i KAJIAN FAKTOR KELEWATAN DAN LANGKAH KAWALAN KELEWATAN PROJEK PEMBINAAN PERUMAHAN DI PULAU PINANG NUR LIYANA BINTI MOHD SALLEH Laporan ini di kemukakan sebagai Memenuhi sebahagian daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Pengurusan Teknologi dan Perniagaan (Pembinaan) UNIVERSITI TUN HUSSIEN ONN MALAYSIA JANUARY 2018
ii PENGAKUAN Saya akui laporan projek ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya Pelajar : NUR LIYANA BINTI MOHD SALLEH Tarikh : Penyelia : DR NORPADZLIHATUN BINTI MANAF
iii DEDIKASI Terima kasih yang tidak terhingga buat ibu bapa yang tersayang, MOHD SALLEH BIN SALIM & UMI KALTHOM BT MD ISA Terima kasih atas sokongan rohani dan semangat yang diberikan. Terima Kasih Di Atas Segala Pengorbanan, Dorongan, Restu Dan Kasih Sayang Yang Diberikan. Jasa Kalian Tidak Terbalas Buat Diriku Hanya Allah s.w.t Sahaja Yang Dapat Membalasnya. Buat penyelia yang dihormati, DR NORPADZLIHATUN BINTI MANAP Terima kasih atas segala bimbingan dan galakan yang diberikan Buat teman, Abdur Rahman Athir, Siti Nur Alisa, Khairul Mujibah, Nurul Najihah, dan Nur Ainaa Amirah terima kasih kerana paling banyak memberi sokongan dan galakan. Buat rakan-rakan di UTHM Terima kasih atas dorongan serta bantuan yang kalian berikan.
iv PENGHARGAAN Bersyukur ke hadrat Allah S.W.T kerana dengan limpah rahmat dan izinnya saya telah berjaya menyelesaikan kajian ini. Pada kesempatan ini, saya ingin mengucapkan terima kasih kepada pihak-pihak yang pernah menghulurkan tunjuk ajar, bimbingan, sokongan dan kerjasama yang cukup bernilai ketika melaksanakan kajian ini. Pertama sekali saya ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan ucapan terima kasih saya kepada penyelia projek ini, Dr. Norpadzlihatun binti Manap di atas segala kesudian memberi tunjuk ajar dan nasihat serta yang telah banyak membimbing dan meluangkan masa sepanjang tempoh saya menyiapkan kajian ini. Kesabaran daripada beliau sepanjang membimbing dan tidak jemu memberi nasihat serta membantu saya sehingga selesai kajian ini akan saya ingati dan jadikan panduan untuk masa hadapan. Tidak lupa juga penghargaan kepada pihak-pihak terlibat yang telah membantu dan memberi kerjasama dalam menjayakan kajian ini. Tidak lupa juga saya mengucapkan terima kasih yang amat teristimewa kepada orang yang sentiasa sabar dan memahami tugasan ini serta yang banyak membantu, ibu dan bapa yang tercinta Mohd Salleh dan Umi Kalthom yang telah banyak memberi dorongan dan semangat serta sanggup berkorban masa dan tenaga sepanjang pengajian saya. Tidak dilupakan juga kepada rakan-rakan yang selama ini banyak membantu.
v ABSTRAK Kelewatan penyiapan projek merupakan suatu fenomena biasa yang seringkali berlaku dalam industri pembinaan terutama bagi projek-projek perumahan. Kelewatan penyiapan projek ni belaku akibat beberapa faktor utama dan sistem pengurusan yang tidak cekap dan efektif. Ianya mengakibatkan berlakunya perubahan terhadap kerja-kerja pembinaan serta boleh menjejaskan nama baik kontraktor itu sendiri. Kajian ini dijalankan bagi mengenalpasti faktor-faktor utama yang menyebabkan kelewatan projek pembinaan siap mengikut tempoh yang telah ditetapkan dan langkah kawalan yang digunakan semasa menjalankan aktiviti pembinaan di Pulau Pinang. Skop kajian ini yang dilakukan ini berkenaan kelewatan projek pembinaan perumahan di Pulau Pinang. Responden kajian ini adalah pihak yang terlibat dalam menguruskan projek pembinaan perumahan di Pulau Pinang iaitu kontraktor, penolong pengurus projek, penolong jurutera dan penyelia tapak. Pengumpulan data diperolehi dari sumber yang diterbitkan dari bahan rujukan seperti surat khabar, jurnal, media eletronik dan melalui kaedah kualitatif. Hasil daripada kajian yang telah dilakukan mendapati faktor paling utama yang menyebabkan berlakunya kelewatan ialah masalah cuaca, masalah bahan binaan dan masalah arahan perubahan kerja. Melalui kajian ini juga telah mengenalpasti langkah kawalan yang digunapakai bagi menangani masalah kelewatan projek pembinaan. Antara langkah kawalan tersebut ialah menggunakan kaedah carta gantt, kaedah laluan kritikal (CPM) dan kaedah struktur pecahan kerja (WBS). Diharapkan kajian ini dapat membantu meningkatkan tahap pengurusan projek pembinaan di Pulau Pinang pada masa akan datang.
