دمستانب لب مي ن ايد ب ايص رضايز خاطر براي ام ارزشي ب ش از آ پول داشتب اسز ايص ي ل قمار در علم اقتصاد از ديد تئوري

249 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 249 اسز توج ب ن ود اما با ب د دب ن ود مطلوب ز رد قابل توض ح اسز براي سادهتر شد بحث تحل ل يل ي ق ار م تأا ر آ بر ا راد م جامعاب عاال از ت اام نويدبناي جانکي انجام ق ار چدمپوشي مين ااي م م اار ا مجاب مکادواب شاده را در نظار ميگ ريم رض مي د م دم دمسز با نم در اتاقي ندلتباند م نريک مکلغ اد نوار توما دارند طکق دستور اسالم ق ار رد رمي ايص پول فرام م م دوع ميباشد ماقعا دو ل يل ي آ چ لز آيا با دانلتبناي امرمز ما در يلم اقتصاد ميتوا ايص م دوي ز را توج ب ن ود ايد ب جابب جايي پووي در اتاقي ب ص دم دمسز انجام شود چاب آاااري بار ايداا م در بعاد بورگتر اقتصاد م ر اه جامعب ميتواند داشتب باشد ب اسالم آ را م دوع ن وده اسز با آنچب تا بب امرمز در نظرياک يلم اقتصاد مطرح شاده اساز دم دو ال ي اده باراي اياص م دوي ز قابل ذ ر اسز : -1 تقعر تابع مطلوبيت افراد 1 طکق يا تبناي فاال از مطاوعب ر تار انلا نا در يلم اقتصااد تاابع مطلوب از ا اراد مقعار اسز يعدي ايد ب م وا ا وايش آ اندده اساز باب يکاارتي مطلوب از نهاايي فااال از مصرف يک اال نوموي اسز م ايص يعدي ايد ب نر چب رد از اال ب دتر مصرف داد وايک مصرف مافد بعدي تر ميشود از آنجا ب پول م ارمک قادرک خرياد ااال را دارد وايا ميتوا ن ص تعري را در مورد آنها ن و بب ار برد م گفز نر چب رد پول ب دتري داشاتب باشد لب مافد بعدي درآمد مطلوب ز تري باراي ام باب ارمغاا مايآمرد باب يداوا ن ونب ن ودار زير يک تابع مطلوب ز مقعر را ندا ميدند : Concavity of Utility Function 1 ک بب ن ازمدد را بب ن چ مجب ن يتوا با لب سود ماوي ب دتر ب ندف بدگاه اقتصاادي

250 250 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا ي ي از نتايجي ب مقعر بود تابع مطلوب ز ا راد نلکز بب ارمک باب دساز مايدناد اياص اسز ب مکلغ ي لا مثال اد ناوار توماا باراي دم نفار باا اارمکنااي متفاامک ارزش ي لاني ندارد م اضا ب شد ايص مکلغ بب ارمک ايدا ا وايش مطلوب زناي متفاامتي را باب ن راه خواند داشز افلاس خوشحاوي فاال از بب دسز آمرد ايص مکلاغ باراي اردي ب ارمک ب دتري دارد نلکز بب ردي ب ارمک تري دارد تر خواند باود در فاواز فدي يک انلا بل ار ن ازمدد با مکلغ اد نوار توما ميتواند بل ار شادما شود چارا اب ميتواند برخي از ن ازناي ضرمرري زندگياش را تأم ص ن ايد در فاوي ب ايص مکلاغ تاأا ر بل ار ناچ وي بر ر اه م مطلوب ز يک رد ارمت دد خواند داشز فال بب بررسي فاوتي ميپردازيم ب ارمک دم رد ي لا باشاد اگار دم ارد اارمک ي لاني داشتب باشدد ا وايش ي صد نوار توماني در ارمک براي نر دم (باا ارض ي لاا بود ارزش م ان ز ارمک نود نر دم) مطلوب ز ي لاني بب ارمغا ميآمرد مقعار باود مطلوب ز ا راد نلکز بب ارمک بب ايص معدي اسز ب بب يدوا مثال مکاوغ زير مطلوب زنااي ذ ر شده را براي نر دم نفر بب طور ي لا ايجاد مي دد : مطلوبيت به دست آوردن مبلغ

