Sesiwn Mathemateg: Mesur y bylchau Ystod oed: 9 14

Transcription

1 Sesiwn Mathemateg: Mesur y bylchau Ystd ed: 9 14 ed Amlinelliad Bydd dysgwyr yn edrych ar nifer y medalau ac athletwyr y gwledydd a gymerdd ran yng Ngemau Olympaidd Llundain Byddant yn edrych ar y ffrdd y caiff medalau eu dsbarthu pan gaiff gwledydd eu grwpi yn ôl incwm (yn gystal ag edrych ar ba grwpiau wledydd sy'n ennill y nifer mwyaf fedalau am gampau pendl), ac yn ystyried ffactrau psibl eraill a allai effeithi ar faint fedalau y mae gwlad yn eu hennill. Yna bydd y dysgwyr yn ystyried ystyr anghydraddldeb fewn gwlad ac yn rhi gwledydd yn eu trefn ar raddfa yn ôl pa mr deg neu annheg maen nhw. Amcanin dysgu Dehngli data mewn tablau a defnyddi canrannau i gymharu symiau. Cyflwyn data mewn siart bar. Deall nad es gan y gwledydd sy'n cymryd rhan yn y Gemau Olympaidd siawns gyfartal i ennill medalau ac i gydnabd bd incwm y wlad, ynghyd â ffactrau eraill, yn gallu effeithi ar nifer y medalau y mae gwlad yn ei hennill. Gwybd y gall anghydraddldeb fdli fewn gwledydd hefyd a rhi rhifau yn eu trefn a'u marci ar raddfa i ddangs "sgriau tegwch" gwahanl wledydd. Cwestiynau allweddl Pa ffactrau allai effeithi ar faint athletwyr sydd gan wlad a sawl medal y mae'n eu hennill (s gwbl)? Pa gampau allai fd ag ychydig athletwyr neu ddim athletwyr gwbl wledydd incwm is sy'n cymryd rhan ac yn ennill medalau? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Pa gampau allai fd â mwy athletwyr wledydd incwm is yn cymryd rhan? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Deilliannau dysgu Bydd y dysgwyr yn dehngli data mewn tabl er mwyn cymharu canrannau'r gwledydd mewn gwahanl grwpiau incwm sy'n ennill leiaf un fedal Olympaidd. Bydd y dysgwyr yn cyflwyn data mewn siart bar er mwyn cymharu canran y gwledydd mewn gwahanl grwpiau incwm sy'n ennill medalau Olympaidd mewn gwahanl gampau Olympaidd. Bydd y dysgwyr yn rhi'r gwledydd ar raddfa yn ôl "sgôr tegwch" sy'n dangs lefel yr anghydraddldeb ym mhb gwlad. Adnddau Chwarae Teg? Sie sleidiau Mathemateg: sleidiau 1 18 Taflenni adnddau 1. Medalau ac athletwyr 2. Cymedr y medalau i bb athletwr llenwch Taflenni gweithgareddau: 1. Cymedr y medalau i bb athletwr gwag 2. Gwledydd incwm isel 3. Gwledydd incwm canlig is 4. Gwledydd incwm canlig uwch 5. Gwledydd incwm uchel 6. Campau Olympaidd yn agred i bawb? 7. Siart bar A 8. Siart bar B 9. Graddfa A Sgôr tegwch 10. Sgôr tegwch graddfa B

2 Cysylltiadau â'r cwricwlwm Cymraeg Mathemateg CA2 a CA3 Datblygu ymresymu rhifyddl: CA2: Adlygu: defnyddi data i ddd i gasgliadau, a chydnabd y gall rhai casgliadau fd yn gamarweinil neu'n ansicr CA3 Adlygu: esbni a chyfiawnhau strategaethau, dulliau, ymresymu a dd i gasgliad mewn amryw wahanl ffyrdd, gan gynnwys ar lafar, yn graffigl, mewn ysgrifen (heb a gyda ndiant mathemategl), ac yn defnyddi cyfarpar llythrennedd digidl pridl Defnyddi sgiliau rhif Ffracsiynau, deglin, canrannau a chymhareb Defnyddi sgiliau data Cywain a chfndi data Cyflwyn a dadansddi data Dehngli canlyniadau

