Settembru 2011 Numru 82

Settembru 2011 Numru 82 Editorjal 3 Il-Kelma tal-arçisqof 5 The porn addict s wife 6 L-erba sfidi 9 L-g anja taç-çinju 10 Mal-bniedem fid-diffikultà 11 Ittri mill-qarrejja 13 Min jag mel xog lu b idu, jorqmu u jωidu 18 Kieku kelli nag mel l-omelija jien 19 Il-vetrina tan-nanna 21 Pa na g at-tfal 23 Kont Taf? 25 Tisliba u Sudoku 27 Tabib: Coeliac 29 Fis-skiet kellimni Hu 30

Britannia Tours BSL Lourdes, Costa Brava u Barçellonaa minn 673 12-21 ta Settembru INŸURU Lourdes, Bartres, Pont d Espagne, St Jean de Luz, Col d Ibardin, Andorra, Lloret de Mar, Barcellona, Tordera, Montserrat, il-funtana Magika ta Mont Juic f Barçellona, Port Aventura u Girona Pellegrinaææ f Lourdes gœall-festa tal-immakulata akulata a Kunçizzjoni Diçembru Staqsu gœal aktar dettalji Il-prezzijiet kollha huma bbaÿati fuq it-tqassim tripla, full board u huma nkluÿi Titjiriet, Lukanda, Trasferimenti, servizzi ta Tour Leader, Direttur Spiritwali u t-taxxi (Kundizzjonijiet japplikaw) Head Office: Valletta Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Office: Tel: 2180 9930 Gozo Office: Rabat Tel: 2156 5620

editorjal dun anton portelli Rivista ta kull xahar ma ru a mill-kulle tal-kappillani u titqassam b xejn lill-familji Maltin kollha. Biex tirriklama fuq Flimkien ag mel kuntatt direttament bit-telefon fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulle tal-kappillani, Kurja, Floriana Email: flimkien@maltadiocese.org Tista tisma l-magaƒin Flimkien jinqara fuq www.rtk.org.mt jew fuq cassette jew CD ming and il-kappillan tal-parroçça tieg ek. Tista taqrah minn fuq il-website www.maltadiocese.org Editur Carmel Conti Grafika Outlook Coop Stampar Velprint Ltd Hi, I m paul shaun abdilla Óadt gost Mort il-baħar. L-ilma kien sabiħ, ċar, nadif, kalm. Kien hemm ħafna nies: min jgħum, min max-xatt. Familji, bi tfal żgħar, koppji, żgħażagħ jitkellmu bejniethom. Kulħadd ferħan. Kuntent. Jistrieħ. Xena Maltija tas-sajf. Xena tal-istampi. Imma... min pejjep, tefa t-tarf tas-sigarett mal-art; min kiel, ħalla l-karti u l-imbarazz l-ieħor warajh; minn fomm oħrajn ħareġ kliem mhux xieraq, mhux bi ksuħat imma donnu parti mil-lingwaġġ tagħhom. It-tfal ħadu eżempju ħażin; uħud millkbar iddejqu. L-istampa sabiħa ġiet imtappna xi ftit. Dan il-ftit jista jitneħħa bi sforz żgħir. Ejjew nippruvaw ħalli ngawdu aħjar dak issabiħ li ħalla f idejna il-mulej Alla. www.flickr.com/groups/flickristi Shaun g andu 22 sena. Gradwat mill-università ta Malta fl-in inerija. Ilu jie u ritratti g al dawn l-a ar 6 snin. Il- eneri favoriti tieg u huma l-astratt u l-kunçerti muƒikali. Catherine Spiteri Se jsir kors tal-purtieri g al dawk li ma jafux i itu kif ukoll g al dawk li jafu. Nitg allmu l fuq minn 100 pavaljun differenti fuq stil modern, klassiku, cottage u rustiku. Óafna mill-pavaljuni qatt ma dehru Malta. G alliema b il fuq minn 20 sena esperjenza u kkwalifikata barra. Il-kors se jsir Blata l-bajda Tel. 2157 8951 / 7957 8951 Flimkien Settembru 2011 3

www.europharma.com.mt Available from: Hompesch Road, Fgura - Tel: 2385 9340 St Martha Str, Victoria Gozo Tel: 2385 9360 Psaila Str, Birkirkara (next to Dhalia) Tel: 2385 9272 FREE UNDERGROUND PARKING FOR EUROPHARMA CLIENTS Email: info@europharma.com.mt

MessaÌÌ tal-arçisqof Mons. P. Cremona O.P. Nitolbu ma fra Il-Papa Ġwanni Pawlu II kien qalilna, fil-bidu tas-sena 2000, li jekk il-knisja ma tistqarrx il-ħtijiet fil-membri tagħha, ikun hemm it-tentazzjoni li terġa tirrepetihom. Dik is-sena stess talab maħfra f isem il- Knisja għall-inkwiżizzjoni, għall-mod kif ittrattat mal-indiġeni fl-amerika, għallpersekuzzjoni li għamlet lill-protestanti, u oħrajn. Ma nistgħux ma nagħmlux riflessjoni fuq il-weġgħa kbira li għaddejna minnha ftit ilu. Qed nirreferi għall-abbużi fuq numru ta tfal u żgħażagħ minn xi saċerdoti snin ilu. L-ewwel ħsieb tagħna jmur lejn il-vittmi ta dan l-abbuż. Jiena diġà tlabthom maħfra personalment għat-tbatija li sofrew. It-tieni ħsieb tagħna jmur lejn is-saċerdoti u r-reliġjużi kollha tagħna, biex jgħixu s-sejħa tagħhom blumiltà u l-qdusija. It-tielet ħsieb imur lejn dawk kollha li l-missjoni tagħhom hi li jgħinu lit-tfal u ż-żgħażagħ, biex ikomplu b kuraġġ u d-dedikazzjoni jgħinu lil dawn it-tfal li huma mċaħħdin mill-imħabba dovuta lilhom mill-ġenituri. Nitolbu għall-knisja kollha biex tieħu din l-umiljazzjoni bħala tisfija biex tkompli taqdi l-missjoni tagħha li tagħti xhieda ta Kristu bl-umiltà u l-impenn, u b impenn dejjem ikbar. Sakemm baqgħet tħares lejn il-mulej Ġesù, il-knisja ma ħalliet xejn la l-persekuzzjoni u lanqas l-umiljazzjoni tad- dnub tal-membri tagħha milli jfixkilha fil-missjoni tagħha. Nagħlaq billi nfakkarkom fit-talba li l-papa Benedittu XVI bagħat lill-knisja fl- Irlanda fid-9 ta Marzu, 2010. Alla ta missirijietna, ġedded fina l-fidi li hija l-ħajja u s-salvazzjoni tagħna, it-tama li twiegħed maħfra u tiġdid ġewwieni, il-karità li ssaffi u tiftaħ il-qlub tagħna biex inħobbuk, u fik, kull wieħed u waħda mill-aħwa tagħna. Mulej Ġesù Kristu, jalla l-knisja (f Malta) iġġedded l-impenn antik tagħha lejn l-edukazzjoni taż-żgħażagħ tagħna fit-triq tal-verità u t-tjubija, il-qdusija u s-servizz ġeneruż lis-soċjetà. Spirtu s-santu, li tfarraġ, avukat u gwida tagħna, ispira rebbiegħa ġdida ta qdusija u ħeġġa appostolika għall-knisja (f Malta). Jalla s-sogħba u d-dmugħ tagħna, l-isforzi tagħna biex inpattu għan-nuqqasijiet tal-imgħoddi, u r-rieda sħiħa tagħna biex ninbidlu, iwasslu għal ħsad kotran ta grazzja biex inqiegħdu iktar fil-fond il-fidi tagħna, filfamilji, il-parroċċi, l-iskejjel u l-komunitajiet, għall-progress spiritwali tas-soċjetà (Maltija) u l-kobor tal-karità, il-ġustizzja, il-ferħ u s-sliem fil-familja umana kollha. Lilek, Alla Trinità, fiduċjużi fil-protezzjoni kollha mħabba ta Marija, Sultana ta (Malta) u ta San Ġorġ Preca u l-qaddisin kollha, nafdaw lilna nfusna, lil uliedna, u l-ħtiġijiet tal-knisja (f Malta). Amen. Sakemm baqg et t ares lejn il-mulej Ìesù, il-knisja ma alliet xejn milli jfixkilha fil-missjoni tag ha

