Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinifləri üçün İngilis dili dərslik komplekti

Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinifləri üçün İngilis dili dərslik komplekti Müəlliflər: Fəridə Hüseynova Nailə Bağırova Bakı: Təhsil, 2013. Dərslik komplekti ilə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və açıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış YEKUN RƏY 2

Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmunun işlənməsi baxımından; 2. Dil və yazı üslubu baxımından; 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından; 4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından; 5. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından. 1. Məzmunun işlənməsi baxımından Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik Giriş və 10 bölmə üzrə ( Summer was fun!, Free time, Learning English, TV in our life, Countries and people, How to be kind, Health and wealth, Ecology and man, Space and travelling, Our wonderful world ) 40 mövzunu əhatə etmişdir. Mövzular əvvəlki siniflərdəki mövzuların davamı olaraq tərtib edilmişdir. Burada qrammatika bölməsinə aid sxem və materialların, lüğətin, qaydasız fellərin siyahısının və mündəricatın verilməsi dərslikdən istifadəni asanlaşdırır. Bu materiallarla yeni təhsil proqramına (kurikuluma) əsasən 4 məzmun xətti üzrə əsas və alt standartların reallaşdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Komplekt kurikulumun tələbi olan şəxsiyyətyönlülük, tələbyönlülük, nəticəyönlülük, şagirdyönlülük və tərbiyəvilik prinsiplərinin aşılanmasına yönəlmişdir. Dərslikdə məzmun standartlarının reallaşdırılması baxımından materialların seçimində məntiqi ardıcıllıq gözlənilməklə, sadədən-mürəkkəbə prinsipinə əməl edilmiş, fəndaxili, fənlərarası inteqrasiya, didaktik tələblər nəzərə alınmışdır. Təlim materiallarında şagirdlərin real həyatla əlaqəsini yaradan maraqlı məlumatlara üstünlük verilmişdir. Hər bölmədə verilmiş dərslər (4 dərs) dinləyib-anlama, danışma, oxu və yazı başlıqları altında tapşırıqlarla verilmişdir. Hər bir dərsin ilk tapşırığı dinləyib-anlama və danışma bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi ilə başlayır. Sonra bütün dərs boyu oxu, danışma və yazı bacarıqları inkişaf etdirilir. 3

Dinləyib-anlamanı inkişaf etdirmək üçün disklər və audio vəsaitlər ən təsirli vasitələrdir. Lakin dərslik komplektində disk nəzərdə tutulmamışdır. Bu isə dinləyib-anlama məzmun xəttinin tam reallaşdırılmasına imkan vermir. Dərslik komplektində disk nəzərdə tutulmasa da, bəzi tapşırıqların tapşırıq hissəsinə Listening başlığı qoyulub və bu, dərsin nəticələrində nəzərə alınıb. Lakin Listening-speaking başlığı ilə verilən tapşırıqlarda yalnız 1 və ya 2 sual verilməsi nəzərdə tutulduğundan, dinləyib-anlamanın necə aparılması açıqlanmayıb və dinləyib-anlama məzmun xəttinin yerinə yetirilməsi üçün vacib olan tapşırıqlar dərslikdə və ya MMV-də müəllimlərə nümunə kimi verilməyib. Şifahi nitq vərdişlərinin yaradılması və inkişaf etdirilməsində dialoqlar və onların düzgün seçilməsi böyük rol oynayır. Dərslikdə dialoqu oxu, mənasına aid suala cavab ver, dialoqu dinlə və yoldaşınla ifa et, dialoqun buraxılmış hissəsini tamamla, verilmiş replikalar əsasında dialoqların tərtibi və qarışıq tipli dialoqlar da bu məqsədə xidmət etmişdir. Gündəlik danışıq ifadələri və nitq etiketləri hər dərsdə inkişaf etdirilmişdir. Gender, irqi, etnik və dini məsələlərə həssas yanaşılmışdır. Müqayisəlilik və millilik prinsipinin qorunmasına əsasən riayət olunmuşdur. Dilin aspektlərindən biri olan leksika real kommunikativ nitq fəaliyyətinin əsas fonunu təşkil edir. Leksik biliklər isə əsas etibarı ilə yeni sözlərin öyrənilməsi ilə bağlıdır. Dərslikdə yeni sözlər hər dərsin başlanğıcında Word box başlığı ilə verilmişdir. Yeni sözlərin bəzi hallarda şəkillərlə (səh. 8, 11, 15, 21, 26 və s.), bəzən mətn və dialoqlar daxilində (səh. 10, 12, 15, 16, 19, 22, 26, 30, 31, 34 və s.), bəzi hallarda isə tapşırıqda sualların daxilində (səh. 9, çalışma 3; səh. 13, çalışma 4; səh.16, çalışma 6; səh. 23, çalışma 5 və s.) təqdim olunmasını müsbət hal kimi qiymətləndirmək olar. Sözlər şagirdlərin mənimsəyəcəyi əsas lüğət bazasıdır, onların miqdarı və həcmi çox vacib məna kəsb edir. Sözü gedən 6-cı sinif dərsliyində hər dərs üçün müəyyən miqdarda söz siyahısı verilib, lakin sözlərin sayı həddən artıq çoxdur. Məsələn, 1-ci bölmə üçün 44 söz, 2-ci bölmə üçün 47 söz, 3-cü bölmə üçün 42 söz, 4-cü bölmə üçün 38 söz, 5-ci bölmə üçün 35 söz, 6-cı bölmə üçün 45 söz, 7-ci bölmə üçün 42 söz, 8-ci bölmə üçün 36 söz, 9-cu bölmə üçün 37 söz, 10-cu bölmə üçün 47 söz nəzərdə tutulmuşdur. İlin sonunda şagird cəmi 452 söz həcmi çərçivəsində aktiv leksikanı mənimsəməlidir. Lakin bu sözlərdən başqa hər bir dərsdə mətn və 4

tapşırıqların daxilində verilmiş passiv leksika da bura daxil edilərsə, sözlərin həcminin nə qədər çox olduğu aydın olar. İngilis dilində çox zaman eyni bir söz müxtəlif nitq hissələrinə aid ola bilər və onun hansı nitq hissəsinə aid olmasını yalnız cümlədəki funksiyasına görə müəyyən etmək olar. Məsələn, work -isim, fel; clean -sifət, fel və s. Dərslikdə belə sözlərə rast gəlinir. Səhifə 108-də forecast sözünün qarşısında to hissəciyinin yazılmasından aydın olur ki, bu söz feldir. Lakin həmin dərsdə bu söz həm fel, həm də isim kimi işlənmişdir. Dərsliyin sonunda verilmiş lüğətdə isə bu sözün Azərbaycan dilində yalnız isim, rus dilində isə həm isim, həm də fel kimi mənası verilmişdir. Mövzularda passiv lüğətin izahına rast gəlinmir. Bu iş müəllimin ixtiyarına buraxılır. Bu da şagirdlərin müstəqil təliminə məhdudiyyət yaradır. Yalnız dərsliyin sonunda şagirdlərə kömək üçün lüğət verilmişdir. Lakin həmin lüğətdə də mətnlərdə verilmiş bəzi söz və ifadələr öz əksini tapmamışdır. Bəzi sözlərin dərsliyin arxasında verilmiş leksik mənaları ilə həmin sözlərin mətn daxilində işlənmiş mənaları uyğun gəlmir. Məsələn, to spend feli dərsliyin sonundakı lüğətdə xərcləmək mənasında verilmiş, lakin səhifə 8-də vaxt keçirmək mənasında işlənmişdir. Cool sözünün də lüğətdə verilən mənası ilə dərsdə verilən mənası uyğun gəlmir. Səhifə 12-də mətndə və yeni sözlərdə cool sözü xoşagələn mənasında işlədilmiş, lakin dərsliyin sonundakı lüğətdə onun yalnız sərin mənası göstərilmişdir. 10-cu bölmənin 2-ci dərsində və mətndə to lay eggs ifadəsi (yumurta qoymaq, yumurtlamaq) işlədilmişdir. Dərsliyin sonundakı lüğətdə to lay -in tərcüməsi sərmək kimi verilib ki, bu da anlaşılmazlıq yaradır və şagirdlərin müstəqil bilik əldə etmək bacarıqlarını çətinləşdirir. Ümumiyyətlə, dərslikdə bəzi sözlərin sözönüləri ilə işlədilməsi qaydalarına fikir verilməmişdir. Məsələn, səhifə 8-də to spend feli təqdim olunarkən ondan sonra on sözönünün işlənməsi ( nəyəsə vaxtını keçirmək və ya nəyəsə pulunu xərcləmək ) söz birləşmələri və ya cümlələr daxilində öz əksini tapmalıdır. Əgər bu sözlər mətn daxilində işlədilirsə, mətndə sözlərin sözönü ilə işlənməsinin qara şriftlə verilməsi yaxşı olar. Bəzi mətnlərin çətin dil üslubunda yazılması və ya çoxlu yer, coğrafi adlar və şəxs adları ilə zəngin olması nəzərə çarpır. Məsələn səhifə 89-da Prometheus (Greek Legend) mətni və eləcə də, səhifə 120-də What do you know about planets? mətnləri xüsusi isim adları və çox informasiya verən materiallarla 5

