Editorjal. U ma kellux il-messija jbati dan kollu u hekk jid ol filglorja tieg u? (Lq 24,26) MIET BIEX JAGÓTINA L-ÓAJJA MARIO CURMI

Transcription

1 Editorjal MARIO CURMI MIET BIEX JAGÓTINA L-ÓAJJA Il-g ala qeg din tfittxuh qalb il-mejtin lil min hu aj? M huwiex hawn, imma qam (Lq 24,5-6). Dak li tlett ijiem qabel kien jiekol mag hom, li are fil- nien taω-ûebbu u g arkupptejh iddjaloga mal- Missier, dak li rawh tiela b tant tbatija u sofferenza t-telg a tal-kalvarju b g uda tas-salib daqslikieku kien xi brigant, dak li mejjel rasu, radd ru u u difnuh f qabar did, issa m g adux jinstab qalb il-mejtin. Dak li kien qal ottu dan it-tempju, u fi tlitt ijiem ner a ntellg u (Ìw 2,19), issa wettaq tassew din il-weg da tieg u. Ìesù, l-iben t Alla li çekken lilu nnifsu billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib (Fil 2,9), ried li bil-mewt u l-qawmien tieg u jag tina l- ajja u l- ajja bil-kotra. Kif jista wie ed jibqa sieket quddiem din il- rajja tant glorjuωa? Kif qatt jista ji ri li l-bniedem ma jinteba x illi hu wkoll kellu sehem minn din il- rajja salvifika? G ax dak li miet, issa ma g adux fost il-mejtin, imma qam. Qam biex lilek iqajmek mieg u u jag tik ajja dida, nifs did. Hekk kien qal, li jekk il- abba tal-qam ma taqax flart u tmut, hi tibqa we idha; imma jekk tmut, tag mel afna frott (Ìw 12,24). Dan huwa l-fer illi j ib mieg u dan iω- Ωmien qaddis u li bih g andu jimtela kull Nisrani. Dan huwa Ω-Ωmien illi fih nisimg u l-mistoqsija li Kristu glorjuω g amel lil Marija ta Magdala: G alfejn qieg da tibki? (Ìw 20,15). Din hi mistoqsija li Ìesù qed jag mel lilek ukoll: G alfejn qieg ed tibki tijietek, g emilek, is-sitwazzjonijiet tieg ek jew lil ajtek li forsi qed t ossha kienet falliment? G alfejn qed ta seb li issa spiçça kollox, u ma g adx fadlilha sens il- ajja tieg ek? Mhux g alik ukoll Kristu çarçar demmu sal-a ar qatra fuq is-salib? Mhux g alik ukoll alla l-qabar vojt? U ma kellux il-messija jbati dan kollu u hekk jid ol fil-glorja tieg u? (Lq 24,26). B ad-dixxipli ta Emmaws a na wkoll boloh u tqal biex nemmnu kull ma qalu l-profeti u kull ma qalilna Adam il- did: Jien ejt biex ikollkom il- ajja, u ajja bilkotra (Ìw 10,10). G alhekk dan iω-ωmien g andu jkun Ωmien opportun li fih inne u l-g amad minn quddiem g ajnejna u naraw dak kollu li qed joqtolna u mhux i allina nie du n-nifs tal- ajja l- dida, il-faxex li qeg din imgeωwrin fihom, kif kien imgeωwer LaΩΩru. Fuq kollox iω-ωmien tal- U ma kellux il-messija jbati dan kollu u hekk jid ol filglorja tieg u? (Lq 24,26) G id g andu jimliena bil-kura u t-tama li din il- ajja li qed jag tina Ìesù m g andhiex tmiem imma se tibqa g al dejjem. B hekk ilkoll inkunu nistg u ntennu flimkien mas-salmista, dan hu l-jum li g amel il-mulej; a nifir u u nithennew fih. Alleluja. F isem il-bord editorjali u l-komunità kollha tas- Seminarju, nawgura lilkom, qarrejja u benefatturi tag na, G id qaddis mimli tama, fer u m abba mill-mulej. G id

2 Messa tar-rettur DUN DANIEL XERRI G eωieω bieb u benefatturi, Xejjen lilu nnifsu... Wie ed mill-isba innijiet li nsibu fl-iskrittura dwar Kristu huwa dak li nsibu fl-ittra ta San Pawl lill- Filippin: Kristu Ìesù, g ad li kellu n-natura ta Alla, ma qag adx ifittex tieg u li hu daqs Alla, iωda xejjen lilu nnifsu billi a n-natura ta lsir; sar jixbah lill-bnedmin, u deher minn barra b ala bniedem; çekken lilu nnifsu billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. G alhekk Alla g ollieh sassmewwiet u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem, biex fl-isem ta Ìesù - fis-sema, fl-art u f qieg l-art - il- lejjaq kollha jinωlu g arkupptejhom, u kull ilsien jistqarr: Ìesù Kristu hu l-mulej, g all-glorja ta Alla l-missier! (Fil 2,1-11). Pawlu jpo i dan l-innu fil-kuntest tat-twissijiet li hu jag mel lill-insara ta Filippi. Jibda biex jg idilhom: Jekk hemm fikom xi fara fi Kristu, jekk hemm xi kelma ta lewwa fl-im abba, jekk hemm xi xirka fl-ispirtu, jekk hemm xi niena u mog drija, kunu fehma wa da u imlewni bil-fer! Óa jkollkom l-istess im abba, u ru wa da u sieb wie ed. (2,1-2). B dan il-mod huwa jesprimi dak li effettivament jixtieq li jkun hemm fil-komunità tal-ewwel Insara. Dak li jitlob minnhom mhuwiex tant l-g aqda esterjuri, li tidher minn barra, u li xi drabi tista tqarraq, imma l-g aqda interjuri, dik tal-mo u l-qalb: li jkunu ru wa da u sieb wie ed. Tag mlu xejn b pika ta partit, anqas g all-fta ir fierag ; imma kunu umli u kull wie ed minnkom iqis lill-ie or a jar minnu. Imbag ad Pawlu jkompli jg idilhom: Tag mlu xejn b pika ta partit, anqas g all-fta ir fierag ; imma kunu umli u kull wie ed minnkom iqis lillie or a jar minnu. Óadd minnkom ma g andu jfittex li jaqbillu, imma li jaqbel lil addie or. (2,3-4). Huwa proprju hawn li Pawlu jpo i quddiemhom l-eωempju ta Ìesù u jistedinhom jixbhu lilu: A sbu b alma kien ja seb Kristu Ìesù: hu li, g ad li kellu n-natura ta Alla, ma qag adx ifittex tieg u li hu daqs Alla, iωda xejjen lilu nnifsu.... (2,5-11). F dawn il-jiem qaddisa tal-g id nistedinkom biex nid lu fil-fond ta dan l-innu hekk sabi u ma Pawlu nikkontemplaw il-misteru tal-umiltà (kenosis) ta Ìesù. L-ewwel a a li jafferma l-awtur hija n-natura divina ta Ìesù; jg id: g ad li kellu n-natura ta Alla.... Mela Ìesù hu tassew Alla. Huwa jitkellem min- natura ta Alla biex imbag ad ipo iha f kuntrast man- natura ta lsir. Dak li kien tassew Alla g amel lilu nnifsu lsir, waqt li baqa Alla! Imbag ad ikompli jg idilna li g alkemm kien tassew Alla, Ìesù ma qag adx ifittex tieg u li hu daqs Alla. Xi jfisser dan? Li tfittex dak li hu tieg ek ifisser li tuωa xi kwalità li g andek g all-vanta tieg ek, li tqisha b ala xi a a li tista tapprofitta minnha. Ìesù ma qiesx il-fatt li hu Alla b ala xi a a li kellu japprofitta minnha waqt li kien fost il-bnedmin. Fi kliem ie or, meta kien fid-dinja Ìesù ma ppretendiex li l-bnedmin jag rfu s-setg a tieg u ta Alla u jirrispettawh g al dak li hu. Ma nqediex biddivinità tieg u biex ifittex il- id tieg u nnifsu, biex ifittex is-suççess u l-popolarità, imma eba d-divinità tieg u biex ifittex il- id tal-o rajn. Ma fittixx li jkun moqdi imma li jaqdi (ara Mt 20,28). Hawnhekk naraw il-kuntrast bejn Kristu u Adam. Waqt li Kristu kien tassew Alla u ma riedx iωommha ta Alla, Adam ma kienx Alla u ried iωommha ta Alla! Ried jag mel lilu nnifsu b al Alla (ara Ìen 2 ACTION

3 3,5). It-tentazzjoni ta Adam tinsab f kull bniedem. Fil-fond ta qalbna lkoll nixtiequ nkunu (u xi drabi n ossuna) xi alla. Ìesù jg allimna t-triq talumiltà, li hi t-triq tal-verità! Ìesù mhux biss ma riedx japprofitta mill-fatt li hu daqs Alla, imma talli xejjen lilu nnifsu u g amel lilu nnifsu lsir: xejjen lilu nnifsu billi a n-natura ta lsir; sar jixbah lill-bnedmin, u deher minn barra b ala bniedem (2,7). Fi kliem ie or huwa ça ad id-dritt tieg u li jkun stmat b ala Alla, u rrinunçja g al dan b mod ieles u b mod s i. B differenza minn Adam, Kristu ma riedx jg ix ir-relazzjoni tieg u ma Alla bi spirtu ta akma fuq l-o rajn imma bi spirtu ta m abba u qadi. Huwa ried jg ix mhux billi ja kem fuq l-o rajn imma billi jaqdihom u jag ti ajtu g alihom, ming ajr ma jfittex ebda dinjità, unuri jew setg a. L-awtur ikompli jispjega din l-umiltà ta Ìesù bil-fraωi çekken lilu nnifsu, f kuntrast massentimenti ta suppervja, vanità u ambizzjoni li jinsabu fil-qalb tal-bniedem. U din iç-çkunija ta Ìesù til aq il-qofol tag ha fl-ubbidjenza tieg u sal-mewt tas-salib: çekken lilu nnifsu billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib (2,8). Fi kliem ie or, g amel lilu nnifsu ubbidjenti. Din il-fraωi tindika l-atte jament kontinwu li Ìesù adotta matul ajtu kollha b ala fedeltà s i a g ar-rieda tal-missier. Salmewt ma tfissirx sempliçement sal-a ar ta ajtu, imma tindika l-kwalità tal-ubbidjenza tieg u, ji ifieri akkost tas-sagrifiççju personali tieg u, sal-g otja tieg u nnifsu. U dan salmewt tas-salib - l-aktar mewt umiljanti li setg et qatt ting ata lil xi add. Daqshekk çekken lilu nnifsu Ìesù, li kien Alla, b differenza minn Adam li, g ad li ma kienx Alla, ried jag mel lilu nnifsu daqs Alla! Kien g alhekk li mbag ad lil Ìesù Alla g ollieh sas-smewwiet u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem... (2,9-11). G eωieω, f dawn il-jiem qaddisa, waqt li nikkontemplaw lil Kristu Msallab, ejjew nitolbuh jag tina l-grazzja tal-umiltà vera, dik li twassalna biex nag rfu lilna nfusna fil-verità u ning ataw b qalbna kollha g all-qadi tal-o rajn bla ma nfittxu li nkunu moqdija. InΩommu arsitna fuq Kristu li minnu tibda u fih tintemm il-fidi tag na ; hu li, flok l-hena li kellu quddiemu, qag ad g as-salib bla xejn ma qies l-g ajb tieg u... (Lhud 12,1-3). Nawguralkom l-g id it-tajjeb! Il-Bord Editorjali tal- Action, is-superjuri tas- Seminarju u s-seminaristi jawguraw l-g id it-tajjeb lill-qarrejja kollha, lill-óbieb u l-benefatturi tas-seminarju. G id

4 DJARJU 2014 ANDREW GRIMA Kristu Re Nhar il-óadd 24 ta Novembru 2013, abat is-solennità ta Kristu Re. Permezz ta din issolennità, il-knisja tag laq is-sena litur ika tag ha. Din is-sena wkoll il-knisja g alqet is-sena tal-fidi. Filg odu tajna s-servizz tag na waqt Quddiesa solenni il-katidral. Filg axija, imbag ad, adna sehem fil-manifestazzjoni djoçesana li saret filknisja tax-xewkija, peress li kien il-maltemp. Fr Ray Toledo Mill-Óajja tal-komunità tas-seminarju Ûmien l-avvent fis-seminarju Nhar it-tnejn 2 ta Diçembru 2013, b ala komunità tas-seminarju, tajna bidu g aω-ωmien qaddis tal-avvent permezz tat-t abbira tal- Avvent. Din hija çelebrazzjoni tal-kelma ta Alla li matulha ssir tifsira u eωortazzjoni g al dan iω- Ωmien ta t ejjija. Fi tmiem ta din iç-çelebrazzjoni iet imbierka u esposta fil-kappella l-ikona li tmur mat-tema tas-sena. Matul din is-sena a na s-seminaristi qeg din nag rfu aktar il-preωenza ta Marija f ajjitna. Biex jg inna nag mlu dan, matul is-sena kellna serje ta erba laqg at ma Fr Ray Toledo. Mater Immaculata Nhar is-sibt 30 ta Novembru 2013, fl-okkaωjoni tal-festa tal-immakulata Kunçizzjoni saret wirja ta pitturi dwar il-madonna. Din il-wirja, bl-isem Mater Immaculata, iet organizzata fis-sala tas- Seminarju mill-a wa Óbieb tas-seminarju u l-kummisjoni Arti Sagra tad-djoçesi. B ala Ωieda mal-programm tas-soltu, matul dan iω-ωmien speçjali jsir it-talb tal-uffiççju tal-qari filg odu kmieni u ssir ukoll prietka qasira waqt il-quddiesa. Il-Lectio Divina ta nhar it-tnejn 9 ta Diçembru 2013, kienet tinkludi mag ha çelebrazzjoni penitenzjali. Matul in-novena tal-milied, il-prietka li ssir fil- Quddiesa saret mis-seminaristi stess. Dan sar bejn it-tnejn 15 ta Diçembru u l-ìimg a 20 ta Diçembru Solennità tat-tnissil bla Tebg a ta Marija Peress li din is-sena din is-solennità abtet il-óadd, fis-seminarju ç-çelebrazzjonijiet marbuta ma din il-festa saru nhar is-sibt 7 ta Diçembru A na tlabna t-talba ta Nofs il-jum, imexxija mill- Isqof. Id-Djaknu Daniel Sultana g amel il- sieb rigward din is-solennità. Wara din iç-çelebrazzjoni saret l-ikla mal-lecturers tas-seminarju. L-Akkolitat Nhar il-óadd 15 ta Diçembru 2013, fil-parroçça ta G ajnsielem ing ata l-ministeru tal-akkolitat lil 4 ACTION