KOPPJI The porn addict s wife Mara ta ra el mikul bil-pornografija tirrakkonta x ab dan il-vizzju fuqha u l-familja tag ha write this out of love. Love for the porn I addict, love for his wife, and most of all for the children. I pray this chapter is used for God s glory and honour, and that it might somehow prevent families from being destroyed. It was like a birth process: pain, agony, sweat, tears, hours of intense hurt, and finally truth - my husband is a porn addict. For two weeks I was numb. Numb to after 20+ years knowing something was wrong, but not knowing what. A relief to finally know the truth. My husband would never tell me the secrets of his past before our marriage. I always thought if I loved him enough some day he would tell me. If I loved him enough We always had a difficult marriage. My husband was always withdrawn and quiet. I thought I could help him. I was outgoing, attractive, and spontaneous. In our marriage I could never do anything good enough. I was constantly criticized and put down. I thought it was me, so I started a self-improvement program, more counselling, more seminars. I learned more was never enough. My world stopped, knowing something had died in me. My husband always seemed to be tuned out in another world. He worked long hours and often fell into bed at 2 a.m. I missed him. I begged him to come home. I raised the kids alone as he pursued his career. I told myself I needed to help him. I poured my heart and soul into his endeavor supporting and encouraging. There were still problems. When he was home he would go into his office and read his books, newspapers, and reports, and again I would cry myself to sleep. I had others confront him. I gave this man every chance to tell me about his pornography addiction. Lies weave other lies. Secrets kill. Comparisons kill. I feel every time he looked at an image and masturbated, he took away a part of me that God intended to 6 Flimkien Settembru 2011

be mine. I remember seeing him masturbate and he was in his own world, set on his own pleasure, stimulated and excited by images of women he didn t know. It was a feeling of betrayal and heart-wrenching emptiness that a woman feels when she learns that her husband is living a lie. Pornography tears at the very thread of a woman and her femininity. My heart was ripped and uprooted thrown somewhere into a desert with no place to find refuge. It s as if I wasn t enough. Not sexy enough. Not beautiful enough. Not thin enough. Not exciting enough. Women get significance from their relationships with their husbands and when he turns to another for satisfaction it cuts her deeply at the core. I started buying sexy nighties, acting sexier, and suddenly I realized I was bowing down to an idol. It hurt that he chose not to tell me to not allow me to come alongside him as his helper. To this day he refuses to see the pain that he caused. It amazes me as a wife how we are involved in every other area of a man s life his profit margin, his ability to manage, everything but when it comes to pornography, it s hidden in deception. A man s way seems right to a man. Porn addiction is very selfish. It takes and takes and doesn t give back. It s all for the user s pleasure. Another lie is that porn does not hurt anyone. Such a web of deception. There are consequences and the stakes get higher. It takes one lie to cover another. It saddens me how men can compartmentalize this sin. He has the little wife over here with precious children and this nasty sin over there for his private time, justifying it because he still loves his wife and children. You can t walk simultaneously in the darkness and the light. I m a wife. I m a wife of a porn addict. I m relieved to know what it is, though I always knew something was wrong. Tears. Pain. Disgust. Betrayal. To face the death of a husband would be better than this. A widow has the support of the church. A porn addict leaves shame and divorce. It would be easier if he were dead. We wouldn t have to face the public humiliation and shame. Today is a new day. It s early morning and I must get breakfast for my children. I take each day as it comes now. Just for today. My husband still chooses his sin and refuses to take responsibility for it. I let the Lord deal with him. I can no longer be his excuse, his enabler. It s a new day and I m moving on and my Deliverer is by my side. He is faithful. He will never leave me nor forsake me. He will never break His promise. To a woman who has been betrayed, this is my comfort. Hear my cry. Weekend góall-miûûewìin f GÓawdex Organizzat miċ-ċentru Injazjan tal-ispiritwalità Okkażjoni għall-koppji miżżewġin biex iġeddu u jiċċelebraw il-wegħdiet taż-żwieġ tagħhom. Il-koppji jkollhom ħin ta riflessjoni u talb flimkien kif ukoll ħin ta sharing fi grupp magħmul minn 8 koppji. Data: Mill-Ġimgħa 28 ta Ottubru fis-6pm, sal-ħadd 30, wara l-pranzu Post: Dar Manresa, Victoria, Għawdex Ċempel Manresa: 2155 6635 Flimkien Settembru 2011 7

L-ERBA SFIDI Qed inkomplu n ibu reazzjonijiet tal-qarrejja g all-erba sfidi li g amlilna l-arçisqof Pawlu Cremona fil- ar a ta Ìunju li g adda Dibattitu jew djalogu mad-dinja? Meta stidintuna biex inwieġbu għall-isfidi li għamlilna l-arċisqof, għedtulna biex ma niffukawx fuq ir-riżultat tar-referendum imma dwar x jista jsir. Imma ma nistax ma nikkummentax fuq il-mod kif ġibna ruħna, għall-inqas xi wħud minna li konna kontra d-divorzju. Qed ngħid hekk għax l-atteġġamenti u l-istil li nużaw xi drabi jwassal messaġġ kuntrarju. Anki jekk dak li ngħidu jkunu tajjeb, dak li jisma l-messaġġ xorta jista jkun li ma jaċċettahx propju minħabba l-mod kif inwasslu l-messaġġ. U dan importanti anki issa, wara li daħal id-divorzju, meta l-arċisqof iridna nidħlu fi djalogu mas-soċjetà. Inħoss li spiss, għalkemm mhux dejjem, l-istil li adottajna kien jixbah wisq lil dak użat f dibattiti politiċi. Ħallejna lill-media jiddettawlna l-istil li kellna nadottaw. Qgħadna għallmetodi użati mill-media fl-elezzjonijiet politiċi. Nixtieq li l quddiem nużaw modi inqas ta dibattitu, u aktar ta djalogu, fejn l-importanti mhux li nirbaħlek l-argument, imma li ngħid l-argument tiegħi, u fejn ma jkunx jimporta li nammettu li flargumentazzjoni tan-naħa l-oħra hemm xi punti tajbin ukoll. Dan l-atteġġament iżid, mhux inaqqas, il-kredibbiltà filmessaġġ tagħna. Joseph Aquilina, Mosta T ejjija tal-g arajjes Nirringrazzja lill-moviment ta Kana u nammira lil dawk il-koppji li jmexxu l-korsijiet tal-għarajjes għad-dedikazzjoni tagħhom. Biex dan ix-xogħol ikompli jsir aħjar, nissuġġerixxi li jsir monitoraġġ tajjeb dwar x qed jitwassal f dawn illaqgħat. Pereżempju kif iġibu ruħhom anki bejniethom il-koppja mexxejja? X jagħmlu meta jkollhom għarajjes diffiċli fil-grupp? Kemm hi kunfidenti l-knisja f Malta li kollha qegħdin iwasslu t-tagħlim awtentiku tagħha? Tmien laqgħat (16-il siegħa) huma biss qatra żgħira, imma jekk dak li jsir isir tajjeb, għandna fejn naħdmu. U l-knisja qiegħda taħseb għal wara l-kors? Għandi l-impressjoni li kollox jitħalla f idejn il-kappillani u l-kummissjoni Familja tal-parroċċi, imma dawn jew m għandhomx ċans jew m għandhomx idea xi jridu jagħmlu jew kif jagħmluh. Din il-ħaġa għandha tieħu ħafna aktar enerġija, ħin u kapaċità milli biex torganizza l-festa parrokkjali li ħafna drabi tiswa ħafna aktar flus, u li ħlief duħħan, karti mqattgħin u ħsejjes ma tħallix warajha. Joseph Cassar, Żurrieq Nistiednu lilek ukoll tag ti l-opinjoni tieg ek billi tibag tilna email fuq flimkien@maltadiocese.org jew ittra (Flimkien, L-Erba Sfidi, Kurja, Floriana). Flimkien Settembru 2011 9