zəngindir. Şagirddən yer və şəxs adlarını həm tələffüz etmək, həm də öyrənmək tələb olunur. Bu dərslərdə və eləcə də, 5-ci bölmənin bütün dərslərində yer adlarının və şəxs adlarının qarşısında onların düzgün tələffüzləri verilmədiyindən şagirdlər bu cür xüsusi isimləri tələffüz etməkdə çətinlik çəkəcəklər. Qrammatik materialın təqdimatı Grammar secret başlığı altında verilmiş və onlar mətn, dialoq, qismən də çalışmalarda öz əksini tapmışdır. Bəzi hallarda isə qrammatik materiallar funksional dil materiallarının tərkibində verilmişdir. Qrammatik materialın təqdimatında şagirdlərin yaş xüsusiyyətləri nəzərə alınmış və materiallar dərsin məzmununa uyğun verilmişdir. Lakin bəzi hallarda bu materialın dəqiq, aydın və sadədən-mürəkkəbə doğru inkişafda verilməsi gözlənilməmişdir. Səhifə 8-də to be və to have fellərinin eyni cədvəldə verilməsi qarışıqlıq yaradır. Belə ki, adətən to be feli cədvəl formasında ayrıca, to have isə qaydasız fellərin siyahısında verilir. Bu səhifədə onlar eyni cədvəldə verildiyindən anlaşılmazlıq yaratmışdır. Ayrı-ayrı cədvəllərdə verilməsi məsləhətdir. Səhifə 27-də ikihecalı və çoxhecalı sifətlərin dərəcə formaları; səhifə 33-də bəzi sifətlərin dərəcə formalarının qaydasız yolla düzəldilməsi göstərilmiş, lakin onlara dair nümunə verilməmişdir. Ümumiyyətlə, sifətin müqayisə dərəcələrinin təqdimatı adətən bir hecalı sifətlərdən başlayıb dərəcəsi qaydasız yolla düzələn sifətlərin verilməsi ilə bitir. Eyni zamanda, dərəcənin cümlədə işlənməsinə kömək edən açar sözlər də paralel olaraq keçilir. Lakin dərslikdə səhifə 27-də sadə sifətlərin ikihecalıları və çoxhecalıları ilə təqdimat başlayıb, cümlədə işlənməsi qaydası isə verilməyib. Səhifə 33-də dərəcə formaları qaydasız yolla düzələn sifətlərin və nəhayət səhifə 48-də tək hecalı və 2 hecalıların dərəcəsi verilib. Qrammatik materialın bu cür verilməsi sadədənmürəkkəbə doğru bilik qazanmağı və müstəqil öyrənməni çətinləşdirir və qarışıqlıq yaradır. Səhifə 33-də verilmiş sifət düzəldən şəkilçilərin təqdimatı səhifə 27-də verilməli idi. Belə ki, readable sifətinin dərəcəsi səhifə 27-də, şəkilçi ilə düzəlməsi qaydası isə səhifə 33-də verilmişdir. Səhifə 48-də verilmiş sifətin dərəcələrinin bağlayıcılarla (as...as, than) işlənməsi qaydası səhifə 27-də verilsə, daha məqsədəuyğun olar. Səhifə 88-də gələcək zaman formasının izahına aid qrammatik material verilmişdir, lakin qrammatik materialın möhkəmləndirilməsi üçün heç bir tapşırıq həmin dərsdə öz əksini tapmamışdır. Yalnız çalışma 8-də felləri sadə gələcək zaman 6

formasında olan We shall overcome mahnısı (səh.91) həmin zaman formasının necə işlədilməsinə nümunədir. Ümumiyyətlə, qrammatik materialın 1-ci və 2-ci yarımil ərzində bərabər bölünməməsi nəzərə çarpır. Əgər 1-ci yarımildə keçmiş qeyri-müəyyən zaman forması (təsdiq, sual və inkar forması), sifət və onun bütün dərəcələri, modal fellər, qayıdış əvəzliyi, to be going to... ifadəsi tədris olunmalıdırsa, 2-ci yarımildə isim (düzəltmə və mürəkkəb; sayılan və sayıla bilməyən) və qeyri-müəyyən miqdar sayları tədris olunmalıdır. Sadalananlardan aydın olur ki, 1-ci yarımil üçün verilmiş qrammatik material daha çox və çətindir (MMV, səh. 17-21). Bəzi hallarda şagirdlərə məlum olmayan qrammatik materiala və konstruksiyaya aid cümlələrə rast gəlinir. Məsələn, səhifə 87-də 8-ci çalışmanın There are a lot of children who don t have games, toys or clothes cümləsi və ya səhifə 88-də 1-ci çalışmanın Heroes were people who... cümləsi təyin budaq cümləsinin işlənməsinə (eləcə də, səhifə 114-də 1-ci çalışmanın 4 və 5-ci cümlələri), səhifə 89- da Prometheus was chained to a rock cümləsi məchul növün işlənməsinə aiddir. Şagirdlərin bu materialları keçmədikləri və qabaqlayıcı material kimi növbəti dərslərdə planlaşdırılmadığı üçün bu tip cümlələrin verilməsi məqsədəuyğun deyil. Dərslikdə bəzi hallarda dərsin və ya mətnin adı məzmunla uyğun gəlmir. Məsələn, səhifə 93-də What is friendship for you? başlığı ilə verilmiş mətnin məzmunu və başlığı uyğunluq təşkil etmir. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya əksər dərslərdə öz əksini tapmışdır. Lakin inteqrasiya edilən fənlər sırasında computer və science sözlərinin işlədilməsi problem yaradır. Bu terminlər altında hansı fənnin nəzərdə tutulduğu aydın olmur. Bəzi dərslərdə materialın çoxluğu və 2 saata hesablanarkən bərabər bölüşdürülməməsi nəzərə çarpır (səh. 30-33). 2-ci bölmənin 4-cü dərsi ilə müqayisə etdikdə 3-cü dərsdə materialın bərabər bölüşdürülməməsi və daha çətinləşdirilmiş verilməsi aydın olur. Eyni hal 3-cü bölmənin 4-cü dərsi ilə 4-cü bölmənin 1-ci dərsinin müqayisəsində də baş verir. Bu dərslərdə də həm leksik, həm də qrammatik material bərabər bölünməmişdir. Hər bir dərsin sonunda özünüqiymətləndirmə materialları verilmişdir. Lakin özünüqiymətləndirmə materiallarında eyni sualların təkrarlanmasına rast gəlinir. Məsələn: səhifə 44-də qiymətləndirmə sualının 3-cü bəndində What is the best way of learning English? sualı ilə səhifə 47-də qiymətləndirmə sualının 3-cü bəndi (What is the best way to learn English?) eynidir. 7