vi ABSTRACT Project completion delays are a common phenomenon that often occurs in the construction industry especially for housing projects. Delayed completion of the project is due to some of the key and ineffective and effective management systems. It results in changes to construction work and may affect the reputation of the contractor himself. This study was carried out to identify the major factors that caused the completion of the completed construction project in accordance with the predetermined period and the control measures used during construction activities in Penang. The scope of this study is about the delays in housing construction projects in Penang. The respondents of this study are those involved in managing the housing construction projects in Penang namely contractors, assistant project managers, assistant engineers and site supervisors. Collecting data is obtained from sources that are derived from reference materials such as newspapers, journals, electronic media and through qualitative methods. The results of the study have shown that the most important factors that cause delays are the weather problems, the problems of construction materials and the problems of work shift direction. Through this study, we have also identified the control measures to address the problem of delays in construction projects. Among these control measures are the use of gantt chart method, critical path method (CPM) and work breakdown structure (WBS) method. It is hoped that this study will help improve the level of construction project management in Penang in the future
vii KANDUNGAN TAJUK PENGAKUAN DEDIKASI PENGHARGAAN ABSTRAK ABSTRACT KANDUNGAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH SENARAI LAMPIRAN i ii iii iv v vi vii xi xi xvi BAB 1 PENGENALAN 1.1 Pengenalan 1 1.2 Penyataan Masalah 2 1.3 Latar Belakang Kajian 4 1.4 Persoalan Kajian 4 1.5 Objektif Kajian 5 1.6 Skop Kajian 5 1.7 Kepentingan Kajian 6 1.8 Jangkaan Hasil Kajian 6 1.9 Kesimpulan 7 BAB 2 KAJIAN LITERATUR
viii 2.1 Pengenalan 8 2.2 Senario Umum 9 2.3 Definisi Projek Lewat 10 2.4 Kategori Kelewatan 11 2.4.1 Kelewatan yang Dibenarkan 11 2.4.2 Kelewatan yang Tidak Dibenarkan 14 2.4.3 Kelewatan yang Boleh Dituntut 15 2.5 Faktor-faktor Kelewatan Projek Pembinaan 17 2.5.1 Kekurangan Sumber Bahan Binaan 18 2.5.2 Kelewatan Meluluskan Rekabentuk 20 2.5.3 Arahan Perubahan Kerja 21 2.5.4 Kekurangan Sumber Tenaga Buruh 23 2.5.5 Kelemahan Pengurusan 25 2.5.6 Keadaan Cuaca dan Bencana Alam 25 2.6 Pihak Yang Bertanggungjawab 26 2.7 Langkah-Langkah Kawalan Kelewatan 27 2.7.1 Carta Gantt 28 2.7.2 Kaedah Laluan Kritikal 29 2.7.3 Kaedah Struktur Pecahan Kerja 30 2.8 Kesan Kelewatan Projek Pembinaan 30 2.9 Rumusan 31 BAB 3 METODOLGI KAJIAN 3.1 Pengenalan 32 3.2 Reka Bentuk Kajian 33 3.3 Kawasan Kajian 36 3.3.1 Maklumat Am Kawasan Kajian 36 3.4 Kaedah Pengumpulan data 38 3.4.1 Data Primer 39 3.4.2 Data Sekunder 40 3.5 Kaedah Persampelan 40
