Modified In School Off School Approach Modules (MISOSA) Distance Education for Elementary Schools E P P 4 SELF INSTRUCTIONAL MATERIALS TALAAN NG GASTOS AT KINITA SA PAGHAHALAMANG ORNAMENTAL Department of Education BUREAU OF ELEMENTARY EDUCATION 2nd Floor Bonifacio Building DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City
Revised 2010 by the Learning Resource Management and Development System (LRMDS), DepEd Division of Negros Occidental under the Strengthening the Implementation of Basic Education in Selected Provinces in the Visayas (STRIVE). Section 9 of Presidential Decree No. 49 provides: No copyright shall subsist in any work of the Government of the Republic of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. This material was originally produced by the Bureau of Elementary Education of the Department of Education, Republic of the Philippines. This edition has been revised with permission for online distribution through the Learning Resource Management Development System (LRMDS) Portal (http://lrmds.deped.gov.ph/) under Project STRIVE for BESRA, a project supported by AusAID.
GRADE IV TALAAN NG GASTOS AT KINITA SA PAGHAHALAMANG ORNAMENTAL ALAMIN MO Alam mo ba na napakahalaga ang pag-iingat ng talaan ng gastos at kinita ng anumang hanapbuhay? Sa ganitong pamamaraan makikita at malalaman mo kung magkano ang mga ginastos at kinita. Pag-aaralan mo sa modyul na ito, ang pag-ingat ng gastos at kinita ng paghahalamang ornamental. Talaan ng gastos, benta at kinita ni Mang Ador sa paghahalamang gulay sa loob ng tatlong buwan. BUWAN GASTOS BENTA KINITA Pebrero P380.00 P998.00 P618.00 Abril 250.00 942.00 692.00 Hunyo 286.00 989.00 603.00 Kabuuang kita P916.00 P2,929.00 P1,913.00 1
PAGBALIK-ARALAN MO Subukin ang iyong kaalaman sa ginagamit mong modyul na iyong napag-aralan. Sagutin ang sumusunod na mga tanong at isulat ang sagot sa iyong sagutang kuwaderno. A. Anu-ano ang mga palatandaang dapat isaalang-alang kung ang mga halamang ornamenal ay maari ng ipagbili? 1. 2. 3. 4. B. Anu ano ang wastong pamamahala at pangangalaga ng mga halamang ornamental at halamang namumulaklak na ipagbibili? 1. 2. 3. 4. 5 2
PAG-ARALAN MO Sa isang uri ng negosyo o hanapbuhay mahalagang malaman ang ginastos at kinita. Paghahalamang ornamental at pag-aalaga ng halamang namumulaklak ang nakagisnang hanapbuhay nina Mang Mar at Aling Korina. Naging kaugalian na nila ang mag-ingat ng talaan ng gastos at kinita. Pag-aralan ang kanilang talaan, nang mag-uumpisa sila sa kanilang hanapbuhay noong Enero,2000: Sa simula, bumili sila ng mga sumusunod: 100 supot na plastik P25.00 8 sako organikong pataba 80.00 (10/ isa) 10 sako lupang mataba 50.00 (5/isa) iba t-ibang uri ng panamin 25.00 kuryente at tubig 45.00 Kabuuang gastos P225.00 Pagkaraan ng apat na buwan, halos naibenta nila lahat ang kanilang mga halaman. Dahil mataas ang uri ng mga ito, nakapagtakda sila ng mataas na presyo. Ito ang talaan ng kanilang naibentang halaman. 8 Rose ( P12/isa ) P 96.00 12 Palmera (P25/isa) 300.00 10 Santan (P6/isa) 60.00 12 bonggabilya (P15/isa) 180.00 15 Gumamela (P10/isa) 150.00 10 Rosal (P12/isa) 120.00 18 Sampaguita (P10/isa) 180.00 15 Dońa Auraro (P15/isa) 225.00 P 1,311.00 3