Səhifə 58-də What do you learn from programmes? sualı eyni səhifədə 3 dəfə təkrar olunub. Dərsin sonunda nəticə kimi yenidən eyni tipli sualların verilməsinə ehtiyac yoxdur. Daha yaxşı olardı ki, MMV-də hər dərs üçün verilmiş Self evaluation paper dərslikdəki həmin Self evaluation questions başlığı altında verilən sualların əvəzinə yerləşdiriləydi. 2. Dil və yazı üslubu baxımından Dərslik komplektində verilmiş materialların dili və üslubu şagirdlərin yaş səviyyəsinə əsasən uyğundur. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 7-də axırıncı dialoqda nəqli cümlənin sonunda səhvən sual işarəsi qoyulmuşdur. Səhifə 8-də cədvəldə affirmative sözünün yazılışında səhv var. Səhifə 10-da mətnin 3-cü abzasının 4-cü cümləsində went to swimming deyil, went swimming Ardınca gələn cümlədə but bağlayıcısı artıqdır. 4-cü abzasın 3-cü cümləsində took deyil, had Səhifə 11-də 6-cı çalışmanın 6-cı cümləsində texts deyil, text yazılmalıdır. Yenə həmin səhifədə 7-ci çalışmanın g) bəndinin summer activity kimi verilməsi düzgün deyil. Yenə həmin səhifədə 8-ci çalışmanın 2-ci cümləsində a good of time deyil, a good time Səhifə 12-də Reading hissəsində verilmiş mətnin bütün abzasları şəxssiz cümlələrlə bitmişdir. Bunun nəzərə alınması təklif olunur. Mətnin sonunda Please, write me soon deyil, Please write to me soon Həmin səhv səhifə 111-də də təkrarlanır. Səhifə 14-də 6-cı çalışmanın 4-cü cümləsində go to beach deyil, go to the beach olmalı, 5-ci cümlə isə What did you enjoy at the seaside? kimi yazılmalıdır. Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions başlığı atlında verilmiş 1-ci sualın What sports and games do you like to play in summer? kimi olması məqsədəuyğundur. Səhifə 15-də 2-ci tapşırıqda verilmiş cümlələrdən (1, 2, 3, 4, 6) sonra işlədilən He is..., It is... artıqdır. Onların əvəzinə 5-ci və 7-ci cümlələrdə olduğu kimi, 3 nöqtə qoymaq kifayətdir. Həmin tapşırığın şərtini Complete the sentences using pictures and new words kimi vermək daha düzgün olar. 8

Səhifə 16-da Cavepeople mətninin 7-ci cümləsində warm deyil, warmed Yenə həmin səhifədə 7-ci tapşırığın şərtində object sözünün qarşısında the işlənməlidir. Ümumiyyətlə, artiklin işlənməsi ilə bağlı dərslikdə və MMV-də çoxlu səhvlər vardır. Səhifə 17-də Do you know that there is a cave in Azerbaijan? başlıqlı məlumatın daha geniş və daha maraqlı başlıq altında verilməsi təklif olunur. Səhifə 19-da Reading hissəsində 2-ci mətnin 1-ci cümləsində mübtəda buraxılmışdır, On April 5 th I was alone at home kimi Mətnin sonunda outy deyil, out yazılmalıdır. Verilmiş 4 oxu materialının 3-ü eyni cümlə ilə bitmişdir (That was my best day out!). Dəyişdirilməsi təklif olunur. Səhifə 20-də cədvəldə He went to the circus with family cümləsində family sözü his yiyəlik əvəzliyi ilə işlənməlidir. Həmin cədvəldə Elephant was so big cümləsində the elephant olmalıdır, burada artikl buraxılmışdır. Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions -da 3-cü cümlənin strukturunun dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 21-də 1-ci çalışmanın şərtinin Speaking. What are they good at? deyil, Complete the sentences using the given words and word combinations kimi verilməsi daha yaxşı olar. Səhifə 23-də 1-ci mətndə The only problem that... deyil, The only problem is that.... olmalıdır ( is buraxılmışdır). Həmin abzasın sonunda It is a problem! cümləsi artıqdır. 2-ci mətnin son cümləsində is səhvən 2 dəfə işlənmişdir. Səhifə 26-da 2-ci çalışmada 3-cü şəklin altında The Adventures of Tom Sawyer Həmin səhv 3-cü çalışmanın Title yarımbaşlığında da təkrarlanır. Səhifə 30-da 1-ci çalışmada I m making innovations... deyil, I m making innovation cards... Səhifə 31-də Do you know that yarımbaşlığı altında verilmiş məlumatlarda holiday sözü təkdə işlənməsinə baxmayaraq, növbəti cümlədə them əvəzliyi ilə əvəz olunmuşdur. Yenə həmin səhifədə Independence Day mətninin 1-ci cümləsində the artıqdır. 2-ci cümlədə have day off deyil, have a day off 9

Səhifə 34-də mətndə artikl buraxılmışdır (a ball, a ship, a bear olmalıdır). Mətnin sonunda to make toys of animals deyil, to make animal toys Səhifə 35-də mətnin 2-ci cümləsində isimlər cəmdə verilməli (witches, ghosts, skeletons olmalıdır), ya da qarşısında a işlənməlidir. 4-cü tapşırığın şərti Use the necessary words from the box kimi olmalıdır. Səhifə 39-da Model -də a dictionary Səhifə 42-də 3-cü tapşırıqda mətnin D) bəndinə aid başlıq verilməmişdir. Səhifə 44-də dialoqda intetersting deyil, interesting yazılmalıdır. Dialoqda Aygünün 2-ci replikasında sonda on the poster Səhifə 49-da 2-ci çalışmanın b) bəndində center sözü Amerikan variantı ilə centre kimi verilmişdir, g) bəndində isə 244 meters Səhifə 50-də 3-cü çalışmanın 2-ci cümləsində Nelson s Column 4-cü çalışmada artikl ( The Tower of London, The British Museum kimi olmalıdır), 5-ci çalışmanın 4-cü cümləsində isə are buraxılmışdır. Səhifə 52-də 3-cü çalışmanın şərtində düzgün zaman formasından istifadə etməklə mətni oxumaq tapşırılsa da, mətn daxilində verilmiş bütün cümlələrdə fellər lazım olan zaman formasında işlədilmişdir. Mətnin 4-cü cümləsində no many deyil, not many Səhifə 53-də 2-ci şəkildəki şəkilaltı yazıda My grandfather prefers watching the historical films cümləsində the artıqdır. Səhifə 54-də 6-cı tapşırıqda Sherlock Holmes adventures deyil, The adventures of Sherlock Holmes olması düzgün olar. Səhifə 62-də New Year Eve deyil, New Year s Eve Səhifə 63-də 3-cü çalışmanın 5-ci cümləsində thievies deyil, thieves 6-cı çalışmada verilmiş sual cümləsində...on the New Year s eve? Səhifə 64-də 9-cu çalışmada Be kind with your sister! deyil, Be kind to your sister! Səhifə 66-da mətn çox kiçikdir. Sonuncu cümlədən sonra nümunə verilsə idi, cuisine sözü şagirdlərə aydın olardı. Həmin mətndə verilmiş There are seven continents on our planet cümləsindəki fikir yanlışdır. Bu cümlədə seven continents deyil, six continents 10

Səhifə 68-də yapon qızın adı şəkildə Hiromi, dialoqda isə Hirami kimi verilmişdir. Düzgün formada verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 69-da 3-cü tapşırığın şərtinin Match pictures to a chart deyil,...to the chart kimi verilməsi düzgün olar. 4-cü tapşırıqdakı There are more than (G)... people live in Azerbaijan cümləsində live sözü artıqdır. Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions -da verilmiş What symbols have the countries got? sualının cavabı həmin dərsdə verilməmişdir. Səhifə 70-də başlığın dəqiqləşdirilməsi məsləhətdir. Yenə həmin səhifədə verilmiş sxemdə daha az sözün verilməsi təklif olunur. Belə olan halda, şagirdlər həmin sözləri özləri müəyyən edərdilər. Yenə həmin səhifədə Reading -də mətndə işlənmiş xüsusi isimlərin tələffüz formasının verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 71-də verilmiş Italy mətnindəki Luciano Pavarotti was opera singer in Italy cümləsində artikl buraxılmışdır ( an opera singer olmalıdır). Səhifə 72-də 3-cü çalışmada a group of island deyil, a group of islands Səhifə 73-də 6-cı tapşırıq qrup işi üçün yaramır. Tapşırığın şərtinin Fill in gaps kimi verilməsi daha maraqlı olar və aydın başa düşülər. Yenə həmin səhifədə Self evaluation question -da sonuncu sual What country would you like to travel to? kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 74-də Word box-a patriotism və bravery sözlərinin artırılması düzgün olar. Yenə həmin səhifədə Listening-Reading -də verilmiş 2-ci sualda famous traditions verilməsi daha yaxşı olar. Səhifə 75-də mətndə different food deyil, different foods Səhifə 76-da mətnin 4-cü cümləsində verilmiş colorful sözü colourful kimi yazılmalıdır. Chinese Lantern Festival mətnində işlənmiş tangyuan sözünün transkripsiyasının verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 77-də 6-cı tapşırığın 2-ci bəndində At Diwali Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions -da 2-ci cümlədə interesting sözü səhvən intersting kimi verilmişdir. 11

