I L I P I N O MGA DIPTONGGO SA TULA AT MAHAHALAGANG PANGYAYARI SA KUWENTO SELF INSTRUCTIONAL MATERIALS

Transcription

1 F Modified In School Off School Approach Modules (MISOSA) Distance Education for Elementary Schools SELF INSTRUCTIONAL MATERIALS I L I P I N O MGA DIPTONGGO SA TULA AT MAHAHALAGANG PANGYAYARI SA KUWENTO 4 Department of Education BUREAU OF ELEMENTARY EDUCATION 2nd Floor Bonifacio Building DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City

2 Revised 2010 by the Learning Resource Management and Development System (LRMDS), DepEd Division of Negros Occidental under the Strengthening the Implementation of Basic Education in Selected Provinces in the Visayas (STRIVE). Section 9 of Presidential Decree No. 49 provides: No copyright shall subsist in any work of the Government of the Republic of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. This material was originally produced by the Bureau of Elementary Education of the Department of Education, Republic of the Philippines. This edition has been revised with permission for online distribution through the Learning Resource Management Development System (LRMDS) Portal ( under Project STRIVE for BESRA, a project supported by AusAID.

3 MGA DIPTONGGO SA TULA AT MAHAHALAGANG PANGYAYARI SA KUWENTO Pagkatapos ng modyul na ito ikaw ay inaasahang makabibigkas nang wasto ng narinig na tula o awit, makakikilala ng mga salitang may diptonggo at klaster at makatutukoy ng mahahalagang pangyayari o aksyon na bumubuo sa kuwento o balita. Pagbalik-aralan Mo Basahin mo ang tula. Bahaghari Iba t ibang kulay, hugis suklay Kurbang paibabaw parang suklay Makikita ka matapos umulan. O bahaghari, nais kitang tingnan. 1

4 Bigkasin nang katamtamang lakas ang mga sumusunod na pangkat ng mga salita. kulay kilay *tulay *kamay bahay pakay *kalabaw araw *sabaw *paimbabaw palay *suklay *sakay sungay ilaw ibabaw sitaw Tama ba ang pagkakabigkas mo? Binigkas mo ba ang walang asteriko (*) na ang diin ay sa unang pantig? Binigkas mo ba ang mga may asteriko nang mabilis na ang bigat ng diin ay nasa huling pantig? Bigkasin mo uli. Iwasto mo ang iyong pagbigkas. Iparinig mo sa isang nakatatanda sa inyo o sinumang tapos ng high school sa inyo para masabi niya kung tama ang pagbigkas mo. Pagkatapos, gawin ang sumusunod. Sipiin sa sagutang kuwaderno ang salitang angkop sa larawan. 1. Kulay Kilay Tulay Kamay Kalabaw Ampaw Sabaw Paibabaw 2. Suklay Saklay Sungay Sakay Tulay Kulay Palay Saklay Tulay Kilay Bahay Pakay Ilaw Sabaw Ibabaw Sitaw 3. 2

5 Pag-aralan Mo Bigkasin mo nang may katamtamang lakas ang kapirasong tula. Ako y isang munting bata sa yaman ay salat. Ngunit mayroon akong isang munting pangarap. Sa aking paglaki y ibig kong matupad Maaabot ko ito pag ako y nagsikap. Binigkas mo ba nang may wastong paglilipon ang mga salitang bumubuo ng mga taludtod ng tula? Tingnan mo ang halimbawa ng wastong paglilipon ng salita sa bawat taludtod ng tula. Tinandaan ito ng dalawang pahilis na guhit. /Ako y isang munting bata/ /sa yaman ay salat/ /Ngunit mayroon akong/ /isang munting pangarap/ /Sa aking paglaki y/ /ibig kong matupad/ /Maaabot ko ito/ /pag ako y nagsikap/ Humintong sandali sa dulo ng bawat lipon ng mga salita sa bawat taludtod. Ipabigkas ang tula at ang mga kasunod na mga salita sa sinuman sa inyong bahay na inaakala mong nakakaintindi ng wastong pagbigkas. Siya sana ay nakatapos ng mataas na paaralan upang mabigkas niya nang tama ang tula at ang mga salitang may diptonggo. Si Vena at Ako /Vena ang palayaw/ /ng kaklaseng magiliw/ /Pagkakaibigan namin/ /walang pagmamaliw/ /Sa paglalaro nami y/ /laging mapagbigay/ /Kasiyahan nami y/ / tunay na tunay/ /Reyna ng isda/ /ang aking kantiyaw/ /Hari ng siyukoy/ /tukso niyang sumasayaw/ /Kami y mga batang/ /may sigla ang buhay/ /Kinaiinggitan/ / mundo naming makulay/ 3