KULTURA prof. Joe friggieri L-G anja taç-çinju Min jg ix sewwa ma jibƒax mill-mewt S okrate L-istaġun teatrali tat-teatru Manoel għas-sena 2011/12 se jiftaħ bid-dramm L-Għanja taċ-ċinju ta Joe Friggieri. Dan iddramm rebaħ l-ewwel premju fil-konkors Francis Ebejer imniedi mill-kunsill Malti għall-kultura u l-arti s-sena l-oħra. Iddirezzjoni qiegħda f idejn Albert Marshall. Id-dramm idur mal-ġuri ta Sokrate u l-aħħar jiem ta ħajtu fil-ħabs wara li l-qorti ssibu ħati tal-akkuża miġjuba kontrieh mill-għedewwa tiegħu u tikkundannah għall-mewt. Sa minn żgħożitu Sokrate kien jisma leħen jgħidlu biex ifittex dejjem li jagħmel ir-rieda t Alla u jaħrab il-ħażen. Matul ħajtu kien jiġri mat-toroq ta Ateni jħeġġeġ lin-nies jeżaminaw ħajjithom u ma jintilfux wara l-flus, l-unuri u l-pjaċiri, għax dawn ma jġibux il-ferħ u l-hena. Sa l-aħħar nifs ta ħajtu baqa jistqarr li l-ħażen huwa agħar mill-mewt, u li min jgħix tajjeb m għandux jibża minnha. Bħalma ċ-ċinju jkanta l-isbaħ għanja tiegħu qabel imut, hekk ukoll min jgħix tajjeb imut ferħan u fil-paċi, għax jaf li min jagħmel ir-rieda t Alla f ħajtu jmur jingħaqad miegħu wara mewtu. Għalhekk lill-ħbieb tiegħu li jkunu miegħu fiċ-ċella flaħħar mumenti ta ħajtu, Sokrate ma jkunx irid jismagħhom jibku. Anki meta jkun qed jiddefendi ruħu filqorti, Sokrate ma jkunx irid li jiġu qrabatu u ħbiebu biex jippruvaw imissu qalb il-ġurati bil-biki tagħhom. Għalkemm jobsor li jkunu se jikkundannawh, jibqa sal-aħħar jgħid il-verità u jfaħħar il-ġustizzja. Min għandu biss l-għerf tad-dinja m għandux l-għerf tassew, imma biss min jagħraf ir-rieda t Alla u jagħmilha, dak biss jista jissejjaħ għaref. Sokrate għex fqir u miet fqir. Qatt ma ħaseb għal rasu, imma dejjem fittex li jagħmel il-ġid bi kliemu u jiftaħ għajnejn in-nies ta beltu kontra kull għamla ta ħażen u korruzzjoni. Min-naħa tiegħi m għandi xejn kontra dawk li akkużawni u kkundannawni. Imma jekk wara mewti taraw li wliedi qed jintilfu wara ħwejjeġ li ma jiswew xejn, jew li qed jagħtu iktar importanza lill-flus milli littjubija, qisu li ċċanfruhom u tiftħulhom għajnejhom, bħalma għamilt jiena lilkom. B hekk tkunu qed tagħmlu ġustizzja miegħi u ma wliedi. Hekk itemm id-diskors tiegħu Sokrate quddiem dawk li jkunu qatgħuhielu għallmewt. Mhux ta b xejn li dan il-filosfu, li miet erba mitt sena qabel Kristu, għadu jitqies sal-lum bħala bniedem ta fibra morali qawwija, xempju ta etika u eżempju ta xi ħadd li kien lest li jmut basta ma jagħmilx il-ħażen u l-inġustizzja. Id-dramm L-Għanja taċ-ċinju se jsir fit- Teatru Manoel nhar it-8 u d-9 ta Ottubru. Ċertifikat 12. Il-booking huwa miftuħ. Il-Mewt ta Sokrate ta Jacques-Louis David Metropolitan Museum of Art, New York 10 Flimkien Settembru 2011

Caritas Malta Joe Sammut Mal-bniedem fid-diffikultà Nies f diffikultà jafu jkunu viçin tieg ek aktar milli timma ina... Il-persuni li jfittxu l-għajnuna tal-caritas Malta jibqgħu anonimi. F ħafna każi, dawn ma jurux fil-pubbliku d-diffikultajiet li jkunu għaddejjin minnhom. Jafu jkunu maġenbek mifnijin bis-sitwazzjoni li jkunu fiha, u int ma tindunax għax ikunu jidhru normali. Jafu wkoll ikunu qraba jew ġirien tiegħek. Il-persuna fid-diffikultà spiss tfittex li żżomm id-dinjità tagħha billi ma turix it-tbatija li tkun għaddejja minnha. U meta t-toqol jiżdied, din tfittex l-għajnuna biex issib tarf li jista jwassalha biex toħroġ missitwazzjoni li tkun fiha jew ittaffi t-tbatija li għaddejja minnha. Caritas Malta bniet is-servizzi li toffri b xejn lil nies fid-diffikultà fuq l-esperjenzi u l-ħtiġijiet tan-nies li bdew javviċinawha meta Dun Victor Grech beda jaħdem bi grupp ta voluntiera ispirat partikolarment mill-kliem li nsibu fil-vanġelju: Kull ma għamiltu ma wieħed mill-iżgħar fost dawn ħuti, għamiltuh miegħi (Mattew 25:40). Il-Caritas Malta toffri 25 servizz li jinkludu: Riabilitazzjoni ta persuni li jkunu jabbużaw mid-droga ix-xogħol li l-aktar hi magħrufa għalih; Edukazzjoni preventiva, b tagħlim fliskejjel, seminars għaż-żgħażagħ; korsijiet għall-ġenituri dwar trobbija tal-ulied; counselling lil persuni bi problemi soċjali; support groups fosthom għal min jinqabad fil-logħob tal-ażżard, ir-romol u s-separati, dawk bi sfidi ta saħħa mentali, u żgħażagħ li jridu jkunu aktar soċjevoli; assoċjazzjoni għal-persuni bl-epilessija; Fondazzjoni għall-vittmi tal-użura; HelpAge ħidma b risq l-anzjani; u Djakonija (kummissjonijiet fil-parroċċi ta Malta li jidentifikaw u jgħinu persuni fil-bżonn). Biex tagħti dawn is-servizzi kollha Caritas tafda bis-sħiħ fil-ġenerożità tal-maltin alli tkopri l-ispejjeż, partikolarment fejn isservizzi jitolbu preżenza ta staff imħarreġ, lejl u nhar, sebat ijiem fil-ġimgħa. Minbarra d-donazzjonijiet mill-benefatturi Caritas Malta torganizza attivitiajiet biex minnhom tiġbor il-fondi. Fil-25 ta Settembru, Caritas Malta se ttella programm li jibda fil-5:00pm fuq One, NET, Smash u E22 biex tinforma lill-pubbliku dwar is-servizzi tagħha u tiġbor il-fondi permezz ta telefonati u sms. Il-linji huma miftu a di à u donazzjonijiet jistg u isiru hekk: SMS: 5061 8914-6.99 5061 9211-11.65 Telefon: 5160 2031-10 5180 2035-25 Kull għotja tkun apprezzata. Joe Sammut huwa l-pro tal-caritas Malta. Tel: 2590 6600 www.caritasmalta.org Flimkien Settembru 2011 11

Citadelecopak Benefit from discounts on your home and/or private car insurance with Citadel if your car is classified as GREEN or HYBRID with low CO 2 emissions, or is an ELECTRIC CAR, if you have a SOLAR WATER HEATER or a PV SYSTEM installed at HOME. Call us now on Freephone 8007 2322 or log on to for more details. (Terms and conditions apply) Citadel Insurance p.l.c Casa Borgo 26 Market Street Floriana FRN 1082 Branches: Gżira Ħaż-Żebbuġ Naxxar Paola Tied Insurance Intermediaries: Malta Gozo Citadel Insurance p.l.c. is a company authorised to carry on general and long term business of insurance and is regulated by the Malta Financial Services Authority.