Səhifə 78-də 1-ci dialoqun 2-ci replikasında How would you like with milk or sugar? cümləsi How would you like your tea, with milk or lemon? kimi Səhifə 79-da C) bəndində 2-ci cümlədə birthday cards Yenə həmin səhifədə Word box -da to be feli keçmiş sadə zaman formasında ( was kimi) verilsə, daha yaxşı olar. Səhifə 81-də Everyday expression -a It is a good idea! və You re welcome! ifadələrini artırmaq təklif olunur. Yenə həmin səhifədə verilmiş dialoqda I lend you some deyil, I can lend you some olsa, düzgün olar. Səhifə 82-də An important lesson mətnində E) bəndinin ilk cümləsində But Jill never had any time..., F) bəndinin sonuncu cümləsində isə without any help Eyni irad 6-cı tapşırığın 4-cü cümləsinə də aiddir. Səhifə 83-də 7-ci tapşırığın şərtində Who helps you... sualı artıqdır. Həmin tapşırığın 6-cı cümləsində digər cümlələrdə olduğu kimi, tamamlığın (us) verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 8-ci tapşırıqda sual cümləsinin indiki davamedici zamanda verilməsi (How is the boy helping a blind man?) məqsədəuyğundur. Səhifə 84-də 2-ci tapşırıqda cavab variantlarında verilmiş sözlərin kiçik hərflə verilməsi məqsədəuyğundur. A) və b) bəndlərində artikl buraxılmışdır ( a shoemaker, an oilfield olmalıdır). Səhifə 85-də The Noble Man mətnində 4-cü cümlədə he worked as a stonemason Mətnin 2-ci abzasının 3-cü cümləsində a poor shoemaker Həmin mətnin 3-cü abzasında theater sözü theatre kimi verilməlidir. Səhifə 86-da UNESCO və ISESCO ixtisarlarının açılışının və tələffüzünün verilməsi tövsiyə olunur. Səhifə 87-də verilmiş mətndə 3 ardıcıl cümlənin There are ifadəsi ilə başlaması mətnin dilini ağırlaşdırır. Mətnin 2-ci cümləsi Just go look in your wardrobe deyil, Just go and look in your wardrobe kimi Həmin mətnin sonuncu cümləsində in a good shape Artikl buraxılmışdır. Səhifə 89-da verilmiş Prometheus (Greek Legend) mətninin A) bəndində 12

1-ci cümlədə Zeus was the king 1-ci abzasın sonunda Zeus began worried deyil, Zeus began to worry Mətnin B) bəndinin 2-ci abzasında them əvəzliyinin hansı nitq hissəsini əvəz etdiyini müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Mətndə ixtisar uğursuz aparılmışdır. Səhifə 90-da 5-ci tapşırığın B) bəndində leaves deyil, left Yenə həmin səhifədə verilmiş Heroes today mətnində düşmənin kim olduğu (the Armenians) verilməlidir. Mətndə Mubariz was only 18 when he died as a hero and cümləsində verilmiş məlumat yanlışdır. Səhifə 91-də səhifənin yuxarısında His Job deyil, His heroism olması məqsədəuyğundur. Səhifə 92-də verilmiş atalar sözünün (Better to do well than to say well) Azərbaycan dilində qarşılığının verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə dialoqun birbaşa olaraq Are you hungry? sualı ilə başlanması düzgün deyil. 2-ci tapşırığın 1-ci cümləsində Kate was... deyil, Tom was Yenə həmin səhifədə 3-cü tapşırığın şərtinin Complete the sentences və ya Insert the missing words kimi verilməsi daha düzgün olar. Səhifə 93-də 6-cı tapşırıqda verilmiş ifadələrin qarşısındakı to hissəciyinə ehtiyac yoxdur. Çünki tapşırığın şərtindəki sualda can modal felindən istifadə edilmişdir. Həmin tapşırığın 3-cü bəndində to built deyil, to build, 5-ci bənddə isə make a poster Tapşırığın a) bəndində for homeless people verilsə, düzgün olar. Səhifə 95-də 9-cu tapşırığın 2-ci cümləsində travelers deyil, travellers Self evaluation questions-da verilmiş 1-ci sualın What is one of the nicest ways to help hungry people? kimi verilməsi daha yaxşı olar. Səhifə 96-da 1-ci tapşırıqdakı diaqramda əvvəl rəqəmlər sıralanıb, sonra hərflər verilsə idi, daha yaxşı olardı. Həmin tapşırıqda verilmiş dialoqun məzmunu uğurlu deyil. That s 8.50 AZN cümləsi verilsə də, buna uyğun sual verilməmişdir. Yenə həmin səhifədə Everyday expressions -da verilmiş Help yourself və Yes, please\no thanks ifadələri dərsdə işlədilməmişdir. Səhifə 98-də 8-ci tapşırıqdakı mətnin sonuncu cümləsində the most deyil, most 13

Səhifə 99-da mətnin 1-ci abzasının sonuncu cümləsində this pyramid rules deyil, these pyramid rules Piramida şəklinin üst hissəsində verilmiş others category ifadəsi other categories kimi Səhifə 100-də Grammar Secret -də much, a lot of, little, a little sözlərindən sonra in plural artıqdır. Həmin tapşırıqda They comes from deyil, They come from Səhifə 101-də 6-cı 2-ci cümləsində işlənmiş and bağlayıcısı artıqdır. Səhifə 102-də 1-ci mətnin 3-cü cümləsində a lot of vegetable salads Həmin mətndə I can t eat much sweet things deyil, I can t eat many sweet things Yenə həmin səhifədə 2-ci tapşırığın 3-cü cümləsinin isə When does Daniel like to eat fish and nuts? kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 103-də 3-cü tapşırığın şərtinə...according to the passages əlavə edilməsi məqsədəuyğundur. Həmin tapşırığın B) bəndində 2-ci cümlə It has many vitamins deyil, They have many vitamins kimi verilsə, düzgün olar. Səhifə 106-da 4-cü tapşırıqda 7 boşluq verilsə də, cəmi 6 fel verilmişdir. Yenə həmin səhifədə 5-ci tapşırıqda boşluqların yerinə tələb olunan sözlərin ayrıca Word box -da verilməsi tövsiyə olunur. 7-ci tapşırığın 2-ci cümləsində mübtəda ilə xəbər arasında uzlaşma pozulmuşdur. Səhifə 108-də 1-ci tapşırığın şərti Match and describe the weather kimi verilsə, daha yaxşı olar. Səhifə 109-da verilmiş 3-cü tapşırığın 1-ci cümləsində say rəqəmlə (20) sonrakı cümlələrində isə hərflə (ten) yazılmışdır. Eyni formada verilməsi məsləhətdir. Yenə həmin səhifədə 5-ci tapşırıqda verilmiş dialoqda...on rainy weather deyil,...in rainy weather Dialoqda sözlərdə sky deyil, the sky Səhifə 110-da 3-cü mətndəki 4-cü cümlədə always sözü artıqdır. Mətnin axırdan əvvəlki cümləsində drop əvəzinə drops Həmin mətndə verilmiş sonuncu cümlə (But water of the rain should be clean) artıqdır. Çıxarılması tövsiyə olunur. 7-ci tapşırığın 2-ci cümləsində all sözünə ehtiyac yoxdur. 14