ix 3.5.1 Populasi Kajian 40 3.5.2 Persampelan 41 3.6 Instrumen Kajian 41 3.6.1 Temubual 42 3.7 Analisis Data 42 3.7 Rumusan 43 BAB 4 ANALISIS DATA DAN PERBINCANGAN 4.1 Pengenalan 45 4.2 Pengumpulan Data 46 4.3 Latar Belakang Responden 46 4.4 Analisis Data dan Perbincangan 48 4.5 Perbincangan Objektif Satu 48 4.5.1 Analisis Data Objektif Pertama 49 4.5.1.1 Faktor Cuaca 51 4.5.1.2 Masalah Perubahan Pelan Tapak 53 4.5.1.3 Masalah Arahan Perubahan Kerja 54 4.5.1.3 Masalah Pengurusan Projek 56 4.5.1.4 Faktor Bahan Binaan 57 4.5.2 Analisis Faktor Kelewatan Lain 58 4.5.2.1 Kegagalan Pihak Sub Kontraktor 59 4.5.2.2 Masalah Tenaga Buruh dan Utiliti 59 4.5.2.3 Masalah Kelewatan Bayaran 60 4.5.3 Pihak Yang Bertanggungjawab 61 4.6 Perbincangan Objektif Kedua 62 4.6.1 Langkah Kawalan Kelewatan 63 4.6.1.1 Kaedah Carta Gantt 64 4.6.1.2 Kaedah Laluan Kritikal 65 4.6.1.3 Kaedah Struktur Pecahan Kerja 66 4.7 Kewajaran Kelewatan Projek dan Kesannya 66 4.8 Rumusan 69
x BAB 5 KESIMPULAN DAN CADANGAN 5.1 Pengenalan 71 5.2 Pencapaian Objektif Kajian 72 5.2.1 Objektif Pertama : Mengkaji Faktor Utama yang Menyebabkan kelewatan 72 5.2.2 Objektif Kedua : Mengkaji Langkah Kawalan Yang sesuai untuk mengawal masalah Kelewatan 74 5.3 Limitasi Kajian 75 5.4 Cadangan Penambahbaikan 76 5.5 Cadangan Kajian Lanjutan 78 5.6 Penutup 80 RUJUKAN 81 LAMPIRAN 87 VITA
xi SENARAI JADUAL 1.1 Statistik Projek perumahan mengikut kategori bagi tahun 2017 4.1 Latar Belakang Responden 4.2 Faktor-faktor Kelewatan Projek Pembinaan Perumahan Di Pulau Pinang 3 47 51 SENARAI RAJAH 3.1 Carta Aliran Metodologi Kajian 38 3.2 Peta Negeri Pulau Pinang 38 3.3. Jenis-Jenis Kaedah Temubual 39 3.4 Proses Analisis Data 43 4.1 Faktor-faktor kelewatan yang dianalisis 50
1 BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Pengenalan Industri pembinaan merupakan salah satu sektor yang menjadi pemangkin kepada ekonomi di negara ini. Terdapat pelbagai jenis dan bentuk pembinaan yang telah dihasilkan oleh arkitek dan jurutera serta pekerja-pekerja yang terlibat yang telah menaikkan Malaysia setanding dengan negara-negara maju yang lain. Antara pembinaan yang menjadi kebanggaan Malaysia ialah Jambatan Pulau Pinang yang tersenarai sebagai jambatan ketiga yang terpanjang di Asia, Menara Berkembar Petronas yang turut tersenarai antara bangunan pencakar langit yang ke 11 tertinggi di Asia. Memandangkan Malaysia semakin mara ke arah perindustrian, peranan industri pembinaan perlu dipertingkatkan. Teknologi pendekatan baru dan inovatif yang diperlukan dalam rekabentuk dan pembinaan rumah untuk membolehkan negara mencapai sasaran (Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan, 1997). Oleh itu, bagi memastikan industri pembinaan terus menjana ekonomi kepada negara, kelewatan dalam sesuatu projek pembinaan perlulah diberikan perhatian oleh semua pihak yang terlibat secara lansung atau tidak lansung dalam industri pembinaan. Kelewatan sesuatu projek akan memberi kesan kepada tempoh siap sepatutnya. Terdapat pelbagai faktor yang menjadi penyumbang utama kepada kelewatan projek. Antara faktor kelewatan projek ialah pengurusan masa yang tidak sistematik, bekalan bahan binaan yang tidak mencukupi dan cuaca.