ITTRI MILL-QARREJJA Ftit iωjed tolleranza Sur Editur - Għalkemm jien Maltija u Musulmana, nieħu gost nirċievi l-flimkien. Niflih u nieħu pjaċir b ħafna artikli, għalkemm ovvjament ma nistax naqbel ma kollox. Imma propju għalhekk qed nikteb din l-ittra: biex inħeġġeġ lill-maltin ikunu ftit iżjed tolleranti lejn dawk li mhumiex fil-maġġoranza, imma xorta Maltin. L-Islam u l-kristjaneżmu għandhom ħafna affarijiet komuni. Kieku nfittxu l-affarijiet li jgħaqqduna minflok dawk li jifirduna, kieku nkunu iżjed kuntenti. Ir-reliġjonijiet kollha jisħqu fuq ir-rispett u t-tolleranza lejn kulturi u reliġjonijiet oħra, speċjalment l-islam - kontra dak li jaħsbu ħafna. Eżempju ta dan hu l- ħaġġ li hu pellegrinaġġ li jsir kull sena f Mekka, fejn l-irġiel kollha jilbsu libsa bajda eżatt l-istess biex ma jkunx hemm differenza bejn fqir u sinjur, bejn abjad u iswed, Għarbi jew mhux. Claudette Hidayathullah, Tarxien G idilha li qieg ed hawn! Sur Editur - Ili ngħix l-ingilterra mindu kont żgħir. Ommi kienet Maltija u missieri Ingliż. Meta konna żgħar, ommi kienet tipprova teħodna l-knisja spiss, imma peress li konna erbgħa (jien kont it-tieni) kien sar diffiċli wisq għaliha li mmorru fi knisja Kattolika, għalhekk bdejna nattendu għad-duttrina fil-qrib fi knisja Baptist (Insara imma mhux Kattoliċi). Meta kbirt u bdejt immur fi knisja Kattolika, kont inħoss dispjaċir li kull meta nkun il-knisja ma stajtx nitqarben, u kont inħossni li jien miniex tassew parti minn dik il-kongregazzjoni. Kont indur spiss lejn Alla, speċjalment meta kont inkun imdejjaq, meta jkun hemm il-mard fil-familja, fil-funerali. Dik il-fidi kienet poġġithieli ommi f qalbi. Issa rċevejt il-magħmudija u l-griżma fil-vġili tal-għid tal-2009 fl-età ta 65 sena! Illum nattendi l-quddiesa regolarment u ngħid ir-rużarju u nitqarben spiss. Kuljum nirringrazzja lil Alla u nitolbu biex jgħid lil ommi li jien qiegħed hawn il-knisja, fid-dar tiegħu, u fl-istess post fejn kienet toqgħod hi. Alla jberikkom ilkoll, anki lill-qarrejja kollha Maltin tal-flimkien. Eddie Hayman, UK rebbieóa Il-bΩonnijiet tat-tfal Sur Editur - Meta nkun mat-tfal inħobb nuża kliem bħal, Tħossukomx imdejqin! Nieħu gost inkun mattfal, nieħu ħsiebhom u nħobbhom, ngħallimhom kif imorru man-nies aktar tard fil-ħajja, kif juru s-sentimenti tagħhom, jaraw minn fejn ġejjin l-emozzjonijiet tagħhom u nfissrilhom l-affarijiet billi ngħannaqhom u nkellimhom bħallkbar. Nipprova wkoll nikkalmahom billi nitmagħhom, neħodhom għal mixjiet u viżti tat-tabib, u ngħinhom jiżviluppaw ilsienhom billi nkantalhom ta sikwit. Ħafna tfal jibżgħu minn ħsejjes għoljin bħall-ilħna rrabjati, għalhekk nipprova nħaddanhom u nwennishom. Ġesù wkoll ħabb lit-tfal. Il- Bibbja turina kemm hi ħaġa sabiħa li raġel u mara joffru l-imħabba tagħhom lil uliedhom. Judith Zahra, Mellieħa Flimkien Settembru 2011 13

Óa a mo a a Sur Editur - M hawn xejn isbaħ minnu fis-sajf. Rinfreskanti, nadif u blu. Tintelaq fih u tinsa kollox. Tħossu jagħtik is-saħħa. Minn trabi sa anzjani jħobbuh. Fih tara l-kobor ta Alla. X inhu? Il-baħar! Kull darba li nara l-baħar jew ngħum fih, ma nixba qatt nirringrazzja l Alla ta dan id-don li ħolqilna biex ingawduh u ntaffu ftit missħana kiefra. Tajjeb nirringrazzjaw il Alla tal-ħolqien ta dak li tana u nibżgħu għalih. Ħa mmur ngħum issa stess! Ċuff... Grazzi Mulej! Lenox Cilia Jien ukoll overweight Sur Editur - Nixtieq ngħid lill-qarrejja li kitbet li hi overweight (Lulju) biex ma tħalli lil ħadd ikissirha. Jien għandi 70 sena, u għomri u żmieni overweight! Qatt ma bqajt lura f xejn għax dejjem emmint li jien miniex agħar minn ħaddieħor, anzi emmint fija nnifsi u ma ħallejt lil ħadd jirvinali ħajti u l-familja. Lil din il-mara nħeġġiġha ma tagħtix kas ta min jagħmel ħafna ħoss għax ikun vojt minn ġewwa. Ċertament li għandha tipprova żżomm ruħha pulita u ma tintelaqx. Il-piż żejjed lili tefagħni lura fil-mard, għax għalkemm il-mard li kelli jien ma kienx konness mal-ħxuna, żgur li kieku kelli inqas piż kont inbati inqas. Nittama li din il-qarrejja tieħu ħsieb saħħitha u ma tmurx f xi estrem. Jekk trid din il-qarrejja tista ċċempilli, anki bla ma turini min hi, u ngħidilha kif għelibt il-bullying meta kien għad għandi 16-il sena. Grace Pace, Żabbar Unknown father? Sur Editur - Bħala omm jien sensittiva ħafna kull fejn jidħlu t-tfal. Inħossni urtata meta nisma li ħafna trabi f Malta jitwieldu unknown father. Naturalment dak hu biss li jitniżżel fl-insinwa, imma fil-magħmudija fil-knisja jkun hemm l-omm u l-missier u l-parrini! Dawn affarijiet li kulħadd jarahom u jafhom. Jagħmlu hekk għar-raġunijiet tagħhom, imma dawn qatt jagħtu kas ta kemm se jħossuhom skomdi t-tfal meta fiċ-ċertifikat tat-twelid dawn isibu miktub unknown father meta fil-fatt dan ikun jgħix magħhom u ma ommhom! Possibbli ma jista jsir xejn dwar dan mill-istat jew mill-knisja? Urtata (isem miżmum), Ħal Tarxien Iktbilna! L-ittri jridu juru l-isem u l-lokalità tal-kittieb. Kull ittra tista ti i mqassra u editjata. L-ittra tax-xahar tirba voucher ta 20 li jissarraf f ikla g and Pollino s, St George s Bay, St Julians. Ibg atha b email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri mill-qarrejja, Kurja, Floriana. Marriage Encounters Il-Grupp Familji Nsara (Moviment ta Kana) qiegħed jorganizza żewġ Marriage Encounters: Bejn is-sibt 17 ta Settembru wara nofsinhar, sal-ħadd 18, wara nofsinhar; Bejn is-sibt 10 ta Diċembru wara nofsinhar, sal-ħadd 11, wara nofsinhar. Din hi okkażjoni ideali fejn il-koppja miżżewġa ssib ftit ħin biex tirrifletti dwar kif sejra r-relazzjoni tagħhom. Għal aktar tagħrif ċempel 2152 1669 jew 9983 4654. 14 Flimkien Settembru 2011

Mandy s Dance Academy Marsascala Local Representative of British Ballet Organisation With over 10 years experience Foreign examinations taken annually Classical Ballet Modern Dancing Ages 3 Years & up Principal Mandy Pellicano Castagna BA(Hons)Acc, CPA, MBBO, KFM (UK), Medau Method ww.bbo.org.uk 36, Settembrina, Triq ic-crieki, Marsacsala MSK 2770 Tel: 2700 9466, 2700 6549 Mobile: 7991 0493, 7920 7632, 9922 6842 Email: mandyc@onvol.net HOP ON - HOP OFF Tours in 8 Languages Tickets also available on the Bus Be Aware of Cheap Imitations! North Route/Blue Tour 17 stops South Route/Red Tour 16 stops including Market Night Tour Gozo Sightseeing 11 stops FREE One Way Transport from any location in Malta to a Malta Sightseeing Terminus FREE Harbour Cruise with EVERY Ticket Supreme Travel Ltd Kastellan Road, Zejtun ZTN 4400, MALTA T: (356) 21694967, 21677197 F: (356) 21695856 W: www.maltasightseeing.com E: info@maltasightseeing.com