Habang inaalagaan nila ang unang pinatubong mga halaman,nagsimula uli sila magpatubo ng panibagong halamang ornamental at mga halamang namumulaklak. Inulit pa nila ito ng isang beses noong taon na iyon at iginawa nila ng kabuuang talaan katulad ng nasa ibaba. Pag-aralan ito. TALAAN NG MGA GASTOS Mga kailangang Bagay Panahon ng pag-aalaga Una Pangalawa Pangatlo Bilang halaga Bilang Halaga Bilang Halaga Presyo Kabuuang kita 1. Matabang Lupa 2. Organikong pataba 5 sako P25.00 7 P35.00 8 P40.00 8sako 80.00 10 100.00 12 120.00 P5.00/ sako 10.00/ sako P100.00 300.00 3. Supot na Plastik 100 25.00 200 50.00 250 62.50 25.00/ isa 137.50 4. Kuryente at tubig - 45.00-60.00-75.00 - - 5.Iba t-ibang pananim - 25.00-60.00-50.00 - - 6. Upa sa paggawa - - - - - 100.00 - - P200.00 P295.00 P447.50 P942.50 4
Batay sa talaan ng gastos nila Mang Mar at Aling Korina gumastos sila ng tatlong daang piso (P300.00) sa unang araw pag-aalaga ng halamang ornamental, dalawang daan at siyam naput limang piso (P295.00) sa pangalawa at apat naraan, apat naput pitong piso at limang sentimo (P 447.50) sa ikatlong pag-aalaga. Ang kabuoang gastos nila sa isang taon ay umabot sa siyam naraan, apat naput dalawang piso at limanpung sentino ( P 942.50) Gumawa rin sila ng talaan ng kanilang mga naibentang halaman. TALAAN NG PINAGBILHANG Bilang at Halaga ng Nabentang Halaman Halamang Ornamental /Namulaklak Presyo ng Bawat Unang pagbebenta Pangalawan g pagbebenta Pangatlong Pagbe-benta Kabuuang bilang ng naben Kabuuang Halaga Isa Halaga Halaga Bilang Halaga tang hala Bilang Bilang man 1. Rose P12.00 8 P96.00 15 P180.00 24 P288.00 47 P564.00 2. Palmera 25.00 12 300.00 25 625.00 30 750.00 67 1675.00 3. Santan 6.00 10 60.00 30 180.00 38 228.00 78 468.00 4. Sampaguita 10.00 18 180.00 28 280.00 40 400.00 86 460.00 5. Bonggabilya 15.00 12 180.00 30 450.00 35 525.00 77 630.00 6.Gumamela 10.00 15 150.00 25 250.00 36 360.00 76 1155.00 7. Rosal 12.00 10 120.00 28 336.00 34 408.00 72 864.00 8. Dońa Aurora 15.00 15 225.00 25 375.00 35 525.00 75 1,125.00 Kabuuang Bilang at Halaga P1,311.00 P2,676.00 P 3484.00 P6,9410 Ipinakikita ng talaan sa itaas ang mga halaga ng una, pangalawa at pangatlong benta. Ipinakikita rin ang kabuaang bilang ng bawat halamang naibenta. Upang malaman nina Mang Mar at Aling Korina ang kanilang tubo o kinita, gumawa rin sila ng buod ng talaan ng gastos at kita. 5
Ito ang ginawa nila. Pag-aralan. KABUUANG GASTOS AT KINITA Panahon ng Pagtatanim Kabuuang Benta Kabuuang Gastos Kabuuang tubo o kita Una Pangalawa Pangatlo P1,311.00 2,676.00 3,484.00 P 200.00 295.00 447.50 P1,011.00 2,381.00 3,036.50 Kabuuang halaga P7,471.00 P942.00 P6,529.50 Batay sa Buod ng Talaan ng Gastos at kinita na ginawa nina Mang Mar at Aling Korina sa bawat panahon ng pagtatanim, ibinabawas nila ang kanilang gastos sa kanilang benta. Halimbawa, sa unang pagtatanim at benta nila ay P 1,311.00 at ang gastos naman nila ay P 300.00. Kung kaya : P1,311.00- benta - 200.00- gastos P1,111.00- Kinita o tubo. Pangalawang Pagtatanim: P2,676.00 - benta 295.00 - gastos P2,381.00- tubo Pangatlong pagtatanim: P3,484.00- benta - 447.50- gastos P3,036.50- kita o tubo 6