8-ci tapşırığın 1-ci cümləsində a blue sky əvəzinə the blue sky 5-ci cümlədə işlənmiş rainbow, thunder sözlərinin lüğətdə də verilməsi tövsiyə olunur. 6-cı cümlədə put on hat deyil, put on a hat Yenə həmin səhifədə verilmiş Self evaluation questions -da 2-ci sualda the weather forecast, 3-cü sualda isə on a rainy day Səhifə 111-də Listening-Speaking -də verilmiş 1-ci sualda...about the climate of England?, 2-ci sualda isə a cold or sunny country? Kursivlə verilmiş sual cümləsində do nun əvəzinə can işlənməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 1-ci tapşırıqdakı 1-ci sual What was the weather like on Monday? kimi 3-cü sual cümləsində Name of them deyil, Name them verilməsi düzgün olar. 4-cü sual cümləsində the most often ifadəsində the artikli artıqdır. Yenə həmin səhifədəki mətndə 1-ci cümlə (I hope you feel fine reading my letter!) 6-cı sinif şagirdləri üçün çətindir. Mətnin 3-cü abzasının sonunda a foggy city Həmin mətndə səbəb, zaman və tamamlıq budaq cümlələri işlənsə də, izahat verilməmişdir. Səhifə 112-də 4-cü tapşırığın d) bəndində the foggiest city in Europe Səhifə 113-də 7-ci tapşırığın 3-cü sətirində at the beach deyil, on the beach Tapşırığın sonuncu cümləsi mənaca şəklə uyğun deyil. Səhifə 114-də mətnin sonuncu cümləsində is deyil, are Səhifə 114-115-də dərsdə işlədilən recycle, reduce, reuse sözləri haqqında ayrı-ayrılıqda məlumat verilməsi yaxşı olar. Səhifə 115-də 5-ci tapşırığın d) bəndində litters əvəzinə litter Səhifə 116-da 6-cı tapşırığın şərti dəqiqləşdirilməlidir. Həmin mətnin 1-ci cümləsində I would like to say a word to you, people cümləsinin I would like to say some words to you, people kimi verilməsi məqsədəuyğundur. 2-ci abzasın 3-cü cümləsində to throw felindən sonra isim (litter) verilməlidir. Yenə həmin səhifədə verilmiş 7-ci tapşırıqda söz birləşmələrinin qarşısındakı to hissəciyi artıqdır. 15

Səhifə 117-də Air Pollution mətninin 2-ci abzasında There are traffic jams... Həmin mətnin 3-cü abzasının 2-ci cümləsində lot of smoke deyil, a lot of smoke verilməlidir. Mətnin axırdan əvvəlki cümləsində couldn t find deyil, can t find Yenə həmin səhifədə Word box hissəsindəki to traffic jam söz birləşməsində to artıqdır. Səhifə 118-də mətndə Fish dies... deyil, Fish die... Yenə həmin səhifədə 3-cü tapşırığın b) bəndində cümlə əvəzinə söz birləşməsi verilmişdir. Səhifə 119-da Remember hissəsində 6-cı bənddə verilmiş fikir (Watch television at least six hours every day) mənaca səhvdir. Redaktə olunmalıdır. Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions -da 2-ci sualın What can you do for cleaning water? kimi deyil, What can you do to keep water clean? kimi verilməsi daha düzgün olar. Səhifə 120-də 2-ci sual cümləsi How many planets are there in Solar System? kimi Səhifə 121-də 5-ci tapşırığın 1-ci cümləsi anlaşılmır (Earth place from the Sun). Həmin tapşırığın başlığına Match yazmaq düzgün deyil. 1-ci tərəfdə hər bir cümlənin sonunda 2 nöqtə qoymağa və cümlələri nömrələməyə ehtiyac yoxdur. A) bəndində and bağlayıcısı 2 dəfə verilmişdir. Həmin bənddə plant deyil, plants Səhifə 124-də mətndə işlənmiş powder sözünün yeni sözlərin içərisində verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 4-cü tapşırığın 3-cü cümləsində can modal feli artıqdır. 4-cü cümlədə special sözü yazılmamalıdır, çünki A) bəndində bu söz artıq verilmişdir. Səhifə 125-də 7-ci tapşırıqda 1-ci sual cümləsində What more can you see? deyil, What else can you see? Səhifə 126-da 8-ci tapşırıqda suallara nəyin əsasında cavab veriləcəyi aydın deyil, çünki şəkillər qarışıq verilmişdir və həmin şəkillərə əsasən sualları cavablandırmaq mümkün deyil. 9-cu tapşırıqdakı 2-ci və 4-cü sualların cavabları dərsdə verilməmişdir. Səhifə 128-də 3-cü tapşırığın başlığı Find the missing words kimi 16

Səhifə 129-da 4-də I drive ya da, before driving olsa, düzgün olar. Səhifə 130-da 1-ci tapşırığın 3-cü cümləsində a very long time Səhifə 131-də 3-cü tapşırıqda 1-ci sətirdə go to swimming deyil, go swimming Yenə həmin səhifədə sonunda 2-ci sual What was the weather like? kimi Like verilməmişdir. Səhifə 132-də 6-cı tapşırıqda cümlələrin hamısı Ann və ya She əvəzliyi ilə başlayır. Bu da yeknəsəq səslənir. Everyday expressions -a I would like ifadəsinin də artırılması tövsiyə olunur. Yenə həmin səhifədə Self evaluation questions -da 3-cü sual did you learn in this lesson? kimi Remember yarımbaşlığında 2-ci cümlə Try to help for the protecting of the Earth! və ya Try to help for protecting the Earth! kimi Səhifə 134-də 3-cü tapşırığın 1-ci cümləsində seas sözünün qarşısında ya a lot of ya da some yazılmalıdır. 2-ci və 3-cü cümlələrdə okean və dəniz adlarının qarşısında the artikli Səhifə 135-də 5-ci tapşırığın 2-ci cümləsində live deep in the water olsa, düzgün olar. 5-ci cümlədə Mountains are covered in Yenə həmin səhifədə Grammar secret -də zərfliyin izahı qənaətbəxş deyil. Səhifə 136-da Word box-da to birth deyil, to give birth Yenə həmin səhifədə Reptiles mətnində 1-ci cümlə təkdə olduğu halda, o biri cümlədə tək isim cəm əvəzliklə əvəz olunub. A reptile s blood is cold cümləsinin mətnin sonunda verilməsi məsləhətdir. Insect mətninə yenidən elmi cəhətdən nəzər salmaq lazımdır. They have wings və They can fly deyil, Some have wings və Some can fly olsa, düzgün olar. Səhifə 138-də mətnin 2-ci cümləsi səhvdir. This book is about Mowgli s adventures in the jungle 5-ci tapşırıqda 3-cü sual cümləsinə şagirdin necə cavab verəcəyi anlaşılmır. Səhifə 139-da çalışma 2-də 1-ci sual cümləsi xüsusi sualdır, həmin suala no ilə cavab vermək səhvdir. Səhifə 140-da Reading -də 5-ci cümlədə isimlər cəmdə verilməlidir. 17