6 Bigkasin mo nang wasto ang mga sumusunod: magiliw nami y pagmamaliw kami y mapagbigay sumasayaw tunay reyna kantiyaw siyukoy buhay makulay Alam mo ba na ang tulang bahaghari at ang tulang Si Vena at Ako ay may mga salitang may diptonggo? At may mga salita rin tayong tinatawag na klaster. Ang ibig sabihin ng klaster ay mga salitang may magkasunod na patinig o mga salitang may magkasunod na katinig. Halimbawa: Magkasunod na katinig: bigkas gk pista st trak tr kurba rb suklay kl diptonggo pt Magkasunod na patinig: inaasahan aa inuupuan uu, ua ialay ia nauuhaw uu tao ao moog oo suot uo umeentra ee mailap ai kaulayaw au Meron ding katinig-patinig-katinig at patinig-katinig-patinig. katinig-patinig-katinig Hal. lakas - l a k a s banal - b a n a l patinig-katinig-patinig Hal. ilaw - i l a w pari - p a r i ulo - u l o 4

7 Isaisip Mo Ang diptonggo ay alinmang patinig na sinusundan ng malapatinig na y o w sa loob ng isang pantig. Ang mga diptonggo sa Filipino ay iw, iy, ey, ay, aw, oy at uy. May iba t ibang klaster ng mga salita. May magkasunod na patinig, magkasunod na katinig, may magkakasunod na katinig-patinig-katinig at magkakasunod na patinig-katinig-patinig. Pagsanayan Mo A. Sipiin sa kuwento ang mga salitang diptonggo at bigkasin nang wasto. Isulat ang mga salita sa sagutang kuwaderno. Ang Duhat at ang Pakwan Ang umaga y maningning. Kaaya-aya ang sikat ng araw. Ang hangi y bahagyang nagdadala ng lamig sa pakiramdam. Isang lalaki ang naglalakad sa bukid. Pinapansin niya lahat ng bagay na nakikita sa paligid. Nang mapadaan ang lalaki sa taniman ng pakwan, ganoon na lamang ang paghanga niya. Ang malalaking bunga ng pakwa y nasa ginagapangan ng baging. Ang lalaki y napabulalas. Sa katagalan ng paglalakad ng lalaki, inabot siya ng pagod. Nakakita siya ng malabay na puno sa tabi ng daan. Lumilim siya at sumandal sa puno. Sa ganong ayos natuon ang pansin niya sa bunga ng punong kinalililiman. Puno iyon ng duhat. Ano ba namang puno ito, kay laki-laki y kayliliit ng bunga, nasabi ng lalaki. 5

8 Nag-isip ang lalaki. Pagkaraan, sinabi niya, Palagay ko y nagkamali ang Diyos sa paglikha sa bunga ng duhat at ng pakwan. Bakit ang baging ng pakwan ay kayrupok at nakagapang lang sa lupa y kaylaki ng bunga at itong duhat na kay laki ng puno y kay liit naman ng bunga. Hindi kaya dapat na ang duhat ang malaki at ang pakwan ay magbunga ng maliiit? Iyon ang akma sa kanila. Noo y biglang umiihip ang hangin. Dalawang bungang duhat ay nalaglag at bumagsak sa ulo ng lalaki. Sa nangyaring iyon napadilat ang lalaki. A, hindi nagkamali ang Diyos! aniya. Kung ang bunga ng duhat ay naging ga-pakwan, patay na ako ngayon. Pagkasipi mo at mabigkas nang wasto ang mga salitang may diptonggo. Gawin mo ito. May tatlong mahahalagang pangyayari na bumubuo sa kuwento. 1. Alin kaya sa mga sumusunod? a) ang paghanga ng lalaki sa malalaking bunga ng pakwan b) ang kaaya-ayang sikat ng araw c) ang pagpansin ng lalaki sa puno at bunga ng duhat d) ang paglikha ng Diyos sa bunga ng duhat at pakwan e) ang pagkawala ng pag-aalala ng lalaki nang tamaan siya sa ulo ng dalawang butil ng bunga ng duhat 2. Ano ang natutuhang aral sa kuwento? Piliin ang isa. a) Na lahat ng tao sa mundo ay iba-iba ang katangian b) Na ang iba t ibang kababalaghang nakikita sa paligid ay maaari ding gawin ng tao c) Di dapat pagtakhan ang likas na pagkakaayos ng mga bagay pagkat ito y naaayon sa Dakilang Lumikha. 3. Alin sa mga sumusunod ang di mahalagang pangyayari sa kuwento. At bakit? a) ang paghanga ng lalaki sa malalaking bunga ng pakwan b) ang pagpansin ng lalaki sa puno at bunga ng duhat c) ang kaaya-ayang pagsikat ng araw d) ang likas na pagkakalikha sa bunga ng pakwan at duhat e) inabot ng pagod ang lalaki 6

