) SCHEME OF EXAMINATION GONJA (ELECTIVE) There will be two papers, Papers 1 and 2, both of which must be taken. PAPER 1: Will test candidates language skill development. It will consist of four sections, Sections A, B, C and D as follows: Section A: Four topics for composition will be set and candidates will be required to write an essay on one of them for 40 marks. Section B: A prose passage will be set in English for translation into the language. The section will carry 20 marks. Section C: Ten questions will be set on a passage to test candidates comprehension of the language. Candidates will be required to answer all the questions for 20 marks. Section D: A number of items will be set to cover phonology and syntax. The section will carry 40 marks. The paper shall take 3 hours. PAPER 2: Will consist of two sections, sections A and B as follows: Section A: Will contain two questions, one on Oral Literature and the other on Customs and Institutions. Candidates will be required to answer only one of the questions for 20 marks. Section B: Will cover Written Literature. It will consist of three parts, Part I, II and III on prose, drama and poetry respectively. Each part will have two questions and candidates will be required to answer only one question from each part for 20 marks each. The paper shall take 2 hours, 30 minutes.
SAMPLE QUESTIONS COMPOSITION PAPER 1 1. Nch` ny= ere ab` be kesuse ad` w=r= keshi ga. Ji ashe! asa mon` a bee bra amo be ashe! n` ashe~ asa mon` a bee ch`to n due amaso. 2. Bu tere fo fobe dade be sukuru be asposi be nsh`r to fan` fo ki nsh`r ere be emalgapo. Sib` keb=aya mon` fee! kra! Ashi lo! be nsh`r ere be kerara to. 3. Sib` kawol n sa teri ashi sukuru p=t` to a ka!` mo nch`rga asa mon` dobe sukuru be enimu bra ashi fobe sukuru to. 4. Efuli ere so be ndegbo! be ekpaana b kal=!` bee bra t=r= damta a sa benitepo. Ji kumobe ashe!. SYNTAX 1. (a) Man` ela kamalgafolshi!? (b) Ta mmalgfolshi! Be ntu! asa n sib` mmalgafol. (c) Sib` mmalgafol ere n shi! cha! mmalgafolshi! shu!so n` aw= amo to (i) Kebiny`nsobi na bee ba. (ii) Ebonpony`n n ate! wu. (iii) Kany`n na b`` cha ebu na to. (iv) Kache na ma! y= kib` na to. (v) Yige lo!! 2. (a) Kilgi atere n` bu cha! amobe nseto ashi mmalgafol ere to n y= adamtato. (i) Kany`n na m= kuw= ndo!. (ii) Bumobe kud= n ach=. (iii) Kurma na shile. (iv) Tampony`n na tor kema! to. (v) Kemunibi na tige ewurana. (b) Kilgi mmalgofol tamanyuso ere n y= mmalgafol tangelge to: (i) E!inipo na kan` M maa! ji ajibi na (ii) Kany`n na y` M maa! la ewulipo (iii) Ebompony`n na y` Ler ndo! (iv) Epurshi na ka!` Anye ma! zou eyu na (v) Eyinipo nimuso na bishi Wan` e ba mfa chipur ere?