251 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب يعدي ايد ب داشتص اد نوار توما موجب ايجاد ااد مافاد مطلوب از (رضاايز خااطر) ميشود م داشتص دميلز نوار توما موجب ايجاد 150 مافد مطلوب ز در رد ميگاردد 1 ن انطور ب مدانده ميشود مطلوب ز اضا ب شده بب رد با ا ومد مکاوغ ي لا باب اارمک مي اندده اسز م نر چب ارمک ب دتر ميشود مطلوب ز اضا ب شده از ا ومده شاد مکلاغ ي لا تر ميگردد فال رض مي د م بب يدوا مثال نر دم دمسز دميلز نوار توما دارند م ويا نر دم مطلوب ز ي لا 150 مافدي دارند فاال اگار ايداا رمي ااد ناوار توما ق ار ددد برنده ق ار ارمتش س صد ناوار توماا خواناد شاد م مطلوب از ام 170 مافد ( 20 مافد ا وايش) م بازنده ارمتش اد نوار توما م مطلوب ز مي 100 مافاد ( 50 مافد انش) م ايص يعدي ايد ب مج وع مطلوب ز (رضايز خاطر) ايدا 30 مافد اانش يا تب اسز! م در ل رضايز خاطر ايص جامعب دم نفري با انجام آ ق ار انش يا تب اسز اگر ارمک نر دم س صد نوار توما بود باز نم مج وع ا وايش مطلوب ز برنده ( 10 مافد) م انش مطلوب ز بازنده ( 20 مافد) بود م ايص امار باراي نار ساطحي از اارمک ي لاا درسز اسز در مق اس ال م براي مج وع ا راد جامعب ن و بب ن ص اورک خواند بود با انجام نر ق اري از مج وع مطلوب ز بازيگرا آ استب مي شود م چدانچب ايص پديده در 1 اوکتب م وا رضايز خاطر يا ن ا مطلوب ز را ن يتوا اندازه گر ز م قط ميتوا گفز اب تار شاده اساز ياا ب دتر م ايد ب ب دتر م شده يا اضا ب ايدجا براي ماضح شد ب دتر مطلب از مثال يددي استفاده ردهايم مطلوبيت ثروت

252 252 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 مي گردد م ايص امر تکعاک اقتصادي اجت ايي م اخالقي سوء براي جامعب خواند داشز فال چدانچب ارمک دم رد ي لا نکاشد م بازنده اردي باشاد اب اارمک خلارک ق ار شديدتر ميشود 1 در فاوتي اب اارمک برناده تاري داشاتب تار از بازناده باشاد ايد اب مج وع مطلوب ز ا راد چب تغ ري مي دد بلتگي بب م وا ارمک ا راد م مکلغ ق ار دارد -2 نظريه پراسپکت کانمن 2 دان ل ان ص رماندداسي بود ب براي امو ص بار نظريبناي رماندداساي را مارد يلام اقتصااد ن ود مه تريص نظريب مي تنوري پراسا ز بود ب جاايوه نوبال اقتصااد در ساال 2002 را براي مي بب ارمغا آمرد ايص نظريب ب امرمزه بب طور مس عي در م اا اقتصااددانا جهاا مورد پييرش ماقع شده اسز ب ا ميدارد ب مطلوب ز لب شده از بب دسز آمرد مکلاغ مع دي با مطلوب ز از دسز ر تب فاال از از دسز داد ن ا مکلغ ي لاا ن لاز يعداي ايد ب اگر ردي مثال ن ا اد نوار توما را بب دسز آمرد مطلوب تي ب لاب ماي داد برابر مطلوب ز از دسز ر تب (رنجش خاطر) از دسز داد اد نوار توما ن لاز مي باا مطاوعب آزمايشناي اقتصاد ر تاري م ن چد ص دادهناي موجود در يلم اقتصاد بب ايص نت جاب رس د ب ن ودار مطلوب ز فاال از لب يا از دسز داد پول بب اورک زير مي باشد :3 1 مثال اگر ارمک برنده س صد نوار توما م ارمک بازنده اد نوار توما ا وايش مطلوب ز برناده 10 مافاد م اانش مطلوب ز بازنده 100 مافد خواند بود نر يقل سل ي تأي د مي دد ب ي لي ب خلرا 100 مافدي يک دمساز در برابر سود 10 مافدي ديگر را ايجاد مي دد ياقالنب ن لز Prospect Theory of Daniel Kahneman 3 مدکع [ ]20 2 جامعب شايع شود با انجام نر چب ب دتر آ مج وع رضايز خاطر ا راد جامعب تر م تار