3 Ndyn: Ar gyfer y sesiwn hn, bydd ar y dysgwyr angen dealltwriaeth 'r term "anghydraddldeb", wedi'i gyflwyn yn Sie slediau'r cyflwyniad (Intr slide shw). Hefyd efallai byddwch eisiau bwrw glwg ar y Trslwg i Athrawn. Gweithgaredd 1 (20 munud) Cyfrif'r medalau a'r athletwyr Defnyddiwch sleid 3 i rannu rhai ffeithiau allweddl am Gemau Olympaidd Ri Eglurwch y bydd 10,500 athletwr 206 gwlad* yn cymryd rhan. Yn ystd 17 diwrnd y gemau bydd 306 camp i ennill medalau. Ar gyfer pb camp, rhddir tair medal aur, arian ac efydd. Gfynnwch i'r dysgwyr ddefnyddi'r wybdaeth hn i gyfrif neu i amcangyfrif yr atebin i'r cwestiynau canlynl: Faint fedalau fydd yn cael eu rhi i gyd yn ystd y gemau? Petai pb gwlad yn cymryd rhan ym mhb camp a phetai ganddyn nhw gyfle cyfartal i ennill medal, tua faint fedalau y byddai pb gwlad yn disgwyl eu hennill? *Ndyn: Gwledydd yw'r rhan fwyaf 'r cenhedledd hyn nd mae nifer fach yn wladwriaethau a thirigaethau nad ydynt yn cael eu cydnabd yn ffurfil fel gwledydd, fel British Virgin Islands. Gfynnwch i'r dysgwyr a ydyn nhw'n meddwl mewn gwirinedd y bydd gan bb gwlad yr un nifer fedalau ar y diwedd. Angwch nhw i ri rhesymau drs eu hatebin. Gfynnwch i'r dysgwyr ble a phryd digwydddd y Gemau Olympaidd diwethaf (yn Llundain, yn 2012). Esbniwch i 204 gwlad gymryd rhan yng Ngemau Olympaidd Llundain 2012 a bd 85 'r rhain wedi ennill leiaf un fedal. Dangswch sleid 4 a dweud mai dyma faneri rhai 'r 85 gwlad. Gfynnwch i'r dysgwyr pa faneri y maen nhw'n eu hadnabd. Ndyn: Mae'r atebin cywir yn ndiadau'r sleidiau. Nawr gfynnwch i'r dysgwyr pa wledydd maen nhw'n meddwl a enilldd y nifer mwyaf fedalau yng Ngemau Olympaidd Llundain 2012 a thrafdwch eu rhesymau am eu syniadau. Er enghraifft, gallai eu syniadau fd wedi'u seili ar wybdaeth neu dybiaethau am wledydd pendl neu ar yr hyn y maen nhw'n ei gfi fd wedi gwyli'r sylw i Gemau Olympaidd Llundain Esbniwch fd rhaid i athletwr gymhwys drwy gyrraedd y safn angenrheidil er mwyn gallu cymryd rhan mewn camp Olympaidd. Tynnwch sylw at y ffaith na fydd gan bb un 'r gwledydd sy'n cymryd rhan athletwyr sy'n cymhwys i gymryd rhan ym mhb camp. Dangswch sleid 5 a gfynnwch i'r dysgwyr ri'r gwledydd yn eu trefn yn ôl faint athletwyr a gymerdd ran bb un 'r gwledydd hyn yng Ngemau Olympaidd Llundain Angwch nhw i ri rhesymau drs eu syniadau. Cliciwch ymlaen ar y sleid i ddangs nifer yr athletwyr ar gyfer pb gwlad a thrafdwch ymatebin y dysgwyr i'r data. Trefnwch y dysgwyr yn barau a dsbarthwch gpïau Medalau ac athletwyr (Taflen adnddau 1). Eglurwch fd y tabl hwn yn dangs nifer yr athletwyr sy'n cymryd rhan a chyfanswm y medalau (aur, arian ac efydd) a rddwyd i bb un 'r 85 gwlad a enilldd leiaf un fedal yng Ngemau Olympaidd Llundain Gfynnwch i'r dysgwyr edrych ar y tabl a meddwl am y cwestiynau canlynl: Pa wlad enilldd y nifer uchaf fedalau? (Ateb: Unl Daleithiau America)

4 Pa un 'r gwledydd hyn edd â'r nifer uchaf athletwyr yn cymryd rhan? (Ateb: Y DU) Pa un 'r gwledydd hyn edd â'r nifer isaf athletwyr yn cymryd rhan? (Ateb: Btswana) Dewiswch ddwy wlad. Beth yw'r gwahaniaeth rhwng cyfansymiau eu medalau? Ailadrddwch hyn ar gyfer parau eraill wledydd. Dewiswch ddwy wlad. Beth yw'r gwahaniaeth rhwng niferedd yr athletwyr sy'n cymryd rhan bb gwlad? Ailadrddwch hyn ar gyfer parau eraill wledydd. Ydy'r gwledydd a enilldd y nifer mwyaf fedalau yn eich synnu chi, neu ai dyma reddech chi'n ei ddisgwyl? Oes unrhyw wledydd reddech chi'n disgwyl iddyn nhw gael medal sydd ar gll 'r tabl? Pa rai a pham reddech chi'n meddwl hyn? Trafdwch y cwestiynau canlynl. Defnyddiwch y cwestiwn "Pam?" hyd ac hyd i helpu i ddatblygu syniadau'r dysgwyr. Pa ffactrau allai effeithi ar faint athletwyr sydd gan wlad a sawl medal y mae'n eu hennill (s gwbl)? Mae'r awgrymiadau psibl yn cynnwys maint y bblgaeth, yr adnddau a'r cyfleusterau hyffrddi sydd ar gael, athletwyr Olympaidd amlwg a phblgrwydd campau Olympaidd yn y wlad. Ydych chi'n meddwl ei bd hi'n deg fd gan rai gwledydd gymaint athletwyr a bd gan eraill gyn lleied? Er enghraifft, am bb un athletwr Sierra Lene, redd 128 athletwr 'r DU. Pwysleisiwch fd pb un 'r athletwyr hyn bb un 'r gwledydd hyn wedi hyffrddi'n galed iawn i gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd. Ond serch hynny, mae r wlad rydych chi n dd hni n gallu effeithi ar eich siawns gyffredinl gymryd rhan ac ennill medal. Eglurwch fd y dysgwyr yn y gweithgaredd nesaf yn mynd i edrych ar rai 'r rhesymau psibl pam mae rhai gwledydd yn ennill mwy fedalau Olympaidd na rhai eraill. Dewch â'r gweithgaredd i ben drwy drafd a yw'r dysgwyr yn meddwl mai ennill medalau yw'r peth pwysicaf am gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd. Dangswch sleid 6 a phwysleisiwch y pwynt nad ennill medalau yw'r unig beth pwysig am y Gemau Olympaidd; mae cymryd rhan yn bwysicach a hefyd y gwerthedd Olympaidd a Pharalympaidd sef Cyfeillgarwch, Parch, Rhagriaeth, Penderfyniad, Ysbrydliaeth, Dewrder a Chydraddldeb. Gwahaniaethau I'w wneud yn ans: Eglurwch fd y dysgwyr yn mynd i gydweithi i gyfrif cymedr y medalau i bb athletwr ar gyfer pb un 'r 85 gwlad. Trefnwch y dysgwyr yn barau a rhwch gpi Cymedr y medalau i bb athletwr gwag (Taflen gweithgareddau 1). Gfynnwch i bb pâr gyfrif cymedr y medalau i bb athletwr ar gyfer pump neu chwe gwlad. Dylai'r dysgwyr gfndi eu hatebin i ddau le degl. Yna cladwch y data a gfynnwch i'r dysgwyr gyfrif pa un 'r gwledydd sydd â'r cymedr uchaf nifer fedalau yr athletwr (yr ateb yw Btswana gyda 0.25 medal yr athletwr). Mae fersiwn wedi'i lenwi 'r tabl gyda chymedr y medalau i bb athletwr i bb gwlad yn Cymedr y medalau i bb athletwr llawn (Taflen adnddau 2).