3 modi konvenjenti kif tiffranka l-flus fuq l-enerġija 1 IFFRANKA billi tiġġenera l-elettriku u l-ilma sħun, kif ukoll sħana biżżejjed biex issaħħan darek 2 IFFRANKA b apparat affidabbli tal-aqwa ditti li jiggarantilek effiċjenza u serħan il-moħħ 3 IFFRANKA ammont sostanzjali fuq l-investiment tiegħek billi tibbenefika minn sussidju tal-gvern. Aħna lesti nagħtuk parir professjonali b XEJN dwar kif tista tikkwalifika L-enerġija kif nafuha aħna qed issir dejjem aktar għalja. Ma taħsibx li wasal iż-żmien li INT tibda TIFFRANKA? Solar Solutions Ltd 2, 3 Triq tal-balal, Xwieki, Limiti tal-gћargћur Tel: 21424750 / 27424750 Email: info@solarsolutions.com.mt Sit Elettroniku: www.solarsolutions.com.mt

KUN AF DAK LI TEMMEN Dun mikiel Bugeja Min jag mel xog lu b idu, jorqmu u jωidu Marì tellgħet l-imgħarfa tal-injam mill-borma tal-minestra. Ressqet it-tarf il-wiesgħa mdellek bit-taħlita sħuna lejn xufftejha, u xenglet rasha. Tajba, qalet f qalbha, imma nieqsa mill-melħ. Fetħet il-bott tal-melħ u ferrgħet ftit fuq il-pala miftuħa ta idejha x-xellugija. Bil-werrej u l-oħxon tal-leminija qabdet ftit melħ u ferrxitu fil-borma u kompliet iddawwar l-imgħarfa tal-injam bil-mod il-mod, ċerta li t-togħma tinfirex mal-minestra kollha. Żeppi li resaq inkiss warajha qabad magħrfa u ġabar ftit mill-misjur u ressqu lejn ħalqu. Marì nħasdet, iżda tbissmet. U tbissmet iktar x ħin Żeppi qalilha: Eee Marì, min jagħmel xogħlu b idu, jorqmu u jżidu. Tiegħek l-itjeb u l-aqwa! Ma kinetx l-ewwel borma minestra li Marì kewset f għomorha. Tgħallmet mingħand ommha li, ngħidu aħna, il-ħaxix irid ikun frisk. Iżda tgħallmet ukoll, mit-tiġrib ta żmienha fil-kċina, li l-minestra tagħqad u titjieb iktar ma ssir bil-mod, fuq nar bati. Iddum vera, imma meta toqgħod magħha u dduqha spiss, tkun taf x qed isir, tista żżidilha dik il-ħarira melħ biex jitjieb, u fuq kollox ma tinħarqilha qatt. L-għaxqa tagħha kienet tara lil żewġha u wliedha jlaqqtu l-platt bil-ħobż, jekk ma jdurux għall-borma wkoll! Alla l-istess jaħdem. Ir-riċetta tal-imħabba ma tgħallimha mingħand ħadd. Nistħajlu jħobb eżatt kif issajjar il-minestra Marì. Juża mħabba friska dejjem, u jsajjarha bil-mod. Din l-imħabba wasslitu biex joħloq. Ma setax ikun mod ieħor. L-imħabba minnha nnifisha hija ħallieqa. Ma tistax tibqa weħidha. U Alla ħoloq. U Alla ħoloq il-bniedem. Iżda ma telqux waħdu fuq in-nar tal-ħajja. Jibqa miegħu jistennih isir bil-mod il-mod. Kultant iduqu u jara x jonqsu u li jonqsu jagħtih. Jagħtih sehem minn ħajtu, mill-ħila tiegħu li jħobb. Meta l-bniedem tilef it-togħma għax qata għal rasu, bagħat lil Ibnu biex il-bniedem jisbieħ u jitjieb. U dan seta jsir ukoll għax l-iben mhux biss ta togħma lill-bniedem waħdu, iżda urieh li t-togħma tilħaq il-qofol tagħha meta jgħix is-sehem tal-ħajja u talimħabba li qala mingħand Alla, ma oħrajn bħalu. Alla jaħdem xogħlu b idu, u għalhekk jorqmu u jżidu. Id Alla mqanqla minn imħabbtu. Hawn min jagħżel riċetta oħra. Tal-pakkett jew tal-bott. Tajba wkoll, jista jkun. Imma ta Alla, bħall-minestra ta Marì, hi l-itjeb u l-aqwa. 18 Flimkien Settembru 2011

liturìija Kieku nag mel l-omelija jien Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, kieku żgur nippreparaha tajjeb u ma ndumx ngħid. Jekk nipprepara ħafna, indum 10 minuti; jekk ma nipprepara xejn, ma nieqaf qatt! Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, ma kontx ninjora lit-tfal għalkollox; imma lanqas inkellem lill-kbar qishom kienu tfal. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, kont nipprova nżomm quddiem għajnejja li dawk li hemm quddiemi mhux kollha marru l-università, għalhekk nuża diskors sempliċi u dirett. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, kont nipprova nżomm l-udjenza attenta, billi ngħin lil kulħadd iħoss li jien qed inkellem lil kull wieħed u waħda minnhom. Kont nuża xi storja, napplika l-qari mill-bibbja għall-ħajja tagħhom, u nagħtihom xi ħaġa biex jieħdu magħhom għall-ġimgħa li ġejja. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, ma noqgħodx inċanfar lil min qed jismagħni, ma nikkritikax, ma niġġudikax, u ma nkunx pessimist. Għall-kuntrarju, kont nagħmlilhom il-kuraġġ, nuri entużjażmu, inkun pożittiv, nuri eżempji sbieħ, nagħti t-tama. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, nipprova niftakar li l-ħadd filgħodu (jew is-sibt filgħaxija) mhuwiex il-ħin li wieħed joqgħod jagħti lezzjonijiet ikkumplikati dwar il-katekiżmu, jew jidħol f eżeġeżi dettaljata ta siltiet mill-iskrittura. Kieku jien, kont niffoka fuq punt wieħed jew tnejn, mhux għaxra. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, kont niftakar li n-nies li hemm quddiemi kienu fis-sodda kwarta ilu, xi wħud minnhom mgħaġġlin għax irid jmorru x-xogħol, oħrajn huma mtaqqlin bis-slaleb tal-ħajja, oħrajn fuq ix-xwiek għax ħallew it-tfal warajhom. U meta niftakar f dan, fl-omelija tiegħi nipprova nitkellem mal-qalb ta dawk li jisimgħuni, u nuri li Kristu jimpurtah minnhom, li jrid ikun preżenti fil-familja tagħhom. Kieku kelli nagħmel l-omelija jien, min jaf kemm se jikkritikawni nies, u kemm se jgħiduli xi jmissni nagħmel! U meta niftakar f dan, nipprova nieħu aktar paċenzja bissaċerdot li ninzerta nhar ta Ħadd. Niftakar li hu wkoll għandu ħafna x jagħmel, li ftit ilu hu wkoll kien fis-sodda, li hu wkoll forsi għandu l-inkwiet u l-ħsibijiet tiegħu. U minflok nikkritikah, jew ngħid kontrieh man-nies, nipprova nieħu xi ħaġa għalija minn dak li jgħid, u nirringrazzja l Alla li ma rridx nagħmel omelija kull nhar ta Ħadd - responsabbiltà li żgur ma niflaħx. U meta xi darba lis-saċerdot toħroġlu omelija aħjar mis-soltu, irrid nidħol fissagristija u ngħidlu Prosit!. Imma dan ma jfissirx li kull min jagħmel l-omelija m għandux jagħmel l-aħjar li jista. Il-Vanġelu u l-quddiesa jistħoqqilhom l-aħjar! Flimkien Settembru 2011 19

For many people, the decision to install a stairlift is sometimes a difficult one to take but when compared to the alternative of moving house, or living on one level of their house, many found it to be their preferred option. One can also choose the colours of the chair and the rails so that the stairlift blends in better with its surroundings. Please contact us for a free quote: Tel: 21 574 846/21 412 687, Mob: 99 499 540/99 875 336 E: comfortstairlifts@gmail.com & info@comfortstairs.com www.comfortstairs.com

