Stori gefndirol. capten o Loegr, a hynny dros bellter o bedair milltir dros Gomin Hirwaun. Enillodd Guto yn rhwydd a chafodd wobr oedd yn werth 400.

Similar documents
APIAU CYMRAEG. C.Phillips

GWERS 86. NOD: Looking again at the 'taswn i' forms. (Gweler Gwers 60)

Helo, Ceri ydw i. Dw i n mwynhau mynd ar wyliau antur gyda fy nheulu achos mae n gyffrous.

GWERS 90. yn lle - instead of neu - or gartref - at home pan - when fel - as. Daearyddiaeth - Geography Hanes - History

Regulating Qualifications for a Bilingual Nation Rheoleiddio Cymwysterau ar gyfer Gwlad Ddwyieithog. Emyr George 13 December 2016 / 13 Rhagfyr 2016

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

STADIWM Y MILENIWM Caerdydd, CF10 1NS

WALES. FIFA WOMEN s WORLD CUP QUALIFYING MATCH. v BOSNIA & HERZEGOVINA CYMRU GÊM RAGBROFOL CWPAN Y BYD FENYWOD. v BOSNIA & HERZEGOVINA

W45 4/11/17-10/11/17. Places of interest / Llefydd o ddiddordeb:

LLEISIAU O LAWR Y FFATRI / VOICES FROM THE FACTORY FLOOR. Ffatri baco, Amlwch , a rhai misoedd yn c. 1946

Addewid Duw i Abraham

Tuesday 26th January 2016 Bryn Meadows Golf Club, Maesycwmmer

Beth amdani? Give it a go! Cystadlaethau i Ddysgwyr Competitions for Welsh learners

Committed workforce. DOUBLING SPORTS VOLUNTEER WORKFORCE The effect of meeting all interest in volunteering

Beirniadu i ddechrau yn brydlon am 9.00 y bore. Judging to commence at 9.00 am prompt. ADRAN Y COB CYMREIG WELSH COB SECTION

The Life of Freshwater Mussels

Week/Wythnos 41 October/Hydref Pages/Tudalennau:

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

W42 13/10/18-19/10/18

Arolwg Teithwyr Bysiau Yr hydref 2017 Cryndoeb o r prif ganlyniadau yng Nghymru

Beth amdani? Give it a go! Cystadlaethau i Ddysgwyr Competitions for Welsh learners

A booklet for children and young people who are going to be witnesses in court

Holiadur Cyn y Diwrnod

Bwletin Gorffennaf 2016

W39 22/09/18-28/09/18

Rhaglen Mesur Plant Cymru 2015/16

Astudiaeth Achos 16. Hyfforddiant cludiant: wedi galluogi pobl gydag anableddau dysgu i barhau a u gweithgarwch. Rhaglen Mentro Allan

W2 6/1/18-12/1/18. Places of interest / Llefydd o ddiddordeb:

Welsh: Give it a go! Using the Welsh language in sport

MAWR. with gyda. Your guide. primary sc involved. i gyfrannu

CONNAH'S QUAY NOMADS v BANGOR CITY. NEWTOWN FC v ABERYSTWYTH TOWN KO CORBETT SPORTS STADIUM, RHYL KO MAES TEGID, BALA

W46 14/11/15-20/11/15

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

Y BWRDD GLO CENEDLAETHOL NATIONAL COAL BOARD

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

Addysg Oxfam

W40 1/10/16 7/10/16. Pages/Tudalennau: Places of interest / Llefydd o ddiddordeb:

Y Wlad yn yr Haf. Glas yw y nen. Can adar uwchben, Gwenyn yn heidio. Pysgod yn neidio, Meysydd tan flodau. Gwartheg mewn caeau, Hwyaid ar afon

VOICES FROM THE FACTORY FLOOR/ LLEISIAU O LAWR Y FFATRI. Nyrs yn ffatri Fisher & Ludlow, Llanelli rhwng (tua)

Meaningful Chocolate Pasg 2018 Pam wyau Pasg? CA1-2 NODIADAU

Newyddion yr ysgol gan y disgyblion.. / School news from the pupils.. RHYBUDD!!!! Mae wedi bod yn 3 wythnos brysur!!!