253 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 253 آمده مطلوبيت کسب شده از مبلغ به دست ن ا گونب ب مدانده ميشود نر رد در نر سطحي از ارمک ب باشد مطلوب ز از دساز ر تب بب خاطر از دسز داد مکلغ مع دي تقريکا دم برابار مطلوب از لاب شاده فااال از لب ن ا مکلغ مي باشد ايص بب ايص معداي اساز اب مج اوع مطلوب از دم دمساز اب ق اري را انجام ميدندد ن دب بب مقدار قابل توجهي مدفي اسز م اوکتب نر چب مکلاغ ق اار شده ب دتر باشد ايص مطلوب ز از دسز ر تب م خلرا مج وع دم نفر ب دتر خواند شد فال اگر دم نفر دمسز باشدد طکق آخريص يا تبنااي اقتصااد ر تااري از دساز داد مطلوب ز ي ي بر مطلوب ز ديگري نم تأا ر دارد باب زباا سااده مقتاي دمساتي ناارافتي دمسز خود را ب ناشي از باخز در ق ار باشد را بک دد نارافز مايشاود م از خوشاحاوي مي ( ب در مقايلب با نارافتي دمستش تر نام باود) ن و اساتب مايشاود م اياص در ال موجب انش ب دتر ج ع مطلوب زنا يا ن ا رضايز خاطر ميشود هزينههاي جانبی يالمه بر موارد بحث شده انجام بازي ق ار داراي نويدبناي جانکي اسز اب در ايدجاا باب مه تريص آنها اشاره مي د م : نظريه کانمن

254 254 نويدب انجام ق ار انجام بازي ق ار مع وال شامل نويدبناي جانکي ميباشد مع وال ايص ناوع باازيناا در م ا نايي انجام ميشود ب براي انجام بازي بايد نويدباي پرداخز شود ب نويدب راز زما ارف شده براي ق ار از ج لب نويدبناي جانکي ب در نر ق ار مجود دارد نويدب راز ا اراد اساز يعداي ايد ب ا رادي ب مثال دم سايز را مدغول بازي ق ار ميشوند ميتوانلتدد ن ص زماا را بب انجام ار توو دي باردازند م در برابار آ ساودي لاب ن ايداد اب در مج اوع درآمد ايدا ا وايش مييا ز در فاوي ب در ق ار ن انگوناب اب بحاث شاد مج اوع درآمد ا راد بدم در نظر گر تص نويدبناي جانکي افر م باا در نظار گار تص آ مدفاي ميباشد يا دم نفر بب جاي ايد ب زما خود ارف ق ار ن ايدد ارف تفريحاي ن ايداد ب نفس انجام تفريح شادي بخش بوده م وايد جانکي ن چو ساالمتي در پاي داشاتب باشد انجام مرزشناي مورد يالقب ميتواند ن وناب اي از اياص ماوارد باشاد از دساز داد ويک فاال از آ تفريح م ساالمتي فااال از انجاام آ ن او جاوم نويدابنااي راز ق ار محلوب ميشود ج نويدبناي رمفي م رماني ق ار بازي ق ار يعدي انجام اري ب نت جب آ امال تصاد ي ميباشد تحق قاک مختلا در يلم رماندداسي م اقتصاد ندا داده اسز ب ي وم ا راد جامعب ريلک گريو ميباشادد م مايل بب انجام عاو زنايي ب شامل ريلک زياد ميباشدد ن لتدد ايص ريلک گريوي موجب ميشود ب چدانچب رد در يک موقع ز با ريلک باال ن چو ق ار قرار گ ارد دچار استرس راما شده م از نظر رمفي م رماني تضع شود ايص استرس بر سااير عاو زناي زندگي رد ن و تأا ر گياشتب م موجب انش بهرهمري مي مايشاود بارد أ صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392