5 Gweithgaredd 2 (25 munud) Incwm ac anghydraddldeb medalau. Addysg Oxfam Atgffwch y dysgwyr eu bd yn y gweithgaredd diwethaf wedi darganfd fd rhai gwledydd a gymerdd ran yng Ngemau Olympaidd Llundain 2012 wedi ennill llawer mwy fedalau nag eraill, a'u bd wedi dechrau meddwl am resymau psibl am hyn. Eglurwch fd y dysgwyr yn y gweithgaredd hwn yn mynd i edrych a es cysylltiad rhwng incwm cyfartalg persn mewn gwlad a'r nifer fedalau Olympaidd y mae'r wlad yn ei hennill. Eglurwch fd gwahaniaethau enfawr rhwng incwm gwledydd. Mae sefydliad 'r enw Banc y Byd yn rhi sylw manwl i hyn. Mae'n benthyg arian i wahanl wledydd, ac yn cyfrif "incwm" gwledydd, y maen nhw'n ei gyfrif fel cyfartaledd y persn, er mwyn gallu cymharu gwledydd sydd â mwy neu lai bbl. I'w gyfrif maen nhw'n adi cyfanswm yr arian sy'n cael ei wneud yn y wlad hnn drs y flwyddyn. Yna maen nhw'n rhannu hyn â nifer y bbl yn y wlad. Maen nhw'n gwneud y cyfrifiad hwn mewn dleri fel y gallant gymharu pb gwlad yn deg. Yna mae Banc y Byd yn didli'r gwledydd yn grwpiau gwahanl yn ôl eu hincwm. Dangswch sleid 7 a gfynnwch i'r dysgwyr ym mha grŵp incwm mae pb un 'r gwledydd a ddangsir. Trafdwch syniadau'r dysgwyr a'u rhesymau amdanynt. Cliciwch ymlaen ar y sleid i ddatgelu'r atebin cywir a thrafdwch ymatebin y dysgwyr. Ydy unrhyw rai 'r atebin yn eu synnu? Pa rai a pham? Ndyn: Mae incwm cyfartalg pb persn ar gyfer pb un 'r gwledydd hyn wedi'u darparu yn ndiadau'r sleidiau. Trefnwch y dysgwyr yn barau neu'n grwpiau dri a rhwch gpi i bb grŵp un 'r taflenni gweithgaredd canlynl: Gwledydd incwm isel (Taflen gweithgareddau 2), Gwledydd incwm canlig is (Taflen gweithgareddau 3), Gwledydd incwm canlig uwch (Taflen gweithgareddau 4) neu Gwledydd incwm uchel (Taflen gweithgareddau 5). Gfynnwch i'r dysgwyr edrych ar y data yn y tabl a chyfrif'r canlynl: Cyfanswm nifer y gwledydd Cyfanswm nifer y medalau Nifer y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal Canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal Dewch â'r dysgwyr yn ôl at ei gilydd yn y diwedd i rannu eu canfyddiadau. Trafdwch y cwestiynau canlynl (hefyd ar sleid 8). Pa grŵp wledydd sydd â'r canran uchaf wledydd yn ennill leiaf un fedal? Pa grŵp wledydd sydd â'r canran isaf wledydd yn ennill leiaf un fedal? Yn eich barn chi, pam mae canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal yn uwch yn y grwpiau gwledydd incwm uwch nag yn y grwpiau gwledydd incwm is? Yn ôl y data hyn, pa grŵp wledydd sydd fwyaf tebygl gynnwys gwlad sy'n ennill leiaf un fedal? Pa grŵp wledydd yw'r lleiaf tebygl gynnwys gwlad sy'n ennill leiaf un fedal? Pa ffactrau eraill a allai effeithi ar y cyfleedd sydd gan wlad ennill leiaf un fedal? Mae'r awgrymiadau psibl yn cynnwys maint y bblgaeth, yr adnddau a'r cyfleusterau hyffrddi sydd ar gael, athletwyr Olympaidd enwg a phblgrwydd camp yn y wlad. Gwahaniaethau I'w wneud yn haws: Rhwch gpïau i'r dysgwyr Gwledydd incwm isel (Taflen gweithgareddau