5 Joseph Attard (miω-ûebbu ) u lil Mario Curmi (mix- Xag ra). Dan se waqt Quddiesa ppreseduta mill-isqof Mario Grech. Attivitajiet qabel il-milied Nhar il-ìimg a 13 ta Diçembru 2013, saret attività g all-abbatini u g all-membri tal-gruppi tal-vokazzjonijiet. Din bdiet b laqg a qasira fissala u kompliet b log ob u kompetizzjonijiet li g alihom dawk preωenti tqassmu fi tliet gruppi. L-Isqof Mario Grech Ωar lil kull grupp u f isem isseminaristi, qassam mug lil kull tifel li attenda. Ir-Revision de vie hi mument li fih a na s-seminaristi nevalwaw iω-ωmien tal-passat, fid-dawl tal-valuri li a na msej a ng ixu. Dan kien nhar l-erbg a 18 ta G id

6 Diçembru Wara iet iççelebrata quddiesa o g ar privat fil-xag ra. G al sena o ra, nhar il-óamis 19 ta Diçembru 2013, iet organizzata attività tal-milied lill-anzjani residenti f Villa San Lawrenz, f San Lawrenz. Fl-a ar jum qabel il-vaganzi, il-ìimg a 20 ta Diçembru 2013, saret l-evalwazzjoni tas-semestru. Ìiet iççelebrata Quddiesa li tmexxiet mill-isqof u li g aliha attendew il- enituri u l-a wa Óbieb tas- Seminarju. Matul il-btajjel tal-milied, imbag ad, kellna diversi servizzi litur içi fil-katidral, fosthom il-quddiesa ta Nofsillejl, il-quddiesa tat-te Deum fl-a ar tassena, u l-quddiesa fis-solennità ta Marija Omm Alla fl-1 ta Jannar Nhar is-sibt 18 ta Jannar 2013, ing ata l-awgurju tal-isqof lis-saçerdoti u dan sar fis-sala. Wara kellna t-te u l-kafè, flimkien ma ftit pasti u gallettini. Seminar ta Formazzjoni Saçerdotali Lura s-seminarju Nhar it-tlieta 7 ta Jannar 2014, bdejna t-tieni semestru g al din is-sena. Waqt il-qari spiritwali tal-ìimg a bdejna naqraw il-ktieb Don u Misteru tal-papa Ìwanni Pawlu II. Ìimg a Ekumenika Bejn it-18 u l-25 ta Jannar, fil-knisja universali jsir talb g all-g aqda bejn il-knejjes Insara. B ala komunità g exna dan il-mument nhar l-erbg a 15 ta Jannar. A na s-seminaristi attendejna g al servizz ekumeniku li sar fil-knisja ta Santu Wistin, ir-rabat. Dan is-servizz kien immexxi mill-pirjol tal-komunità Agostinjana flimkien mal-isqof Mario Grech u l-qassis Anglikan, Rev. Neill Robb. L-Awguri Bejn il-ìimg a 24 u s-sibt 25 ta Jannar 2014, saru Ωew laqg at minn Padre Amadeo Cencini fis-sala tas-seminarju. Dawn il-laqg at kienu miftu a g all-kleru kollu kif ukoll g alina s-seminaristi. EΩamijiet: qabel u wara Peress li s-seminarju tag na jgawdi minn affiljazzjoni mal-università Pontifiçja Angelicum imsemmija g al San Tumas ta Akwinu, fl-okkaωjoni tat-tifkira litur ika ta dan il-qaddis il-quddiesa ta filg odu kienet wa da solenni. L-eΩamijiet fi tmiem l-ewwel semestru saru bejn l-erbg a 29 ta Jannar u s-sibt 8 ta Frar Hija drawwa li wara l-jiem impenjattivi taleωamijiet, a na nieqfu g al tlitt ijiem ta mistrie li nqattg uhom Malta. Dawn ikunu jiem li fihom inkunu nistg u nωuru diversi postijiet ta kultura u nie du sehem f attivitajiet differenti. Fost l-o rajn, din is-sena Ωorna l-power Station ta Delimara u l-akwarju Nazzjonali ta Malta. 6 ACTION

7 Ta kull img a, fil-parroççi tag na jiltaqg u diversi studenti g al-laqg a tal-vokazzjonijiet. Nhar is-sibt 22 ta Frar 2014, dawn l-istudenti, li huma bejn il-forms 1 u 5, iltaqg u lkoll flimkien fis-seminarju g al laqg a wa da li tmexxiet misseminaristi. Wara adna xi a a flimkien u kien hemm mument ta mistrie permezz ta log ba futbol. Il-Lettorat L-g oti tal-lettorat lil Massimo Buttigieg (mill- Katidral) sar nhar il-óadd 23 ta Frar 2014, waqt Quddiesa li tmexxiet mill-isqof Mario Grech filknisja parrokkjali tal-munxar. Nhar it-tlieta 11 ta Frar 2014 re g u bdew ilkorsijiet tat-tieni semestru. Attivitajiet Vokazzjonali Matul is-sena ji u organizzati attivitajiet differenti g all-membri tal-gruppi tal-vokazzjonijiet u g allabbatini. Nhar il-óamis 20 ta Frar 2014, ilqajna fostna numru sabi ta studenti tal-forms 5 u 6 li g exu mag na ftit mumenti ta talb, l-ikla ta filg axija u l- in ta mistrie li matulu organizzajna log ba futbol. G id

8 Il-Kappillani ta Malta fis-seminarju li saret il-ìimg a, li fiha Andrew Grima ta l-esperjenza vokazzjonali tieg u, din il- img a iet fi tmiemha permezz ta laqg a li saret minn tliet seminaristi fil-muωew tas-subien tal-istess parroçça. Festa ta San ÌuΩepp Hija drawwa sabi a li fis-seminarju tag na ti i ççelebrata s-solennità ta San ÌuΩepp b ala festa komunitarja. Barra minn dan, lejlet u nhar id-19 ta Marzu tajna s-servizz tag na fil-katidral matul iç-çelebrazzjonijiet immexxija mill-isqof. Nhar it-tlieta 4 ta Marzu, xi w ud mill-kappillani Maltin kienu G awdex u ew mistiedna g allikla ta nofsinhar fis-seminarju. Kienu 7 b kollox. G all-ikla attendew ukoll l-arçiprieti ta Sannat u taω-ûebbu. Ûmien ir-randan fis-seminarju Nhar it-tlieta 4 ta Marzu filg axija, saret itt abbira tar-randan (çelebrazzjoni tal-kelma u Adorazzjoni Ewkaristika). L-g ada, l-erbg a tal-irmied, beda l-programm tar-randan li, fost l-o rajn jinkludi prietka fil-quddiesa ta filg odu, it-talba ta Nofs il-jum qabel l-ikel ta nofsinhar u t-talba tal-via Crucis filg axija. Ìest did f dan iω-ωmien huwa li kull nhar ta Tlieta nistiednu mag na g all-ikel ta nofsinhar saçerdot li jkun jg ix wa du. Nhar San ÌuΩepp ukoll re g et iet organizzata Sports Day g all-abbatini u l-membri tal-gruppi tal-vokazzjonijiet. G add ta tfal u adolexxenti kkompetew flimkien f erba gruppi, f atmosfera sabi a. Fl-a ar ing ataw tifkira ta din l-attività. Talba tal-ordinandi Nhar it-tlieta 25 ta Marzu, jum il-festa tal-lunzjata, b ala komunità tas-seminarju, iççelebrajna dan il-jum fil- Kappella tal-lunzjata f Ta Kerçem. Waqt din il-quddiesa d-djaknu Daniel Sultana g amel it-talba tieg u g allordinazzjoni presbiterali. Via Sagra u Korrezzjoni Fraterna Nhar l-erbg a 2 ta April g amilna flimkien b ala komunità l-via Sagra fuq il-g olja t G ammar. Bejn is-sibt 15 ta Marzu u l-óadd 23 ta Marzu 2014, fis-sala tas-seminarju ttellg et wirja organizzata mil-g aqda Dilettanti tal-ìimg a l-kbira. Ìimg a Vokazzjonali It-tieni img a vokazzjonali g al din is-sena saret fil-parroçça tax-xewkija bejn it-tnejn 10 u l-ìimg a 14 ta Marzu Wara l-quddiesa L-Erbg a ta wara, 9 ta April, kellna mument ie or flimkien ta Korrezzjoni Fraterna. Din iet fi tmiemha permezz ta Çelebrazzjoni Penitenzjali. Irtir tar-randan Bejn il-óadd 13 u l-erbg a 16 ta April kellna l-irtir ta Ωmien ir-randan li kien immexxi mil-e.t. Mons. Isqof AwΩiljarju Charles. J. Scicluna. 8 ACTION

9 Il-Formazzjoni DUN ALEX REFALO Marija fil- ajja tas-seminarista Id-devozzjoni lejn Marija kienet dejjem mag una mal-ispiritwalità tas-saçerdot, fi storja ta m abba ta iben lejn ommu Marija. Il-kelmiet Hawn hi ommok! (Ìw 19,27) kienu kelmiet li ntqalu lil dixxiplu tal-mulej u li kkaratterizzaw lil Marija b ala Omm id-dixxiplu, Omm is-saçerdot. Fil-formazzjoni tas-saçerdoti, fis-seminarji, iddevozzjoni lejn Marija tie u g alhekk post prominenti. Ma jonqosx mela li fis-seminarju tag na l-istudju tal-kors tal-marjolo ija, it-talba tal-an elus u tar-ruωarju, il- urnata tas-sibt b timbru marjan - bil-litur ija tal-madonna (meta dan ikun jippermetti), il-quddiesa marjana u l-via Matris fi Ωmien ir-randan, it-talba g odwija lil Marija u l-festa ad unur ta Marija Immakulata (blistatwa tag ha meqjuma fil-kappella) jsiru l-mezzi biex ikomplu jkabbru fina din l-im abba lejn Ommna Marija. Dan kollu huwa fil-linja tad-dokumenti tal-knisja dwar l-importanza tad-devozzjoni marjana filformazzjoni tas-seminaristi. Hawn hi Ommok! Din is-sena n ass il-bωonn li s-seminarju jkompli jintensifika din id-devozzjoni. Intg aωlu b ala tema tas-sena l-kelmiet li Ìesù qal lil Ìwanni minn fuq is-salib: Hawn hi Ommok!. Fid-da la talkappella tpo iet ukoll ikona ta Marija flimkien mad-dixxiplu l-ma bub li jirrappreωenta lil kull wie ed minna (ara l- ar a preçedenti tal-action nru 106). Fuq kollox, g al kull seminarista, Marija hija omm, mudell, dixxiplu u dik li takkumpanja lil kull seminarista filmixja tieg u lejn is-saçerdozju. Fid-dawl ta din ilmixja ma Marija, saret il-proposta fuq baωi libera lis-seminaristi li jag mlu l-konsagrazzjoni tag hom lil Ìesù permezz ta Marija. Kull seminarista ie mog ti l-ktieb True Devotion to Mary. With preparation for Total Consecration ta San Lwi i de Montfort. Dan ing ata b ala g ajnuna g al din ilpreparazzjoni. Stedinna wkoll lil Fr Ray Toledo li g amlilna sett ta laqg at biex ikomplu jg inuna niskopru r-ra unijiet teolo içi u spiritwali ta din id-devozzjoni. Fis-sena tal-kanonizzazzjoni tal-beatu Ìwanni Pawlu II, il-ktieb Don u Misteru, wie ed mill-kotba li kien qed jinqara nhar ta Ìimg a wara l-ikla ta filg axija, kien strument biex inkomplu nit e u f dik l-istess devozzjoni li kellu dan il-papa lejn Marija. Il-kelmiet Totus Tuus (Kollni Tieg ek) il-papa jafhom lil din ilkonsagrazzjoni bil-g ajnuna ta San Lwigi de Montfort u li, fiω-ωmien tas-seminarju tieg u, kompla j e u u jrawwam fih dan l-ispirtu. Id-devozzjoni lejn Marija fil- ajja tas-seminarista hija spjegata b mod tajjeb mill-papa Benedettu XVI meta, waqt laqg a memorabbli li saret lisseminaristi fil-world Youth Day tal-2005 f Cologne l-ìermanja, kien qal: During his time in the seminary, a particularly important process of maturation takes place in the consciousness of the young seminarian: he no longer sees the Church from the outside, but rather, as it were, from the inside, and he comes to sense that she is his home, inasmuch as she is the home of Christ, where Mary, his mother dwells. G id

10 It is Mary who shows him Jesus her Son; she introduces him and in a sense enables him to see and touch Jesus, and to take him into his arms. Mary teaches the seminarian to contemplate Jesus with the eyes of the heart and to make Jesus his very life. Each moment of seminary life can be an opportunity for loving experience of the presence of Our Lady, who introduces everyone to an encounter with Christ in the silence of meditation, prayer and fraternity. Mary helps us to meet the Lord above all in the celebration of the Eucharist, when, in the Word and in the consecrated Bread, he becomes our daily spiritual nourishment. Here is the secret of your vocation and your mission! It is kept in the Immaculate Heart of Mary, who watches over each one of you with a mother s love. Have recourse to Mary, often and with confidence. L-Ispiritwalità Marjana fis-seminarju mhijiex optional jew sempliçi devozzjoni privata. Hija spiritwalità minsu a malistess formazzjoni tas-seminarista. Talba ta Affidament lill-madonna O Marija, Omm tal-iben mag mul bniedem, u Omm elwa tieg i, ninsab hawn f ri lejk fil-bidu ta dan il-jum did: rigal kbir ie or tal-mulej! Inqieg ed f idejk u fil-qalb tieg ek lili nnifsi kollni kemm jien. Irrid inkun tieg ek fir-rieda, fil- sieb, fil-qalb, fil- isem. Bit-tjieba tieg ek ta Omm, f dan il-jum sawwar fija ajja dida: il- ajja ta Ibnek Ìesù. Nebba u mexxi, o Sultana tas-sema, bl-ispirazzjoni tieg ek ta Omm, anke l-içken g emejjel tieg i biex kull g emil tieg i ikun safi u milqug fil-waqt tas-sagrifiççju qaddis u bla tebg a. Ag milni qaddis, Omm twajba tieg i, qaddis kif iridni Ìesù u kif il-qalb tieg ek titlobni u tant tixtieq minni. Ammen. 10 ACTION