9 Tingnan mo nga kung tama ang napili mo. Narito ang tamang sagot. 1. a) ang paghanga ng lalaki sa malalaking bunga ng pakwan b) ang pagpansin ng lalaki sa puno at bunga ng duhat c) ang pagkawala ng pag-aalala ng lalaki nang tamaan siya ng dalawang butil ng bunga ng duhat 2. c) Di dapat pagtakhan ang likas na pagkakaayos ng mga bagay pagkat ito y naaayon sa Dakilang Lumikha. 3. c) ang kaaya-ayang pagsikat ng araw e) inabot ng pagod ang lalaki. At bakit? Sapagkat ang pinag-uusapan o paksa ay kuwento tungkol sa pagkakaiba ng dalawang bunga. Hindi ang sikat ng araw at hindi rin ang lalaki ang paksa. Subukin Mo A. Basahin mo ito. JUAN TAMAD Isang araw, nagtungo sa ilog si Juan Tamad at ang kanyang mga kaibigan. Ang ilog ay umaagos pababa. Karaniwang naglalaro ng mga bangkang papel ang mga bata sa mababaw na bahagi ng ilog. Tuwang-tuwa sila sa pagbabantay kung kaninong bangka ang pinakamabilis. Nakatuwaan ng mga bata na gumawa ng kani-kaniyang balsa na yari sa pinagtabi-tabing katawan ng puno ng saging. Nagtungo sila sa malalim na bahagi ng ilog at doon nagsimulang magkarerahan. Ang iba ay gumamit ng tukod bilang sagwan. Lahat sila ay gustong manalo. Si Juan Tamad? Naku, nahiga siya sa balsa. Tinawanan niya ang mga kaibigan nang makita silang nagpapakahirap sa pagsagwan. At si Juan ay nagsimulang matulog. Tinulungan ng tatlong bata ang kanilang balsa upang mabilis na makarating sa takdang lugar. Ang balsa naman ni Juan ay umayon lamang sa agos ng ilog. Hindi namalayan ni Juan na ang balsa niya ay naharang ng mga sanga ng kawayan at natigil sa gilid. Alam ng mga kaibigan na mahuhuli si Juan ng dating sa kanilang tagpuan pagkat di ito gumamit ng sagwan. Hindi nila inalam kung nakarating ito o hindi. Umalis na sila. 7

10 Sa kabilang dako, si Juan Tamad ay tulog pa rin sa natigil na balsa. Inabutan siya ng gabi. Nang nagising siya, wala siyang makita kundi puro kadiliman. At nakarinig siya ng mga nakakakilabot na mga huni. Natakot siya. Nagsisisi siya kung bakit siya natulog. Bumalikwas siya at kumalas sa makapal na mga sanga ng kawayan. Pagdating niya sa bungad ng palayan, kumaripas siya ng takbo sa abot ng bilis ng kanyang mga paa. Kawawang Juan, tayo ang mga buhok sa laki ng takot. 1. Ano ang paksa ng kuwento? a) Languyan sa ilog b) Karera ng balsa ng mga bata c) Ang pahabaan ng panagwan d) Kakila-kilabot na gabi e) Si Juan Tamad 2. Alin sa mga sumusunod ang mahahalagang pangyayari ng kuwento? Lagyan ng tsek ang titik. Alin ang hindi mahalaga? Lagyan ng ekis ang titik. a) Gumawa ng kani-kaniyang balsa ang mga bata. b) Nagtungo sila sa ilog at doon nagsimulang magkarerahan. c) Naglalaro ng bangkang papel ang mga bata. d) Tinawanan niya ang kanyang mga kaibigan. e) Nagsimulang matulog si Juan. f) Umayon sa ilog ang balsa ni Juan. g) Tinulungan ng tatlong bata ang kanilang balsa. h) Inabutan ng gabi si Juan sa kanyang balsa. i) Nagsisisi siya kung bakit siya natulog. 3. Paano mo ilalarawan ang kuwento? a) Malungkot b) Puno ng pag-ibig c) Nakatutuwa d) Makabago 4. Anu-anong mga aral ang nakuha mo sa kuwento? a) Ang tuso ay laging panalo b) Di maganda ang walang pakialam sa kapuwa c) Ang katamaran ay di nagbubunga ng mabuti d) Sa gabi ay takot lagi ang nararanasan 8

11 5. Magtala ng mga salitang may diptonggo mula sa kuwento. Bigkasin sa harap ng isang nakatatanda na nakakaalam ng tamang bigkas. 6. Punan ang talahanayan ng mga salitang galing sa kuwento. May Magkasunod na Patinig May Magkasunod na Katinig Magkakasunod na Patinig-Katinig-Patinig Magkakasunod na Katinig-Patinig-Katinig Kung mahigit 70 bahagdan sa bilang ng mga sagot ang nasagutan mo nang tama, makipagkita sa iyong guro at ipakita ang iyong mga nagawa. Kung di ka nakakuha ng 70 bahagdan, ulitin mo ang iyong mga ginawa sa modyul. Maaaring mayroon kang nakaligtaang sundin o basahin. Kung pasado ka na, binabati kita! Sige na ipakita ang nagawa sa guro nang malaman kung ikaw ay pumasa. 9