Yenə həmin səhifədə 4-cü çalışmanın 4-cü cümləsində We keep them deyil We keep it ; 6-cı cümlədə isə This bird likes... Növbəti cümlədə They are small deyil, It is small verilməsi düzgün olar. Səhifə 141-də Self evaluation questions -da 1-ci cümlədə What do you learn? deyil, What did you learn? 2-ci cümlədə isə What facts are interested you? deyil, What facts are interesting for you? Yenə həmin səhifədə 8-ci tapşırığın 2-ci cümləsinə which artıqdır. Səhifə 143-də 5-ci tapşırığın 1-ci abzasında it s əvəzinə its 6-cı tapşırığın 4-cü cümləsində həmin səhv təkrarlanır. Tapşırığın 2-ci abzasında sturgeon sözü təkdə verilsə də, növbəti cümlədə cəm əvəzliyi ilə əvəz olunmuşdur. Səhifə 146-da Grammar hissəsində Cardinal numerals verilibsə, Ordinal numerals -ın da verilməsi məqsədəuyğundur. Sadə qaydalar verilsə, yaxşı olar. Səhifə 147-də The Adverb -də 2-ci cümlədə the most of adverbs deyil most adverbs Səhifə 148-də 1-ci başlıq To be good at+noun or verb+ing kimi verilsə, şagird də yaxşı yadda saxlayar. Yenə həmin səhifədə The Future Simple -da sual formasında 1-ci şəxsin cəmi shall I deyil, Shall we kimi verilməlidir. Dərsliyin arxasında verilmiş lüğətdə də müəyyən qüsurlar vardır. Səhifə 149-da blow sözünün transkripsiyası düzgün verilməmişdir. Səhifə 150-də chain, check sözləri fel və isim kimi verilməlidir. Charity sözü xeyriyyə kimi; complex sözü isə kompleks deyil, çətin, mürəkkəb kimi verilsə, düzgün olar. Container sözü konteyner ilə bərabər həm də qab, anbar kimi verilməli idi. Cut həm də kəsmək kimi verilməlidir. Həmin sözün Azərbaycan dilinə tərcüməsi doğramaq əvəzinə doğoramaq kimi verilmişdir. Səhifə 151-də dish sözü qab kimi, engine sözü mühərrik kimi, exciting sözü həyəcanlı kimi, fight həm də döyüş kimi verilməlidir. Səhifə 152-də fur sözü yun kimi verilib, xəz Generous sözü nəcib, xeyirxah deyil, əliaçıq kimi verilsə, düzgün olar. Burada, hard sözü həm də çətin, ağır kimi, lay həm də qoymaq kimi verilməlidir. Need sözünün isim kimi də tərcüməsi verilməsi təklif edilir. 18

Səhifə 154-də owl sözü soba, peç kimi verilib, onun bayquş kimi də verilməsi tövsiyə olunur. Səhifə 155-də quiet həm də sakit kimi; səhifə 156-da spend həm də sərf etmək kimi verilməlidir. Surface sözünün tərcüməsi verilməmişdir, səth kimi Səhifə 158-də yuxarıda The Infinitive-Past Simple yazılsa düzgün olar. Burada, can modal felinin keçmiş zaman forması verilməmişdir, could yazılmalı idi. Get həm də almaq, get up həm də oturduğu yerdən qalxmaq kimi verilməlidir. Meet həm də görüşmək kimi, ride həm də minib sürmək (atı, velosipedi) kimi verilməlidir. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından Dərsliyin üz qabığı ilə MMV-nin üz qabığı eynidir. Dərslikdə şəkillərin mövzu ilə uyğunluğu, cəlbediciliyi və şagird marağının nəzərə alınması prinsipi əksər hallarda gözlənilmişdir. Mövzulara uyğun şəkillərdən istifadə olunmuşdur. Bununla yanaşı müəyyən qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Bəzi şəkillər çox xırda və rəngsizdir (səh. 15, 16, 17, 23, 26). Remember hissəsində arxa fonda müxtəlif təsvirlərin verilməsi yazılanların oxunuşunu çətinləşdirir. Səhifə 13-də 4-cü çalışmada yuxarıda ortadakı şəkil aydın görünmür. Səhifə 22-də 2-ci çalışmadakı 3 nöqtə işarələrinə ehtiyac yoxdur. Səhifə 24-də şəkillərdə fonun açıq rəngdə verilməsi təklif olunur. Səhifə 67-də Language başlığı altında verilmiş hissədə şəkillər çox kiçikdir və sözlər, demək olar ki, oxunmur. Səhifə 72-də 3-cü cümlənin əvəzinə, 1-ci cümlənin nümunə kimi verilməsi daha məqsədəuyğun olar. Səhifə 73-də 6-cı tapşırıqda verilmiş 5-ci və 7-ci şəkillərin yerini dəyişmək lazımdır. Səhifə 85-də 3-cü tapşırıqda nümunə tapşırıqdan əvvəl verilməlidir. Səhifə 93-də 6-cı tapşırıqda verilmiş 1-ci şəkil çox kiçikdir, yazılar oxunmur. Səhifə 94-də 7-ci tapşırıqdakı 4-cü şəklin dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur. Çünki şəkildəki təsvirin daş olduğu bilinmir. Səhifə 98-də 7-ci tapşırıqdakı 1-ci və 2-ci şəkillər aydın deyil. 19

Səhifə 108-də 1-ci tapşırıqda stormy sözünə aid verilmiş şəkil aydın deyil. Yenə həmin səhifədə verilmiş 2-ci tapşırıqdakı xəritədə Ireland -ə aid heç bir hava göstəricisi verilməmişdir. Eyni zamanda, xəritədə United Kingdom verilsə də, tapşırıqda Great Britain işlənmişdir. Səhifə 109-da 3-cü tapşırıqda sağda verilmiş termometr şəkilləri artıqdır. Səhifə 113-də 7-ci tapşırığın 2-ci cümləsində He is walking in the park verilməsinə baxmayaraq, şəkildəki oğlan gəzmək əvəzinə qaçır. Səhifə 116-da 7-ci tapşırıqda We must: -dan sonra iki nöqtə, We mustn t... -dan sonra isə 3 nöqtə qoyulmuşdur. Eyni formada verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 131-də 4-cü tapşırıqda şəkillər mətnə uyğun deyil. Səhifə 133-də verilmiş sxemdə lakes sözündən əvvəl vergül işarəsi qoyulmamalıdır. Səhifə 139-da xəritədə arxa fondakı yazılar oxunmur. 4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından Şagirdlərin nitq fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq üçün onların reseptiv fəaliyyəti ilə (dinlədiklərini anlamaq, oxuduqlarını anlamaq) bərabər, produktiv fəaliyyətlərini də təmin etmək lazımdır (şifahi və yazılı surətdə fikirlərini ifadə etmək). Bu istiqamətdə dərslikdə kifayət qədər çalışmalar verilmişdir. Dərslik komplektində verilmiş tapşırıqlar məzmuna uyğun olmaqla, formaca müxtəlifdir. Dərslikdə puzzle, chart, match the halves, write a letter, make up riddels, project, make a poster tipli yaradıcı tapşırıqların verilməsi maraqlıdır. Krossvord, rebus, tapmaca kimi məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirən tapşırıqların verilməsi çox yaxşıdır, lakin onlar birbaşa şagirdin təfəkkürünə yönəlməli və ona təhlil və sintez etməkdə kömək etməlidir. Bu dərslikdə bir neçə tapşırıqda puzzle -ı həll etmək (səh. 16, 105) tələb olunur. Məsələn, səhifə 105-də şəkillər və onların adları ingiliscə verilib, yalnız onlara baxaraq baş hərfləri birləşdirərək salad sözünü tapmaq lazımdır. Bu tapşırıq nə məntiqi təfəkkürə, nə təhlil, nə də sintez etməyə yönəlmişdir. Dinləyib-anlama məzmun xəttinin yerinə yetirilməsi üçün vacib olan tapşırıq və çalışmalar dərslikdə və ya MMV-də müəllimlərə nümunə kimi verilməmişdir. Dinləyib-anlama və danışma məzmun xəttinin yerinə yetirilməsi üçün disk komplektə 20