6 2) neu Gwledydd incwm canlig is (Taflen gweithgareddau 3). I'w wneud yn ans: Rhwch gpïau i'r dysgwyr Gwledydd incwm canlig uwch (Taflen gweithgareddau 4) neu Gwledydd incwm uchel (Taflen gweithgareddau 5). Gweithgaredd 3 (40 munud) Campau Olympaidd yn agred i bawb? Atgffwch y dysgwyr eu bd wedi cymharu cyfansymiau medalau'r gwledydd mewn gwahanl grwpiau incwm yn y gweithgaredd diwethaf. Esbniwch fd y dysgwyr yn y gweithgaredd hwn yn mynd i edrych ar gyfansymiau medalau gwledydd mewn gwahanl grwpiau incwm ar gyfer gwahanl gampau. Gfynnwch i'r dysgwyr enwi cymaint gampau Olympaidd ag y gallant. Mae rhai enghreifftiau ar sleid 9 ac mae rhestr 'r campau Olympaidd yng Ngemau Olympaidd Ri 2016 ar gael yma: Neu efallai y byddech chi'n hffi gwneud hyn fel ras fwrdd, gyda'r dysgwyr wedi'u trefnu'n grwpiau bedwar i chwe aeld. Mae ras fwrdd yn cael ei rhedeg fel ras gyfnewid, gyda'r persn ar flaen pb tîm yn rhedeg at y bwrdd neu'r darn bapur ac yn ysgrifennu rhywbeth sy'n gysylltiedig â'r cwestiwn neu'r pwnc. Cyn gynted ag y maen nhw wedi ysgrifennu rhywbeth maen nhw'n rhedeg yn ôl at eu tîm ac yn rhi'r beir i'r persn nesaf yn y rhes ac yna'n mynd i gefn y rhes. Yna mae'r persn nesaf yn rhi cynnig arni nd ni chânt ailadrdd unrhyw beth sydd wedi'i ysgrifennu'n bard ar ddarn bapur eu grŵp nhw neu ar eu rhan nhw 'r bwrdd. Mae'r brses yn cael ei hailadrdd tan i'r amser ddd i ben. Ar ddiwedd y ras, gfynnwch i'r dysgwyr eistedd, yna cyfrwch nifer yr atebin sydd i bb tîm. Nawr trafdwch y cwestiynau canlynl (sydd hefyd ar sleid 10): Pa gampau allai fd ag ychydig athletwyr neu ddim athletwyr gwbl wledydd incwm is sy'n cymryd rhan ac yn ennill medalau? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Pa gampau allai fd â mwy athletwyr wledydd incwm is yn cymryd rhan? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Sut gallech chi ymchwili i hyn? Eglurwch fd y dysgwyr yn mynd i ymchwili i hyn drwy edrych ar gyfanswm medalau'r pedwar grŵp wledydd ar gyfer rhai campau gwahanl. Trefnwch y dysgwyr yn barau a rhwch gpi i bb pâr Campau Olympaidd yn agred i bawb? (Taflen gweithgareddau 6). Gfynnwch i'r dysgwyr dynnu siart bar i gynrychili'r data (gweler isd ar gyfer gwahaniaethu). Mae templedi wedi'u rhi yn Siart bar A (Taflen gweithgareddau 7) a Siart bar B (Taflen gweithgareddau 8). Yn laf, gfynnwch i'r dysgwyr drafd ac ateb y cwestiynau canlynl yn eu parau (mae'r cwestiynau hyn ar Daflen gweithgareddau 6 hefyd). Ym mha rai 'r campau hyn rydych chi'n meddwl nad yw incwm gwlad mr bwysig er mwyn ennill medal? Pam rydych chi'n meddwl mae hyn? Efallai y bydd angen i chi ndi bd y rhain yn gampau lle'r enilldd gwledydd ystd grwpiau incwm fedalau. Ym mha rai 'r campau hyn rydych chi'n meddwl bd incwm gwlad yn bwysig iawn er mwyn ennill medal? Pam rydych chi'n meddwl mae hyn? Efallai y bydd angen ichi ndi bd y rhain yn gampau lle'r enilldd gwledydd 'r grwpiau incwm uwch yn unig fedalau.

7 Ydych chi'n meddwl bd yr anghydraddldeb hwn yn deg? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Atgffwch y dysgwyr fd ffactrau eraill heblaw am incwm a all effeithi ar a yw gwlad yn ennill medal mewn camp bendl ai peidi. Fel y trafdwyd yn y gweithgareddau blaenrl, mae ffactrau psibl yn cynnwys pblgaeth y wlad, yr adnddau a'r cyfleusterau hyffrddi sydd ar gael, athletwyr Olympaidd enwg a phblgrwydd camp yn y wlad. Gwahaniaethau I'w wneud yn haws: Gfynnwch i'r dysgwyr ddefnyddi Siart bar A (Taflen gweithgareddau 7) i luni siart bar i ddangs cyfanswm y medalau fesul grŵp incwm gwledydd ar gyfer un 'r campau Olympaidd. I'w wneud yn ans: Gfynnwch i'r dysgwyr ddefnyddi Siart bar B (Taflen gweithgareddau 8) i luni siart bar wedi'i grwpi i ddangs cyfansymiau'r medalau fesul grŵp incwm gwledydd i bb un 'r 10 camp Olympaidd. Gweithgaredd 4 (30 munud) Bylchau fewn gwledydd Eglurwch fd y dysgwyr wedi edrych ar y gwahaniaethau mewn incwm a chyfansymiau medalau rhwng gwledydd yn y gweithgareddau diwethaf. Dangswch sleid 11 a dywedwch fd y rhain yn enghreifftiau anghydraddldebau rhwng gwledydd. Mae rhai gwledydd yn gyfethg ac eraill yn hynd dlawd. Dangswch sleid 12 ac eglurwch fd anghydraddldeb yn aml fewn gwledydd hefyd, hynny yw mai ychydig yn unig sydd gan rai pbl yn y wlad hnn a bd gan eraill lawer. Pwysleisiwch y pwynt mai cyfartaledd yn unig yw incwm cyfartalg y persn pb gwlad, ac y bydd rhai pbl sydd ag incwm llawer uwch a phbl eraill ag incwm sydd yn llawer is. Dangswch sleid 12 ac eglurwch fd yr anghydraddldeb hwn fewn gwledydd yn bdli mewn llawer wledydd gwmpas y byd, gan gynnwys y DU. Er enghraifft, yn 2014, darganfu Oxfam fd y pum teulu cyfethcaf yn y DU yn gyfethcach na 20% gwaeld y bblgaeth. Felly mae gan bum cartref fwy arian na 12.6 miliwn bbl. Trafdwch ymatebin y dysgwyr i'r ystadegyn hwn. Ydych chi'n meddwl bd yr anghydraddldeb hwn yn gywir? Eglurwch fd gwahanl ffyrdd fesur anghydraddldeb fewn gwledydd. Un ffrdd yw mynegai neu gymhareb Gini. Gallwn feddwl am hwn fel math sgôr tegwch sy'n dangs pa mr gydradd neu anghydradd yw gwlad. Dangswch sleid 14 ac eglurwch y byddai sgôr tegwch 0 yn glygu bd gan bawb yn y wlad yr un faint arian yn unin; ni fyddai unrhyw anghydraddldeb incwm. Mewn gwirinedd, nid es unrhyw wlad fel hyn. Trafdwch syniadau'r dysgwyr am y psibilrwydd hwn. A fyddai hi'n deg petai pawb yn ennill yr un faint arian? Gall fd rhesymau pam dylai rhai pbl ennill mwy. Er enghraifft, bydd gan rai pbl swyddi â mwy gyfrifldeb yn y gweithle, neu efallai y byddant eisiau gweithi am lai amser herwydd eu bd eisiau neu fd arnyn nhw angen treuli mwy amser gyda'u teuluedd neu'n gwneud pethau eraill. Dangswch sleid 15 ac eglurwch y byddai sgôr tegwch 100 yn glygu bd y wlad yn hlll anghydradd. Mewn gwirinedd, nid es unrhyw wlad fel hyn chwaith. Trafdwch syniadau'r dysgwyr am y psibilrwydd hwn. Ydych chi'n meddwl bd hyn yn deg? A hffech chi fd yn llawer mwy cyfethg nag unrhyw un arall? A hffech chi fd ar yr chr arall, heb arian gwbl?