Polisi Iaith Gymraeg Welsh Language Policy AJR Accountancy Solutions Ltd.

W6 02/02/19-08/02/19. Places of interest / Llefydd o ddiddordeb: 2 Children s Ward 3 Six Nations Sin Bin 4 Secret Life of Farm Animals 5 Pobol y Cwm

FOOTBALL ASSOCIATION OF WALES CYMDEITHAS BÊL-DROED CYMRU END OF SEASON REVIEW / ADRODDIAD DIWEDD TYMOR 2017

Canser yng Nghymru. Welsh Cancer Intelligence and Surveillance Unit Health Intelligence Division, Public Health Wales

Darlun ystadegol o sefyllfa r Gymraeg. Hywel M. Jones

Gŵyl Chwaraeon Cenedlaethol Ysgolion Cynradd. National Primary Schools Sports Festival May Aberystwyth

Datrys y dirgelwch.. tlodi. Y dirgelwch

EIFION GWYNNE

Mawl y Pasg! Easter Praise! Pupil s Wordbook. Llyfr Geiriau r Disgybl. Sheila Wilson REDHEAD MUSIC WORDBOOK EPR113

Capel Undodaidd, profiad ar fin marw, a stori hynod un dyn

Wales Rally GB Competition for Schools Further Information & Entry Form

Follow us on Twitter to keep up with all the latest news from BBC Cymru Wales

Catchphrase 2003: Ysbyty Brynaber - Week 37

y ganolfan ddata gyntaf yn Ewrop i ennill y wobr nodedig.

Pecyn Busnes Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd. Urdd National Eisteddfod Business Pack

Cyfeiriadau a chwynion am y Gronfa Diogelu Pensiynau

Eisteddfod y Cymoedd

PAPUR DRE BLWYDDYN NEWYDD DDA I N DARLLENWYR I GYD BE SY YN Y PAPUR? Menter newydd i Emrys (stori ar dudalen 4) CRAIG O DDYN

Catchphrase 2002: Ysbyty Brynaber - Week 3

Syniadau Daearyddiaeth Cynradd Cyflym ag elfen hanesyddol

LEGENDS PACK FOR VISIT WALES WORKSHOP, CAERNARFON

Summer Open Meet 2018 Incorporating British Swimming Home Nation Summer Events

W50 12/12/15-18/12/15. Pages/Tudalennau:

CYLCHLYTHYR CYMDEITHAS TED BREEZE JONES RHIF 17 - HAF Lluniau Emyr Evans GWEILCH AR Y DDYFI! HEFYD YN Y RHIFYN HWN - TEITHIAU'R GYMDEITHAS

Pwyllgor Neuadd Bentref Dyffryn Ardudwy A Talybont 22/08/16 Dyffryn and Talybont Village Hall Committee 22/08/16

Cylchlythyr CorCenCC Rhifyn 15, Ionawr Cynnwys. Cyfarchion gan y Prif Ymchwilydd. CorCenCC yn Ffrainc. T2: Newyddion a digwyddiadau

Gair o r Garth Garth Grapevine

Penglais DATES FOR YOUR DIARY YR URDD

Swim Wales Long Course Championships 2018

GWERS 95. Dysgu r trefnolion (ordinals) 21ain - 31ain. Geirfa

EMA EMA. The little book of EMA. All you need to know about EMA for academic year 2017/18. cyllid myfyrwyr cymru student finance wales

Cyffredinol Lliwiau Rhifau Anifeiliaid Y Dref Hamdden Y Nadolig Ffrindiau Yr Ysgol

W28 07/07/18-13/07/18

Economic assessment of the health benefits of walking on the Wales Coast Path

Darlledu Gwasanaeth Cyhoeddus yn oes y rhyngrwyd. Gwledydd y DU a'u rhanbarthau

Dyfodol Llwyddiannus. Yn edrych ar y Cwricwlwm a r Trefniadau Asesu yng Nghymru. Crynodeb o adroddiad yr Athro Graham Donaldson

Templed Polisi Iaith Gymraeg Welsh Language Policy. Marks & Spencer

Papur Bro Community Newspaper

Wales Outdoor Recreation Survey 2014: Final Report

PAPUR DRE. Rhifyn 93 RHAGFYR 2011 Pris 50c DOLIG Y PLANT. Nes di'm parcio'r sled ar y maes? Joseff a Mair ym Maesincla. Mair a Joseff ar y maes.