3. Luwe mmalgafol ere n` af`ltobi be ntu! mon` a b`so na: (i) E ka!` ma (ketere be kef`ltobi) (ii) Ekulo! Na fo mfa (sa!` be kef`ltobi) (iii) Anye m= kew= na shi. (delgeso kabo! Be kef`ltobi) (iv) N nyi kany`n na (kedulwiso be kedelgeso be kef`ltobi) (v) Anye bri mo (delili be delges be kef`ltobi) 4. (a) Man` ela kamalgafol? (b) &ini mmalgafol be ntu!so n sa amobe akenisobi eny= ny=. (c) Sib` mmalgafol any= ny= n` a!ini kanan` mmalgafol ere bee shu!. (i) kekutemalga (ii) ke!inimalga (iii) mbishi PHONOLOGY 1. (a) Man` ela ebolbench`rga? (b) &ini ebolbench`rga be ntu! any= Ngbanyato. (c) &ini ekpa eny= n` ebolbench`rga bee shu! Ngbanyato. (d) Ta ekeniso ahie (6) n kute kanan` ebolbench`rga be bra Kamalgaba n` kumobe kasib` la keko!wule ama amobe afiito kor abarto. 2. Ekpa kama so ta akeniso any= ny= n!ini mmalgakul be ntu! n` Ngbanya k=. 3. (a) Ta akeniso any= ny= n!ini kanan` all=towor ere bee luri mmalgaba to. [ a ] [ o ] [ u ] [ m ] [! ] (b) Delgeso kanan` aboltowor ere bee ler. [ u ] [ ` ] [ = ] [ i ] [ a ] 4. (a) &inito n`n` kus= mon` Kamalgakul la. (b) Ta akeniso any=ny= n ji kanan` kamalgakul be kap=rto du ashi Ngbanya be ashe!. (c) Sa ade be akeniso any= ny= ashi Ngbanyato. (i) Kamalgaba n` ku k= mmalgakul any=. (ii) Kamalgaba n` ku k= mmalgakul asa. (iii) Kamalgaba n` ku k= mmalgakul anu. PAPER 2
WRITTEN LITERATURE MAHAMA, M. M. GB~ADESE Oo! Wurpe, fo yige kashinte! gb`adese n` ef` bee lanta aa? Ama man` fee w=r= sh`!, echintir e naa bra ed=s=. 1. (a) Wan` be k=n=t= n` kamalga ere ler? (b) Man` e k= mo n` e ka!` lo!!? (c) Noso n` esa mon` e malga mo kut= na w=r= n` man`so n` e w=r= lo!!? 2. Sib` a!asa any= ashi kawol na to n!ini kanan` a ch`t= n` kesh`rkpa! ler anishi n`n`. 3. Ta Echintir be da n!ini kanan` ku kor Edo!b=n` be da to ashi kawol na to. DRAMA SULEMANA, I. D. AWODIMA 1. Sib` ab=aya shimbi n ji bepelpo ere be ashe!: (a) Awodima (b) Esaedi (c) Nkiedo! 2. Nyaaw. mabe kowura. Hali Haya k==tu ma al` n` bumo nna na demu ere to. Ketere e baa ch= as=! (a) Wan` e ka!= lo!? (b) Wan` kut= n` e bee malga? (c) Sa!` mo so n` e ka!` lo!!? (d) Man` e ler keb=aya ere to? POETRY SEIDU, S. K+N+WAL~ 1. JARA (a) Man` ela ketande ere be keshe!tirso? (b) &ini kebaw=t= n` ku tu ketandewura na. (c) Sa kamalganyi be ap=rsobi any= n` ketande na k= n!ini kanan` a ch`to a w=r= kumo ebel. (d) &inito ekpa ana mon` esib`po na beso n sib` ketande na be kap=rto. 2. TUNTUMBA
(a) Man` ela ketande na be keshe!tirso? (b) Nuso be kenishi buwi n` anyee ny` ashi ketande na to? (c) Lara ketande na be kaba ko n nase a!ini lo!. 3. KUMU N~ MA& K+ Fin kamalganyi be ap=rsobi ere be eny= ashi ketande na to Ketankiesa Kamalgatr=mbi Kedulubi Ketankargaso ORAL LITERATURE 1. Man` ela abul=bi? Ta akeniso any= n ji abul=bi be kap=rto be ashe! ashi Ngbanyato. 2. (a) &mi ash`rkpa!mulu! n` adrashe!sh`rkpa! be mbarga to ashi Ngbanyato. (b) Sa a t=n= asa mon` Ngbaya bee nya ashi ash`rkpa!mulu! n` adrashe!sh`rkpa! be kekuteto amobe kenuto? 3. (a) Kute as= n` a!asa la Ngbanyato. (b) Sa a!asa any= ny= mon` a bee!ini ade (i) k=n=ko!wule (ii) kuwor (iii) keny`n (iv) kaj` 4. (a) Sib` abul=bi anu n nase. (b) Sa kekama be kefiito n slim!ini kanan` aji n` ku la kebul=bi na be kefiito. CUSTOMS AND INSTITUTIONS 1. (a) &ini kus=n` ku la ekishi (b) Sa ekishi any= mon` a k= kus=gberge n shin sa ashe! any= mon` ayige n` a k= kus=gberge. (c) Sa t=n= any= n` kamin la!` any= ashi ekishi to. 2. (a) Man` ela kakil Ngbanyato? (b) Ji kakil be at=n= ana be ashe! ashi Ngbanyato. 3. Ji ade be ashe! ashi kakil be ekpaso. (a) Eche n` Eny`n be nawurana be kabii.
(b) Kasotofuti