daxil olmasa da, müəllimin şagirdlərin dinləyib-anlama bacarıqlarını inkişaf etdirməsi üçün nümunə tapşırığa ehtiyac duyulur. Dərslikdə şagirdlərin müstəqil bilik və bacarıqlara yiyələnməsi üçün müxtəlif tipli tapşırıqlar verilmiş, bəzi hallarda isə tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün nümunə verilməmişdir. Bu da şagirdin dərsliklə müstəqil işləməsini çətinləşdirir. Məsələn, səhifə 15, tapşırıq 2; səhifə 36, tapşırıq 8-də nümunə verilməli idi. Eyni zamanda, bəzi tapşırıqların nümunəsi və ya modeli tapşırığın sonunda verilib, bu da çaşqınlıq yaradır. Bütün tapşırıqlarda nümunənin əvvəldə verilməsi təklif edilir. Bəzi hallarda bir neçə mərhələli və çətin tapşırıqlara da rast gəlinir. Məsələn, səhifə 72-də 3-cü tapşırıqda şagird həm cümlənin davamını tapmalı, həm də həmin ölkənin adını müəyyən etməlidir. Səhifə 9-da 2-ci çalışmanın şərtinin Make up sentences using the chart kimi verilməsi nümunəyə uyğun olar. Səhifə 11-də 8-ci çalışmanın yerinə yetirilməsi çox vaxt apardığına görə cümlələrin sayının azaldılması təklif edilir. Səhifə 14-də 7-ci çalışmanı yerinə yetirmək üçün şagird ən azı cümlələrdə nöqtələrin yerinə qoyulacaq qaydasız fellərin hamısını bilməlidir. Bu dərsə qədər keçilmiş 3 qaydasız fellə isə bu tapşırığın yerinə yetirilməsi qeyri-mümkündür. Səhifə 18-də sual sözlərinə aid çalışmanın verilməsi məqsədəuyğundur. Onda şagirdlər mövzunu təkrar etmiş olar. Səhifə 33-də 5-ci tapşırıqdakı cədvəl boş verilsə idi, daha yaxşı olardı. Şagirdlər cədvəli özləri doldurardılar. Səhifə 38-də 3-cü çalışmanın şərti və sxem verilmiş, lakin şagirdin nə etməli olduğu göstərilməmişdir. Tapşırığın şərti You don t know the language... kimi olmalıdır (artikl buraxılmışdır). Səhifə 45-də lüğətin möhkəmləndirilməsi üçün çalışmaların verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 48-də sifətin dərəcələrinə aid tapşırıqların verilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Belə olan halda, şagirdlər qrammatik materialı daha yaxşı mənimsəyərlər. Səhifə 54-də 5-ci tapşırıq maraqlıdır, lakin tapşırığın cavabı əvvəlcədən verilib. Səhifə 66-da qrammatik materiala aid tapşırıqların verilməsi tövsiyə olunur. Səhifə 72-də 5-ci tapşırıqda şəkillərin yanındakı hərflərin nə məqsədlə verildiyi aydın olmur. Tapşırığın şərtində də bu barədə heç nə deyilmir. 21

Səhifə 73-də 6-cı tapşırığın şərti ilə məzmunu uyğun gəlmir. Şərtdə şəkillərdəki insanların haradan olması soruşulsa da, tapşırığın özündə başqa suallar da verilir. Eyni zamanda, şəkillərdən ilk dördü tapşırığa uyğun sıralanıb, sonrakı üç şəklin yeri isə qarışıq verilmişdir. Səhifə 80-də verilmiş 5-ci tapşırıq maraqlıdır, lakin cümlələrin 2-ci və ya 3-cü şəxsdə verilməsi təklif edilir. Səhifə 81-də verilmiş 2-ci tapşırıq 1-ci tapşırığın davamı olduğundan ayrıca nömrələnməsinə və şərtinin verilməsinə ehtiyac yoxdur. Səhifə 83-də 7-ci tapşırığın şərtində Who helps you cümləsi artıqdır. Səhifə 98-də 8-ci tapşırığın yerinə yetirilməsi çox vaxt aparır. Cümlələrin sayını azaltmaq təklif edilir. Səhifə 100-də 4-cü tapşırığın şərti verilməmişdir. Həmin tapşırığı Remember başlığı altında vermək daha düzgün olar, çünki bu tapşırıq deyil. Səhifə 105-də 2-ci tapşırığın icrası çox vaxt apardığına görə cümlələrin sayını azaltmaq təklif edilir. Səhifə 106-da 5-ci tapşırıqda nöqtələrin yerinə qoyulması tələb olunan sözlərin verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 114-də 1-ci tapşırıq mürəkkəbdir, sadələşdirilsə, yaxşı olar. Tapşırığın şərti də səhv verilmişdir. Tapşırığın 5-ci cümləsində düzəlişə ehtiyac var. Səhifə 116-da 6-cı tapşırıqda boş yerlərə feli zamana görə dəyişdirib qoymaq tələb olunur, lakin bu tapşırıqda felin şəxssiz formaları ( gerund və to -suz məsdər forması) da seçilməlidir. Bu da qarışıqlıq yaradır. Səhifə 117-də 1-ci tapşırığın 2-ci cümləsinin məchul növdə işlənməsi düzgün deyil, çünki felin bu növü hələ keçilməyib. Həmçinin tapşırıqda verilmiş sözlərin kiçik hərflə verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 118-də 4-cü tapşırıqda nöqtələrin yerinə We should\shouldn t... yazılması verilsə də, 8 cümlənin yalnız birində shouldn t nəzərdə tutulmuşdur. Nisbətin gözlənilməsi məsləhətdir. Səhifə 119-da verilmiş 5-ci tapşırığın yerinə yetirilməsi çox vaxt aparır. Cümlələrin sayını azaltmaq təklif edilir. Səhifə 129-da 8-ci tapşırıqda şagirdə fikirləşməyə imkan verilmir, tapşırıqda hər şey hazır verilib. Səhifə 130-da 1-ci tapşırığın şərti ilə məzmunu uyğun deyil. 22

Səhifə 139-da 2-ci tapşırığın yerinə yetirilməsi çox vaxt apardığına görə cümlələrin sayını azaltmaq təklif edilir. Səhifə 140-da 4-cü çalışmada cümlələri quş adları ilə tamamlamaq tələb olunur, lakin şagirdlər ingiliscə bu quş adlarını və onların şəkillərlə tam uyğunluğunu bilmədiklərindən tapşırığı etmək çətindir. Həmin tapşırığın 4-cü cümləsi They live on the roof kimi verilsə, daha düzgün olar. Səhifə 142-də 1-ci tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün nümunə verilməsi məsləhətdir. Səhifə 144-də 9-cu çalışmada homofonların tapılması tələb olunur. Homofonlar yazılışı və mənası müxtəlif, tələffüzü eyni olan sözlər deməkdir, lakin fonetikaya aid heç bir çalışma dərslikdə verilmədiyi halda, şagirdlərə bu tapşırığı yerinə yetirmək çətin olacaq. 5. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından MMV-də xarici dilin tədrisinin xüsusiyyətləri izah edilmiş, dərslikdən necə istifadə edilməsi haqqında bəzi tövsiyələr verilmişdir. Müxtəlif fənlərlə inteqrasiya imkanları qeyd edilmişdir. Mövzuların tətbiqi üzrə müxtəlif oyunların, praktik iş və fəaliyyət növlərinin tətbiqi və hər fəslin sonunda kiçik summativ qiymətləndirmə aparılması göstərilmişdir. MMV-də həmçinin, dərslikdə istinad edilən etibarlı mənbələrin siyahısı verilmişdir. Qrammatik materialın dinləyib-anlama, danışma, oxu və yazı məzmun xətləri daxilində praktiki işlər və oyunlarla öyrədilməsi tövsiyə edilmişdir. Onların izahları əsas etibarı ilə cədvəl və sxemlər üzrə göstərilmişdir. İzahatlar məzmunca aydın və təlimin təşkilinin yolları Pair work, group work, collective work və individual work formasında verilmişdir. MMV-də illik planlaşdırmanın nümunəsi, tarix, tədris vahidləri (bölmələr, mövzular) üzrə gözlənilən nəticələr, strategiyalar, resurslar əks olunmuşdur. MMV hər dərsə ümumi göstərişlərin və metodiki məsləhətlərin verilməsi və müəllimin dərsi öz təcrübə yaradıcılıq və şagirdlərin səviyyəsindən asılı olaraq qurmasına şərait yaratması baxımından təqdirəlayiqdir. Lakin bir neçə dərsin forma, üsul və texnikasından asılı olaraq 45 dəqiqəlik dərs üçün nümunə kimi tam açılaraq verilməsi daha yaxşı olardı və müəllimlərə əyani kömək edərdi. 23