LLEISIAU O LAWR Y FFATRI / VOICES FROM THE FACTORY FLOOR. Ffatri High Speed Plastics, Llandygái ; AustinTaylors, Bethesda

Sylw newyddion a materion cyfoes y rhwydwaith i bedair gwlad y Deyrnas Unedig: dilyniant 2015 a 2016 i adolygiad 2008

YSGOL DAFYDD LLWYD ADRODDIAD BLYNYDDOL Y LLYWODRAETHWYR 2014/15

Y Wisg Ysgol. The School Uniform

NADOLIG LLAWEN A BLWYDDYN NEWYDD DDA I N HOLL DDARLLENWYR

W44 27/10/18-02/11/18

ROB PAGE. To find out more on the campaign, competitions, exclusive access to players and latest news, visit

Briff Ymchwil Papur briffio ar y farchnad lafur

Dydd Llun 14 Tachwedd 2017 Ystafell 4J, 4ydd Llawr Undeb y Myfyrwyr 5yh

Bwletin Rhieni / Parents Bulletin Ebrill / April 2016 RHAI DYDDIADAU PWYSIG / SOME IMPORTANT DATES Dydd Llun / Monday

Chwefror / February 2015

Cynllun Datblygu Unigol - Individual Development Plan. Cynllun Sion s Plan

PAPUR DRE PAPUR DRE I BOBOL DRE NODDWYD Y RHIFYN HWN GAN CYMEN. Rhifyn 77 EBRILL 2010 Pris 50c LLOND Y LLE O LIWIAU. Melyn Maesincla tudalen 15

EAS Papur Ymarferol 1 Yn seiliedig ar Bapurau CBAC 2015

Student Senate Tuesday 2 May 2017, 4J at 6pm

Cymraeg Proffesiynol Uned 3

W16 13/04/19-19/04/19

Y Gadwyn - Misolyn Eglwys Y Crwys Hydref 2014

Transcription:

Stori gefndirol Cafodd Griffith Morgan neu Guto Nyth Brân (1700-1737) ei eni yn Llwyncelyn ger Pontypridd. Roedd yn byw ar fferm fach ei rieni ac yn gweithio yno fel bugail. Dywedir ei fod yn gallu rhedeg mor gyflym fel ei fod wedi dal ysgyfarnog un tro, a hynny wrth helpu ei dad i hel defaid. Mae'n debyg fod pentrefwyr lleol yn adrodd ei hanes yn dal llwynogod ac yn dal adar wrth iddynt hedfan. Ceir nifer o straeon eraill yn sôn am gyflymder anhygoel Guto, yn cynnwys y chwedl amdano yn chwythu'r gannwyll yna cyrraedd ei wely cyn i'r golau ddiffodd. Daeth merch leol o'r enw Siân (neu Siân o'r Siop) yn hyfforddwraig ac yn rheolwraig ar Guto. Wrth iddo ddod yn fwy enwog cafodd Guto sawl sialens i gystadlu mewn rasys, gan roi achos i bobl fetio ac ennill (a cholli) arian. Rhedodd Guto ei râs gyntaf yn erbyn