255 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 255 مي نکوده اسز اما باخز موجب انش ايت اد بب نفس رد شده چرا ب باخز ناويي ش لز اسز م ام ايص باخز را فاال بي مهارتي م يا نداشتص شاانس مايداناد م در ل باخز در ق ار بر ساير عاو زناي زندگي بازنده تأا ر مدفي خواند داشز د 1 ايت اد بب ق ار تحق قاک م مدانداک مختل 2 ندا ميدند ب بازي ق ار ايت اد آمر اساز م ا ارادي ب بب انجام ق ار يادک ددد مع وال ن يتواندد از ت رار آ رار ددد لاي اب برناده مي شود بب ط ع بب دسز آمرد سود بادآمرده ب دتر انگ وه باالي ت ارار باازي را دارد م رد بازنده ن و بب ام د جکرا خلارک از دسز ر تب م ل شديدي بب ت رار ق اار دارد م ايص خود موجب وايدده شد زيا ناي ق ار ميگردد ه انش انگ وه عاو زناي ساوم اقتصادي زيا ناي بازنده در ق ار ماضحتر از آ اسز ب بب تحل ال آنهاا بااردازيم ن تاب قابال توجب ايص اسز ب برنده شد نم شامل زيا ناي راماني ميباشد در ظاانر امار ارد برنده سودي لب رده اما با دقز ب دتر م در نظر گر ز نتايج برناده شاد باب اياص فق قز پي مي بريم ب فتي رد برنده ن و در ل از انجام ق ار زيا ديده اساز ي اي از امو ص آاار برنده شد در ق ار ايت اد باب انجاام آ اساز اب قاکال يداوا شاد ااار نامطلوب ديگر برنده شد در ق ار ايص اسز ب بب طور نااخود آگااه ارد برناده م ال تري بب انجام عاو زناي ساوم اقتصادي ب موجب لاب ساود مايگاردد خواناد داشز زيرا ردي ب با يک بازي يک سايتب درآمدي معادل دست ود يک نفتباي خود 1 مدکع [ ]19 2 مدابع [ ]19[ ]18[ ]12[ ]11 در ق ار ارزشي براي رد برنده ندارد چرا ب ميداند امال تصاد ي بوده م نت جب تالش

256 256 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 ساوم ن ا مکلغ را بب دسز آمرد فتي اگر مي مجکور بب انجام اار سااوم نام باشاد پس از برنده شد در ق ار يدم مطلوب ز ار ساوم براي ام ب دتر ميشود م ام از انجام ار خود دچار سختي م يدم رضايز خاطر ب دتري نلکز بب فاوتي اب ق اار ن ارده خواند شد 1 م ايص خود زيا ديگري از انجام ق ار اسز ب قابل توجب ميباشد قمار در علم اقتصاد از ديد تجربی ق ار امرمزه ي ي از مد التي اسز ب دورناي پ در تب با آ مواجب اند بب يدوا ن وناب 1/5 دراد از ج ع ز باالي 15 سال دالند دچار مد ل ايت اد باب ق اار باوداناد اياص امار موجب برمز شرايط بد زندگي ن چو قرضنااي سادگ ص طاالق م مدا الک رمفاي م رماني شده اسز (ناير م گريفث )2009 ن تب قابل توجب ايص اسز ب ا ثر ايص ا راد گفتاب اند ب ميخواستدد انجام ق ار را متوق ددد اما قادر بب اياص اار نکاودهاناد در فااوي اب ندگام شرمع ااال ر ن ي ردهاند ب م ص اسز بب آ ايت اد پ ادا دداد جهاز داشاتص تصوير لي از تأا ر ق ار بر زندگي ا راد برخي از اظهار نظرناي ا رادي ب ب ص سب تا پادج سال اسز بب ق ار مدغول بودهاند را يدوا مي د م (چاالگاي :)2010 در شرمع براي تفريح بازي مي ردم فدمد سب سال پ ش بود ب ه دم بب ق اار معتاد شدهام م ن يتوانم انجام آ را متوق دم مقتي ه دم ن يتوانم براي دم يا سب نفتب بازي ن دم ترس دم افلاس مي اردم ب قط بايد بازي دم فتي ن لرم تهديد رد ب اگر ق اار را رناا ن داي تاو را ترك مي دم اما مص ن يتوانلتم ق ار را ترك دم م ن لرم مرا تارك ارد تدهاا 1 مدکع [ ]19 بب دسز ميآمرد براي مي سخز خواند بود ب پس از آ با يک نفتب اار توو ادي