2 1.2 Permasalahan Kajian Projek-projek pembinaan sama ada perumahan atau pembangunan yang melewati atau tidak disiapkan bukanlah suatu isu yang baru di negara ini. Selain menjejaskan nama baik syarikat pembinaan tersebut, Ia juga akan meninggalkan impak yang negatif kepada bakal pengguna. Kelewatan sesuatu projek pembinaan di Malaysia berlaku melalui dua faktor iaitu faktor dalaman dan luaran. Faktor dalaman ialah faktor yang berpunca daripada kesilapan pemilik atau klien, kontraktor, atau konsultan. Faktor luaran pula berpunca daripada kekurangan bahan binaan, cuaca, pemindahan utiliti dan sebagainya (Ahmad et al.,2005). Saranan Perdana Menteri ketika sedang membentangkan kertas bajet RMK 9 telah menegaskan bahawa semua projek pembinaan baik perumahan mahupun pembangunan hendaklah dilaksanakan dengan segara dan memastikan semua projek pembinaan tersebut siap mengikut tempoh yang telah ditetapkan. Kelewatan dalam projek pembinaan perumahan mahupun bangunan juga adalah disebabkan oleh pengurusan masa yang tidak terancang dan sistematik. Pengurusan masa yang tidak terancang menyebabkan kelewatan berlaku dalam pembinaan. Pengurusan yang tidak efisien dan sistematik di tapak bina boleh menyebabkan berlakunya kemerosotan atau kegagalan pada perjalanan projek pembinaan tersebut. Tiada perancangan yang rapi pada peringkat awal projek yang meliputi sumber seperti keperluan bahan binaan, tenaga kerja dan keperluan peralatan pembinaan. Menurut statistik yang dibekalkan oleh Jabatan Perumahan Negara, menunjukkan Pulau Pinang merupakan negeri kedua yang memegang rekod tertinggi bagi 17 projek lewat dan 26 projek sakit berbanding negeri-negeri lain. Jadual 1.1 menunjukkan statistik projek perumahan yang terkini yang dibekalkan oleh Jabatan Perumahan Negara.
3 Jadual 1.1: statistik projek-projek perumahan mengikut kategori bagi tahun 2017 Selain itu, Pulau Pinang merupakan sebuah negeri ke sembilan terbesar di Malaysia yang mempunyai keluasan seluas 1,048 km persegi. Dengan keluasan kawasan yang terdapat di Pulau Pinang dan bilangan penduduk yang ramai di negeri tersebut menyebabkan pembinaan perumahan di negeri tersebut semakin bertambah. Pertambahan bilangan pembinaan perumahan telah menyebabkan sesetengah projek pembinaan di negeri itu mengalami masalah projek lewat siap atau terbengkalai. Perlambakan pembinaan perumahan yang dijalankan di Pulau Pinang menyebabkan sesetengah projek tidak dapat disiapkan kerana sesetengah kawasan di Pulau Pinang memerlukan kerja-kerja penambakan. Hal ini akan menyebabkan kelewatan berlaku semasa proses menyiapkan projek pembinaan perumahan tersebut. Jika dilihat di negeri Pulau Pinang, walaupun kawasan keluasan negeri Pulau Pinang lebih kecil berbanding negeri-negeri lain seperti Selangor, Kuala Lumpur, dan Johor namun banyak pembinaan-pembinaan yang sedang
4 dibangunkan dan dijalankan. Pembinaan perumahan bangunan tinggi antara yang paling banyak dijalankan. 1.3 Latar Belakang Kajian Menurut Ahuja (1984) telah mengatakan bahawa industri pembinaan ini merupakan sebuah industri yang kompleks kerana penglibatan pelbagai pihak yang saling bergantung keupayaan yang berbeza, kemahiran dan pengetahuan. Setiap pihak yang terlibat dalam industri pembinaan mempunyai peranan tertentu dalam memenuhi dan mencapai objektif projek pembinaan tersebut. Projek yang gagal untuk disiapkan mengikut tempoh yang telah ditetapkan adalah salah satu masalah utama yang perlu diberikan pehatian dalam industri pembinaan di Malaysia. Dengan wujudnya masalah kelewatan ini dalam pembinaan akan memberi atau meninggalkan kesan yang negatif terhadap projek yang sedang dilaksanakan. Kegagalan sesuatu projek pembinaan yang sedang dijalankan adalah berpunca daripada kurangnya pemantau oleh pihak yang bertanggungjawab seperti kontraktor atau pemilik projek tersebut. Menurut Kaming P et al, (1997) telah mengkaji faktor yang mempengaruhi pada 31 projek bangunan tinggi di Indonesia dan mendapati kos yang berlebihan berlaku lebih kerap dan lebih parah masalah daripada lebihan masa. Mereka menegaskan bahawa faktor-faktor utama yang mempengaruhi ditakluki kos adalah kos bahan meningkat disebabkan inflasi, anggaran bahan yang tidak tepat dan tahap kerumitan. Ketika di masa ditakluki, yang paling penting faktor menyebabkan kelewatan adalah perubahan reka bentuk, produktiviti buruh miskin, perancangan yang tidak mencukupi, dan kekurangan sumber. 1.4 Persoalan Kajian Melalui kajian ini beberapa persoalan kajian dapat diutarakan: i. Apakah faktor utama yang menjadi penyebab kepada projek pembinaan perumahan melewati tempoh siap?