Hər bölmə 4 dərsə, hər dərs isə 2 saata bölünüb. MMV-də bu 2 saatlıq dərslərə 1 motivasiya sualı və 1 tədqiqat sualı verildiyindən, 1-ci dərslərin interaktiv dərs kimi, 2-ci dərslərin isə ənənəvi dərs kimi keçiləcəyi aydınlaşır. Belə ki, interaktiv dərsin öz quruluşu və mərhələləri olduğundan, fəal dərsin mərhələlərinin yarısını bir saata, digər yarısını isə digər saata keçmək mümkün deyil. Key words başlığı altında adətən söz və söz birləşmələri verilir, MMV-də isə əksər hallarda cümlələr verilmişdir. Qiymətləndirmə mexanizmlərinin necə tətbiq olunması göstərilmişdir. Dərsin əvvəlində diaqnostik, praktik mərhələdə formativ qiymətləndirmə və özünüqiymətləndirmə vərəqi nümunələri və hər fəslin sonunda isə kiçik summativ qiymətləndirmə (KSQ) nümunələri verilmişdir. MMV-də hər tədris vahidindən sonra Sub Summative Test başlıqlı tapşırıqların verilməsi KSQ-ləri keçirməyə kömək edə bilər. Lakin belə test tapşırıqları keçilən mövzuları qismən əhatə etdiyindən, şagirdlərin qiymətləndirilməsinə qismən kömək edir. Burada, KSQ üçün nəzərdə tutulmuş testlərdə məzmun xətləri üzrə qiymətləndirmənin necə aparılacağı məlum deyil, çünki tapşırıqlar listening, speaking, reading və writing üzrə verilməmişdir. Bir çox hallarda tapşırıqlar ya şəkillər üzrə, ya da faktoloji materiala dair verilmişdir. Ona görə də, belə test tapşırıqları ilə qiymətləndirilmənin necə aparılacağı tam məlum olmur. Hər dərsin sonunda qoyulan standartlara uyğun olaraq şagirdlərin kollektiv, qrup, cütlərlə və fərdi işlənməsinə aid formativ qiymətləndirmə cədvəli və özünüqiymətləndirmə vərəqi nümunəsi verilmişdir. Dərsliyin bütün dərslərində Motivation. Problem situation başlığı ilə suallar verilmişdir, lakin bu suallar çox zaman problem situasiya yaratmır və ənənəvi dərsin giriş hissəsini xatırladır. Məsələn, səhifə 77-də Motivation. Problem situation hissəsində What is your language?, What is your nationality?, What languages do you usually speak?, What nationalities do you know? verilmişdir. Göründüyü kimi, bu suallar problem situasiyası yaratmağa kömək etmir, ənənəvi dərsin passiv sorğu sualını (general questioning) xatırladır. Tədiqat sualları motivasiyanın son mərhələsidir və elə sual olmalıdır ki, şagirdlərdə çoxlu fərziyyələr yaratsın və onları tədqiqata yönəldərək, dərsin məqsədinə xidmət etməyə və nəticəyə gəlməyə kömək etsin. Bəzi hallarda dərslikdə tədqiqat sualları bu meyarlara cavab verir, lakin bəzi dərslərdə onlar özünü doğrultmur. Məsələn, səhifə 81-də tədqiqat sualı What cultures should we 24

know? kimidir. Bu sual həm məntiqi cəhətdən düzgün deyil, həm də tədqiqat aparmağa kömək etmir. Eyni zamanda, səhifə 136-da tədqiqat sualı What do you know about Space flights? kimidir. Bu sual ətrafında da şagirdlərin hansı tədqiqatı aparacağı məlum deyil. Çünki onlardan artıq bildikləri məlumat soruşulur. Ümumiyyətlə, MMV-ni araşdırarkən bütün dərslərdə tədqiqat sualının hansı mərhələyə aid olduğu aydın olmur. Yuxarıda da qeyd edildiyi kimi, tədqiqat sualı motivasiya mərhələsinin sonunda və qrup işinin əvvəlində verilir, qrup işinin və ya tədqiqatın sonunda ona cavab alınır. Lakin çox təəssüf ki, bu ardıcıllıq dərslikdə pozulmuş və qarışıqlıq yaratmışdır. Motivasiyanın son sualı dərslikdə başqa-mmvdə tədqiqat sualı isə başqa sual kimi verilmişdir. Eyni zamanda, MMV-də göstərilən tədqiqat sualıdırsa, niyə o dərslikdə öz əksini tapmamışdır. Bəzi hallarda cari planlaşdırmada verilən məzmun xətləri və onların standartları qarışdırılıb. Məsələn, səhifə 29-da verilən 3.1.4 oxu məzmun xəttinin alt standartı əvəzinə danışma məzmun xəttinin 2.1.3 alt standartı olmalı və 2.1.3 alt standartı isə 3.1.4 kimi olmalı idi. Eyni zamanda, səhifə 77-də verilmiş standartlarda da anlaşılmazlıq var. 1.1.2 əvəzinə 2.1.3, 2.1.3 əvəzinə 2.1.1, 3.1.1 əvəzinə 2.1.3 olmalı idi. Yazı məzmun xəttinin 4.1.4 alt standartı verilsə də, tətbiq edilməyib. MMV-də bir çox hallarda dərsliyin səhifələri verilmişdir, lakin aydın və oxuna biləcək şəkildə deyil (səh. 23, 24, 27, 36, 39, 40, 43, 45, 50 və s.). MMV-də tədqiqatın aparılması və ya qrup işi mərhələsini həyata keçirmək üçün vacib olan iş vərəqləri nümunələri verilməmişdir. MMV-də bəzi eyni səhvlər var ki, onlar bir neçə səhifədə təkrarlanır. Məsələn, apostrofun işlənməsi ilə bağlı (səh. 13, 15, 22, 29, 34, 48, 52, 58, 72, 80, 82, 83 və s.), respond felindən sonra to -nun işlənməsi ilə bağlı (səh. 23, 26, 35, 44, 49 və s.), get+somebody birləşməsindən sonra məsdərin to hissəciyi ilə işlənməsi ilə bağlı (səh. 31, 35, 50, 52, 109, 136, 137, 147, 151, 153 və s.) qüsurları qeyd etmək olar. Bununla yanaşı, digər qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 4-də 2-ci sətirdə their students deyil, the students verilsə, düzgün olar. Həmin abzasda 3-cü cümlənin Learning outcomes are grounded kimi verilməsi tövsiyə edilir. Listening 1-ci məzmun xətti olduğu üçün qarşısında 1 yazılmalıdır. 25

Yenə həmin səhifədə 4-cü abzasın 2-ci sətrində semantic meanings of words Səhifə 5-də Key words bölməsində What nationaliy are you? deyil, What is your nationality? Nationaliy sözündə t hərfi buraxılmışdır. Yenə həmin səhifədə cədvəldə 2.1.3 alt standartında views -dan sonra to artıqdır. Yenə orada different topics Səhifə 9-da Student book verilmişdir. Həmin bölmədə hər yerdə bu formaya rast gəlinir. Səhifə 10-da isə Teacher s book verilir. MMV-nin Teacher s book (yiyəlik hal), dərsliyin Student book (adlıq hal) kimi verilməsi qarışıqlığa səbəb olmuşdur. Səhifə 10-da 3-cü sətirdə...make good communications Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasdakı 2-ci cümlə Some dialogues are presented without some missing words that the students can find them and filling in speech themselves deyil, Some dialogues are presented with some missing words that the students can find them and fill in speech themselves kimi verilsə, düzgün olar. Səhifə 11-də 1-ci abzasın sonuncu cümləsində Whatever your role in life is... Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasın 1-ci sətrində Students will listen to olmalı, 3-cü abzasın 2-ci sətrində isə that bağlayıcısı kiçik hərflə verilməlidir. Səhifə 12-də Picture Describing yarımbaşlığında 1-ci cümlənin sonu...have them describe what there is in the picture kimi verilsə, düzgün olar. Yenə həmin səhifədə Story Completion -da 1-ci cümlədə...students sits in a circle deyil,...students sit in a circle Səhifə 13-də color sözü colour kimi Yenə həmin səhifədə axırdan 3-cü abzasda proces deyil, process Pre-reading abzasındakı giving əvəzinə givin verilmişdir. Yenə orada students background knowlegde ifadəsində students sözündən sonra apostrof Yenə həmin səhifədə While reading abzasındakı 1-ci sətirdə find deyil, finding Səhifə 14-də 4-cü sətirdə read them to each other verilsə, düzgün olar. Həmin abzasın sonunda finding solving ways together deyil, find solving ways together 26