11 Mis-Sena Intermedjarja Minn G awdex g al Izabal fil-gwatemala MICHAEL GRIMA : PUERTO BARRIOS, GWATEMALA Nixtieq insellem lilkom, benefatturi tag na s-seminaristi u qarrejja tar-rivista Action. Jien isseminarista Michael Grima, mill-parroçça ta San Lawrenz, qed niktbilkom mill-gwatemala. Ninsab hawn inwettaq is-sena intermedjarja tieg i (mag rufa b ala s-sena barra). Nie u l-okkaωjoni biex insellem ukoll lill-grupp Voluntiera Lajçi Missjunarji (VLM), li bil-g ajnuna tag hom ninsab hawnhekk inwettaq din il-missjoni. Meta wie ed jisma Gwatemala dritt jassoçja dan il-post mal-missjoni u l-faqar. Il-Gwatemala tabil aqq hi art tal-missjoni. Huma tnejn issaçerdoti mid-djoçesi tag na li jinsabu hawn jaqdu l-missjoni tag hom, Dun ÌuΩepp Camilleri u Dun Anton Grech. G alina dawn g andhom ikunu Ωew eωempji ta qlub eneruωi li mhux biss g arfu jwie bu iva g as-sej a li l-mulej g amlilhom g as-saçerdozju, imma li kienu lesti wkoll i allu lil art twelidhom biex jaqdu l Alla f pajjiω fejn il-bωonn hu akbar. B al dawn l-eωempji g andna afna o rajn minn G awdex tag na, u ta dan g andna g ax inkunu grati lejn Alla. Fi triqitna lejn villa, li g alih wie ed ma jistax jasal lief bil-mixi. Min-na a tieg i, ming ajr afna pjanijiet kbar, iddeçidejt li ng addi din is-sena ta esperjenza pastorali flimkien ma Dun Anton Grech. Xtaqt nesperjenza ftit mill-fer li Ìesù jwieg ed liω- Ωag Ωug g ani meta jitolbu sabiex i alli kollox u jimxi warajh (ara Mk 10,17-22). Bla ma naf Jien, flimkien ma Dun Anton, mad-djaknu Pedro (djaknu mill-gwatemala li qed jag mel esperjenza pastorali filparroçça ma Dun Anton) u ma erba voluntiera minn Malta u bla ma rrid nemmen di à qbiωt sewwa n-nofs taω-ωmien tieg i hawn, u nista ng id li iva, stajt nesperjenza l-gost tat-telqa f idejn Alla. Hu diffiçli li fi ftit kliem nirrakkonta dak kollu li g addejt minnu kemm ilni hawn, imma nixtieq insemmilkom dettalji li mmarkaw il-mixja tieg i. Meta wie ed jitkellem dwar il-faqar, afna drabi ji uh f mo u xeni ta persuni neqsin mill-aktar affarijiet essenzjali tal- ajja: l-ilma, l-ikel, il- wejje u d-dar. Madanakollu, sfortunatament, wie ed jiltaqa ma faqar li l-effetti tieg u huma aktar profondi u jibqg u jin assu mal-mog dija taω- Ωmien. Qed nitkellem dwar il-faqar fl-edukazzjoni u l-faqar tal-valuri. Meta wie ed jesperjenza l-gwatemala jinduna li g alkemm l-ewwel tip ta faqar hu preωenti (f re juni partikulari aktar minn o rajn), it-tieni tip ta faqar hu l-aktar inkwetanti u l-aktar li qed jag mel sara. In-nuqqas ta edukazzjoni, il-vjolenzja fi dan ilfamilji; il-problema tax-xorb, il-problema tad-droga partikularment fost iω-ωg aωag, in-nuqqas taxxog ol, il-kultura li tippromwovi l-vendetta u l-qtil, il-kultura tas-serq; dawn kollha huma l- obω ta kuljum fl-art imlaqqma r-rebbieg a Eterna. X inhi r-risposta tal-knisja Kattolika quddiem dan kollu? Il-Knisja fil-gwatemala, flimkien mal-knisja tal- Amerika Çentrali u Latina, tul l-a ar snin adet G id

12 deçiωjoni li tkun Knisja tal-fardal u li to ro hi stess fil-periferija tas-soçjetà. Dan hu l-lok fejn hu me tie l-aktar id-dawl tal-evan elju. Dan il-bωonn, dan l-a ar ikkonfermawh kemm is- Sinodu tal-isqfijiet dwar l-evan elizzazzjoni l-ìdida u kif ukoll il-papa Fran isku. Permezz ta din l-esperjenza li qed nag mel, illum nista nifhem aktar xi tfisser fil-prattika to ro filperiferija. Din hi missjoni li Ìesù ta lil kull wie ed u wa da minna l-img ammdin. Mhux daqstant façli li s-saçerdot, f post tal-missjoni (fejn ilqassisin mhumiex afna, mentri l-parruççani huma eluf) jinduna bil-bωonn li jkollha kull persuna partikulari. Dun Anton hu qassis wa du f parroçça ta madwar mistax-il elf ru, li jg ixu f medda ta art kbira afna tant li, barra l-parti urbana, il-parroçça tinkludi fiha erbg a u g oxrin villa rurali. Kif jista s-saçerdot jaqdi d-dmirijiet pastorali tieg u, ji ifieri, li jkun is-samaritan ittajjeb (ara Lq 10,25-37), meta hu jinsab wa du? Fl-esperjenza tieg i fil-gwatemala, g alhekk, irnexxieli nifhem b mod konkret kif is-sej a g allmissjoni mhix hemm biss g all-qassis imma g al kull img ammed. Kemm id jista jwettaq illajk meta hu wkoll jaqdi l-missjoni tieg u u jkun samaritan it-tajjeb, evan elizzatur, fl-ambjent tieg u! Minn barra li jag mel iltu sabiex ikun qrib ilbatut, Dun Anton, bl-g ajnuna wkoll li ti i minn Malta, jipprova jwettaq pro etti soçjali li ji ieldu kontra l-ewwel tip ta faqar li semmejna. Hawn ta min isemmi l-pro etti tat-ti ie u tal- ut li huma immirati biex jg inu direttament lill-persuni tal-ir ula rurali (peress li normalment huma l-akbar vittmi tal-faqar materjali). Tg allimt, u kont di à naf mill-ftit esperjenza tieg i, li t-tieni tip ta faqar li semmejna jinsab ukoll f Malta tag na. Din l-esperjenza qed i g elni nirrifletti fuq x nista nag mel jien quddiem dan kollu. Dun Anton, minn barra li jinvesti fi pro etti li jo olqu x-xog ol, qed ja dem fuq Waqt li qed nag ti l-kors tal-kompjuter fil-parroçça. pro etti ta edukazzjoni (pereωempju qed jibni grawnd tal-futbol). Dawn huma opportunitajiet li permezz tag hom iω-ωg aωag u t-tfal jersqu qrib il-knisja, u fl-istess waqt jit arr u f valuri essenzjali g all- ajja. Tul ix-xhur li ilni hawn kelli ç-çans li nag ti sehmi f din il-missjoni tal-knisja. Dan g amiltu permezz tal-iskola tal-vaganzi mattfal, bejn Ottubru u Diçembru. Ipparteçipajt ukoll fi musical li Ω-Ωg aωag tellg u f Diçembru li g adda. Kelli l-opportunità li minn Jannar li g adda nibda noffri kors baωiku fl-uωu talkompjuter g al kull min hu interessat. Kemm hi a a sabi a li wie ed jaqsam it-talenti tieg u man-nies ta madwaru! Opportunità sabi a li joffri post tal-missjoni hi li wie ed imiss b idejh il- eneroωità eωemplari tal-poplu Malti u G awdxi. Jien kelli x-xorti li ng ix dan kollu di à minn qabel ma ejt hawn fil-gwatemala (peress li kienu afna n-nies li avviçinawni biex mill-qalb joffru l-kontribut finanzjaru tag hom g all-missjoni). Kemm ilni hawn komplejt napprezza aktar din l-im abba tal-maltin g all-missjoni peress li kont preωenti g all-wasla ta Ωew kontejners mimlijin b kull xorta ta g ajnuna. Kelli x-xorti wkoll li, ma Dun Anton, nilqa diversi persuni minn Malta li allew kollox warajhom biex iwettqu idma volontarja. Óa a li laqtitni kienet li l-persuni kollha li ew kienu kbar fletà, u dan kien i eg lni nistaqsi: minn fejn jirnexxilhom i ibu din l-ener ija u l-motivazzjoni kollha? Hija l-im abba li ssuqna, hekk tg idilna l-kelma ta Alla. Jien çert li l-im abba biss tista tkun li twassal lill-bniedem biex imur lil hinn millimitazzjonijiet tieg u u jg in lil min hu fil-bωonn. G all-grazzja ta Alla huma afna l-persuni li jag Ωlu li joffru lilhom infushom biex ikunu verament samaritani tajba g all-o rajn. Jien nitg axxaq meta nsir naf li hawn diversi Ωg aωag li jit ajru g al esperjenzi b al dawn. Iva, illum nikkonferma li hu worth it li wie ed jag mel l-esperjenza tal-missjoni! Iva, hu worth it li quddiem is-sej a tal-mulej wie ed iwie eb iva! Xejn m hu mitluf mal-mulej! Nixtieq irrodd ajr lil Alla li g o bu jsejja li biex nag mel din l-esperjenza. Nirringrazzja lill-formators tas-seminarju li g enuni nwie eb iva g al din is-sej a u lil Dun Anton Grech li g o bu jilqag ni. Grazzi speçjali tmur lill- Grupp Voluntiera Lajçi Missjunarji (VLM) li g o bu jsostni lili u jsostnu lil afna lajçi o ra fil-bωonnijiet lo istiçi li jitolbu dawn l-esperjenzi missjunarji. Grazzi wkoll lilkom benefatturi tas- Seminarju li dejjem iωωommu lilna s-seminaristi fittalb tag kom. Nixtiqilkom G id qaddis! 12 ACTION

13 L-Esperjenza tieg i tas-sena Intermedjarja CHRISTIAN MIFSUD: BRESCIA, ITALJA G addew iktar minn sitt xhur minn meta bdejt l-esperjenza tieg i tas-sena intermedjarja, sena li, g alkemm di à kelli jiel minn qabel ta x tista toffrili, mhix nieqsa minn sorpri Ωi u esperjenzi odda. Din is-sena qed ng addiha fil-parroçça ta Ospitaletto, ra al ta madwar 15-il elf ru li jinsab fil-provinçja ta Brescia, fl-italja. L-esperjenza li qed nag mel hija wa da pastorali. Ir-realtà Ωag Ωug a tal-oratorju fi dan il-parroçça hija qawwija u hija, tista tg id, dik ewlenija. Matul il- img a jkolli ç-çans nie u sehem u nsegwi w ud mill-attivitajiet pastorali fi dan l-istess parroçça. Nista ng id li, b ala attività, hija wa da diversa u m allta sew, u ddur prinçipalment madwar il- ajja kateketika u edukattiva tal-oratorju. Barra minn hekk ikolli ç-çans ukoll nattendi gruppi organizzativi fi dan l-istess parroçça, b al-laqg at presbiterali, Ir-realtà Ωag Ωug a tal- Oratorju fi dan il-parroçça hija qawwija u hija, tista tg id, dik ewlenija. il-kunsill parrokkjali, l-equipes tal-pre-adolexxenti (11-13-il sena) u tal-adolexxenti (14-17-il sena). Ta kull img a g andi l-opportunità, flimkien ma katekista o ra, insegwi t-tfal li qeg din jippreparaw ru hom biex jirçievu l-ewwel tqarbina u l-griωma tal-isqof f Novembru li ej. Ma Ωg aωag o ra, nipprepara u nsegwi wie ed mill-gruppi taladolexxenti li jiltaqa darba f img a g allaqg at ta formazzjoni. Nattendi wkoll il-grupp taω-ωg aωag, xi laqg at tal-koppji miωωew a, u g andi esperjenza marbuta mad-dinja tal-iscouts u ta gruppi o ra. Li niltaqa ma diversi Ωg aωag daqsi, b g aωliet ta toroq, olm u xewqat differenti, flimkien malesperjenzi l-o ra, fl-a ar mill-a ar, ikomplu jg inuni fil-g an prinçipali tas-sena intermedjarja, u nag raf a jar lili nnifsi, fejn qieg ed u d-dixxerniment vokazzjanali li wie ed mistieden kontinwament ikompli jag mel. Barra mill- ajja pastorali fi dan dan ir-ra al, darba fil- img a qed jkolli ç-çans nag mel esperjenza totalment differenti minn dik pastorali parrokkjali. Fil-periferija tar-ra al teωisti komunità edukattiva li ta dem ma adolexxenti u Ωg aωag li sfortunatament, kawωa ta toroq li g addew minnhom, qed jiskontaw sentenza ta abs. Nista ng id li daqs kemm hemm esperjenzi differenti, daqshekk ie or hemm varjetà ta reati kriminali, anke jekk l-età hija dik ta bejn 13 u 21 sena. Filwaqt li huma jiskuntaw is-sentenza tag hom fi dan din il-komunità minflok fil- abs, huma jkollhom çans ja dmu u jistudjaw, kemm fl-istess dar imma anke barra. Ix-xog ol ivarja sew, minn xog ol fir-razzett-skola li fih varjetà ta annimali, G id