PAÌNA LETTERARJA MIÌBURA MINN CHARLES MAGRO Il-vetrina tan-nanna Kull passata ƒebg a, abitli memorji antiki... Tgħidx x memorji qed iġġibli din l-imbierka vetrina tan-nanna! Meta daħħaltha fil-garaxx, kieku kont taraha barra t-triq żgur ma kontx tiġborha. Għalhekk... xebgħa pitrolju, barxa żul minn hemm, u tliet passati żebgħa. U dan minbarra l-ħġieġ miksur li kelli nibdel, u nnaddaf u nobrox u niżbogħ, mitluf f tifkiriet tal-imgħoddi. F xi ħin marti newlitli kikkra kafè, imma bilkemm intbaħt biha, u l-kafè xrobtu wara li sarli ilma. Niftakar kont għadni daqsxejn ta tifel f familja ta għaxra. Id-dar li konna ngħixu fiha kienet toqba. Nistħajjel li ommi, Alla jaħfrilha, kienet tieħu r-ruħ meta xi ħadd minna kien iqatta xi ġranet għand innanna, Alla jaħfrilha wkoll. Aktar wisgħa, mhux hekk? Nannti kellha ħanut ċkejken fit-triq ewlenija tal-ħamrun. Il-ħanut kien jagħmel parti mid-dar, allura kont inqatta ġranet sħaħ fix-xhur sajfin għand nannti fil-ħanut u niekol u norqod għandha wkoll. Dak kien żmien! Kos, jgħaddu għexieren ta snin, u jiġu mumenti li tiftakar b tant dettalji dak li jkun għadda mingħalik, bħallikieku l-imgħoddi jitfaċċa quddiemek qisu qed iseħħ issa. Propju dan hu li għaddej mingħalija bħalissa. U aktar ma naħseb, aktar niftakar sal-anqas ħaġa. (Wasalt issa għall-ewwel passata.) Nannti kienet tbiegħ minn buttuni sa żraben. Il-vetrina li għandi f idejja niftakar eżatt x kien ikun fiha. Kellha l-minċotti stivati fiha. Minċotti ta kull lewn li tista timmaġina, merfugħa f kaxex tal-kartun. U x kont nagħmel jien? Kont niżvojta l-kaxxa billi nitfa l-minċotti minn kaxxa għall-oħra, u bil-kartuna tal-kaxxa kont nagħmel skrun, noħrog fl-għatba tal-bieb fuq banketta żgħira tal-injam, u l-gost tiegħi narah jagħqad fir-riħ. X jimpurtani, ta tifel li kont, li biex ninqeda jien kont nitfa minċotti ta lwien differenti f kaxxa waħda! U x jimpurtani li meta nannti jew ziti kienu jiġu biex jaqdu n-nies, meta jiftħu l-kaxxa tal-minċotti kienu jsibu lwien differenti! Ma niftakarx li qatt ħatfuni fuq hekk. (Se jkolli niftaħ bott żebgħa ieħor. Għadni fl-ewwel passata u qed niskanta kemm qed tixrob żebgħa din l-imbierka vetrina tannanna!) U ma hemmx għalfejn ngħid li l-iskrun kien jitqatta, u nagħmel iehor. U meta jitqatta, nerġa nagħmel l-istess. Mur għoddhom il-kaxex li qattajt! U kull darba kienu jiżdiedu l-kaxex li l-lewn miktub fuqhom ma kien ikun jaqbel xejn mal-lewn tal-minċotti ta ġo fihom. Il-vetrina fl-aħħar lesta. Din l-istess waħda ta qabel? Kif nixfet miż-żebgħa, malajr sibtilha postha f rokna fil-kamra ta binti li mlietha bil-kotba li qed tuża fl-istudju. Sikwit tqum u tiftaħ u tagħlaq fiha. Mur għidilha minn x hiex għaddiet dik l-imbierka vetrina! Nitfa ħarsti lura, u nintebaħ kif iż-żmien itir bħal farfett. Tempus fugit, jgħidu bil-latin! Iżda t-tifkiriet tal-imgħoddi mhux lakemm tinsiehom. Għalija, il-vetrina tfisser nannti u l-minċotti. Paul Xuereb Flimkien Settembru 2011 21

Baħar iktar nadif u sigur... Regoli ġodda għas-6 miljun dgħajsa ta rikreazzjoni fl-ewropa Ħarsa lejn il-kosta tal-gżejjer Maltin malajr turina l-ammont kbir ta dgħajjes li għandna. Dawn id-dgħajjes qed isiru dejjem iktar popolari għar-rikreazzjoni tal-familji fix-xhur sħan tas-sajf. Dan iżid il-bżonn li tiġi mħarsa s-sigurtà, kemm ta dawk li jużaw id-dgħajjes u kif ukoll tal-għawwiema. Jikber ukoll il-bżonn li jitrażżan it-tniġġis tal-baħar sabiħ tagħna. Minħabba f hekk, il-kummissjoni Ewropea għadha kemm ħarġet proposti għat-titjib tar-regoli f dan ir-rigward. Dan permezz ta reviżjoni ta Direttiva li diġà teżisti u li tittratta l-manifattura ta dgħajjes u jet skis li jintużaw għar-rikreazzjoni fl-ibħra Ewropej. L-emendi proposti jistabbilixxu limiti iktar stretti għall-emissjonijiet minn dawn l-inġenji u li dawn id-dgħajjes u jet skis ikollhom il-marka CE mwaħħla fuq ilkomponenti kollha tagħhom. Din il-marka tiggarantixxi l-kontrolli neċessarji għal baħar iktar sigur u nadif. Ir-regoli proposti, fost l-oħrajn: Inaqqsu l-emissjonijiet u t-tniġġis b mhux inqas minn 34%; Jassiguraw li kemm il-manifatturi taddgħajjes u kemm dawk li jimpurtaw xi dgħajsa għalihom personali, l-iktar minn barra l-ue, iżommu ma regoli li huma l-istess għal kulħadd; Jistabbilixxu miżuri ġodda ta sigurtà, bħal dik li d-dgħajjes għandhom jinħadmu b mod li ma jinqelbux jew li ma jegħrqux jekk dan jiġri. Bħal f każijiet oħra, dawn ir-regoli jitfasslu b mod li jinżamm bilanċ bejn issigurtà u l-effett ambjentali minn naħa, u li tinżamm il-kompetittività u s-sostenibbiltà tal-industrija tad-dgħajjes li tinvolvi madwar 272,000 ħaddiema, f 37,000 kumpanija, li ħafna minnhom huma kumpaniji żgħar u medji. Malta-EU Steering & Action Committee indirizz: 280, Triq ir-repubblika, Valletta tel: 2200 3300 email: info.meusac@gov.mt www.meusac.gov.mt lta-eu Steeri Avviƒ bi las

PAÌNA GÓAT-TFAL PaÌna minn Claudia Cini Il-libsa r-roωa Maruska kienet mistiedna għall-festin ta għeluq snin ħabibitha Brenda. Għalhekk il-mamà ħaditha tixtri libsa ġdida għall-okkażjoni. Maruska mal-ewwel ħadet grazzja ma libsa roża li kienet fil-vetrina talħanut, iżda meta ppruvatha ġietha daqsxejn wiesgħa. Peress li tal-ħanut ma kellux libsa oħra li għoġbot daqshekk lit-tifla, il-mamà wegħditha li sa dakinhar tal-festin tilħaq iddejjaqhielha. Matul il-ġimgħa l-mamà kienet imħabbta ħafna u ma sabitx ċans tirranġa l-libsa ta Maruska, iżda żguratha li sas-sibt il-libsa tkun lesta. Maruska ma Log ob bi premju Fittex il-kelma Sib dawn il-kliem fil-kaxex ta hawn ta t f direzzjoni orizzontali, vertikali jew djagonali. Imxi mix-xellug g al-lemin u minn fuq g al isfel. Bl-ittri li jifdal, g aqqad il-kelma rebbie a. L-ewwel twe iba tajba tirba voucher ta 10 li jissarraf g and Once Upon A Time (Vjal ir- Ri an, San Ìwann). Ibg atha hekk: Flimkien, FITTEX IL-KELMA, Kulle tal-kappillani, Kurja, Floriana. Ikteb ismek, l-indirizz u l-età. Soluzzjoni g al Awwissu: BAJTRA TAX-XEWK Rebbie a: I. Grech, Naxxar fdathiex lillmamà, għalhekk bla ma qaltilha xejn ħadet il-libsa għand in-nanna Minka biex iddejjaqhielha hi. Is-Sibt filgħodu l-mamà qamet ftit kmieni biex qabel tilħaq tqum Maruska tkun irranġatilha l-libsa u b hekk issibha lesta. Wara l-kolazzjon Maruska ħarġet il-libsa mill-gwardarobba biex tilbisha, iżda din id-darba ma daħlitilhiex... għax issa kienet dejqa wisq! Maruska malajr fehmet x kien ġara, u ddispjaċiha li ma fdatx lill-mamà u li ma qaltilhiex li kienet ħaditha għand in-nanna! BERITTA, BERMUDA, ÇINGI, ÇINTORIN, FARDAL, ÌAKKETTA, ÌERSI, INGRAVATA, INGWANTI, KOWT, LIBSA, PIÌAMA, QMIS, SIDRIJA, XORZ Ì L I N G W A N T I A K A Ç K L B Ç N S K Q O D I E I G A R K M L W R N R B Z E E I E M T A G T S Ì T S U O V T F I I A T D R A J I R D I S A I T X O R Z N A M A Ì I P B E R I T T A Flimkien Settembru 2011 23

