2 Basic Literacy Learning Material B u r e a u o f A l t e r n a t i v e L e a r n i n g S y s t e m D E P A R T M E N T O F E D U C A T I O N
Karapatan ng Bata, Dapat Alagaan Karapatang-Ari 2013 Bureau of Alternative Learning System DEPARTMENT OF EDUCATION Pag-aari ng Kawanihan ng Alternatibong Sistema sa Pagkatuto, Kagawaran ng Edukasyon ang modyul na ito. Ang alinmang bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o kopyahin sa anumang paraan o anyo nang walang nakasulat na pahintulot mula sa organisasyon o ahensiya ng pamahalaang naglathala. Inilathala sa Pilipinas ng: Bureau of Alternative Learning System Department of Education 3/F Mabini Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City, Philippines Tel No.: (02) 635-5188 Fax No.: (02) 635-5189
Karapatan ng Bata, Dapat Alagaan
Tungkol saan ang modyul na ito? Ang modyul na ito ay tungkol sa Karapatan ng mga Bata na dapat nilang tinatamasa sa araw-araw upang lumaking malusog at ipinagmamalaki ng ating lipunan. Ang kaalaman at pagkilala sa karapatan ng mga bata ay napakahalaga sapagkat sinasabi nga na Ang Kabataan ang Pag-asa ng Bayan. Ang modyul na ito ay nahahati sa tatlong aralin: Aralin 1 - Ang Karapatan at Tungkulin ng mga Bata Aralin 2 - Karapatan Ko... Ipaglaban Mo Aralin 3 - Ang Pangangalaga sa Karapatan ng mga Bata i
Ano-ano ang matutuhan mo sa modyul na ito? Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na ito, inaasahang magagawa mo na ang sumusunod: nasasabi ang mga karapatan ng isang bata naipaliliwanag ang mga tungkulin ng Batang Pilipino naiisa-isa ang mga paglabag sa karapatan ng mga bata at ang mga paraan para mabawasan o mahinto ang mga ito natutukoy ang institusyong nangangalaga sa karapatan ng mga bata. ii
Ano-ano na ang alam mo? Panuto: Isulat sa sagutang papel ang tsek (ü) kung ang sumusunod na pahayag ay karapatan ng bata at ekis ( û ) kung hindi. 1. Maipanganak nang maaga 2. Mabigyan ng edukasyon 3. Makapaglaro at makapaglibang 4. Magtrabaho sa minahan 5. Magtinda ng sampaguita araw-araw 6. Ipasok na kasambahay sa Maynila 7. Mabigyan ng kalinga ang mga may kapansanan 8. Magtrabaho sa labas ng bahay kung gabi 9. Dagliang pagtugon sa oras ng kalamidad 10. Ipaampon sa CARITAS Foundation iii
Aralin 1 Karapatan at Tungkulin ng Bata Ang bata ay may karapatang: maipanganak nang maayos makapag-aral mahalin ng mga magulang alagaan ng isang pamilya makapagukol ng panahon sa paglilibang manirahan sa kapaligirang nagtataguyod ng mabuting pakikipagkapwa tao maging malusog mapamahalaan nang epektibo at mapagkakatiwalaang gobyerno makatanggap ng pagkalinga, proteksiyon, at tulong mula sa pamahalaan mabuhay na may kalayaan at responsibilidad maging ligtas sa lahat ng uri ng pang-aabuso mabuhay sa mapayapang lipunan 1
Pag-usapan Natin 1. Sa kabuuan, ano ang nais ipahayag ng bawat larawan? 2. May kaalaman ka ba sa mga nabanggit na karapatan ng bata? 3. Alin sa mga nabanggit na mga karapatan ang natamo mo? Alin ang hindi? Bakit? 4. Kung ikaw ay isang magulang, kaya mo bang ipagkaloob sa lahat sa anak mo ang mga karapatang nabanggit? Paano? 5. Ano ang dapat isukli ng isang bata sa pagtatamasa ng kaniyang mga karapatan? 6. Ano kaya ang maaaring mangyari kung di natatamo ng mga bata ang kanilang mga karapatan? 2