14 sa xog ol fid-dar u xog ol li jigi pprovdut minn aωjendi o ra. Darba fil- img a jkolli çans inqatta l- urnata kollha mag hom biex, filwaqt li na dem u nqatta l- in mag hom, insir nafhom, nismag hom u naqsam l-esperjenza mag hom. Barra minn dan, fi ranet o ra nattendi l-laqg at formattivi u organizzativi tal-edukaturi tal-istess dar. Dawn, b tant dedikazzjoni, im abba u eωempju, jag mlu minn kollox biex jippruvaw jo or u is-sabi u l-poωittiv tal-persuna, hekk li, mag ha u g aliha, jibnu futur a jar u mimli tama. Hija okkaωjoni li tlaqqag ni ma dawn l-esperjenzi tal-faqar tal-bniedem u massabi u l-limiti li kull wie ed minna j orr. Huma mumenti meta nista nersaq iktar viçin ta dawn il-persuni u nag raf li, ta t dik it-tbatija u l-fra ilità, xorta hemm persuna b qalb talla am, bis-sbu ija tag ha u li taf t obb u tapprezza. Fl-a ar mill-a ar, nirringrazzja l-alla li ninsab kuntent blesperjenza li pprovdieli u li qed nag mel, esperjenza li kull ma jmur g addejja malajr, imma li hi dejjem dida u Ωgur li se t alli t-timbru tag ha f ajti. Minn qalbi nawgura l-g id it-tajjeb lil kul add! Fejn Inti Sejjer? CARL SCERRI: MODENA, ITALJA Il-Malti jg id tajjeb illi Ω-Ωmien itir u effettivament dak illi illum jidher b ala futur ma jdumx ma jinbidel f passat. Hekk ukoll l-esperjenza tas-sena barra, dik li kont in ares lejha dejjem fi prospettiva futura, illum di à g ext aktar minn nofsha. Hekk kif inhi l-konswetudini, f dan l-artiklu nixtieq naqsam mag kom ftit mill-esperjenzi tas-sena intermedjarja tieg i. Nixtieq nag mel dan billi nitlaq mill-punt li minnu beda kollox, il-mistoqsija, b mod partikolari l-mistoqsija Fejn int sejjer? Hija l-mistoqsija li normalment wie ed jag mel meta jkun ser jinfired minn xi add; fejn int sejjer?. Hija l-mistoqsija li jag mlu lil xulxin Ωew persuni li jiltaqg u fl-ajruport: fejn int sejjer? Hija l-mistoqsija li jag mlu lil xulxin Ωew Ωg aωag huma u j arsu lejn il-futur tag hom: fejn int sejjer? Bla dubju hija l-mistoqsija li s-seminarista jsib ma wiççu fit-tielet sena. Mistoqsija li jag mluhielu afna nies u li hu jag mel lilu nnifsu: Fejn sejjer g as-sena barra? Hija l-mistoqsija li minnha jitlaq kollox. Hija l-mistoqsija li tipprovoka lis-seminarista biex jibda jist arre x tip ta esperjenza jixtieq jag mel u biex finalment, flimkien mas-superjuri, jasal biex jiddeçiedi effettivament fejn ser imur. Niftakar li anke jien, sena ilu, kont qieg ed nistaqsi lili nnifsi fejn ser immur u niftakar kif finalment stajt nag ti risposta lil dik il-mistoqsija: sejjer fil-parroçça ta Campogalliano fid-djoçesi ta Modena. Però fil-verità din irrisposta ftit tag mel differenza g aliex niftakar illi f Settembru, meta tajt bidu g as-sena intermedjarja, kont naf tajjeb l-isem tal-post fejn kont sejjer imma ftit kont naf ma xiex ser niltaqa la nasal. Allura nista ng id illi kont g adni afna l bog od milli nag ti twe iba g all-mistqosija fejn int sejjer? Il-mistoqsija fejn int sejjer? tidher wa da pjuttost sempliçi, però fil-verita huma diversi l-modi kif wie ed jag Ωel li jwie eb din il-mistoqsija. Primarjament wie ed jibda jwie eb din il-mistoqsija billi jibda mill-post li fih ikun ser imur. Niftakar illi s-sena l-o ra jien kont urejt ix-xewqa illi, g assena intermedjarja, immur fi djoçesi fl-italja ta fuq. Wara diversi kuntatti ie deçiω illi mmur fiddjoçesi ta Modena, fl-emilia Romagna, fil-parroçça ta Campogalliano parroçça li fiha 8,000 ru. Hija parroçça trankwilla imma fl-istess in ajja. 14 ACTION

15 Jien ninsab impenjat b mod partikolari fl-oratorju fejn niωvol i l-irwol ta edukatur, fil-katekiωmu fejn insegwi Ωew gruppi tat-tfal, fil-gruppi taω- Ωg aωag tal-parroçça, fil-caritas Parrokkjali, filkor tal-parroçça u anke fil-litur ija. Niftakar illi meta kont iωg ar u kont g adni nattendi l-iskola sekondarja, fil-klassi tat-taljan konna nistudjaw l-istejjer elwin dwar Don Camillo u Peppone, miktuba minn Giovanni Guareschi. Ta min jg id illi dawn l-istejjer huma ambjentati fir-re jun li fih qieg ed ng ix jien u l-konflitt bejn ir-reli jon u l-antiklerikaliωmu u s-sekulariωmu illi jispikka fl-istejjer fittizji ta Guareschi, g adu jin ass sew fis-soçjetà illi fi danha jien qieg ed nag mel l-esperjenza tas-sena intermedjarja. Nemmen illi l-fenomenu tas-sekolarizazzjoni m g andux ikun ta impediment g all-knisja, imma anzi g andu jservi ta okkaωjoni biex nevalwaw mill- did il-metodi pastorali tag na. F dan ir-rigward, il-parroçça ta Campogalliano pproponiet metodu did ta katekiωmu li hu mibni fuq mixja parallela bejn ittfal u l- enituri tag hom. Huwa metodu, mo luq f Verona minn çertu Enzo Biemmi, li jfittex illi permezz tal-katekeωi tal-ulied jil aq anke lill- enituri tag hom u jwassal il-messa tal-van elu anke lillindividwi li jkunu tbieg du mill-knisja. Nammetti illi g alija hija okkaωjoni sabiex nag raf aktar kemm il-messa ta Kristu huwa vuçi li g adha tkellem u tmiss il-qlub tal-bnedmin, anke meta dawn ikunu ilhom snin ma jixirfu fuq l-g atba tal-knisja. Wie ed jista jag Ωel li jirrispondi g all-mistoqsija fejn inti sejjer? anke billi jag mel riferiment g annies illi mag hom ser jiltaqa fil-post fejn ikun sejjer. Bla dubju, is-sena barra laqqg etni ma afna uçu differenti, fosthom iω-ωg aωag li jattendu l-oratorju, it-tfal tal-katekiωmu, il-familji tal-parroçça lkoll persuni illi, b xi mod jew ie or, i allu timbru fuq din l-esperjenza li qed ng ix. Bla dubju iωda il-persuni l-iktar g eωieω li ltqajt mag hom matul din is-sena huma l-qassisin illi ng ix mag hom. Ta min jg id illi matul l-esperjenza tieg i hawn, f Campogalliano, jiena qieg ed ng ix ma grupp ta qassisin, wie ed minnhom il-kappillan, illi aktar minn g axar snin ilu g amlu l-g aωla li jg ixu ajja fraterna u komunitarja flimkien. Din il- ajja komunitarja mibnija fuq il- biberija mhijiex riservata biss g al xi mument sporadiku, imma hija g aωla li t addan fiha kull mument tal- ajja, ibda mill-mument tattalb u spiçça fil-mument tal-ikel. Hija g aωla li tpo i fis-se dak li jg id is-salm 133 Kemm hi a a sabi a u elwa, li l-a wa jg ammru flimkien! (Slm 133,1). G alija dawn is-saçerdoti huma xhieda kontinwa ta saçerdozju mg ix b mod san u uman. Nammetti illi bl-eωempju tag hom huma jg inuni nag raf il-wiçç sabi tas-saçerdozju. Wara dawn is-sitt xhur li ilni ng ix fi dan din il-komunità n oss illi l- ajja komunitarja mhijiex essenzjali g all- ajja saçerdotali, imma bla dubju nemmen illi l- ajja komunitarja u fraterna tag ti afna aktar sens u valur lill-istess saçerdozju. Wie ed façilment jag Ωel illi jwie eb g allmistoqsija fejn int sejjer? billi jitkellem fuq affarijiet esterni b al ma huma l-post u n-nies li wie ed jiltaqa mag hom. Però n oss illi din ilmistoqsija tinkludi anke dimensjoni interjuri u eωistenzjali. Wie ed mill-iskopijiet tas-seminarju, u daqstant ie or tas-sena intermedjarja, huwa d-dixxerniment. Nemmen li, fl-esperjenza tas-sena intermedjarja, il-post u n-nies li wie ed jiltaqa mag hom huma fierg a jekk dawn ma jwasslux lil dak li jkun biex jag mel mixja ta dixxerniment - jekk ma jwassluhx biex jistaqsi lilu nnifsu fejn int sejjer b ajtek? Nista ng id illi din hi l-mistoqsija: fejn int sejjer?, li bl-g ajnuna ta diversi persuni qieg ed nipprova nwie eb matul din is-sena, hija l-istess domanda li d-dixxipli g amlu lil Ìesù fla ar ikla; Mg allem fejn int sejjer? (Ìw 13, 36) u hija proprju f relazzjoni ma Ìesù, l-img allem tad-dixxerniment, illi nasal biex insib twe iba g al din il-mistoqsija. B hekk, b fiduçja fih, il-mistoqsija tieg i ma tibqax iωjed: fejn inti sejjer? imma tinbidel f Mulej fejn ser te odni? Finalment in oss li wie ed façilment jitlaq lejn is-sena barra b lista twila ta xewqat u g anijiet li wie ed ikun jixtieq iwettaq. IΩda llum in oss illi, fuq kollox, is-sena barra hija vja li g alih titlaq mill-mistoqsija: fejn inti sejjer? u li jwasslek f postijiet u sitwazzjonijiet li qatt ma tkun lomt li ser tesperjenza. Bla dubju, l-importanti huwa li wie ed jg ix dan il-vja b sens ta libertà, apertura u fiduçja fih innifsu, fil-persuni ta madwaru u fuq kollox f Alla. F dan id-dawl ji ini f mo i dak li jg id Ernest Hemingway: It is good to have an end to journey toward; but it is the journey that matters, in the end. G id

16 Pa na Vokazzjonali MARIO MERCIECA Intervista mad-djaknu Daniel Sultana Meta jisimg u bil-kelma Vokazzjoni, afna drabi n-nies jassoççjawha mas-saçerdozju. Int kif tiddeskrivi l- Vokazzjoni? Ming ajr dubju, is-saçerdozju huwa vokazzjoni. L-ittra lil-lhud tg id li add m g andu jie u b idejh dan il- ie g alih innifsu, imma biss min hu msejja minn Alla (5,4). Jekk qed insemmu l-kliem, minflok vokazzjoni wie ed jista juωa sej a. Issa biex ikun hemm sej a, irid ikun hemm g all-inqas Ωew persuni: min isejja, u min ji i msejja. G alina l-insara, dak li jsejja huwa Alla, u dak li ji i msejja huwa l-bniedem. Mela l-vokazzjoni mhix xi a a li Alla jimponiha fuq il-bniedem. Lanqas hija xi a a li jag Ωel il-bniedem skont ilgosti tieg u, imma hija stedina minn Alla li titlob twe iba ming and il-bniedem. Barra minn dan, il-kelma sej a turina xi a a o ra. Jekk xi add isejja lil xi add ie or, dan ikun jistennih li jersaq lejh. G aldaqstant, meta nitkellem dwar vokazzjoni, jiena ma nifhimx xi a a li wie ed irid imur biex jag mel. Bilmaqlub, min ji i msejja ma jridx imur, imma jrid jersaq lejn min qed isejja lu. Fi kliem ie or, Alla jsejja biex il-bniedem isir xi a a u mhux biex jag mel xi a a dak li g andu jag mel jiddependi minn dak li jsir. Jekk isir saçerdot, jag mel dak li hu proprju ta saçerdot; jekk isir ra el tal-familja, jag mel dak li hu proprju ta ra el tal-familja. Dan kollu, allura, jitlob li l-bniedem jisma dak li Alla jrid minnu. U mhux biss: Irid ukoll iwie eb g al dik l-istedina. Il-Vokazzjoni jew is-sej a ma ti ix f daqqa. Tista tg idli kif int assejt li l-mulej qieg ed isejja lek g al din it-triq? Tassew li ma ti ix f daqqa la tisma s-sej a f daqqa, u lanqas twie eb malli tismag ha! Kull sej a hija storja, hija proçess li jibqa dejjem g addej. Minkejja li nemmen li Alla sejja li sa minn uf ommi, jien nara l-ewwel pass ta din l-istorja fil-grupp talabbatini tal-parroçça tieg i tax- Xag ra. Kienu s abi tal-iskola, li kienu huma stess abbatini, li ajruni nid ol membru ta dan il-grupp. Il- ajra kibret aktar u aktar x in bdejt inqatta afna in fiç-çentru tal-vokazzjonijiet tag hom. Dan wassalni biex f Diçembru tal-form 1 tieg i, sirt abbati. B ala abbati, minbarra s-servizzi fil-knisja u l-impenji fl-attivitajiet taç-çentru, kelli Ωew appuntamenti fil- img a u Ωew appuntamenti fis-sena li g enuni nag raf dejjem aktar dak li Alla kien fassal g alija. IΩ-Ωew appuntamenti ta kull img a kienu l-laqg a tal-vokazzjonijiet kull nhar ta Sibt, u l-adorazzjoni Ewkaristika kull nhar ta Óamis. G alkemm ma niftakarx kulma smajt fil-laqg at tas-sibt anke jekk g andi tifkiriet ta riflessjonijiet sbie li g adni ng oωω sallum jiena çert li dawn il-laqg at kienu ta g ajnuna g alija biex insir aktar mid la tal- Kelma ta Alla, tat-talb, tal-litur ija, u hekk nitg allem inkun aktar attent g al kulma ji ri madwari. Min-na a l-o ra, l-adorazzjoni 16 ACTION