akkwista dak li dejjem xtaqt Ħafna ideat tajbin jitfasslu fuq karta. B Personal Loan tal-bov il-proġetti u l-aspirazzjonijiet tiegħek jieħdu l-ħajja. Kellimna llum għal self li huwa tassew personalizzat u jgħinek takkwista dak li dejjem xtaqt. Impenn lejn is-suċċess tiegħek. BOV PERSONAL LOAN 2131 2020 I bov.com Is-self kollu huwa suġġett għal kriterji normali ta self u għall-approvazzjoni finali mill-fergħa tiegħek tal-bov. Termini u kundizzjonijiet japplikaw. BOV 29123 Maħruġ mill-bank of Valletta p.l.c. 58, Triq Żakkarija Valletta VLT 1130 - Malta

Óin flimkien rebbieóa Kelb li jinba Veru li l-kelb hu dixxendent tal-lupu, imma n-nebħiet tagħhom huma differenti ħafna minn xulxin. Il-lupu jinbaħ biss f ċerti sitwazzjonijiet; il-kelb jinbaħ aktar spiss u aktar fit-tul. Xi studjużi jaħsbu li dan huwa kollu dovut għad-domestikazzjoni tal-kelb mill-bniedem. Aktar ma n-nebħa tesprimi preokkupazzjoni, rabja jew biża, aktar tkun maħnuqa, baxxa, u ta ton wieħed. Meta kelb iħoss xi bżonn, bħal meta jħossu waħdu jew ikun irid jilgħab, in-nebħa tkun aktar għolja u b tonijiet differenti. Madankollu l-klieb kapaċi jagħmlu għaxar vokalizzazzjonijiet differenti, filwaqt li l-qtates kapaċi jagħmlu mija! U meta l-kelb jinbaħ wisq? Hawn min juża bark collar imma dan huwa kkunsidrat inuman għax il-kelb ikun qed jingħata xokkijiet elettriċi. L-istess jingħad għas-surgical debarking li bih il-vuċi tal-kelb tinbidillu biex jagħmel inqas storbju. Id-debarking huwa illegali fl-ewropa, u oppost minn ħafna għaqdiet għall-ħarsien tal-annimali. Sarah Portelli Fatti kurjuωi L-iswed u l-isfar huma ż-żewġ kuluri li l-aktar jagħmlu impatt (għalhekk fis-sinjali tat-traffiku jintużaw dawn ilkuluri); It-tuffieħ huwa aktar effettiv mill-kafè biex iġibek f tiegħek kif tqum filgħodu; Min isiefer l-aktar oġġett li jinsa jieħu miegħu huwa t-toothbrush għalkemm din mhux skuża biex ma taħsilhomx għax malajr tista tixtri waħda fejn tkun jekk ma tkunx f nofs xi deżert! Carmen Mercieca Kont taf B dan is-sinjal... Dan is-simbolu hu magħruf bħala Chi Rho u hu magħmul mill-ewwel żewġ ittri tal-kelma Griega Χριστός li tfisser Kristu. Għalhekk l-ittri Χ (jew chi = K) u ρ (jew rho = r) huma mag qudin flimkien. Intuża għall-ewwel darba bħala simbolu Nisrani mill-imperatur Kostantinu l-kbir meta qabel il-battalja ngħata messaġġ li b dan is-sinjal kien se jirbaħ, u fil-fatt rebaħ. Ġieli tisma min jgħidlek li dan is-simbolu jfisser PAX, imma dan għax ma jkunx jaf li dawn l-ittri fil-fatt mhumiex ittri Latini imma Griegi mhumiex p u x imma K u r. Mary Vella, Sliema Çajta: Wara operazzjoni Raġel anzjan kien qed jirkupra l-isptar. Kien hemm miegħu żewġt irġiel oħra jirkupraw wara l-operazzjoni. Kif int? staqsieh wieħed. Tajjeb, wieġebu l-anzjan. Għall-inqas ħlist mill-operazzjoni. Int xortik tajba, qal l-ewwel wieħed. Lili kellhom jagħmluli operazzjoni oħra għax it-tabib nesa sikkina ġo fija! Anki lili, qal l-ieħor. Lili nsewli sponża ġo fija! Dak il-ħin daħal it-tabib fil-kamra u qal, Għal li jista jkun, ma rajtux il-kappell tiegħi, hux? U hawn l-anzjan ħassu ħażin. Catherine Aquilina, Ħ Attard Óu sehem Il-kontribuzzjonijiet li ji u pubblikati jistg u jirb u voucher ta E5 ming and Merlin Library. Email: flimkien@maltadiocese.org jew bilposta: Flimkien, Kont Taf?, Kurja, Floriana. Flimkien Settembru 2011 25

LOGÓOB PaÌna mtella minn Claudia Cini Mimdudin 1. Bebbux tal-baħar (6) 4. Dehriet waqt l-irqad (4) 6. L-ewwel Papa (6) 7. Ammont dovut (4) 8. Insetti żgħar ħafna (3) 10. Ħawtiela, attivi (6) 12. Damdima, diwja (3) 14. Azzjoni, għemil (3) 15. Intgħafas, tħaxken (6) 18. Safi, nadif (3) 20. Il-Ġenna tal-art (4) 21. Skeda ta ħinijiet (6) 22. Irqiq u bil-ponta (4) 23. Qabbad it-ton jew in-nota (6) Tisliba 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Weqfin 1. Strument tad-daqq b 46 korda (4) 2. Miżjud, imtawwal (5) 3. Jitkellem bl-ebrajk (5) 4. L-ewwel jum tal-ġimgħa (4) 5. Maqbad, marloċċ (5) 9. Ġieħ, rispett (4) 10. Borża meħjuta fl-inforra tal-ħwejjeġ (3) 11. Drapp għall-qlugħ (4) 13. Jewwilla, tabilħaqq (3) 14. Dr. Ġorġ -----, President ta Malta (5) 16. Sedji ta kapijiet tal-istat (5) 17. Tajjeb għalfejn tridu (5) 18. Ħitan baxxi (4) 19. Kmajra fil-beraħ (4) Sudoku 5 7 1 9 2 8 6 4 3 7 4 2 3 8 2 7 6 5 8 6 2 7 1 3 5 8 4 9 3 1 6 20 21 22 23 18 19 Soluzzjoni ta Awwissu: Mimdudin: 1. BODBOD, 4. FRAR, 6. ABBATI, 7. LUDO, 8. LOT, 10. BOKKLA, 12. KUS, 14. PAR, 15. KRIPTA, 18. SIT, 20. NANI, 21. INNOTA, 22. LBIÇ, 23. AMULET Weqfin: 1. BÛAR, 2. BLAKK, 3. DRILL, 4. FOLT, 5. RDOSS, 9. OASI, 10. BLA, 11. KAKI, 13. UÛA, 14. PANEL, 16. RTIRA, 17. PANNU, 18. SIÇÇ, 19. ÇATT. Rebbie a: L. Farrugia, Rabat Irba voucher ta 25 ming and V&F Portelli and Sons Ltd, Mrie el billi twie eb tajjeb sal-15 tax-xahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefon u l-indirizz. Ibg atha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, Floriana. Imla l-vojt kollu b mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta disg a jimtlew bin-numri 1 sa 9 Soluzzjoni ta Awwissu Ibg at it-twe iba 7 4 2 5 1 8 9 3 6 sal-15 tax-xahar 1 9 3 4 2 6 7 5 8 hekk: Flimkien, 5 6 8 7 9 3 4 2 1 Sudoku, Kurja, 4 8 1 9 6 5 3 7 2 Floriana. Premju 3 2 9 8 4 7 1 6 5 voucher ta E10 6 5 7 1 3 2 8 4 9 li jissarraf g and Alfsons Enterprises 2 7 4 6 8 9 5 1 3 Ltd, Óamrun. 8 1 6 3 5 4 2 9 7 Rebbie a: M. Muscat, San Ìwann 9 3 5 2 7 1 6 8 4 Flimkien Settembru 2011 27