Alamin Natin Bata Karapatan Mo y May Katumbas na Tungkulin I May katumbas na tungkulin Bawat isang karapatan Kahit na siya y bata pa lang Nararapat niyang gampanan. Kapag bata y namulat Sa pagsunod na matapat Asahan mo t pag lumaki Disiplinado t matatag. Isa sa karapatan niya Magkaroon ng pangalan Ngunit tungkulin ng bata Pangala y pangalagaan. II III Karapatang mag-aral Itinakda na rin ng batas Na dapat na tamasahin Mayaman man o mahirap. Kaalamang makakamit Tungkulin niyang gamitin Sa paraang ang pamilya at bayan, panalo na rin. 3
4 Basahin Natin Panalangin ng Nanay at ng Bata Mahal na Dakilang Lumikha, sana po maisilang ko nang maayos ang aking anak. Mabigyan po namin siya ng malinis na pangalan. Sana po y mapanatili naming payapa ang aming tahanan. Mabigyan namin siya ng sapat na pagkain at edukasyon. Maibigay po sana namin sa kaniya ang maginhawang pamumuhay upang lumaki siyang masunuring anak at mabuting mamamayan. Sana po y mapatnubayan namin siya upang lagi niyang tahakin ang tamang landas ng buhay, Amen. Nais ko pong maisilang Magkaroon ng pangalan at nasyonalidad, Manirahan sa payapang tahanan sa piling ng aking pamilya, may sapat na pagkain, malusog at aktibong katawan. Mabigyan sana ako ng sapat na edukasyon at mapaunlad ang aking kakayahan Mabigyan din ng pagkakataong makapaglaro, makapaglibang at makapagpahayag sariling pananaw. Higit po sa lahat, mabigyan ng proteksiyon laban sa pang-aabuso, panganib at karahasan, matulunga t maipagtanggol ng pamahalaan. Salamat po, Panginoon!
Subukin Natin Panuto: Piliin sa loob ng kahon ang angkop na salita upang mabuo ang pangungusap. Isulat sa sagutang papel. pangalan pagkain tahanan edukasyon tungkulin makapaglaro maglibang proteksiyon mapakinggan 1. Karapatan ng bata na ang saloobin at pananaw. 2. Magkaroon ng sapat na upang maging malakas at malusog. 3. Magkaroon ng at nasyonalidad. 4. Manirahan sa payapang sa piling ng mga magulang. 5. Magkaroon ng upang umunlad ang kaalaman. 6. Mabigyan ng laban sa pang-aabuso. 7. Magkaroon ng pagkakataong at maglibang. 8. Kung may karapatan, may din ang mga bata. 5
Aralin 2 Karapatan Ko... Ipaglaban Mo! Basahin Ito NAHINTO SA PAG-AARAL KAUNTING SUWELDO... MABIGAT NA TRABAHO NAMAMALIMOS SOBRANG TRABAHO 6
GAWAING MAPANGANIB SA KALUSUGAN PAMAMASUKAN BILANG KATULONG PANLALAIT PAGMAMALIIT SA KAKAYAHAN 7
Pag-usapan Natin 1. Ano-ano ang mga paglabag sa karapatan ng bata ayon sa binasa? 2. Bakit kaya itinuturing na paglabag sa karapatan ng bata ang nasa larawan? 3. Ano kaya ang mangyayari kapag hindi naipagkaloob ang mga karapatan ng bata? 4. Ano ang dapat gawin ng isang magulang kapag hindi makapag-aral ang kaniyang anak dahil sa kahirapan? Gawin Natin 1. Nakapagbenta si Rene ng Php105.00 na halaga ng sampaguita at Php65.00 na halaga ng diyaryo. Magkano ang kinita ni Rene kung Php75.00 ang puhunan? 2. Kumita si Rene ng Php160.00 sa pag-iigib ng tubig. Magkano ang natira kung ibinigay niya sa kaniyang ina ang halagang Php80.00? 3. Php 768.00 4. Php 884.00 5. Php 726.00 254.00 546.00 487.00 8
Tandaan Natin Ang bata ay di dapat... huminto sa pag-aaral. magtrabaho sa murang edad, lalong-lalo na sa mapanganib na gawain. isali sa mga paligsahang maglalagay sa kaniya sa panganib. laitin at saktan. maliitin ang kakayahan. gamitin sa paghahanapbuhay. 9