8 Dangswch sleid 16 ac eglurwch fd pb gwlad mewn gwirinedd rhywle yn y canl, rhwng 0 a 100. Mae gwledydd mwy cydradd yn nes at 0 ac mae gwledydd mwy anghydradd yn nes at 100. Cliciwch ymlaen ar y sleid i ddangs y sgriau tegwch ar gyfer y DU a Brasil. Rhwch gpi i bb dysgwr Graddfa A Sgôr tegwch (Taflen gweithgareddau 9) neu Graddfa B Sgôr tegwch (Taflen gweithgareddau 10) a gfynnwch iddynt farci'r gwledydd ar y raddfa, yn ôl eu sgôr tegwch. Yn Graddfa A Sgôr tegwch mae'r rhaniadau ar y raddfa wedi'u labelu er mwyn cynrthwy'r dysgwyr. Yn Graddfa B Sgôr tegwch, mae'r rhaniadau ar y raddfa heb eu labelu a hefyd rhaid i'r dysgwyr ddarllen y raddfa i ddd hyd i'r sgôr tegwch ar gyfer rhai 'r gwledydd. Trafdwch pa rai 'r gwledydd hyn, yn ôl y data, sydd fwyaf cydradd (Ukrain) a pha un yw'r mwyaf anghydradd (De Affrica). Dangswch sleid 17 ac eglurwch fd y map hwn 'r byd yn dangs sut mae gwledydd y byd yn cymharu ran anghydraddldeb incwm yn ôl mynegai Gini. Mae'r gwledydd sy'n fwy cydradd wedi'u lliwi'n wyrdd. Mae'r gwledydd sy'n fwy anghydradd wedi'u lliwi'n binc, ren a chch. Trafdwch ymatebin y dysgwyr i'r map hwn. Yn ôl y map hwn, pa wledydd yw'r rhai mwyaf anghydradd? Pa wledydd yw'r mwyaf cydradd? Ndwch mai un ffrdd yn unig yw mynegai Gini fesur anghydraddldeb fewn gwledydd ac eglurwch fd dulliau eraill. Dywedwch fd rhai pbl hefyd 'r farn ei bd hi'n bwysicach mesur pethau eraill am wlad, er enghraifft pa mr hapus yw pbl neu pa mr gydradd (neu anghydradd) yw bywyd i fenywd a dynin. Dewch â r sesiwn i ben drwy ddangs sleid 18 a phwysleisiwch y pwynt nad yw anghydraddldeb yn ymwneud yn unig â sut caiff arian ei rannu rhwng neu fewn gwledydd. Mae anghydraddldeb yn effeithi ar y cyfleedd sydd gan bbl hefyd. Er enghraifft, ym maes chwaraen, mae gan rai athletwyr fynediad i gyfleusterau a hyffrddiant gwell nag eraill. Gfynnwch i'r dysgwyr feddwl am ffyrdd eraill lle gallai bywydau a chyfleedd pbl fd yn anghydradd. Gwahaniaethau I'w wneud yn haws: Rhwch Graddfa A Sgôr tegwch (Taflen gweithgareddau 9) i'r dysgwyr ei lenwi. I'w wneud yn ans: Rhwch Graddfa B Sgôr tegwch (Taflen gweithgareddau 10) i'r dysgwyr ei lenwi. Syniadau pellach Chwaraewch Trympiau Olympaidd i edrych ar anghydraddldebau eraill rhwng rhai 'r gwledydd sy'n cymryd rhan yng Ngemau Olympaidd Llundain Gweler sesiwn ddaearyddiaeth Chwarae Teg?. Edrychwch ar faneri'r gwahanl wledydd sy'n cymryd rhan yn y Gemau Olympaidd. Pa batrymau y gallwch chi eu gweld? Pa siapiau 2-D a mathau nglau sydd yna? Pa faneri sydd â llinellau cymesuredd? Edrychwch ar nifer yr athletwyr a gymhwysdd a chyfansymiau'r medalau gan y gwledydd a gymerdd ran yng Ngemau Paralympaidd Llundain Ystyriwch resymau psibl pam mae gan rai gwledydd lawer mwy athletwyr a medalau nag eraill. Cymharwch y data hyn â chyfansymiau'r athletwyr a'r medalau 'r Gemau Olympaidd yn Llundain yn Pa bethau sy'n debyg ac yn wahanl rhwng y data?