257 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 257 ن ب چ وم را براي ق ار از دسز دادم مقتي ه دم بب ق ار معتاد شدهام ب براي د عااک زياادي باختاب باودم ن لارم گفز بايد ايص ار را ترك دي تو بر خودک تللط نداري مص گفتم بلاب ماص آ را در دترل دارم اما بعد مدتي ه دم ب ماقعا ن يتوانم انجام آ را متوق دم نرگاه ب با ن لرم بحث وچ ي مي رديم يک راسز بب سراغ ايدترنز مير تم م ق ار مي ردم تا ايد ب ن لرم از مص جدا شد اگر بخوانم در مورد آنچب ق ار با زندگي مص رده اسز بگويم بايد بگويم نتاايج ق ار براي مص ادمب ديد گرسدگي يدم امد ز طالق قدا افتارام افلااس مقصر بود م نداشتص ام د باب رداياي بهتار باوده اساز تدهاا چ اوي اب ماانع خود دي مص شده اسز ايت اد بب خدا بوده اسز باا اياص مجاود ار م انگ اوه خود دي چدديص بار بب طور جدي در مص بب مجود آمده اسز مص ن چ گاه پس از يک برد بورع نم راضي ن يشدم م ن دب مايخواساتم اب دم برابر آ را بب دسز آمرم م در نهايز ن چ چ و يايدم ن ي شد ن انطور ب مدانده ميشود تأا ر مدفي ق ار بر زندگي ا راد بل ار شديدتر از آ اساز اب م ص اسز بب ر برسد مطا وعب زندگي ق اار باازا نداا داده اساز اب جارم رماباط نامدرمع مد الک رماني م ايت اد بب مواد مخدر م خود دي از يواقب ايت اد بب ق ار اسز (اس اک م مارشال )2009 ايص محقق ص ايتقاد دارند ق ار بب خودي خود بورگتريص مدا ل ن لز اما يواقاب آ م ايت ااد باب آ مدا الک بورگتاري نلاتدد ايداا ي اي ديگار از مد الک ق ار را يدم توانايي دترل بر خود دانلتب م ب ا ميدارند ب پس از مادتي انجاام ق ار رد ن يتواند دسز از ق ار د ده م آ را ادامب ندند اولاتر م اسا اع ( )1999 ن او تالشم براي بب دسز آمرد پووي م بازي رد بود مص ت ام موجودي فلاابم م

258 258 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 يدم ت رار بازي ن راه اسز م ن چد ص رد دچار ضع در انداف م انگ اوهنااي زنادگي خود ميشود چاالگاي ( )2010 در مطاوعب م مصافکب با تعدادي از ا رادي ب باراي ساب تاا پدج سال بب ق ار مدغول باودهاناد نتاايج ت اا دندادهاي را باب دساز آمرده اساز ا ثار مصافکب شوندگا ق ار را بب يدوا تفريح م براي ويک آ شرمع ردهاند م نا چ ادام در ابتدا فتي تصور ايد ب بب ق ار معتاد شود را نم ن ي رده اما سرانجام ار ايت اد مفداتداك بب ق ار بوده اسز مع وال ا راد نارافتي فاال از باخز م تالش براي جکارا آ را دو ال ت رار ق ار يدوا ردهاند زنگدب بالزيدل ي م تورنر ( )2008 بب ايص نت جب رس دهاند ب برناده شاد ياک پ اماد مثکز ق ار اسز م نت جب آ ت رار ق ار براي ب دتر شد ايص پ امد اسز در فاوي ب اتفااق ن يا تد م در نهايز رد بازي را ترك مي دد در فاوي ب ن چ پووي باراي ام بااقي ن اناده اسز ا راد زيادي گوارش ردهاند ب با مجواد آن ب مي دانلتب اند برنده نخواندد شاد بااز نم بب ق ار ادامب ميدادهاند در ايص گونب موارد رد ماقعا ن يداند از ق ار چب ميخواناد ام نب از دسز داد پول ميترسد م نب فاضر بب توق ق ار اسز آنها در انتظار برد بورع باب ق ار ادامب ميدندد تحق ق ديگري ن و ايص نتايج را تأي د مين ايد اولتر م اسا اع ( )1999 با مصافکب م مطاوعب ق ار بازا بب ايص نت جب رس دهاند ب ا ثر ا راد پووي ب داتر از آنچاب در نظر داشتباند در ق ار خرج ردهاند يدوا مي ددد ب ايت اد بب ق ار مع وال با از داسز داد دترل بر خاود باب معداي تواناايي