Subukin Natin Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag. Piliin ang dapat gawin at hindi dapat gawin at isulat sa wastong hanay sa sagutang papel. 1. sigawan ang anak 4. bayaang mamasukan sa murang edad 2. laitin ang anak 5. bayaang mamalimos ang anak 3. pag-aralin ang anak 6. isumbong ang nakitang paglabag sa karapatan ng bata Dapat Gawin Hindi Dapat Gawin 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 10
Aralin 3 Pangangalaga sa Karapatan ng Bata Pag-aralan Natin Ipagbigay-alam sa mga awtoridad. Saan...? Anong oras? Napapabalitang marami raw ang ipinag-bibiling mga bata? kanino? Ah, oo. Sa mga tinatawag na pedopilya. Wala kang karapatang magpahinga! Aray kup... o Masakit... Itay ko Hu... Hu... Hu...! 11
Ihatid sa home-shelter Patnubayan ang anak Wala po kaming tirahan. 12
Pag-usapan Natin 1. Ano ang maaaring gawin kapag may nabalitaan o nakitang paglabag sa karapatan ng bata? 2. Ano-anong mga ahensiya ng pamahalaan ang nangangalaga sa karapatan ng bata? 3. Tama bang pinapalo ang bata? Bakit? 4. Saan dapat ihatid ang mga batang lansangan? 5. Kanino dapat magsumbong kung may pang-aabuso sa mga bata? 13
Tandaan Natin Mga institusyon o ahensiyang nangangalaga sa karapatan ng bata: 1. Pamilya - tungkuling mabigyan ang mga bata ng pagmamahal, pagunawa, pagpapayo, at mabuting halimbawa ng kanyang pamilya. 2. Department of Education (DepEd) - tungkuling magbigay ng sapat na silid-aralang may palaruan, pasilidad para sa paglilibang at espesyal na kalinga, at pasilidad para sa mga batang may kapansanan. 3. Department of Social Welfare and Development (DSWD) - ahensiya ng pamahalaan na naatasang pangalagaan at tiyakin ang kapakanan ng kabataan, kababaihan, at katandaan. 4. Mga Pribadong Institusyon - institusyong ang layunin ay kumupkop sa may kapansanan at kumalinga sa mga batang walang tahanan tulad ng Caritas Home at Tahanang Walang Hagdan. 14 5. Punong Barangay - Maaaring pagsabihan ng mga suliraning nararanasan ng mga bata.
40 Kapitan Sendo St. Barangka, Marikina Abril 11, 2010 Kagalang-galang na Kapitan: Ipinagbibigay-alam ko po sa inyo na sa Barangay Tago ay may isang nagngangalang Lenlen. Labis siyang sinasaktan ng kaniyang Tatay. Marami na po siyang pasa sa katawan. Sobra po siyang inabuso ng kaniyang ina. Nasa pangangalaga na po siya ng kaniyang Lolo Mario at Lola Mercedes. Hindi na po siya nag-aaral sa kasalukuyan. May ahensiya po bang makatutulong sa kaniya? Maraming salamat po. Gumagalang, Mga Naninirahan sa Barangay Tago Lauro Reyes Salvador dela Cruz Ricardo Magno Pablo Santos Halimbawa ng sulat ng punong barangay. 15
Subukin Natin Panuto: Isulat sa patlang ang dapat mong gawin sa sitwasyong ipinapakita sa larawan: 16
Ano-ano ang mga natutuhanmo? 1. Magbigay ng 5 karapatang dapat na natatamo o tinatamasa ng mga bata. a. b. c. d. e. 2. Isulat ang tsek ( ) sa sagutang papel kung ang pahayag kung karapatan at ekis (û) kung paglabag sa karapatan ng bata. 1. 2. 3. 4. 5. Dagliang lunas sa panahon ng kagipitan at sakuna Tamang kalinga sa mga may kapansanan Igalang at mahalin ang mga magulang. Maliitin ang kakayahan. Hayaang mamalimos sa kalsada 17
3. Isulat sa sagutang papel ang karapatan kung ito ay karapatan at tungkulin kung ito ay tungkulin ng bata. 1. Gumalang sa matatanda 2. Maisilang at magkaroon ng pangalan 3. Magmahal sa mga kapatid 4. Magkaroon ng edukasyon 5. Tumulong sa magulang sa magagaang gawain 6. Maglaro at maglibang 7. Mag-aral nang mabuti 8. Masabi ang saloobin o pananaw 9. Pag-iwas sa masamang barkada at bisyo 10. Magkaroon ng sapat na pagkain 18