5 ii. Apakah langkah-langkah yang sesuai untuk mengawal masalah kelewatan projek pembinaan perumahan? 1.5 Objektif Kajian Kajian ini terdapat dua objektif: i. Mengenalpasti faktor utama yang menyebabkan projek pembinaan perumahan melewati tempoh siap. ii. Mengkaji langkah-langkah yang sesuai untuk mengawal masalah kelewatan projek pembinaan perumahan. 1.6 Skop Kajian Melalui objektif kajian yang telah dikenalpasti, kajian yang dilakukan ini merangkumi kepada projek pembinaan perumahan yang terdapat di Pulau Pinang. Hal ini kerana Pulau Pinang merupakan sebuah negeri yang kecil namun projek-projek pembinaan yang melibatkan perumahan semakin pesat membangun. Menurut statistik yang dibekalkan oleh Jabatan Perumahan, Pulau Pinang merupakan antara tiga negeri tertinggi yang tergolong dalam masalah kelewatan penyiapan projek pembinaan. Ia merupakan kedua tertinggi selepas Selangor. Ia bertujuan untuk mengkaji permasalahan yang menyebabkan projek pembinaan perumahan mengalami masalah kelewatan dalam menyiapkan projek tersebut tepat pada masa yang telah ditetapkan. Perkara ini akan dilaksanakan dengan mengadakan sesi temubual bersama pihak yang terlibat di dalam pembinaan perumahan seperti kontraktor bagi mendapatkan maklumat mengenai faktor kelewatan dan langkah untuk mengatasi masalah kelewatan sesuatu projek itu berlaku dalam aspek pengurusan masa. Temubual yang dilakukan dalam kajian ini kelak bagi membantu pengkaji mendapatkan maklumat yang lebih tepat dan sahih. Selain itu, sesi temubual juga akan dilakukan dengan kontraktor dan pengurus projek yang terlibat dalam masalah kelewatan projek pembinaan bagi mendapatkan
6 maklumat dan pandangan mengenai masalah kelewatan yang berlaku. Hal ini kerana, pihak kontraktor dan pengurus projek juga merupakan salah satu pihak yang terlibat semasa projek tersebut dijalankan sehingga fasa siap. 1.7 Kepentingan Kajian Kajian terhadap faktor kelewatan projek pembinaan melewati tempoh siap sepatutnya ini amat penting kerana dengan melalui kajian ini, punca kepada masalah-masalah yang terjadi di kawasan tapak bina dapat dikenalpasti dan seterusnya mengatasi masalah yang menyebabkan projek tersebut lewat siap terutamanya di negeri Selangor yang memegang rekod tertinggi projek lewat. Selain daripada itu, kajian ini sedikit sebanyak dapat membantu pihak-pihak yang terlibat dalam projek pembinaan tersebut melakukan kerja-kerja merancang, penstrukturan dan penjadualan yang sistematik untuk memastikan sesuatu projek pembinaan sama ada bagi sektor swasta mahupun kerajaan siap tepat pada masanya. Justeru, kajian ini boleh dijadikan sebagai garis panduan kepada pihak yang terlibat dalam sesuatu projek pembinaan agar tidak mengalami lagi masalah kelewatan projek. 1.8 Jangkaan Hasil Kajian Dengan menjalankan kajian ini: 1. Faktor-faktor yang menjadi penyumbang kepada projek pembinaan di Pulau Pinang dapat dikenalpasti 2. Langkah-langkah yang sesuai bagi mengatasi masalah kelewatan projek pembinaan ini dapat diambil.
7 1.9 Kesimpulan Kesimpulannya, dalam kajian ini memberikan gambaran secara ringkas dan keseluruhan tentang kajian yang dilakukan. Tujuan utama kajian ini adalah untuk mengetahui faktorfaktor utama yang menyebabkan projek pembinaan melewati tempoh siap yang ditetapkan dalam kontrak. Selain itu, kajian ini juga dijalankan untuk mengkaji langkah bagi mengatasi masalah yang akan menyebabkan kelewatan projek pembinaan sekiranya berlaku masalah di tapak bina. Dalam kajian ini juga turut menerangkan secara ringkas tentang perkara-perkara yang dijalankan dalam kajian dan diterangkan untuk memberikan pemahaman awal. Keterangan tersebut merangkumi pengenalan, latar belakang kajian, permasalahan masalah, persoalan kajian, objektif kajian, skop kajian dan kepentingan kajian.