259 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 259 شرمع ق ار م در فال فاضر نلکز بب ق ار بگويدد نتايج قابل توجباي بب اورک زيار باب دسز آمده اسز : نظر افراد نسبت به قمار قبل از انجام آن نظر افراد نسبت به قمار در حال حاضر راني براي تفريح خطرناك ايت ادآمر راني براي برقراري ارتکاط با ديگرا م آشدايي با ا راد جديد موجب راموشي : خانواده ياليق يدق اري طک عي م غ ر مضر ام ا ايجاد ايت ادناي ديگر چو او ل م مواد مخدر راني براي شادي م سرگرمي راني براي تخريب : زندگي سالمتي ارتکاطاک اجت ايي پول م مقز راني براي بب دسز آمرد پول از ب ص برنده ل پولناي بان ي م دارايينا اري ن جا انگ و ديگر ن جا انگ و ن لز نويي ب اري ب موجب ميشود بر خود دترل نداشتب م ملنوو ز پيير نکاشي دسز د د از آ غ ر م ص اسز عوارض اعتياد به قمار : معتاديص بب ق ار با مد الک بورگي در زندگي رم باب رم مايشاوند مدا الک جلا ي م رماني ارت اب جرمناي ماوي م اجت ايي يصکان ز قر ايت اد باب او ال م ماواد مخادر ا لردگي اخراج از ار م طالق بب م ور در زندگي ايص ا راد بب چدم ميخاورد باب طاور لي يوارض ناشي از ق ار در زندگي ا رادي ب بب ايص ار ايت اد پ دا ردهاناد ماوارد زيار ميباشد : (چاالگاي )2010 از تعدادي از معتاديص بب ق ار خواستب شده اسز نظر خود را قکال از

260 260 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 در مطاوعب چاالگاي ( )2010 طالق در زندگي ب ش از ن اي از ا اراد قاکال متاانلي اب ايت اد بب ق ار دارند مدانده ميشود شرمع طالق ايص گونب بوده اسز ب در ابتدا ا راد ايت اد خود بب ق ار را از ن لر خود مخفي مي ردهاند م پاس از ن اياا شاد آ باا ايد ب ن لرا چدديص با رااز اااالح ر تاار م تارك ق اار را مايدادناد اماا آنهاا ن يتوانلتدد خود را دترل رده م از ق ار دسز ب دادد فتاي در چداد ماورد ا اراد جهز تأم ص نويدب ق ار از فلابناي ن لرا خود سرقز ردهاند ت ارار م نااتواني در ترك ق ار الجرم بب طالق مدجر شده اسز ابوجاود م ورآ ( )2010 ن او گاوارش ردهاند ب طالق در م ا ق ار بازا زياد مدانده ميشود -2 مد الک شديد ماوي در مطاوعاک متفامتي ب بر زنادگي ق اار باازا انجاام شاده اساز ت اام ا اراد داراي قرضناي سدگ دي بودهاند ب براي ق ار اارف شاده باوده اساز (چاالگااي )2010 برخي مرش لز شدهاند (ابوجاود م ورآ )2010 م برخي باراي تاأم ص نويدابنااي ق ار خود از شر ز محل ار خود سرقز ردهاند م برخي از مام ناي سريع ب نارخ بهرهناي سدگ ص دارد استفاده ن ودهاند (ابوجاود م ورآ 2010 چاالگااي )2010 باا بررسي مطاوعاک مختل ر تار ماوي ق ار بازا را ميتوا بب ايص اورک تحل ل رد : در ابتدا ا راد براي بب دسز آمرد پول ق ار مي ددد مقتي پول امو اب خاود را در ق ار از دسز ميدندد پول ب دتري را بب ار ميگ رند تا پول ر تب را برگرداندد م اياص دمر باطل ت رار ميشود در فاوي ب بب ندرک برناده مايشاوند در مطاوعاب چاالگااي ( )2010 ب در دالند م د ر م ا ا راد مع اووي انجاام شاده اساز ا ارادي بودناد اب يورم معادل تقريکا 130 م ل و توما در ق ار از دسز داده بودند برخي فتاي -1 طالق