9 I gael rhestr athletwyr a gymerdd ran fesul gwlad yng Ngemau Olympaidd Llundain 2012, gweler: I gael manylin cyfanswm y medalau Olympaidd fesul gwlad, gweler: I gael rhestr gyfansymiau'r medalau a niferedd yr athletwyr Paralympaidd a gymerdd ran fesul gwlad, gweler: I gael mapiau 'r byd wedi'u hailfeinti yn ôl niferedd yr athletwyr Olympaidd a Pharalympaidd sy'n cymryd rhan ym mhb gwlad, gweler: Ymchwiliwch i niferedd yr athletwyr gwrywaidd a benywaidd wahanl wledydd sy'n cystadlu yn y Gemau Olympaidd. Cymharwch y gwahanl wledydd a meddyliwch yn feirniadl am pam gallai rhai gwledydd fd â mwy ddynin na menywd yn cymryd rhan. Edrychwch ar ddata Gemau Olympaidd blaenrl i weld sut mae cyfrangiad menywd wedi newid drs y blynyddedd. I gael rhagr wybdaeth am fenywd yn y mudiad Olympaidd gweler: ment.pdf Dysgwch ragr am achsin anghydraddldeb ac edrychwch ar ganlyniadau psibl i fywydau pbl ifanc mewn gwahanl rannau 'r byd, gan gynnwys y DU. Gweler Everyne Cunts, adndd mathemateg gan Oxfam i ddysgwyr 8 12 ed: Gweler Mre r Less Equal?, adndd mathemateg gan Oxfam i ddysgwyr ed: Amdau defnyddi Hawlfraint Oxfam GB Cewch ddefnyddi'r fftgraffau hyn a'r wybdaeth gysylltiedig at ddibenin addysgl yn eich sefydliad addysgl. Bb tr y'i defnyddiwch, rhaid ichi gydnabd y fftgraffydd a enwyd ar gyfer y ddelwedd hnn ac Oxfam. Ni chewch ddefnyddi delweddau a gwybdaeth gysylltiedig at ddibenin masnachl neu'r tu allan i'ch sefydliad addysgl. Mae pb gwybdaeth sy'n gysylltiedig â'r delweddau hyn yn ymwneud â'r dyddiad a'r amser pan ddigwydddd y gwaith prsiect. Er bd yr adndd hwn yn cyfeiri at y Gemau Olympaidd a Pharalympaidd drwyddi draw, defnydd glygyddl yn unig yw hwn ac nid es unrhyw fath gysylltiad rhwng y Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl a'r adndd hwn.

10 Medalau ac athletwyr Taflen adnddau 1 Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Unl Daleithiau Sweden Estnia 33 2 America China Ethipia 35 7 Greg Ffederasiwn Rwsia Gergia 35 7 Indnesia 22 2 Y Deyrnas Unedig Méxic Latvia 46 2 Yr Almaen Cratia Malaysia 30 2 Japan India 83 6 Mldva 22 2 Awstralia Ggledd Krea 55 6 Puert Ric 25 2 Ffrainc De Affrica Qatar 12 2 Yr Eidal Gweriniaeth Iwerddn 66 5 Singapre 23 2 De Krea Lithuania 62 5 Taiwan 44 2 Yr Iseldiredd Mnglia 29 5 Afghanistan 6 1 Ukrain Twrci Algeria 39 1 Canada Yr Ariannin Bahamas 26 1 Hwngari Nrwy 65 4 Bahrain 12 1 Brasil Serbia Btswana 4 1 Sbaen Slfacia 46 4 Cyprus 13 1 Cuba Slvenia 68 4 Gabn 28 1 Kazakhstan Y Swistir Grenada 10 1 Seland Newydd Trinidad a Tbag 31 4 Guatemala 19 1 Belarus Armenia 25 3 Hng Kng 42 1 Iran Belg Kuwait 10 1 Jamaica Y Ffindir 56 3 Mntenegr 34 1 Kenya Thailand 37 3 Mrcc 72 1 Azerbaijan Tunisia 84 3 Prtiwgal 80 1 Y Weriniaeth Tsiec Uzbekistan 54 3 Saudi Arabia 19 1 Pwyl Bwlgaria 63 2 Tajikistan 16 1 Denmarc Gweriniaeth Dminica 35 2 Uganda 16 1 Rmania Yr Aifft Venezuela 69 1 Clmbia Ffynhnnell y data: Olympics 2012: the alternative medals table (Simn Rgers, The Guardian, 2012) Y Pwyllgr Rhyngwladl Olympaidd,