17 tal-óamis kienet mument mill-a jar x in stajt inpo i quddiem Ìesù x-xewqat u l- sibijiet tieg i. IΩ-Ωew appuntamenti ta kull sena kienu Ω-Ωew irtiri li kont nag mel malgrupp tal-vokazzjonijiet fi Ωmien l-avvent u r-randan. Minbarra li kienu jkunu mumenti qawwija ta smig u talb, dawn l-irtiri wrewni xi a a o ra: li Alla g andu pjan uniku g al kull bniedem. KwaΩi kull darba, l-arçipriet kien jintroduçi dan l-irtir billi j ibna konxji li Alla ried lilna hemm dakinhar kien jg id ukoll jekk hemm studenti o ra daqsna li huma aktar tajbin minna. Meta kont fis-sixth form imbag ad, kont mistieden nattendi l-preseminarju. Hemm iltqajt ma studenti o ra li, b ali, kienu qed ifittxu dak li Alla ried minnhom. Dan kien biωωejjed biex jag tini kura u sostenn. Aktar ma kbirt, aktar kelli mistoqsijiet u xewqat. Ta g ajnuna kbira kien ukoll id-direttur spiritwali li mieg u kont niltaqa kull tant. Ûgur li tul is-snin ta formazzjoni ewwa s-seminarju bqajt tistaqsi jekk din hix it-triq li l-mulej irid minnek. Quddiem dawn ilmistoqsijiet kollha, fejn u kif kont issib it-twe ibiet li lilek kienu jserr uk? Kif g edt tajjeb, il-mistoqsijiet huma a a wa da mas-seminarju u kull seminarist jibqa jixtieq li jirçievi xi twe iba. Imma aktar minn hekk, tibqa dejjem il-mistoqsija ta Alla lilu u li g aliha jrid iwie eb hu. Meta n ares lura, nara li nista ni bor il-mistoqsijiet kollha fi tlieta. L-ewwel wa da hija dik li semmejt int: Jien Ωgur li Alla qed isejja li g al din il- ajja? Din eg litni nag mel memorja minn dawk issinjali kollha li bihom inqeda Alla biex lili jurini li, iva, din kienet is-sej a tieg u g alija u mhux biss, imma wasslitni wkoll biex noqg od attent g al dawk is-sinjali li kien qed jag tini fil-preωent. Fil-fatt, it-twe iba g al din il-mistoqsija ar et mill-hena tal-qalb li jakkumpanjani, hena li mhux dejjem jin ass u jidher, imma li huwa don li Alla tani b ala sinjal tieg u. Jekk jien kuntent (anke fit-taqlib ta çerti mumenti), sinjal li jien f posti, fejn g andi nkun. Minkejja kollox, wie ed qatt ma jkun Ωgur mis-sej a, imma Ωgur li jista jkun konvint minnha. Imma anke meta kont konvint minn dak li Alla ried minni, xorta jibqa Ωew mistoqsijiet o ra: jekk jaqbillix nimxi wara l-mulej u jekk iniex kapaçi nimxi warajh. Biex nimxi f din it-triq ridt bilfors in alli afna affarijiet warajja. Imma dik l-hena tal-qalb li semmejt dejjem kienet biωωejjed biex taqleb il-miωien. Dwar jekk iniex kapaçi jew le, g enitni afna talba qasira li kont smajt f wa da mil-laqg at talvokazzjonijiet: Mulej inti tafni, u t obbni afna! Meta, bil-fidi, kont nag raf li Alla jaf lil min g aωel, allura kont nafda fih u mhux fil-kapaçitajiet foqra tieg i. La jafni, u xorta g aωilni, allura m g andix g ax ninkwieta lief biex nibqa marbut mieg u. Dan kollu ma jfissirx li dawn il-mistoqsijiet siktu! Imma jfisser li ebda mistoqsija ma g andha taqtag li qalbi. Illum li tinsab biss ftit img at il bog od mill-ordinazzjoni Saçerdotali tieg ek, x inhuma s-sentimenti tieg ek? Is-sentimenti huma m allta: mal-fer u r-radd il- ajr hemm ukoll ftit biωa. Jien nibqa dejjem dg ajjef, u n oss li g andi nistinka biex qatt ma nieqaf na dem mal-grazzja tal-ordinazzjoni li se nirçievi. Naf li je tie li nibqa attent g al dak li Alla jrid minni, u li kuljum ner a nwie eb g allistendina li qed jag milli. Imma anke jekk il- arra hija tal-fu ar, l-aktar a a importanti hu dak li se jissawwab o fiha: id-don kbir tal-vokazzjoni u tas-sagrament tal- Ordni. Dan iwassalni g ar-radd il- ajr l Alla tad-don kbir li se jafdali. Is-sentiment ta radd il- ajr huwa wkoll g al dawk il-persuni kollha li, bl-eωempju, bil-kliem jew bl-g emil, g enuni nasal hawn. U x qed tistenna la darba tkun ordnat Saçerdot? Inkun kuntent jekk Alla jinqeda bija biex jasal g and addie or u jimlielu qalbu. Kif u x fatta n allih f idejh. G id

18 Ad Multos Annos Kan. Anton Refalo 25 sena Dun Anton Refalo twieled ix-xag ra nhar id-19 ta Jannar 1963 minn Mikiel u Marija Rapa u kien mg ammed fil-baωilika ta Marija Bambina. Huwa beda l-edukazzjoni primarja tieg u fl-iskola Primarja tax-xag ra u kompla l-edukazzjoni sekondarja fis-seminarju Minuri. Minn hawn g adda g as-seminarju Ma uri tal-qalb ta Ìesù u ie ordnat saçerdot minn Mons Isqof Nikol Ì. Cauchi nhar l-24 ta Ìunju Fl-1 ta Novembru tal-istess sena beda l- idma pastorali tieg u b ala viçi kappillan fil-parroçça ta Santa Marija f Manhasset ewwa d-djoçesi ta Long Island, fi New York. Fit-tmien snin li g amel fil-parroçça ta Santa Marija, Dun Anton wettaq diversi ministeri fosthom dawk ta chaplain tal-iskola primarja u dik sekondarja fi dan l-istess parroç ça. Huwa ta l-kontribut tieg u f diversi realtajiet ta formazzjoni b alma huma dawk taω-ωg aωag, tal-katekumenat (RCIA), tal-koppji g arajjes (Pre-Cana) u tal- enituri qabel il- Mag mudija ta wliedhom (Pre-Baptism Program). Fil-qasam tal-pastorali tat-tfal, Dun Anton kien il-moderatur tad-duttrina tat-tfal g all-ewwel Tqarbina u l-konfermazzjoni. Fuq baωi djoçesana Dun Anton ta l-kontribut siewi tieg u fil-long Island Coalition for Life u kien strumentali biex ji u organizzati seminars dwar ir-rispett lejn il- ajja mit-tnissil sal-mewt. Kien ukoll mag Ωul biex jag mel parti mit-task Force Against Substance Abuse fl-iskejjel primarji u sekondarji ta Manhasset wara li kiseb iddiploma mill-kors offrut f Molloy College dwar prevenzjoni u kura. Wara tmien snin fil-parroçça ta Santa Marija, Dun Anton ie mibg ut b ala viçi kappillan fil-parroçça ta St Edward s f Syosset u dan fi Ωmien meta kienu qeg din fil-bidu tag hom il-pjanijiet g all-bini ta Knisja dida. Huwa wettaq idma ta chaplain kemm fl-iskola primarja tal-parroçça, kif ukoll fl-iskola sekondarja Mercy High School. Lura f G awdex fis-sena 1999, Dun Anton in atar minn Mons. Isqof Nikol Cauchi b ala PRO tal-kurja u delegat tal-isqof fl-uffiççju Mezzi Kommunkazzjoni Soçjali, idma li huwa kompla sa tmiem is-sena li g addiet. Kien mitlub ukoll biex jag ti s-servizz tieg u fis-santwarju Ta Pinu, kontribut li huwa ta g al tliet snin. F Marzu tal-2006 Mons Isqof Mario Grech atar lil Dun Anton b ala Rettur tal-knisja ta Ìesù Nazzarenu, idma li g adu jwettaq sal-lum, flimkien ma idma ta Religious Counsellor fl-iskola Aguis De Soldanis fil-belt Victoria. Kan. Joseph Said 25 sena Dun Joseph Said twieled fir-ra al ta Ó Attard Malta fit-23 t April Wara li attenda l-iskola Primarja fix-xag ra u l-iskola Sekondarja fis-seminarju Minuri, fl-1982, da al fis-seminarju Ma uri biex jibda l-kors fil-filosofija u t-teolo ija g all-formazzjoni saçedotali. Fl-1985, g all-esperjenza tas-sena intermedjarja, mar fid-djoçesi ta New Jersey fil-parroçça ta St Agnes (Blackwood). Ìie ordnat djaknu fil-25 ta Ìunju 1988 u rçieva l-ordinazzjoni presbiterali mill-isqof Nikol Ì. Cauchi fl-24 ta Ìunju Wara l-ordinazzjoni saçerdotali tieg u, Dun Joseph mar Ruma fil-parroçça ta Santa Luçija fejn serva b ala viçi kappillan sas-sena Kiseb il-liçenzjat fit-teolo ija Pastorali mill- Università Lateranensi. Lura fid-djoçesi ta G awdex serva b ala viçi kappillan fil-parroçça tax-xag ra. F Novembru tas-sena 2000 mar jag mel esperjenza pastorali fid-djoçesi ta Frosinone - Veroli - Ferentino. F din id-djoçesi, fejn jinsab b alissa, huwa serva b ala viçi kappillan fil-parroçça ta Sant Antnin ta Padova, kappillan fil-parroçça tal-papa San Piju X, kien responsabbli mill-pastorali taω-ωg aωag u filpreωent huwa kappillan ta Ωew parroççi: Santa Maria Maggiore u San Rokku. Dun Joseph huwa wkoll kappillan tal-pulizija Taljana fil-provinçja ta Frosinone u direttur spiritwali tal-pellegrina i organizzati mill-opera Romana Pellegrinaggi. 18 ACTION

19 Kan. Manwel Buttigieg 25 sena Dun Manwel Buttigieg twieled fil-belt Victoria minn Karmnu u Ìor a mwielda Spiteri, fl-24 t Ottubru Óa l-edukazzjoni tieg u fl-iskola Primarja tar-rabat u dik sekondarja fl-iskola tas- Seminarju Minuri tal-qalb ta Ìesù. Wara huwa beda l-formazzjoni tieg u g as-saçerdozju fis- Seminarju Ma uri tal-qalb ta Ìesù. Ìie ordnat saçerdot minn Mons. Isqof Nikol Ì. Cauchi fil-katidral ta G awdex, nhar l-24 ta Ìunju 1989, solennità ta San Ìwann Battista. Fid-9 ta Lulju 1989, iççelebra l- Prima Messa fil-baωilika ta San Ìor Martri, Victoria. Huwa beda l-ministeru pastorali tieg u b ala vigarju parrokkjali fil-parroçça ta San Ìor Martri, fi Ωmien l-arçipriet Mons. Salvu Borg fejn dam erba snin. G al seba snin huwa g allem il-malti u r-reli jon fl-iskola Sekondarja Ninu Cremona fil-belt Victoria. Fis-sena 2000 huwa beda l- idma tieg u fl-uffiççju Missjunarju u fl-arkivju tal-kurja tal-isqof. Fis-17 ta Lulju 2009 a l-pussess b ala Kanoniku effettiv tal-kolle jata ta San Ìor Martri minn Mons. Isqof Mario Grech. Mons. Carmelo Mercieca 50 sena Dun Karm Mercieca twieled fil-25 ta Settembru 1941, fir-ra al tax-xewkija, minn Marçell u TereΩina imwielda Xuereb. Ìie mg ammed wkoll fil-parroçça tax-xewkija. Hu rçieva l-edukazzjoni tieg u fl-iskola Primarja tax-xewkija, u wara hu ssokta l-edukazzjoni tieg u fis-seminarju Minuri u aktar tard f dak Ma uri ta G awdex. Kien proprju fil-5 ta April 1964 illi, fl-età ta 23 sena, huwa ie ordnat saçerdot mill-isqof ta G awdex Mons. ÌuΩeppi Pace. Immedjatament wara l-ordinazzjoni presbiterali tieg u, l-isqof Pace atar lil Dun Karm b ala l-persuna responsabbli mill- Oratorju Don Bosco fir-rabat. Kien ukoll ma tur b ala Viçi Kappillan tal-parroççi tar- Rabat, b mod partikulari f dik ta San Ìor Martri. Mal- atra ta Mons. Nikol Ì. Cauchi b ala Amministratur Apostoliku g al G awdex, Dun Karm ie msejja ukoll biex ja dem f diversi kummissjonijiet tal-kurja, fosthom fil-kummissjoni Kateketika, biex jorganizza l-metodu tat-tag lim Nisrani fid-djoçesi. Mons. Isqof Cauchi g o bu ja tar lil Dun Karm Mercieca b ala Arçipriet tax-xewkija fl-età ta 31 sena, nhar is-6 ta Frar 1972, uffiççju li g adu jaqdih bl-akbar dedikazzjoni sal- urnata tal-lum. Mons. Ìor Tabone 50 sena Dun Ìor Tabone twieled fil-15 ta Settembru 1940 fir-rabat G awdex, l-ewwel wild ta Ìanni Tabone, furnar mag ruf fir-rabat u ÌuΩeppa, mwielda Vassallo. Attenda l-iskola Primarja tal-gvern fir-rabat u wara, fl-1951 da al fil-liçeo. F Settembru 1957 beda l-kors tieg u fis-seminarju u fil-5 t April, 1964 kien ordnat saçerdot minn Mons. Isqof ÌuΩeppi Pace fil-katidral ta G awdex. Malli spiçça mis-seminarju, Dun Ìor ie ma tur Kappillan tal-kor fil-katidral u kien ukoll jg in fil- idma parrokkjali tal-katidral. Ftit wara n atar ukoll Çerimonier tal-kapitlu Katidrali u fl-1976 in atar Çerimonier Djoçesan. G al afna Ωmien kien membru tal-kummissjoni Litur ika Djoçesana. Fil- ajja parrokkjali, Dun Ìor kien dejjem assidwu g aç-çelebrazzjoni tal-quddies, fil-qrar u f attivitajiet kulturali li kienu ji u organizzati mill-parroçça minn Ωmien g al ie or. Minn tfulitu, Dun Ìor kien jattendi l-qasam tal-museum tar-rabat, minn fejn irçieva edukazzjoni Nisranija soda. Kien ukoll inkorporat b ala soçju f din is-soçjetà tad-duttrina Nisranija. Fl-a ar snin tas-seminarju beda jattendi l-oratorju Don Bosco, dik il- abta ta t it-tmexxija tas-salesjani. Meta dawn tal-a ar kellhom jitilqu minn G awdex, Dun Ìor kien wie ed minn grupp Ωg ir ta saçerdoti li avviçinaw lil Mons. Isqof ÌuΩeppi Pace u talbuh il-permess biex ikomplu jift u l-oratorju u jmexxuh fuq l-istil tas-salesjani, g all- id tat-tfal u taω-ωg aωag Rabtin. G al afna snin Dun Ìor adem l-oratorju fil-kamp tal-katekiωmu u tal-palk. Kien ukoll jie u sieb jorganizza l-kappella kif jixraq. Sal-lum stess, Dun Ìor g adu jag ti l-g ajnuna tieg u fil- idma tal-oratorju. G id