8 BAB 2 KAJIAN LITERATUR 2.1 Pengenalan Bab dua ini akan membincangkan tentang kajian literatur. Kajian ini akan memfokuskan kepada maklumat-maklumat penting yang sahih dan tepat dalam tajuk kajian rujukan berkaitan dengan kajian-kajian terdahulu. Bab dua ini juga mengandungi kajian literatur yang memberikan definisi bagi istilah-istilah penting yang berkaitan dengan kajian yang dilakukan. Kajian ini juga dijalankan dengan menekankan faktor-faktor utama kelewatan yang berlaku dalam projek pembinaan perumahan serta amalan pengurusan masa yang sesuai yang digunakan untuk mengatasi masalah kelewatan projek pembinaan perumahan di Malaysia terutama Pulau Pinang.
9 2.2 Senario Umum Industri pembinaan di Malaysia merupakan salah satu sektor yang menjadi penyumbang kepada ekonomi negara. Namun pelaksanaan projek pembinaan yang melewati tempoh siap yang telah dijadualkan merupakan suatu fenomena yang sering berlaku di Malaysia. Projek-projek pembinaan yang dilaksanakan terutamanya projek-projek perumahan kebanyakan tidak dapat disiapkan mengikut masa yang telah ditetapkan seperti yang terkandung dalam kontrak. Antara contoh projek yang pernah menimbulkan pelbagai masalah adalah projek pembinaan MATRADE. Projek MATRADE ini telah mengalami kelewatan yang begitu ketara dan menyebabkan kos pembinaan projek ini telah meningkat berkali ganda. Projek ini telah diserahkan kepada kontraktor pada tahun 1994 dengan jangkaan tarikh siap sepenuhnya tiga tahun selepas tahun projek tersebut diserahkan dengan kos kontrak bernilai RM167juta. Namun yang berlaku adalah sebaliknya. Projek ini mengalami kelewatan selama 2,276 hari. Projek ini telah diserahkan secara rasmi pada tahun 2006. Salah satu negeri di Malaysia yang mengalami masalah kelewatan projek siap adalah Pulau Pinang. Pulau Pinang juga merupakan salah satu negeri yang memegang rekod bilangan tertinggi bagi projek lewat siap. Adakalanya sesetengah projek tersebut diisytiharkan sebagai projek terbengkalai. Kelewatan projek pembinaan yang berlaku tidak mengira saiz projek sama ada projek tersebut merupakan sebuah projek yang kecil atau projek besar. Biasanya kelewatan yang berlaku dalam industri pembinaan ini mempunyai pelbagai faktor. Faktor kelewatan tersebut pula terbahagi kepada faktor dalaman dan faktor luaran. Projek pembinaan yang gagal disiapkan pada tempoh yang sepatutnya akan menyebabkan berlakunya gangguan kepada pelaksanaan kerja di tapak binaan di mana ia akan mengakibatkan produktiviti kerja semakin menurun. Kelewatan yang berlaku akan berkait rapat dengan peningkatan masa yang turut menyebabkan kepada peningkatan kos. Sekaligus kelewatan ini akan menyebabkan sesuatu projek tersebut akan bertambah lewat atau kontrak akan ditamatkan. Peranan pihak pengurusan amatlah penting dalam memantau kemajuan sesuatu projek yang sedang dijalankan dengan kadar kekerapan yang tinggi bagi mengurangkan
10 sebarang masalah atau kemungkinan berlakunya kelewatan atau sekurang-kurangnya bagi mengenalpasti jika terdapat sebarang permasalahan yang mungkin timbul pada peringkat awal projek (Martin, 1976). Pemantauan yang dijalankan pada peringkat awal dan berterusan akan membantu dalam mengesan tanda-tanda awal kemungkinan akan berlaku kelewatan. Ini akan membantu pihak yang terlibat untuk menyelesaikan sebarang masalah yang timbul. Kecekapan dalam membuat keputusan atau kata putus juga memainkan peranan utama bagi memastikan sesuatu projek pembinaan tersebut berjalan dengan lancar terutamanya bagi mengelakkan berlakunya kelewatan. Penentuan kata putus merupakan suatu proses yang digunakan sebagai kata kunci untuk mencapai keberkesanan pengurusan projek pembinaan terutama berkaitan dengan nilai dan risiko (Stackenburck, 1982). 