11 Cymedr y medalau i bb athletwr gwag Taflen gweithgareddau 1 Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl) Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl) Nifer yr athletwyr UDA Sweden Estnia 33 2 China Ethipia 35 7 Greg Ffederasiwn Rwsia Gergia 35 7 Indnesia 22 2 Y Deyrnas Unedig Méxic Latvia 46 2 Yr Almaen Cratia Malaysia 30 2 Japan India 83 6 Mldva 22 2 Awstralia Ggledd Krea 55 6 Puert Ric 25 2 Ffrainc De Affrica Qatar 12 2 Yr Eidal Gweriniaeth Iwerddn 66 5 Singapre 23 2 De Krea Lithuania 62 5 Taiwan 44 2 Yr Iseldiredd Mnglia 29 5 Afghanistan 6 1 Ukrain Twrci Algeria 39 1 Canada Yr Ariannin Bahamas 26 1 Hwngari Nrwy 65 4 Bahrain 12 1 Brasil Serbia Btswana 4 1 Sbaen Slfacia 46 4 Cyprus 13 1 Cuba Slvenia 68 4 Gabn 28 1 Kazakhstan Y Swistir Grenada 10 1 Seland Newydd Trinidad a Tbag 31 4 Guatemala 19 1 Belarus Armenia 25 3 Hng Kng 42 1 Iran Belg Kuwait 10 1 Jamaica Y Ffindir 56 3 Mntenegr 34 1 Kenya Thailand 37 3 Mrcc 72 1 Azerbaijan Tunisia 84 3 Prtiwgal 80 1 Y Weriniaeth Tsiec Uzbekistan 54 3 Saudi Arabia 19 1 Pwyl Bwlgaria 63 2 Tajikistan 16 1 Denmarc Gweriniaeth 35 2 Uganda 16 1 Dminica Rmania Yr Aifft Venezuela 69 1 Clmbia Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl)

12 Olympics 2012: the alternative medals table (Simn Rgers,The Guardian, 2012) Y Pwyllgr Rhyngwladl Olympaidd, Cymedr y medalau i bb athletwr llawn Taflen adnddau 2 Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl) Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl) Nifer yr athletwyr Cyfanswm y medalau Cymedr y medalau i bb athletwr (i 2 le degl) UDA Sweden Estnia China Ethipia Greg Ffederasiwn Rwsia Gergia Indnesia Y Deyrnas Unedig Méxic Latvia Yr Almaen Cratia Malaysia Japan India Mldva Awstralia Ggledd Krea Puert Ric Ffrainc De Affrica Qatar Yr Eidal Gweriniaeth Iwerddn Singapre De Krea Lithuania Taiwan Yr Iseldiredd Mnglia Afghanistan Ukrain Twrci Algeria Canada Yr Ariannin Bahamas Hwngari Nrwy Bahrain Brasil Serbia Btswana Sbaen Slfacia Cyprus Cuba Slvenia Gabn Kazakhstan Y Swistir Grenada Seland Newydd Trinidad a Tbag Guatemala Belarus Armenia Hng Kng Iran Belg Kuwait Jamaica Y Ffindir Mntenegr Kenya Thailand Mrcc Azerbaijan Tunisia Prtiwgal Y Weriniaeth Tsiec Uzbekistan Saudi Arabia Pwyl Bwlgaria Tajikistan Denmarc Gweriniaeth Uganda Dminica

13 Rmania Yr Aifft Venezuela Clmbia Ffynhnnell y data: Olympics 2012: the alternative medals table (Simn Rgers, The Guardian, 2012) Y Pwyllgr Rhyngwladl Olympaidd,

14 Gwledydd incwm isel Taflen gweithgareddau 2 Cyfanswm medalau Gemau Olympaidd Afghanistan Llundain Benin 0 Burkina Fas 0 Burundi 0 Cambdia 0 Gweriniaeth Canlbarth Affrica Chad 0 Cmrs 0 Gweriniaeth Ddemcrataidd Cng Eritrea 0 Ethipia 7 Gambia 0 Guinea 0 Guinea-Bissau 0 Haiti 0 Liberia 0 Madagascar 0 Malawi 0 Mali 0 Mzambique 0 Nepal 0 Niger 0 Ggledd Krea 6 Rwanda 0 Sierra Lene 0 Smalia 0 Tanzania 0 Tg 0 Uganda 1 Zimbabwe Cyfanswm nifer y gwledydd: Cyfanswm nifer y medalau: Nifer y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Ffynnellau r data: Gwledydd a grwpiau benthyg: Banc y Byd, 2016, data.wrldbank.rg/abut/cuntry-and-lending-grups Cyfansymiau medalau Olympaidd: Y Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl

15 Gwledydd incwm canlig is Taflen gweithgareddau 3 Cyfanswm y medalau Armenia 3 Mldva 2 Bangladesh 0 Mrcc 1 Bhutan 0 Myanmar 0 Blivia 0 Nicaragua 0 Camern 0 Nigeria 0 Cape Verde 0 Tirigaethau Meddianedig Cng-Brazzaville 0 Palestina Djibuti 0 Pakistan 0 Dwyrain Timr 0 Papua Guinea Newydd 0 Yr Aifft 2 Pilipinas 0 El Salvadr 0 Sama 0 Gergia 7 Sã Tmé a Principe 0 Ghana 0 Senegal 0 Guatemala 1 Ynysedd Slmn 0 Guyana 0 Sri Lanka 0 Hnduras 0 Sudan 0 India 6 Swaziland 0 Indnesia 2 Syria 0 Côte D'Ivire 0 Tajikistan 1 Kenya 11 Ukrain 20 Kiribati 0 Uzbekistan 3 Gweriniaeth Kyrgyz 0 Vanuatu 0 Las 0 Viet Nam 0 Lesth 0 Yemen 0 Mauritania 0 Zambia 0 Micrnesia 0 Cyfanswm y medalau 0 Cyfanswm nifer y gwledydd: Cyfanswm nifer y medalau: Nifer y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Ffynnellau r data: Gwledydd a grwpiau benthyg: Banc y Byd, 2016, data.wrldbank.rg/abut/cuntry-and-lendinggrups Cyfansymiau medalau Olympaidd: Y Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl

16 Gwledydd incwm canlig uwch Taflen gweithgareddau 4 Cyfanswm y medalau Albania 0 Libya 0 Algeria 1 Macednia 0 Sama Americanaidd 0 Malaysia 2 Angla 0 Maldives 0 Azerbaijan 10 Ynysedd Marshall 0 Belarus 12 Mauritius 0 Belize 0 Méxic 7 Bsnia a Herzegvina 0 Mnglia 5 Btswana 1 Mntenegr 1 Brasil 17 Namibia 0 Bwlgaria 2 Palau 0 China 88 Panama 0 Clmbia 8 Paraguay 0 Csta Rica 0 Periw 0 Cuba 14 Rmania 9 Dminica 0 Serbia 4 Gweriniaeth Dminica 2 De Affrica 6 Ecuadr 0 St. Lucia 0 Fiji 0 St. Vincent a'r Grenadines 0 Gabn 1 Suriname 0 Grenada 1 Thailand 3 Iran 12 Tnga 0 Iraq 0 Tunisia 3 Jamaica 12 Twrci 5 Irddnen 0 Turkmenistan 0 Kazakhstan 13 Tuvalu 0 Libanus 0 Cyfanswm nifer y gwledydd: Cyfanswm nifer y medalau: Nifer y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Ffynnellau r data: Gwledydd a grwpiau benthyg: Banc y Byd, 2016, data.wrldbank.rg/abut/cuntry-and-lending-grups Cyfansymiau medalau Olympaidd: Y Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl Cyfanswm y medalau

17 Gwledydd incwm uchel Taflen gweithgareddau 5 Cyfans wm y Cyfans wm y Andrra 0 Yr Almaen 44 Puert Ric 2 Antigua a Barbuda 0 Greg 2 Qatar 2 Yr Ariannin 4 Guam 0 Ffederasiwn Rwsia 82 Aruba 0 Hng Kng 1 San Marin 0 Awstralia 35 Hwngari 18 Saudi Arabia 1 Awstria 0 yr Iâ 0 Seychelles 0 Bahamas 1 Gweriniaeth 5 Singapre 2 Iwerddn Bahrain 1 Israel 0 Slfacia 4 Barbads 0 Yr Eidal 28 Slvenia 4 Belg 3 Japan 38 De Krea 28 Bermuda 0 Kuwait 1 Sbaen 17 Brunei 0 Latvia 2 St. Kitts a Nevis 0 Canada 18 Liechtenstein 0 Sweden 8 Ynysedd Cayman 0 Lithuania 5 Y Swistir 4 Chile 0 Luxemburg 0 Taiwan 2 Cratia 6 Malta 0 Trinidad a Tbag 4 Cyprus 1 Mnac 0 Cyfanswm nifer y gwledydd: Emiradau Arabaidd Unedig Y Weriniaeth Tsiec 10 Yr Iseldiredd 20 Y Deyrnas Unedig 65 Denmarc 9 Seland Newydd 13 Guinea Gyhydeddl Unl Daleithiau America 0 Nrwy 4 Uruguay 0 Estnia 2 Oman 0 Venezuela 1 Y Ffindir 3 Pwyl 10 Ffrainc 35 Prtiwgal 1 Ynysedd Virgin (UDA) Cyfanswm nifer y medalau: Nifer y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Canran y gwledydd sy'n ennill leiaf un fedal: Ffynnellau r data: Gwledydd a grwpiau benthyg: Banc y Byd, 2016, data.wrldbank.rg/abut/cuntry-and-lending-grups Cyfansymiau medalau Olympaidd: Y Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl Cyfans wm y

18 Campau Olympaidd yn agred i bawb? Taflen gweithgareddau 6 Grŵp incwm gwledydd Athletau Beici trac Marchgae th Gymnasteg artistig Rhwyf Hwyli Saethu Nfi Tennis Ymgdym u Gwledydd incwm isel Gwledydd incwm canlig is Gwledydd incwm canlig uwch Gwledydd incwm uchel Ym mha rai 'r campau hyn rydych chi'n meddwl nad yw incwm gwlad mr bwysig er mwyn ennill medal? Pam rydych chi'n meddwl mae hyn? Ym mha rai 'r campau hyn rydych chi'n meddwl bd incwm gwlad yn bwysig iawn er mwyn ennill medal? Pam rydych chi'n meddwl mae hyn? Ydych chi'n meddwl bd yr anghydraddldeb hwn yn deg? Pam rydych chi'n meddwl hyn? Ffynnellau r data: Gwledydd a grwpiau benthyg: Banc y Byd, 2016, data.wrldbank.rg/abut/cuntry-and-lending-grups Cyfansymiau medalau Olympaidd: Pwyllgr Olympaidd Rhyngwladl, 2012,

19 Cyfanswm nifer y medalau Addysg Oxfam Siart bar A Taflen gweithgareddau 7 Camp Olympaidd: GII GICI GICU GIU Grŵp incwm y gwledydd

20 GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU GII GICI GICU GIU Siart bar B Taflen gweithgareddau 8 Addysg Oxfam Camp Olympaidd

21 Graddfa A Sgôr tegwch Taflen gweithgareddau 9 Addysg Oxfam Sgôr tegwch Sgôr tegwch Awstralia 35 Blivia 48 Brasil 53 Bwlgaria 36 China 42 Ethipia 33 India 34 Jamaica 46 Malawi 46 Nepal 33 Ffederasiwn Rwsia 42 De Affrica 63 Ukrain 25 Y Deyrnas Unedig 33 Unl Daleithiau America 41 Gweriniaeth Yemen 36 Y DU Brasil

22 Ukrain China Blivia Y DU Malawi Brasil Graddfa B Sgôr tegwch Taflen gweithgareddau 10 Addysg Oxfam Sgôr tegwch Sgôr tegwch Awstralia 35 Blivia Brasil Bwlgaria 36 China Ethipia 33 India 34 Jamaica 46 Malawi Nepal 33 Ffederasiwn Rwsia 42 De Affrica 63 Ukrain Y Deyrnas Unedig Unl Daleithiau America 41 Gweriniaeth Yemen