Sa kabuuang taon ng paghahalaman, gumastoa sila ng P1,042.00 at ang benta nila ay P7,471.00. Kumita ang mag-asawa ng P6, 428.50 sa loob ng isang taon. P 7,471.00- Kabuuang benta 1, 042.00- Kabuuang gastos P 6,429.00- Kabuuang kinita o tubo. Pagkatapos basahin at pag-aralan ang mga talaan, ipabasa sa kamagaral kung ikaw ay nasa paaralan, at sa kasambahay kung ikaw ay nasa bahay, ang sumusunod na tanong. Sagutin sa harap ng bumasa: 1. Anu-anong mga bagay ang binili nina Mang Mar at Aling Korina nang magsimula sila sa kanilang paghahalamang ornamental? 2. Anong buwan ang pinakamalaking benta? Anong buwan naman mababa ang kanilang benta? 3. Sa palagay mo, bakit nakapagtakda sila ng mataas na presyo sa kanilang mga halaman? 4. Sa anong bagay sila merong malaking gastos? 5. Anong halaman ang may pinakamataas ang presyo? 6. Anong masasabi mo sa kanilang kinita? SUBUKIN MO A. Sa bayan ng Mababang Parang, mabiling-mabili ang halamang ornamental at mga bulaklak sa buwan ng Mayo. Kung kaya t gumawa sina Mang Mar at Aling Korina ng kanilang listahan sa lingguhan nilang napagbilhan. Igawa ito ng talaan, batay sa nakasulat na datos sa ibaba: 7
Unang linggo : 10 Rose 12 Palmera 30 Santan 15 Dońa Aurora 10 Bonggabilya Pangalawang Linggo: 6 Palmera 20 Santan 10 Dona Aurora 15 Bonggabilya 20 Rose Pangatlong Linggo : 15 Palmera 20 Bonggabilya 20 Santan 8 Dona Aurora 15 Rose Ikaapat na Linggo: 18 Palmera 25 Rose 10 Bonggabilya 25 Santan 15 Dona Aurora 8
Ang presyo ng mga halaman ay Rose- P20.00 isa Palmera- P40.00 isa Santan P5.00 isa Bonggabilya P15.00 isa Dońa Aurora- 30.isa Gumawa din ng Lingguhang Talaan ng kinita o tubo batay sa datos ng lingguhan nilang gastos: Unang Linggo P250.00 Pangalawang Linggo P295.00 Pangatlong Linggo P275.00 Pang-apat na Linggo P305.00 B. Alamin din ang kanilang kabuoang gastos at kinita sa loob ng isang buwan. Sundin ang mga pamamaraang natutunan. TANDAAN MO Ang masinop na pag-iingat ng Talaan ng Gastos at kinita ay makatutulong upang malaman ng naghahanap buhay o nagnenegosyo kung siya ay kumikita o tumutubo. Malalaman din niya ang mga paninda o mga halamang kumikita at ang mga hindi kumikita 9
ISAPUSO MO 1. Hindi maiiwasan ang malugi sa isang hanapbuhay o negosyo. Ano ang maaari mong gawain kung ito ay nangyari sa iyo? Dapat ka bang magpatuloy o huminto na sa paghahanapbuhay o pagnenegosyo? 2. Anu-ano ang mga katangian dapat taglayin ng isang naghahanap buhay o nagnenegosyo? Isapuso ang iyong mga ideya o sagot. GAWIN MO 1. Interbyuhin ang iyong guro sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan o EPP tungkol sa kanyang ginastos at kinita sa pagtatanim ng kahit na anong gulay o pananim sa inyong paaralan. Igawa ito ng talaan ng Gastos at Kinita, ayon sa iyong natutuhan sa modyul na ito. Sundan ang pamamaraang iyong natutunan. 2. Makipagpanayan din sa isang magsasaka o maghahalaman. Igawa ng talaan ang gastos at kinita nila, batay sa datos na iyong nakuha. Sundan muli ang pamamaraang natutunan. 10
PAGTATAYA 1. Ang sumusunod na datos ay gastos at kinita nina Mang Mike at Aling Mareng sa kanilang paghahalamang ornamental. Alamin ang kanilang kinita o tinubo sa pamamagitan ng paggawa ng Talaan ng Gastos at Kita o Tubo. Gastos : Abril- P486.00 May- 378.00 Hunyo 655.50 Hulyo- 796.25 Agosto- 587.50 Pinagbilhan o Benta Abril P1,896.00 May - 2,279.00 Hunyo - 3,645.00 Hulyo - 4,124.00 Agosto - 4,010.00 2. Isulat din ang kanilang kabuoang gastos, ang kabuoang pinagbilhan at kabuoang kinita. Salamat kaibigan, at natapos mo ang mga gawain sa modyul na ito. Maaari mo ng gawin ang susunod na modyul. Binabati kita! 11