2.3 Definisi Kelewatan Projek Secara umumnya projek lewat siap mengikut tempoh yang telah ditetapkan didefinisikan sebagai projek yang mengalami kelewatan antara 10% hingga 30% berbanding kemajuan yang sepatutnya (Jabatan Perumahan Negara, 2011). Kelewatan dalam projek pembinaan terjadi apabila pihak kontraktor gagal untuk menyiapkan projek dalam tempoh yang telah ditetapkan seperti mana yang telah dipersetujui oleh kedua-dua pihak semasa menandatangani kontrak. Pelbagai faktor yang boleh menyebabkan kelewatan dalam menyiapkan projek. Faktor ini terbahagi kepada dua (2) jenis iaitu faktor luaran dan faktor dalaman. Merujuk kepada konteks pembinaan, kelewatan dalam penyiapan projek pembinaan bermaksud projek tersebut melewati masa yang telah berlaku dan telah melepasi tempoh kontrak yang telah dipersetujui untuk menyiapkan dimana kedua-dua situasi ini biasanya akan menyebabkan berlakunya peningkatan kos kontrak (O Brian, 1976). Sekiranya projek pembinaan tersebut mengalami kelewatan, pihak kontraktor yang terlibat berhak untuk memohon lanjutan masa berdasarkan faktor-faktor yang menyumbang kepada kelewatan tersebut dan akan dipertimbangkan mengikut syarat-
11 syarat kontrak Klausa 43 JKR/203203A. Pihak kontraktor berhak menuntut lanjutan masa atau Extension Of Time (EOT) berdasarkan bilangan hari yang lewat dengan memberi surat tunjuk sebab berlakunya kelewatan projek tersebut siap. Permohonan lanjutan masa yang telah diluluskan akan diberi tarikh siap baru manakala sekiranya permohonan tersebut gagal, pihak kontraktor yang terlibat akan dikenakan denda kelewatan (LAD) bergantung kepada jumlah hari lewat yang terlibat. 2.4 Kategori Kelewatan Kelewatan dalam sesuatu projek pembinaan akan mendatangkan pelbagai masalah kepada pelbagai pihak. Kelewatan ini akan menyebabkan peningkatan dalam aspek masa, kos dan kualiti kerja. Secara amnya, JKR 203 (Borang Kontrak, 2007) telah menetapkan bahawa kategori projek yang tidak dapat disiapkan mengikut tempoh yang telah ditetapkan seperti dalam kontrak terbahagi kepada tiga jenis kelewatan yang utama. Jenis kelewatan tersebut ialah : i. Kelewatan yang dibenarkan (Excusable Delays) ii. Kelewatan yang tidak dibenarkan (Non-Excusable Delays) iii. Kelewatan yang boleh dituntut (Compensable Delays) 2.4.1 Kelewatan Yang Dibenarkan (Excusable Delays) Merujuk kepada JKR 203A Klausa 43 Syarat-syarat kontrak kelewatan yang dibenarkan ini bermaksud kelewatan yang berlaku disebabkan oleh pihak ketiga atau sesuatu yang berada di luar kawalan pemilik mahupun kontraktor yang terlibat. Kelewatan yang dibenarkan ini membolehkan pihak kontraktor membuat permohonan lanjutan masa sahaja tetapi tidak dibenarkan membuat tuntutan pampasan. Pihak kontraktor yang terlibat hanya dibenarkan untuk melakukan permohonan lanjutan masa sekiranya projek pembinaan tersebut mengalami masalah kelewatan yang berpunca daripada perkaraperkara yang dibenarkan seperti berikut :
12 i. Kerugian atau kerosakan yang berlaku secara luar biasa yang disebabkan oleh perkara-perkara yang diluar jangkaan seperti yang disebut dalam fasal 36(a), iaitu berlakunya kebakaran, letupan, ribut, petir, banjir dan lain-lain dengan syarat kejadian tersebut berlaku bukan hasil daripada perbuatan, kecuaian atau pecah kontrak oleh kontraktor. ii. Cuaca buruk yang luar biasa atau berlakunya bencana alam semasa projek pembinaan tersebut dalam proses pembinaan iii. Force majeure iv. Masa penerimaan yang tidak diwajar terhadap arahan pelan, aras yang diperlukan atau arahan yang diperuntukan dalam kontrak oleh pihak kontraktor dari Pegawai Penguasa v. Arahan perubahan kerja-kerja pembinaan yang sedang dijalankan yang dikeluarkan oleh Pihak Berkuasa vi. Proses pemilikan tapak yang lambat Kategori kelewatan yang dibenarkan ini merupakan jenis kelewatan yang membantu kontraktor bagi meneruskan kerja-kerja pembinaan walaupun berlaku kelewatan dalam menyiapkan projek tersebut mengikut tempoh yang ditetapkan dalam kontrak. Permohonan lanjutan masa (EOT) yang telah diluluskan tidak akan menyebabkan kontraktor terlibat dikenakan denda kelewatan (LAD). Melalui kelewatan yang dibenarkan ini, pihak kontraktor yang terlibat tidak dibenarkan membuat sebarang tuntutan pampasan malah akan menyebabkan kos pengurusan yang semakin bertambah mengikut jumlah tempoh lanjutan masa yang telah diluluskan semasa permohonan dibuat.