20 Siltiet mid-diskorsi tal-papa Fran isku lis-saçerdoti u lis-seminaristi Mi bura minn JOSEPH ATTARD LAQGÓA MAS-SEMINARISTI U N-NOVIZZI: KLIEM TAL-QDUSIJA TIEGÓU L-PAPA FRANÌISKU, SALA PAWLU VI: IS-SIBT 6 TA LULJU 2013 Nixtieq ng idilkom kelma, u kelma ta fer. Kull fejn hemm dawk li huma kkonsagrati, is-seminaristi, ir-reli juzi u Ω-Ωg aωag, hemm il-fer! Il-fer li tkunu friski, odda, huwa l-fer li timxu wara Ìesù; il-fer li jag tikom l-ispirtu s-santu mhuwiex fer tad-dinja.... X fer! Fejn jitwieled il-fer? Il-fer veru ma ji ix mill-affarijiet li g andi, le! Jitwieled millaqg a, mir-relazzjoni mal-o rajn, jitwieled meta n ossuna aççettati, meta n ossuna li qeg din jifhmuna, ma buba. Ilfer jitwieled meta t ossok tg id: Inti importanti g alija, mhux neçessarjament bil-kliem. Dan hu s-sabi... U proprju dan li Alla jg inna nifhmu. Meta jsej ilna, Alla jg idilna: Int importanti g alija, irridlek l- id u rrid noqg od fuqek. Dak li jg id Ìesù lil kull wie ed minna!... u minn dan jitwieled ilfer!...meta Ìesù j ares lejja. Biex inkunu xhieda tal-fer tal-van elju, hemm bωonn li nkunu awtentiçi, koerenti. U din hija l-kelma li rrid nag tikom: awtentiçità. Ìesù kien ji ieled afna kontra l-ipokriti, dawk li ja sbu minn ta t, dawk li g andhom - a ng idha b mod çar - wiçç b ie or. Li titkellem dwar l-awtentiçità maω-ωg aωag m int ser tg id xejn did, g aliex iω-ωg aωag - kollha - g andhom din ix-xewqa li jkunu awtentiçi, ikunu koerenti. U g alikom kollha din hija ta min jiskerra ha, meta nsibu fostna qassisin li mhumiex awtentiçi... VJAÌÌ APOSTOLIKU F RIO DE JANEIRO FL- OKKAÛJONI TAT-28 JUM DINJI TAÛ-ÛGÓAÛAGÓ, FIL-KATIDRAL TA SAN SEBASTIANO, RIO DE JANEIRO: IS-SIBT 27 TA LULJU, 2013 Ma nibωg ux na lu l-forzi tag na fil-formazjoni taω- Ωg aωag! San Pawl juωa espressjoni li huwa wettaqha tassew f ajtu, meta kellem hekk lill-insara: Uliedi, g al darb o ra qieg ed in oss l-u ig tal- las sakemm Kristu jissawwar fikom (Gal 4,19). A na wkoll je ti ilna nibdluha f realtà filministeru tag na! Ng inu li Ω-Ωg aωag tag na biex jiskopru mill- did il-kura u l-fer tal-fidi, il-fer li huma ma bubin personalment minn Alla. Dan huwa diffiçli afna, imma meta Ωg aωug jifhem dan, meta Ωg aωug i oss dan, li tkun ma bub personalment minn Alla, din takkumpanjah, tul ajtu kollha. Hekk g amel Ìesù mad-dixxipli tieg u; ma Ωammhomx marbutin mieg u b al qroqqa bil-flieles mag ha; huwa bag athom! 20 ACTION

21 Ma nistg ux nibqg u mag luqin fil-parroçça, filkomunitajiet tag na, fl-istituzzjonijiet parrokkjali tag na jew fl-istituzzjoni djoçesana tag na, meta afna nies qeg din jistennew l-evan elju! No or u g ax mibg utin. Mhux sempliçement nift u l-bieb biex ji u, biex nilqg uhom, imma no or u mill-bieb u niltaqg u! Nimbuttaw liω- Ωg aωag biex jo or u. Tassew li huma jag mlu affarijiet stupidi. Ma nibωg ux! L-Appostli g amluhom qabilna. Nimbuttawhom biex jo or u. Na sbu b determinazzjoni fil-pastorali biex immorru fil-periferija, immorru g and dawk li huma l-aktar imbeg din, g and dawk li s-soltu ma jiffrekkwentawx il-parroçça. Huma jkunu l-mistiedna talunur [VIP]. Immorru nfittxuhom fis-slaleb tar-toroq. Kunu qaddejja tal-komunjoni u tal-kultura tallaqg a! Nixtieqkom tkunu kwaωi ossessjonati f dan issens. U tag mluh ming ajr ma tkunu pruωuntuωi, ming ajr ma nimponu l-veritajiet tag na, imma aktar immexxijin minn çertezza umli u hienja ta min kien misjub, mil uq u mibdul mill-verità li huwa Kristu u li ma jistax ma jxandarhiex. Alla jg idilna: Int importanti g alija, irridlek il- id u rrid noqg od fuqek. IL-MESSAÌÌ TA PAPA FRANÌISKU LIS-SACERDOTI, FIL-BAÛILIKA TA SAN ÌWANN FIL-LATERAN: IT-TNEJN 16 TA SETTEMBRU 2013,...nie u biss Ωew aspetti: Ix-xbieha tar-rag aj it-tajjeb te tie dixxipli mimlijin im abba u minn barra missjunarji mimlijin e a, qaddejja tal- ajja. Dixxipli mimlijin e a: hawn wie ed irid jaççenna g allfedeltà fil-qalba ta ajja spiritwali, iççentrata fis-smig tal-kelma t Alla, fiç-çelebrazzjoni kuljum tal-ewkaristija. Il-Quddiesa tieg i hija l- ajja tieg i u l- ajja tieg i hija Quddiesa mtawla, jg id S. Alberto Hurtado. Biex wie ed isir jixbah lil Kristu Mg allem, huwa me tie li ç-çentru ta ajtu jkun il-kmandament tal-im abba. Fil-mixja wara Ìesù Kristu nitg allmu u nipprattikaw ilbeatitudnijiet tas-saltna, l-istess stil ta ajja ta Ìesù Kristu: l-im abba tieg u u l-ubbidjenza b ala Iben lejn il-missier, ilkompassjoni profonda quddiem it-tbatija umana, il-viçinanza tieg u g all-fqar u Ω-Ωg ar, il-fedeltà tieg u g all-missjoni li iet mog tija lilu, l-im abba tieg u b ala qadi li jasal li jkun don s i ta ajtu. Missjunarji mimlijin e a: qaddejja tal- ajja. Dan l-aspett tal-missjunarju m e e ji bor fih li wie ed imantni n-nag a permezz tal-ewkaristija, permezz tal-kelma, u permezz ta formazzjoni li ting atalhom. F dan irrigward,...il-formazzjoni wie ed g andu jifhimha b ala akkumpanjament tad-dixxipli. Dwar dan irridu nitkellmu aktar il quddiem....g andna nitimg u in-nag a u nikkurawhom...permezz tar-rikonçiljazzjoni, il- niena u l-karità pastorali, b attenzjoni speçjali g all- ajja vulnerabbli u miksura; vjolenza u insikurezza. G id

22 Pa na Storika MONS. JOSEPH BEZZINA It-Twaqqif tad-djoçesi ta G awdex: sitta u sittin sena ta idma u sagrifiççji Il-Knisja ta G awdex din is-sena tfakkar g eluq il-150 SENA mit-twaqqif tag ha. Nhar is-16 ta Settembru 1864, il-papa Piju IX g o bu jifred ilgωejjer ta G awdex u Kemmuna mid-djoçesi ta Malta u jwaqqafhom fi djoçesi g alihom. Sitta u sittin sena idma tal-kleru u tal-poplu G awdxi kienu fl-a ar taw il-frott mixtieq. 1 L-ewwel talba g at-twaqqif ta Djoçesi Kien nhar it-30 ta Ottubru 1798 li l-arçipriet Saverio Cassar, Arçipriet tal-knisja Matriçi u Kolle jata ta G awdex, Mexxej tal-g awdxin kontra l-françiωi, u Gvernatur-Ìenerali ta G awdex, talab g all-ewwel darba alli G awdex isir Djoçesi g alih. F isem il-gvern u l-poplu G awdxi, hu ressaq talba lir- Re Ferdinandu III ta Sqallija alli dan jag ti l-permess tieg u biex titwaqqaf id-djoçesi ta G awdex. Nhar it-28 ta Ottubru, l-arçipriet Cassar safa rebbie, flimkien malpoplu G awdxi, fuq il-qawwiet FrançiΩi. Bilg ajnuna tal-ba rin tal-flotta IngliΩa u dik PortugiΩa, l-imblokk tal-françiωi ntemm. L-IngliΩi adu l-gωira f idejhom u tellg u ilbandiera IngliΩa fuq il-kavalier ta San Ìwann fiç-çittadella. L-g ada, l-ingliωi g addew b mod formali l-gωira ta G awdex lill-g awdxin. G al wie ed u g oxrin xahar, G awdex kien rajh f idejh. L-Arçipriet Cassar fehem li kienet iet ix-xoqqa f moxtha biex iressaq il-petizzjoni tieg u. It-talba saret lir-re g al Ωewg ra unijiet: bit-tluq tal-kavallieri ta San Ìwann, il-gωejjer kienu re g u g addew formalment ta t is-saltna ta Sqallija. Ir-Rejiet ta din is-saltna, bi privile mog ti lilhom mill-papa Urbanu II fl-1098, kellhom dritt li jippromwovu t-twaqqif ta djoçesijiet fis-saltna tag hom. L-a ar kelma kienet tal-papa, iωda, irra una tajjeb Cassar, jekk ir-re jkun favur, il-papa mhux se jmur kontra x-xewqa tieg u. Meta l-petizzjoni ta Cassar twasslet Palermo, ilbelt kapitali tar-renju Sqalli, ing atat lill-arçisqof Alfonzo Airoldi, il-konsulent ewlieni tar-re g all- wejje ekkleωjastiçi. G alkemm kien sema b G awdex, ma kellu ebda jiel tal-gωira u qatt ma basar li kienet iet daqshekk il quddiem. Meta qies kollox, l-arçisqof Airoldi qatag ha li jmexxi t-talba ta Cassar. F tag rifa qasira lir-re, qallu çar u tond: Il-gΩira ta G awdex hi tali li jixraq illi l-maestà Tieg u, fil- niena kbira Tieg u, juωa d-drittijiet Sovrani Tieg u u jilqa t-talba Lilu mag mula. Il-qima li biha kien miωmum Cassar, flimkien mal- idma g aqlija tal-avukat Fran isk Pace, li ntbag at b ala ambaxxatur ta G awdex f Palermo, g enu mhux ftit biex it-talba tibqa miexja l quddiem. IΩda min abba l-gwerer tar- Rivoluzzjoni f Malta u fil-mediterran, u l-iktar g ax il-papa Piju VI kien jinsab arrestat fi Franza, it-talba ma setg etx ti i kkunsidrata minnufih. Nhar il-5 ta Settembru 1800, Malta u G awdex g addew ta t il-protezzjoni tal-ingilterra u l-petizzjoni ta Cassar sfat fix-xejn. Hu miet nhar is-16 ta Diçembru 1805, ming ajr ma kellu x-xorti jara xewqtu sse. 2 Tliet petizzjonijiet fis-sena 1836 IΩda x-xewqa mnissla minnu ma mititx! Nhar it-30 ta Diçembru 1836, tliet G awdxin il-kanonku Gajtan Bondì, il-kanonku Fran isk Portelli, u n-nutar Nicolò Tabone qalg u udjenza mal- Papa Girgor XVI u ppreωentawlu petizzjoni g attwaqqif tad-djoçesi. Il-petizzjoni, iffirmata minn 136 ru, fosthom il-kapitlu kollu tal-matriçi, tal- Kolle jata tal-g arb, u l-professjonisti kollha talgωira, tibda b tag rif fit-tul dwar G awdex u dwar l-istituzzjonijiet çivili u ekkleωjastiçi fil-gωira. Wara li juruh it-tweg ir li g addejjin minnu, jitolbu lil 22 ACTION