TENA jgħinuk tadatta aħjar għar-realtà TENA FLEX Bilqiegħda Bilwieqfa TENA jipprovdu prodotti ta kwalità li jagħmlu l-ħajja inqas diffiċli kemm għal min jużahom, kif ukoll għall-carers. It-TENA Flex huwa prodott magħmul mill-aqwa materjali biex jgħinuk tħossok komdu/a l-ħin kollu. Il-kwalitajiet li jagħmlu dan il-prodott speċjali u superjuri għal prodotti oħrajn huma: Meta xxarrab il-prodott int tibqa niexef/niexfa. Il-ġilda tiegħek tibqa naturali bla ma tinstelaħ. Iċ-ċinturin Superfit TM jassigura li l-prodott joqgħod sew miegħek, filwaqt li l-lakstu tal-ġenb ma jillikja qatt. Il-materjal fuq barra mhuwiex plastik, allura ma jħaxwix. Għal aktar informazzjoni ibagħat e-mail fuq tena@pharma-cos.com jew ċempel fuq 2144 1870. Mit-tnejn sal-ġimgħa bejn 08:00 u 17:00 www.tena.co.uk

SAÓÓITNA Dr Peter Ferry MD, FRCP, MSc Coeliac T.A: Jien ejt dijanjostikata b ala coeliac, issa li g andi 42 sena. Ninsab irrabjata g aliex l-ebda tabib ma nduna li jien coeliac minkejja li kont g edtilhom li nbati minn adid baxx, nuqqas fil-piƒ, rimettar, dardir, dijarea, u ig ta ras u nuqqas ta aptit. Jidhirli wkoll li f Malta ftit li xejn hawn awareness dwar din il-kundizzjoni Il-kundizzjoni Coeliac hi waħda mill-kundizzjonijiet fejn is-sistema immunitarja ta ġisimna ddur kontra ġisimna stess. F dan il-każ tkun il-musrana ż-żgħira. Din il-kundizzjoni tiġri f nies li huma predisposti għaliha ġenetikament, u tista tolqot etajiet varji, minn tfal sa anzjani. Qed insibu li din il-kundizzjoni qed taffettwa bejn wieħed minn kull 2,000 persuna (0.2%) sa wieħed minn kull 100 (1%) talpopolazzjoni. Dan jiġri meta ġisimna jibni reazzjoni immunitarja kontra proteina jisimha gliadin li tinstab fil-qamħ, u proteini oħra li nsibuhom f ċereali oħra bħallbarley (ix-xgħir) u r-rye (is-segala). Din l-infjammazzjoni taffettwa l-inforra ġewwenija tal-musrana ż-żgħira, u tnaqqsilha l-kapaċità tagħha li tassorbi s-sustanzi tal-ikel. Bħala riżultat ta dan, l-aktar sintomu komuni huwa d-dijarea li tipikament tikkonsisti f ippurgar kulur ċar u jinten ħafna. Jista jkun hemm ukoll uġigħ ta żaqq, nefħa, kif ukoll ulċeri fil-ħalq. Din il-kundizzjoni tista wkoll tirriżulta f intolleranza għal proteina oħra jisimha lactose, li tinstab fil-prodotti tal-ħalib. Minħabba li l-musrana ż-żgħira ma tkunx tista tassorbi nutrijenti biżżejjed, ċerti vitamini fosthom A, D, E u K kif ukoll il-ħadid, folic acid u l-vitamina B12 jistgħu jirriżultaw f anemija. Minerali bħall-kalċju u l-vitamina D, jekk ma jkunux assorbiti mill-musrana ż-żgħira, jirriżultaw f għadam dgħajjef jew f osteoporożi. Jekk il-vitamina K ma tiġix assorbita sew, jaf ukoll ikun hemm problema kif jagħqad id-demm, u għalhekk ikun hemm riskju akbar ta tnixxija ta demm jew tbenġil. Jekk ikun hemm nuqqas ta karboidrati li jiġu assorbiti, dan jista jwassal biex ilpazjent li jbati mis-coeliac, jitlef il-piż jew iħossu dgħajjef. Tajjeb li wieħed jinduna b din ilkundizzjoni għax hemm kumplikazzjonijiet aktar serji bħal tumuri tal-musrana ż-żgħira li nistgħu niskansawhom billi nżommu dieta speċjali, nieqsa minn ikel li fih il-gluten. It-testijiet li t-tabib jagħmel biex jasal għad-dijanjożi huma testijiet tad-demm u endoscopy tal-ewwel parti tal-musrana ż-żgħira. Dr Peter Ferry huwa Speċjalista tal-mediċina u l-anzjani Flimkien Settembru 2011 29

l-aóóar paìna Fis-skiet kellimni Hu! Intfajt fuq is-sodda. Il-ġurnata xogħol kienet għamlet tagħha - għaxar sigħat ebsin, mimlijin problemi u nkwiet - inħares lejn is-saqaf, ħosbien għall-aħħar. Id-dwejjaq tax-xogħol kien kollu fuq moħħi, F daqqa waħda nħoss bħal tmellisa fuq idejja. Inħsadt, ħarist, u rajt lil binti ta disa xhur, fil-benniena tal-injam biswit is-sodda, bilqiegħda, iċċassata lejja. Ħarist lejha, tbissmitli, u wiċċha xegħel. Idejha baqgħu fuq idejja. Il-ħarsa ta għajnejha riedet tkellimni. Fhimt mill-ewwel. Bħal donnha riedet tgħidli, Jien hawn qiegħda. Ġesù tak anġlu bħali, u inti moħħok mhux hawn. M intix tħares lejja! Insejtni? Mejlet rasha mal-imħadda, u ftit waqtiet wara, raqdet. Għajnejha ngħalqu, f kuntentizza liema bħalha, għax taf li għandha min iħobbha. X jonqosha iktar minn hekk? L-għan tagħha laħqitu - qabel raqdet kienet ratni kuntent, u l-ħsieb tax-xogħol kien għadda u mar. Minn bejn l-injam, missejtilha jdejha ċkejknin. Iggustajtha. Ħassejt demgħa taħraq nieżla mal-ġenb ta wiċċi. Intbaħt kemm jien iblah. Mulej, int għadek kif kellimtni permezz ta binti. Ħarist il fuq, għajnejja mtaqqlin bin-ngħas. Irqadt. Striħajt fis-skiet u l-ħemda, ferħan, mgħannaq miegħu u ma binti, fil-ħsieb. Noel Muscat, Mosta Il-qarrejja huma mistiedna jibag tu kitbiet simili g al din il-pa na, u li ma jkunux itwal minn 300 kelma. Ibg atha email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, L-A ar Pa na, Kurja, Floriana.

500 Business Cards @ 30 Refill Pads packets of 5 300 pages @ 12.50 200 pages @ 10.00 160 pages @ 9.00 Business Cards / Envelope Printing Canvas Printing Letterheads / Complimentary Sli ps Roll up banners Stickers Large Format Printing Invoice / Duplicate Books T-shirt Printing Invitations for any occasion Up to A3 Lamination and Spiral Binding Posters / Brochuers / Flyers Book Binding Graphic Design Photocopies colour & black & white Custom printing on any type of paper - No minimum quantity! Address: 161, Door A, G Mangia Hill, Pieta, PTA 1311, Malta Email: admin@blackdotprinters.com Tel: 2123 9411/2 Fax: 2122 6116