13 Kelewatan yang dibenarkan ini berpunca daripada pihak kontraktor itu sendiri. Kelewatan yang berpunca daripada kontraktor ini boleh dijustifikasikan kepada lima punca utama iaitu: i.kegagalan Mengenalpasti Keadaan Tapak Bina dan Rekabentuk Pelan Pihak kontraktor yang terlibat gagal memberikan maklumat yang tepat dan hanya menyediakan tawaran harga mengikut andaian yang dibuat tanpa mengenal pasti keadaan dan halangan sebenar di kawasan tapak bina. ii.masalah pengurusan Pengurusan yang tidak sistematik menyebabkan kerja-kerja di tapak bina tidak dilakukan mengikut jadual yang telah ditetapkan. Pihak kontrakor yang terlibat tidak mengurus keadaan kerja dengan baik dan kekurangan pekerja mahir untuk menguruskan perjalanan projek pembinaan tersebut. Masalah pengurusan yang serius akan menyebabkan berlakunya pertukaran pengurus projek secara kerap dan akan menyebabkan projek pembinaan tersebut tidak dapat diuruskan dengan baik. iii. Kekurangan Sumber Kontraktor yang terlibat tidak mempunyai sumber yang mencukupi atau kekurangan bahan seperti peralatan jentera yang tidak mencukupi atau bahan binaan seperti simen tidak dapat dibekalkan dengan jumlah yang diperlukan turut menjadi penyumbang kepada kelewatan projek. iv.hasil Kerja Yang Tidak Memuaskan dan Tiada Kualiti Hasil kerja yang dilakukan oleh pekerja-pekerja di tapak bina tidak mempunyai kemahiran yang khusus dan menyebabkan berlakunya pelbagai kecacatan pada sesuatu projek pembinaan sama ada projek peumahan atau projek pembinaan bangunan. Hal ini akan menyebabkan semua kerja-kerja binaan tersebut terpaksa dilakukan semula dan mengikut spesifikasi yang telah ditetapkan oleh pihak berkuasa.
14 v. Kegagalan Sub-Kontraktor Yang Dilantik Oleh Kontraktor Utama Sub-kontraktor yang dipertanggungjawabkan oleh kontraktor untuk melakukan kerja-kerja pembinaan tidak melakukan tugasnya dengan baik dan sempurna hingga menyebabkan berlakunya kelewatan. Kegagalan pihak subkontraktor yang dilantik untuk melaksanakan kerja-kerja pembinaan menyumbang kepada kelewatan projek pembinaan. Kelewatan memulakan kerja-kerja pembinaan ini adalah disebabkan oleh subkontraktor kekurangan modal pusingan, subkontraktor mempunyai banyak projek yang sedang dijalankan dan kelewatan subkontraktor yang dinamakan. Antara sebab lain yang terdapat dalam kategori kelewatan yang dibenarkan ini ialah berpunca daripada ketidakcekapan pihak pengurusan sumber seperti pengurusan sumber bahan binaan di tapak bina dan kekurangan kemahiran yang diperlukan (Naief, 2002) dan pengurusan yang kurang mahir dalam memberi perhatian kepada sumber dalaman seperti pekerja, kos perbelanjaan dan sumber bahan (Frimpong et al, 2003). 2.4.2 Kelewatan Yang Tidak Dibenarkan (Non-Excusable Delays) Kelewatan yang tidak dibenarkan merupakan kelewatan yang berpunca daripada kontraktor itu sendiri mahupun sub kontraktor dalam mengendalikan pengurusan projek pembinaan tersebut. Kelemahan pengurusan yang dilakukan oleh kontraktor itu sendiri akan menyebabkan berlakunya kelewatan dalam melaksanakan kerja-kerja pembinaan. Kes-kes kelewatan projek melewati tempoh siap sepatutnya adalah berpunca oleh kontraktor tersebut untuk mendapatkan sub-kontraktor yang mempunyai kemahiran