23 Papa: Uri l- niena Tieg ek mag na u aqta l-gωejjer ta G awdex u Kemmuna mid-djoçesi ta Malta u waqqafhom fi djoçesi g alihom. Biex ikomplu jsa u din it-talba, l-g awdxin bag tu petizzjoni o ra lir-re William IV tal- Ingilterra. Semmewlu d-diffikultajiet li kienu jiltaqg u mag hom ta kuljum u talbuh biex jippromwovi t-talba tag hom. Qalulu wkoll jag mel iltu alli fl-g aωla ta Isqof g all-gωira ta G awdex ting ata preferenza lill-qassisin G awdxin. L-G awdxin ippreωentaw petizzjoni o ra lil Sir Henry Frederick Bouverie, Gvernatur ta Malta ( ). Tawh ukoll kopja tat-talbiet li kienu ressqu lill-papa u lir-re u talbuh jag mel iltu kollha alli jipprova jaqtg alhom xewqithom. Il-Gvernatur ma sab ebda diffikultà li jmexxi l quddiem it-talba tag hom, iωda qabel xtaq li jkun jaf kif ja sibha l-isqof ta Malta. L-Isqof Fran isk- Saverju Caruana ( ) dlonk wie bu b ittra miktuba minn Monsinjur Filippo Amato, il-vigarju Ìenerali. Spjegalu l-ewwel nett li, skont il-li i tal-knisja, djoçesi ma tistax ti i mnaqqsa jew maqsuma meta l-isqof ikun g adu aj. Qallu wkoll li l-g awdxin kienu g a bu afna d-diffikultajiet tag hom u li g aldaqstant mhux veru kien hemm bωonn li G awdex isir Djoçesi. It-talba spiççat imwarrba mill- did. 3 Id-Djoçesi kienet ferm ta tie a Ir-ra uni ewlenija li g afsu fuqha l-g awdxin kienet il-biçça ba ar li tifridna minn Malta. A na li noqog du G awdex ilkoll nafu bil-biçça w ig ta ras, bit-telf ta afna in prezzjuω, u bl-ispiωa li rridu nag mlu biex immorru Malta. A seb u ara fis-seklu dsatax! Mhux biss ma kienx hemm vapur tal-passi ieri, iωda anqas kien hemm trasport g an-nies biss. Min kellu tie a jmur, ried jara kif jiddobba passa mad-dg ajjes tal-latini li kienu j orru l-prodotti u l-merkanzija bejn il-gωejjer. Dawn kienu bil-qlug u jmorru sal-port il-kbir. Kienu jitilqu mal-paternoster u, jekk kollox imur sew, kienu jaslu bejn erba u ames sig at wara. A na l-g awdxin nistg u b xi mod nobsru kemm kien vja kiefer f nofs il- alel tal-ba ar qawwi fixxitwa u ta t xemx tiωre sa tixwik fis-sajf! It-tra edji li nafu li raw fil-fliegu huma xhieda tat-tfixkil li din il-biçça ba ar dejjem olqot. Kellhom g alhekk mitt ra un l-g awdxin jag fsu fuq dan l-intopp. Ir-ra unijiet l-o ra kollha kienu marbuta ma din il-biçça ba ar. L-Isqof ta Malta u G awdex, li kien joqg od il-belt Valletta, ma tantx kien ji i G awdex bil-qalb. Bejn l-1798, is-sena li fiha tkeççew il-kavallieri, u l-1857, meta sar Isqof l-g awdxi Monsinjur Gajtan Pace-Forno, kellna biss sitt Ωjarat mill-isqof ta Malta medja ta viωta kull g axar snin! L-Isqof Fran isk-saverju Caruana qatt ma rifes fuq il-gωira G awdxija. Min abba f hekk, is-sagrament tal-griωma tal-isqof qajla kien mag ruf fil-gωira G awdxija. L-iktar li kienu jbatu kienu dawk li riedu jsiru qassisin. Dawn kienu jew jistudjaw fl-iskola tal- Matriçi, jew, jekk ikunu tat-tajjeb, jikru Malta a jkomplu l-istudji s-seminarju jew l-università. Hekk jew hekk riedu jmorru l-belt Valletta g all-eωami qabel it-tonsura u qabel kull ordni minuri jew ma uri u mill- did g al kull ordinazzjoni. Kien sikwit ji ri li, min abba l-ba ar qawwi, ma jaslux fil- in g all-ordinazzjoni u kien ikollhom jistennew ix-xhur g all-ordinazzjoni li jkun imiss. Bir-ra un, l-g awdxin kienu qed jis qu li, bittwaqqif ta Djoçesi u l-ftu ta seminarju, jintemm l-g ajdut fost il-kleru Malti li l-qassisin G awdxin ma kienu jafu xejn. Dawn u afna diffikultajiet o ra kienu jintemmu, irra unaw, jekk G awdex u Kemmuna jsiru Djoçesi g alihom. 4 Dun Pietru Pace u Sir Adrian Dingli IΩda qabel setg u jaqtg u xewqithom, kien hemm afna diffikultajiet x jintreb u. Sakemm intreba kull tfixkil, intbag tu xejn inqas minn erba petizzjonijiet o ra ilkoll indirizzati lill-papa Piju IX. It-tielet petizzjoni g ad- Djoçesi ng atat direttament lill-papa Piju IX minn Dun Pietru Pace u Ωewg saçerdoti o ra G awdxin nhar id-9 ta Ìunju Nhar it-18 ta Ìunju 1857, il-kapitlu tal- Knisja Matriçi-Kolle jata ta G awdex re a kiteb lill-papa a jfakkru fit-talba ta sentejn qabel. U kollox kien jer a jieqaf esrem, li ma kienx g al Ωew G awdxin li qatt ma hedew ja dmu biex i ibu l quddiem il-gωira li welldithom u li alfu li ma jistri ux qabel ma l-pjan ise. L-ewwel fosthom kien Dun G id

24 Pietru Pace ( ), saçerdot imwieled ir-rabat, G awdex, fid-9 ta April Meta kien Ωg ir kien mg allem privat g and diversi qassisin Rabtin, fosthom Dun Fran isk Mercieca li miet b fama ta qaddis. Kompla l-istudji tieg u fis-seminarju ta Malta u fl-università ta Ruma, minn fejn kiseb dottorat fit-teolo ija nhar it- 13 ta Novembru Kien ordnat saçerdot Ruma fis-17 ta Diçembru 1853 u fl-1856 a anke dottorat fil-li i Kanonika u Çivili. Sal-1858 kien is-segretarju Privat tal-kardinal Vincenzo Santucci. Lejn tmiem dik is-sena, l-isqof sejja lu biex jg allem fis-seminarju ta Malta. Ftit wara da al jg allem ukoll l-università ta Malta. Meta kien g adu Ruma g amel bosta bieb, fosthom Giovanni Perrone SJ, il-famuω professur ÌiΩwita li kiteb il-bolla tal-immakulata Kunçizzjoni u li l quddiem kellu jag tih palata fil-kwistjoni ta G awdex. It-tieni kien Sir Adrian Dingli ( ), imwieled il-belt Valletta minn enituri Rabtin ukoll. Missieru kien, wisq probabbli, il-kittieb tal-petizzjoni li ng atat lill-papa fis-sena Studja barra minn Malta u kien forsi l-a jar avukat ta dawn il-gωejjer. Meta fl-1849 saru l-ewwel elezzjonijiet g all-kunsill tal-gvern, Dingli are g al G awdex u ie elett. Immedjatament beda diversi pro etti ta tie a f G awdex. G all-a ar tas-sena 1854, intg aωel b ala Avukat tal-kuruna, ji ifieri l-avukat ewlieni tal-gvern. Kien l-aktar Malti fdat mill-gvernatur IngliΩ. U minn dakinhar il quddiem kien, bla ebda dubju, l-aktar bniedem awtorevoli wara l-gvernatur. Tal-ewwel kellu jwitti t-tfixkil li nqala l-vatikan; tat-tieni kiseb l-approvazzjoni tant me tie a ming and l-ingliωi. 5 Id-diffikultajiet mirbu a Il-diffikultajiet li riedu jintreb u kienu ta kull xorta kemm minna a tal-vatikan u kemm minna a tal-gvern IngliΩ, g ax dak iω-ωmien Malta kienet Kolonja tal-kuruna IngliΩa. Fil-qosor, ilproblemi kienu SITTA. Il-Vatikan ried, akkost ta kollox, jg arbel il-fehma tal- Gvern IngliΩ dwar it-talba tal- G awdxin. Id-diplomazija IngliΩa kienet attenta afna li ma turtax lill-ingliωi fi Ωmien li r-relazzjonijiet bejniethom kienu tjiebu afna. G alhekk, nhar it-12 ta Settembru 1860, il-vatikan sejja lil Odo Russell, li kien qisu l-ambaxxatur IngliΩ g all-vatikan, u talbu jara jekk il-ministeru tal-affarijiet Barranin IngliΩ kienx isib xi diffikultà g all- atra ta Isqof AwΩiljarju g allgωira ta G awdex, dak iω-ωmien Kolonja IngliΩa. Il-Ministeru tal-affarijiet Barranin dlonk kiteb lil Sir John Gaspard Le Marchant, il-gvernatur ta Malta ( ). Wara li ddiskuta l-kwistjoni ma diversi, fosthom Sir Adrian Dingli, il-gvernatur wasal g al deçiωjoni nhar il-25 ta Ottubru, Permezz ta Ωew ittri, wa da twila 32 faççata u l-o ra 40 faççata, Le Marchant iddiskuta fittul ir-ra unijiet favur u kontra l- atra tal-isqof, u fl-a ar qatag ha li jixraq li G awdex ikollu isqof g alih, anzi wera l-fehma li forsi kien aktar jaqbel li G awdex u Kemmuna jinqatg u Djoçesi g alihom, indipendenti g al kollox minn Malta. Ming ajr l-içken dell ta dubju, il-parir ta Dingli kien sewa s i. It-TIENI problema kellha x taqsam mal-mensa, ji ifieri l-mezzi finanzjarji li bihom seta jg ix l-isqof il- did. F G awdex kien hemm afna faqar. Il-Knisja ftit li xejn kellha propjetà. IΩda wara afna ta bit u bir, diversi saçerdoti u lajçi rnexxielhom ji bru biωωejjed alli l-futuri isqfijiet ta G awdex ikollhom kemm jg ixu aωin aωin. Problema o ra kienet il-kwistjoni tas-seminarju. Skont il-li ijiet ta dak iω-ωmien tal-knisja, meta titwaqqaf djoçesi dida kellu wkoll jitwaqqaf seminarju. Din kienet problema triplika: l-ewwel, ried jinstab post g al seminarju; it-tieni, riedu jin abru l-fondi me tie a alli jkun jista jiffunzjona; u t-tielet u fuq kollox, riedu jinstabu l-professuri biex jg allmu. L-G awdxin ma qatg ux qalbhom. Issu erew li l-isptar San Ìiljan g an-nisa, li ftit li xejn kien g adu jintuωa, ji i mibdul g al dan l-iskop. Talbu li d-d ul tal-isptar jing ata lis-seminarju. Tkellmu wkoll mal-ìiωwita Pietro Beckx, il-ìeneral tal-kumpanija ta Ìesù, biex jipprovdilhom numru ta patrijiet ÌiΩwiti alli jg allmu. Weg idhom li jag mel mill-a jar. Ir-RABA problema kellha x taqsam mal-persuna li kellha tintg aωel b ala l-ewwel Isqof ta G awdex. Sar qbil li l-a jar qassis g al din il-kariga kien l-arçipriet Mikiel-Fran isk Buttigieg. Diffikultà o ra kbira li kellha tintreba kienet il- afna xkiel li beda jag mel l-isqof Pace Forno u xi monsinjuri tal-katidral ta Malta. Dawn ma xtaqux jaraw lid-djoçesi ta Malta tiçkien. IΩda bil-mod il-mod, anki dawn qag du g ar-rieda tal-vatikan. Is-SITT problema kienet fil- Vatikan stess. Kien Ωmien ta 24 ACTION

25 taqlib kbir fl-italja. Il-moviment tar-risorgimento kien qed jit abat alli jg aqqad fl-italja l- dida lill-istat tal-vatikan. G aldaqstant, il-talba tal- G awdxin ma kinitx prijorità. Bl-g ajnuna sfiqa ta Pace u Dingli, id-diffikultajiet bdew jintreb u wa da wara l-o ra. Nhar il-15 ta Awwissu 1862, intbag tet il- ames petizzjoni mill-kapitlu tal-matriçi u l-og la nies tal-gωira. Ftit wara, il-vatikan g amel l-ewwel pass. Fil-Konçistorju Sigriet tas-16 ta Marzu 1863, il- Papa atar li Mikiel-Fran isk Buttigieg, Arçipriet tal-matriçi u mwieled nhar it-3 ta Novembru 1793 fil-qala, parti mill-parroçça tan-nadur, G awdex, b ala Isqof Titulari ta Lete u Isqof AwΩiljarju ta Malta g all-gωira ta G awdex. Nhar it-3 ta Mejju Buttigieg kien ikkonsagrat isqof f Ruma u nhar l-14 ta Ìunju g amel l-ingress Solenni tieg u f G awdex. L-G awdxin kollha niωlu x-xatt jilqg uh. It-toroq mill-im arr sar-rabat kienu mωejna b afna bnadar u weraq tal-palm. Hekk kif il-karozzella tal-isqof waslet fit-trufijiet tar-rabat, kienu mne ija Ω-Ωwiemel u l-karozzella tal-isqof kienet mi buda sal-matriçi mill-poplu fer an. Kien fadal l-a ar pass! 6 G awdex isir Djoçesi Nhar is-16 ta Settembru 1864, permezz tal-bolla Singulari Amore Bi m abba liema b alha, twieldet uffiçjalment il-knisja ta G awdex. L-a bar ing atat mill-papa fil-konçistorju tat-22 ta Settembru, meta saret ukoll il- atra tal-arçipriet tal-matriçi Mikiel-Fran isk Buttigieg b ala l-ewwel Isqof ta G awdex. Sal-g ada filg axija, l-a bar kienet xeg let l G awdex kollu u saret mixeg la kbira. Mijiet ta G awdxin telg u l-katidral il- did u dawru l-monument tal-papa Piju IX b eluf ta fjuri. Dlonk bdew it-t ejjijiet g all-ingress fil- Matriçi, li bl-istess Bolla Pontifiçja kienet iddikjarata l-katidral ta G awdex. Is-Sibt 22 ta Ottubru, filg odu, il-legat tal-papa, il- Kanonku Lwi i Fernandez, wassal il-bolla Singulari Amore l-katidral. Dritt wara mexxa ç-çerimonja tal-pussess tat-tlieta u g oxrin Kanonku tal- Kapitlu Katidrali. Filg axija saret iç-çerimonja tal- Intronament: il-kanonçi wieg du l-ubbidjenza tag hom lill-isqof il- did. 7 Jum l-ingress Il-Óadd 23 ta Ottubru 1864 mija u amsin sena ilu jibqa g al dejjem wie ed mill-isba jiem flistorja millenarja tal-gωira G awdxija. Ma tbexbix il-jum, il-fratelli tat-tmienja u g oxrin fratellanza, il-patrijiet tat-tliet ordnijiet reli juωi, is-saçerdoti Nhar il-15 ta Frar 1864, l-g awdxin re g u bag tu petizzjoni o ra lill-papa. U l-papa Piju IX, li sadattant kienu waqqfulu monument fuq ilpresbiterju tal-matriçi, fl-a ar qata xewqithom. u l-kanonçi kollha telqu f purçissjoni mill-katidral il- did sal-flora tas-salib tat-ti rija, fejn intramat kappella. Ftit wara, l-isqof Mikiel-Fran isk Buttigieg telaq f parilja mill-kunvent tal-kapuççini g all-istess post. Fil-kappella kien imlibbes il-kappa u l-mitra, rikeb fuq debba bajda u, ta t baldakkin merfug mill-og la awtoritajiet G awdxin, beda l-ingress g all-katidral. Tfajjel Ωg ir mexa quddiem bil-bolla. Tfajjel ie or qralu l-indirizz ta mer ba hekk kif kien se jibda t-telg a tal-belt. U fost id-daqq solenni tal-qniepen, il-muωika ferre ija tal-baned u l-g ajat bla jaqta tal-poplu kollu G awdxi, Mikiel-Fran isk Buttigieg, l-ewwel Isqof ta G awdex, g amel l-ingress tieg u fil-katidral. G al tag rif iktar dettaljat dwar dan kollu, aqra l-ktieb tal-istess awtur: RELIGION AND POLITICS IN A CROWN COLONY THE GOZO-MALTA STORY G id