Stori gefndirol capten o Loegr, a hynny dros bellter o bedair milltir dros Gomin Hirwaun. Enillodd Guto yn rhwydd a chafodd wobr oedd yn werth 400. Yn y man, syrthiodd Guto a Siân mewn cariad. Cyn i Guto gyrraedd 30 mlwydd oed, roedd y pâr wedi ymddeol o'r busnes rasio oherwydd nad oedd neb yn mentro cystadlu yn ei erbyn. Flynyddoedd wedyn, er ei fod wedi ymddeol, rhedodd Guto mewn un râs arall yn erbyn rhedwr newydd o'r enw Prins o Fedwas. Y wobr oedd 1,000 gini ( 150,000 yn 2015.) Roedd y râs yn ddeuddeg milltir o hyd, rhwng Casnewydd ac eglwys Bedwas. Yn rhan gyntaf y râs roedd Prins ar y blaen, ond yna wrth garlamu i fyny'r allt olaf dyma Guto yn pasio Prins ac yn ennill y râs a'r wobr a theitl y dyn cyflymaf.

Stori gefndirol Ar ôl y râs dyma pawb yn llongyfarch Guto. Oherwydd fod Siân mor falch o'i chariad, mae'n debyg ei bod hi wedi rhoi slap i Guto ar ei gefn, ac yn dilyn hynny dyma Guto yn cwympo'n farw ar y ffordd. Claddwyd Guto yn eglwys Sant Gwynno yng nghoed Llanwynno. Cafodd ei gampau rhyfeddol eu canmol mewn baled Gymraeg gan I.D. Hooson ac mewn baled Saesneg gan Harri Webb. Yng nghanol Aberpennar mae cerflun o Guto Nyth Brân, a phob nos Galan ers 1958 cynhelir râs i gofio amdano. Bob blwyddyn bydd rhedwr dirgel yn cael ei wahodd i redeg, i gynrychioli ysbryd Guto. Un flwyddyn daeth Linford Christie (enillydd medal aur Olympaidd) i redeg, a dro arall daeth Shane Williams (chwaraewr rygbi rhyngwladol) i gymryd rhan. Ar ôl y râs cynhelir gwasanaeth coffa yn eglwys Sant Gwynno a bydd y rhedwr dirgel yn gosod torch ar fedd Guto.

Background story Griffith Morgan, better known by his nickname Guto Nyth Brân (1700-1737), was born in Llwyncelyn near Pontypridd. He lived on his parents' small farm, where he worked as a shepherd. It is said that he could run so fast he once caught a hare whilst helping his father herd sheep. Local villagers apparently told tales of him catching foxes and birds in flight. There are many other stories which tell of Guto s amazing speed including a tale in which it is said that he could blow out a candle and be in bed before the light faded. The local shopkeeper, Siân (or Siân o'r Siop as she was known) became his trainer and manager. As his fame spread Guto was challenged to compete in races on which people would bet and win (or lose) lots of money. Guto Nyth Brân s first race saw him

Background story competing against an English captain over a distance of four miles on Hirwaun Common. Guto won easily and was rewarded with prize money of 400. Guto and Siân fell then in love. Before Guto turned 30 years old the pair retired from racing because no-one dared to compete against Guto. Years later Guto came out of retirement to take part in one last race against a new runner called Prince of Bedwas. The prize was 1,000 guineas ( 150,000 in 2015.) The race covered the twelve miles between Newport and Bedwas church. Prince took an early lead, but a valiant uphill sprint from Guto saw him run past Prince to win the race, prize money and the title of fastest man.

Background story When the race was over everyone congratulated Guto. It is said that Siân was so overjoyed that she slapped him on the back, resulting in Guto keeling over and dying on the road. Guto is buried at St Gwynno church in Llanwynno forest. His amazing feats of speed have been eulogised in a Welsh ballad by I.D. Hooson and in an English ballad by Harri Webb. A statue of Guto Nyth Brân stands in the centre of Mountain Ash where every new year s eve since 1958, Nos Galan races have been run in Guto s honour. Every year a mystery runner takes part, representing the spirit of Guto. Runners have included Olympic gold medal-winning athlete Linford Christie and Welsh rugby international Shane Williams. After the race a Memorial Service is held at St Gwynno s Church where the mystery runner lays a wreath on Guto s grave.