261 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 261 ار م فقوق م زندگي مداسب بودهاند فال از ج ع آمري م رمش زباوبنااي خ اباا غياي خود را ته ب مي ددد -3 ارت اب جرم براي ته ب نويدبناي ق ار ا راد زيادي دسز بب سرقز مايزنداد ي اي از ق اار باازا ميگويد : مص مدير ماوي يک رمشگاه بودم م دسترسي آساني بب پول داشتم نر د عاب باراي ق ار 100 يا 200 يورم از پولنا را بر مي داشتم مقتي ه ادم چ اوي فادمد يورم (معادل 90 م ل و توما ) از پولناي رمشگاه را برداشتبام ب ديار شاده باود م مص ارم را از دسز داده بودم يدهاي نم از ن لر خود سرقز مي ردند م چو اياص امر براي درازمدک ن يتوانلز مخفي ب اند ار بب طالق ختم ميشد -4 رمابط نامدرمع برخي از ا راد ب ا ردهاند با ايد ب داراي ز بودند پس از باخز م براي از با ص بارد درد فاال از باخز بورع خود با زنا تص رمش رابطب برقرار مي ردهاند -5 ايت اد بب او ل م مواد مخدر برخي پس از ق ار بب مصرف او ل م مواد مخدر رمي ميآمردهاند م با تداديد باخاز م وا مصرف آنها ا وايش مييا تب تا آنجا ب ايت اد بب ق ار با ايت ااد باب او ال م ماواد مخدر ن راه ميشده اسز چاالگاي ( )2010 ب ا ميدارد ب ايت ااد باب او ال م ماواد مخدر از رايجتريص ملاه ل در م ا معتاديص باب ق اار اساز محققا ص ديگار نام ب اا براي ته ب غياي خود دچار مد ل بودند برخي ار ق ار بازا ب رمزي داراي ن لر م

262 262 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 مد الک ديگر در زندگي رد ميشود (ابوجاود م ورآ ) از دسز داد موقع ز اجت ايي از ج لب مد الک معتاديص بب ق ار از دسز داد ايت ااد دمساتا م ايضااي خاانواده اسز طکق گفتب خودشا ايص ا راد ابتدا سعي مي ردهاند ب ايت اد خود را مخفي نگاب دارند اما در درازمدک ب ا راد خانواده از ايت اد آنها بب ق ار مطلع مايشادهاناد ايت ااد خود را از آنها سلب رده م آنها ايتکار خود را از دسز ميدادهاند -7 مد الک رماني مد الک رماني م ا لردگي شديد از ج لب يوارضي اسز ب در م ا معتاديص بب ق ار بب شدک مدانده ميشود بوخي از معتاديص گفتباند ب چدديص بار باب ار خود داي ن و ا تادهاند (چاالگاي ) افلاسناي بد افلاس تدهايي م خلتگي از ج لاب ياوارض ق اار اساز اب باب طاور ملاتق م بار عاو زناي اري م اجت ايي تأا ر ميگيارد ي ي از ق ار بازا گفتب اسز : مص ياادک داشتم ب شبنا تا دير مقز در ايدترنز ق ار بازي مي ردم باب خااطر چدا ص ياادتي رمز بعد ن يتوانلتم بر ارم ت ر و داشتب باشم م ن دب سار اار افلااس خلاتگي مي ردم (چاالگاي )2010 ن ودهاند ب ايت اد بب ق ار بب طور ملاتق م م غ ارملاتق م باياث ايجااد ايت اادناا ياا

263 فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 263 ت ام ق ار بازا گفتباند ب پس از مدتي انجام ق اار قاادر باب دتارل ر تاار خاود نکودهاند م با مجود خواسز باطدي خود براي ترك ق ار باب آ اداماب مايدادهاناد آنچب در ت ام معتاديص بب ق ار ديده ميشود ايص اسز ب آنها با ار ايد اب ر تاار خود را در دترل دارند بب انجام ق ار ادامب ميدندد مقتي مدانده مي ددد ب زيا زيادي ديدهاند م بايد ايص ار را ترك ددد مي ه دد ب قدرک ترك آ را ندارناد م ن يتواندد بر ر تار خود دترل داشتب باشدد نتيجهگيري در ب ش از 1400 سال پ ش ديص اسالم انلا نا را از ق ار ن ود برفير داشاتب اساز م در نهايز رمشدف ري با تأي د برخي سود ناي وچک ق ار تأ د ن وده اسز ب ضررناي آ ب دتر اسز امرمزه با گلترش قادرک اري بدار م رشاد م توساعب نظريااک اقتصاادي مضراک ايص پديده ااکاک گرديده اسز از ديد تنوري جديدتريص نظرياک مضر بود ق اار را تأي د مين ايد م از ديد ي لي نم مدانداک م مطاوعاک اقتصادي راماني ب بار زنادگي ق ار بازا انجام شده اسز تأي د ن وده اسز ب ايص پديده باياث ميرانگاري زنادگي آنهاا شده ا راد ت ام داراييناي مادي م معدوي خود را در ايص راه از دسز ميدندد م بب جاايي ميرسدد ب توا ادامب زندگي را ندارند م دسز بب ي ال شاد ع خاود داي مايزنداد در نهايز ميتوا بب طور قاطع گفز ب يلم اقتصاد نظر ديص مک ص اسالم مکدي بر فرمز ق اار را تأي د مين ايد -9 يدم دترل خود