26 Ûew inizjattivi ta Talb g all-vokazzjonijiet L-ewwel wa da iet imnedija f Ottubru li g adda u kienet tikkonsisti f Disa Óamisijiet ta Talb g all-vokazzjonijiet. Kull l-ewwel Óamis tax-xahar, minn Ottubru sa Ìunju, il-kappella tas- Seminarju qed tkun miftu a g all-pubbliku u Ìesù Ewkaristija qed ikun espost il- urnata kollha g all-adorazzjoni tal-fidili, minn filg odu kmieni sa tard billejl. In-nies jistg u jie du sehem fit-tif ir ta Sbi il-jum u l-quddiesa mas-seminaristi fis-6.30am. Wara l-quddiesa tibda l-adorazzjoni u tibqa g addejja fis-skiet sal-10.00pm. F nofsinhar ting ad it-talba ta Nofs il-jum u mis- 7.00pm sat-8.00pm jkun hemm sieg a animata mis-seminaristi, li fiha jsir ukoll talb partikulari g all-kawωa tal-beatifikazzjoni tal-qaddej ta Alla Dun Mikiel Attard, li kien direttur spiritwali fis-seminarju g al afna snin. Fl-9.45pm ting ad it-talba ta G eluq il-jum u l- urnata tag laq bil-barka Sagramentali. G allgrazzja ta Alla, g add sabi ta persuni fehmu l-valur ta din il- urnata u qed jie du sehem fiha b mod regolari. Kelma ta radd il- ajr tixraq lill-a wa Óbieb tas-seminarju li adu l-impenn li joffru l-preωenza tag hom quddiem Ìesù Ewkaristija fid-diversi sieg at tal- urnata. Hemm il- sieb li dawn id-disa Óamisijiet jibqg u jsiru kull sena, minn Ottubru sa Ìunju. It-tieni inizjattiva qed ti i mnedija fl-okkaωjoni tal-ìimg a Mqaddsa 2014, u tikkonsisti f Sej a lil dawk li qed ibatu, biex joffru t-tbatija tag hom g all-vokazzjonijiet. G al dan il-g an ie mqassam fid-djar kollha ta G awdex fuljett li jispjega s-sens nisrani tat-tbatija u l-valur tag ha meta din ti i mag quda ma dik ta Ìesù Msallab b ala talba g al xi skop partikulari. F dan il-fuljett saret sej a biex dawk li g addejjin minn xi tbatija joffruha g all-vokazzjonijiet. Huma ew mistiedna jimlew formula apposta u jibag tuha s-seminarju alli b hekk tin oloq katina ta talb g al dan il-g an. Dawk li ssie bu, aççettaw l-impenn li jg idu kuljum it-talba: Offerta tat-tbatija g all-vokazzjonijiet, li iet mog tija lilhom apposta. Huma u jag mlu dan, huma j ossu wkoll is-sapport spiritwali ta dawk uthom li b alhom huma msie ba f din il-katina ta talb. Din l-inizjattiva iet imnedija fil-festa tad-duluri. Dakinhar fil-parroççi u l-knejjes kollha tad-djoçesi saret l-omelija fuq il-valur talofferta tat-tbatija g all-vokazzjonijiet, f g aqda ma Marija Omm Ìesù. Marija, fil-fatt, hija l-ewwel olqa f din il-katina ta talb, g aliex kienet l-ewwel wa da li ssie bet ma Binha Ìesù Saçerdot fit-tbatija tieg u, huwa u joffri lilu nnifsu lill-missier fuq is-salib. Hija laqg et ukoll b ala iben spiritwali tag ha lid-dixxiplu l-ma bub fuq il-kalvarju ftit mumenti biss wara li ie kkonsagrat saçerdot fl-a ar ikla. Aktar tard issie bet ukoll fit-talb mas-saçerdoti l-o ra (l-appostli) huma u jistennew ilmi ja tal-ispirtu s-santu fiç-çenaklu. Huwa mixtieq li din il- katina ta talb g all-vokazzjonijiet tkompli tikber dejjem iωjed billi aktar persuni jibqg u jissie bu fiha u jaççettaw li joffru t-tbatija tag hom g al dan l-iskop qaddis. 26 ACTION

27 Pa na Artistika PAUL CASSAR BA(HONS) MELIT. Il-Madonna Pastorella Ûejt fuq it-tila 125 b 99 çentimetru (eskluω il-gwarniç) Tema pjuttost elwa u rari fil-wesg a ikonografika ta pajjiωna hija l-madonna ta t it-titlu ta Divina Pastorella. B xorti tajba, fil-kumpless tas-seminarju Ma uri fil-belt Victoria, G awdex, insibu kwadru mdaqqas ta valur artistiku notevoli li jkompli jωid mal-wirt artistiku tal-imsemmi kumpless. Ftit huma l-kwadri ta dan it-tip f pajjiωna. Fil-fehma talistudjuωi u kritiçi tal-arti lokali, eωempji ikonografiçi simili huma wa diet u g alhekk huma imprezzabbli g all-iωvilupp artistiku ta pajjiωna. L-iskop ta dan il-kontribut hu li jressaq g al attenzjoni aktar mist oqqa dan ix-xog ol li min abba n-natura ikonografika tieg u seta tilef mill-importanza artistika u teolo ika li j addan. Huwa stat ta fatt li fi gωiritna, speçjalment fil-knejjes u fil-kumplessi ekkleωjastiçi, jeωisti numru mdaqqas ta xog olijiet li j addnu partikularità fix-xorta tag hom. Dan huwa l-faxxinu tal-arti: li tibni storja b espressjonijiet tematiçi u stilistiçi diversi. Il-kwadru li g aωilt li nikteb dwaru preωentament jinsab imdendel f wa da mis-swali tal-kumpless tas-seminarju Ma uri ta G awdex. G alkemm kien su ett g al numru ta interventi sfortunati, fil-parti l-kbira tieg u x-xog ol g adu jista ji i apprezzat. In-nuqqas ta tag rif fuq l-awtur u l-provenjenza tal-kwadru jippreωentaw stampa kumplessa fl-iskop ta dan il-kontribut. Stilistikament il-kwadru jersaq afna viçin xog lijiet tal-a ar snin tas-seklu tmintax. G alkemm ebda test ma jsa a din l-ipotesi, jista jag ti l-kaω li dan il-kwadru huwa xog ol lokali mpitter f xi waqt fl-imsemmi Ωmien. Madanakollu, diffiçli wie ed jasal g al xi tip ta konkluωjoni, g aliex is-seklu tmintax kien Ωmien meta f pajjiωna x-xena artistika kienet flaqwa tag ha frott ta diversi xog olijiet lokali u barranin. Kwadri ta bosta artisti promettenti waslu fuq xtutna u dan wassal biex mhux biss stag niet Malta, imma artisti lokali ddakkru minn stili u espressjonijiet odda permezz ta dawn ix-xog olijiet. Bosta kwadri ta eneri diversi kienu kkummissjonati u eventwalment akkwistati f kollezzjonijiet imxerrdin f pajjiωna. Dan x aktarx kien id-destin tal-kwadru li fuqu qed nitkellmu. Diffiçli li xog ol tat-tip (b ikonografija rari g al gωiritna) kien ikkummissjonat esklussivament g as-seminarju. Tag mel sens aktar l-ipotesi li l-kwadru f xi Ωmien ie akkwistat g al dan il-kumpless minn xi kappella jew knisja f G awdex;liema destin japplika g all-parti l-kbira tal-kwadri li jωejnu l- itan tal-imsemmi kumpless. F sens ikonografiku, il-punt tat-tluq hija l-figura simbolika tar-rag aj it-tajjeb li dwaru jikteb l-evan elista San Ìwann: Jien hu r-rag aj ittajjeb. Ir-Rag aj it-tajjeb jag ti ajtu g annag a. Imma l-mikri u dak li mhux rag aj, li G id

28 n-nag a mhumiex tieg u, jara l-lupu ej u j alli n-nag a u ja rab, u l-lupu ja taf in-nag a u jxerridhom (Ìw 10,11-12). L-importanza ta dan il-kwadru, li pjuttost g andha aktar valur mill-artistiçità tieg u, tinsab fin-nis a ta elementi simboliçi u teolo içi. Minflok ma ni u ppreωentati bil-figura ta Ìesù b ala r-rag aj, il-madonna tissellef dan ir-rwol u l bog od mis-superfiçjalità tax-xog ol, hi tippersonifika r-responsabiltà li biha u g aliha Binha ie mnissel. Rag aj tajjeb huwa dak li jindokra lill-mer la tieg u u jag raf li l-ebda wa da minnhom ma tintilef jew twe a. In-nag a f dan il-kaω tirrappreωenta lilek u lili, li lkoll nidhru indokrati b arsitha. L-istess b alma jag mel Binha, Marija to loq konfini b ala mezz ta assigurazzjoni, u jekk ikun il-kaω, hi sa ansitra toffri li tag ti ajjitha g an-nag a (ara Ìw 10,15). Ir-roΩa f alq n-nag a huwa est reçipoku. Ilfwie a tal-fjuri hi t-tif ir lill-madonna l-g ajn talgrazzja divina. F dan il-kuntest ir-rappreωentazzjoni tal-madonna tista titqies b ala medjatriçi, il-punt ta riferiment li l-midneb jirrikorri g alih f mumenti diffiçli. G aldaqstant, mil-lenti teolo ika l-madonna tidher g andha Ωew personifikazzjonijiet: dik ta kuratriçi u ta korredentriçi. Ma dawn il-valuri jitwa ad ir-rwol simboliku tal-arkan lu San Mikiel li jidher fl-isfond tal-kompoωizzjoni çentrali. Sa mill- olqien tal-bniedem, l-isfida tal- aωen kienet prijorità g al Alla. G alhekk, l-arkan lu jwettaq dak li kien imwieg ed minn Alla, u ji ieled dan it-telfien (fil-kaω tag na fir-rappreωentazzjoni tallupu) sal-qerda tieg u. Il-midneb li jin eles minn dan l-g aw, primarjament permezz tal-interçessjoni divina tal-madonna, huwa b al dik in-nag a li tidher titbieg ed mix-xena infernali u tlissen kliem ta tif ir: AVE MARIA (it-talba lill-madonna). L-artist jippreωentalna kompoωizzjoni çara u diretta ta narrattiva interessanti. L-akbar spazju huwa rriservat g all-figura tal-madonna li tidher bilqieg da fuq quddiem tal-kwadru. Bi lbies tipiku flikonografija Marjana, il-madonna tidher f mument mill-aktar seren, f idha wa da ΩΩomm bastun u flo ra tindokra nag a li tidher qrib tag ha. Il-figura kontropposta u çentrali tal-madonna mhux biss ti bed l-attenzjoni tal-ispettatur, imma to loq kuntrast eççellenti mal-figura mtajra tal-arkan lu San Mikiel. Dan tal-a ar jidher fuq il-lemin tal-kwadru b tarka f idu jissielet ma lupu qalb fjammi, f xena infernali. Kuntrast atmosferiku eççellenti jin oloq bejn ix-xena tal-a ar u dik prinçipali. Il-qtajja elwa tal-an li li tidher tittajjar fuq ras il-madonna to loq b al konfini kompoωizzjonali fittizji li jitwa du mal-bqija tal-elementi li jsawru x-xena ta quddiem. Ilforma piramidali li tin oloq bilfigura tal-madonna u n-nag a li jidhru fuq in-na a ta isfel talkwadru ΩΩid mal- ila artistika tal-pittur li b al o rajn, jag raf juωa elementi eometriçi biex iwassal il- sieb tieg u bl-aktar mod dirett. Ta interess fl-evalwazzjoni tal-kwadru huwa s-sors taddawl li jikkaratterizza l-kompoωizzjoni. G alkemm l-artist jo loq kuntrasti sbie b dan l-element, xi partijiet ifallu mill-imma ni realistika tag hom. Dan in-nuqqas jidher l-aktar fil-parti ta isfel talkwadru. Barra minn hekk, ix-xena li tidher fuq inna a tal-lemin tal-kwadru ma tiddistingwix ru ha mix-xena prinçipali, hekk li l-qawwa tad-dawl li tikkumplimenta x-xena tal-a ar hija l-istess b al dik li ddawwal l-attività fl-isfond. Mill-bqija, g ajr g all-ilwien tal-madonna u l-arkan lu, il-kwadru jag ti impressjoni monokromatika. Id-devozzjoni lejn il-madonna (Divina) Pastorella taf l-ori ni tag ha fi Spanja sa mill-bidu tas-seklu tmintax. Wara xi Ωmien dan l-interess devozzjonali ie adottat fl-italja u g adu s i sal- urnata tal-lum f villa i Ωg ar b al Montegiordano fil-calabria, li jinsab fil-parti ta isfel tal-italja. Ta interess f dan il-kuntest hija l-varjazzjoni fl-interpretazzjoni. Filma oranza tal-kwadri, il-madonna hija akkumpanjata mill-figura tal- Bambin bilqieg da fuq o orha. F eωempji o ra l-madonna tidher liebsa kappell u xi lbies tipiku ie or tar-ra ala. Elementi baωiçi b allbastun u n-nag a jidhru f kull imma ni. G alkemm il-kwadru jidher f kundizzjoni tajba frott ta intervent riçenti, xi partijiet je tie u attenzjoni professjonali. Jidher li f xi waqt parti kbira fuq ras il-madonna sofriet xi sara li tat lok g al intervent mhux daqshekk professjonali u sodisfaçenti fuq il-kwadru. It-tama hi li, b al filkaω ta afna kwadri o ra fl-istess kumpless, intervent professjonali jer a jikseb lil dan ix-xog ol issbu ija ori inali tieg u. 28 ACTION