264 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th پاي و م زملتا ش اره چهارم م پدجم صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي 264 کتابنامه ماهده 219 ريم بقره قرآ.1 معاارف بب نقل از س دمصطفي فل ديدشتي» «تاب او اسب )1376( انصاري.2 چاپ ادر 368 ص 8 ج م معاري مج وياة انتدااراک 160 ص» در راه فاق «برخي از ملاهل زندگيساز اسالمي.3 ) ندريب پ در زناي ايرا (درباره او ل م ق ار 330 ص سال دمم نلل جوا 263 ص 7 ج» س ديلي ا کر قرشي «قاموس قرآ ص 17 ج» فر ياملي «مساهل اود عب اص 12 ج» فر ياملي «مساهل اود عب Aboujapude, Elias and Koran, Lorrin M.)2010(. Impulse Control Disorders. New York:Cambridge University Press. 11. Bennett, Tony, Martin, Graham, Mercer, Colin & Woollacott Janet )1981(. Culture,Ideology and Social Process. London: B.T. Batsford Ltd, in association with The Open University Press. 12. Elster, Jon and Skog, Ole-Jorgen (1999) (Digitally published on 2007). Getting. 13. Hooked: Rationality and Addiction. Cambridge: Cambridge University Press. 14. Ministry of Interior, Finland. Lotteries Act (1047/2001; amendments up to 1344/2001included). Unofficial translation. Accessed on Finnish Society and Culture Complete Report )2010(. California: World Trade Press Accessed 15th September finland%2c%20the%20society%20culture%20complete.

265 Downloaded from mieaoi.ir at 18: on Saturday July 7th فقان ز ديص اسالم مکدي بر زيا بار بود ق ار براي رد م جامعب 19. Zangeneh, Masood, Blaszczynski, Alex & Turner Nigel E. )2008(. In the Pursit of Winning: Problem Gambling Theory, Research and Treatment. New York: Springer Science + Business Media. 20. Yle News, )2010(.Tougher gaming laws to take effect. Accessed effect_ html. 22. Som Prasad Chaulagai, )2010(, Causes and Consequeces of Gambling among Finns and Immigrants in Finland. Thesis, Diaconia University of Applied Sciences. 23. Daniel Kahneman and Amos Tversky, Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk, Econometrica,Vol. 47, No. 2 (Mar., 1979), pp

266 266 صلدامب يل ي ترميجي اقتصاد م بان داري اسالمي ش اره چهارم م پدجم پاي و م زملتا 1392 غ راسالمي مي گيرد ايص مدک گرچب در مقايلب با پ د دب ب ش از چهارااد سااوب اادعز بان داري ربوي زماا وتااني اساز مواي رااز مداساکي را ارانم آمرده تاا اادعز بان داري مدل ديگري از بان داري را تجربب دد در ج هوري اساالمي ايارا ن او با ش از سي سال از تصويب م اجراي قانو ي ل اک بان ي بدم ربا ميگيرد. در ايص مادک نظاام جديد بان ي گرچب توانلتب ندفناي االي بان داري در فاوزهنااي تجه او م تخصا ص مدابع م خدماک پووي را پوشش دند موي براي رس د بب مضع ز مطلوب با چااوشنااي مه ي رمببرم اسز. تاب «مقدمب اي بر بان داري بدم ربا در ايرا» پس از پرداختص بب تاريخچب پ دايش باناک م مضع ز بان داري اسالمي در جها بب نظريبناي توج ب ربا م ف لابنااي ارار از رباا م ب ش از چهار دنب از تجربب بان داري بدم ربا در دورناي اساالمي م برخاي داورناي