BIEDJA U ŻVILUPP RURALI

NOTA Direttorat B: Politika Strutturali u ta Koeżjoni IL-PAK TAFFRONTA L-KRIŻI EKONOMIKA U FINANZJARJA BIEDJA U ŻVILUPP RURALI 2009 MT

DIRETTORAT ĠENERALI GĦALL-POLITIKI INTERNI TAL- UNJONI DIRETTORAT B: POLITIKA STRUTTURALI U TA KOEŻJONI AGRIKOLTURA U ŻVILUPP RURALI Il-PAK taffronta l-kriżi ekonomika u finanzjarja NOTA IP/B/AGRI/NT/2009-02 04/03/2009 MT

Din in-nota ntalbet mid-direttorat għall-politika Strutturali u ta Koeżjoni (Direttorat Ġenerali għall-politiki Interni il-parlament Ewropew). AWTUR Is-Sur Albert MASSOT MARTI Direttorat B: Politika Strutturali u ta Koeżjoni Parlament Ewropew B-1047 Brussell E-mail: ipoldepb@europarl.europa.eu VERŻJONIJIET LINGWISTIĊI Oriġinali: FR. Traduzzjonjiet: BG, CS, DA, DE, EL, EN, ES, ET, FI, HU, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, SV. Manuskritt lest f Marzu 2009. Brussell, Parlament Ewropew, 2009. Din in-nota hija disponibbli fuq l-internet: http://www.europarl.europa.eu/activities/expert/estudies.do?language=mt L-opinjonijiet li ġew espressi huma dawk tal-awtur u mhux bilfors jirriflettu l- pożizzjoni uffiċjali tal-parlament Ewropew. Huma awtorizzati l-ikkupjar u t-traduzzjoni, għajr għal għanijiet kummerċjali, sakemm jissemma s-sors, il-pubblikatur jingħata informazzjoni bil-quddiem u tiġi mibgħuta kopja lil dan.

Introduzzjoni L-isplużjoni tal-bużżieqa tal-proprjetà Amerikana bejn l-2007 u l-2008 mmarkat il-bidu ta kriżi finanzjarja qawwija ħafna u li nfirxet fuq livell dinji, li wasslet għal reċessjoni talekonomija dinjija. Bħalissa, diġà jista jiġi kkonfermat li t-tnaqqis tal-qafas makroekonomiku internazzjonali huwa ta kobor u dewmien li ilhom ma jidhru sa mill-1929. Fuq din il-bażi, il-kriżi ekonomika u finanzjarja attwali taqleb ta taħt fuq diversi parametri tal-politika Agrikola Komuni (PAK): - L-ewwel nett, jinħtieġ li jiġi kkunsidrat l-impatt tar-reċessjoni fuq l-izvilupp tas-swieq tal-materji primi agrikoli u fuq kollox fuq id-domanda dinjija għal prodotti tal-ikel. F dan il-kuntest, diġà jista jiġi nnutat li l-kriżi temmet il-bużżieqa tal-materji primi li ġiet irreġistrata matul il-perjodu 2006/2008 u attwalment l-prezzijiet internazzjonali talprodotti agrikoli u tal-ikel diġà reġgħu waqgħu għal-livelli ta qabel l-2006. - Il-kriżi kellha effetti wkoll fuq is-setturi kif ukoll fuq it-tendenzi tad-dħul u l-infiq agrikoli tal-produzzjoni, li jivvalorizzaw mill-ġdid l-irwol stabilizzanti tal-għajnuniet tal-pak. - Fl-aħħar nett, jeżisti impatt (assimetriku imma dinji) fuq il-finanzi pubbliċi, kemm fuq ilbaġit Komunitarju (f livell tar-riżorsi proprji u tal-infiq), kemm fuq il-baġits nazzjonali; dan l-impatt jista saħansitra jobbliga li jkun hemm reviżjoni tal-perspettivi finanzjarji multiannwali fis-seħħ (2007/2013) u jikkundizzjona b mod qawwi n-negozjati tal-qafas finanzjarju li jmiss tal-unjoni. Minħabba l-piż tal-pak fuq il-baġit Komunitarju, wieħed jista jistenna effetti importanti fuq il-livell tal-ispejjeż allokat lill-agrikoltura fil-ġejjieni; barra minn hekk, iż-żieda tad-dejn pubbliku u l-impenji tal-infiq li diġà ttieħdu f livell nazzjonali għall-affrontar tal-kriżi ekonomika u bankarja jdgħajfu l-ħila għallkofinanzjament tal-istati. Il-punt tal-bidu: l-isplużjoni fil-prezzijiet tal-prodotti tal-ikel fl- 2006/2008 Matul tletin sena, il-prezzijiet tal-ikel fl-ewropa u fid-dinja naqsu f termini reali. Mill-2006 sa nofs l-2008, il-prezzijiet ta sensiela kbira ta prodotti agrikoli żdiedu sew biex inqalbet din it-tendenza (TABELLA 2). Din iż-żieda fil-prezzijiet dinjin laqtet diversi prodotti bażiċi flistess ħin: iż-żjut veġetali, iċ-ċereali (inkluż ir-ross), il-prodotti li ġejjin mill-ħalib u ċerti laħmijiet. Għall-konsumaturi Ewropej, l-effetti taż-żieda fil-prezzijiet saru aktar serji minħabba ż-żidiet simultanji tal-prezzijiet tal-enerġija. Bosta fatturi kkontribwew għal dan il-fenomenu, kultant strutturali, oħrajn temporanji, f ċerti każijiet marbuta mal-provvista u f każijiet oħra pjuttost marbuta mad-domanda. Iżda huwa diffiċli li sehemhom ikun stabbilit eżatt f termini kwantitattivi, peress li l-livell ta kontribut ta kull fattur għaż-żieda fil-prezzijiet ivarja skont il-prodott u r-reġjun. 3

TABELLA 1 L-iżvilupp tal-materji primi (agrikoli u mhux) bi prezzijiet attwali In current prices Source: World Bank, January 2009 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Jan-00 May-00 Sep-00 Jan-01 May-01 Sep-01 Jan-02 May-02 Sep-02 Jan-03 May-03 Sep-03 Jan-04 May-04 Sep-04 Jan-05 May-05 Sep-05 Jan-06 May-06 Sep-06 Jan-07 May-07 Sep-07 Jan-08 May-08 Sep-08 Agriculture Food Energy Fertilizers Metals/Minerals Sors: Haniotis, T. (Kummissjoni KE, DĠ Ambjent u Żvilupp Rurali), Jannar 2009. TABELLA 2: L-iżvilupp tal-materji primi tal-ikel 2008/2009 (Bi prezzijiet kostanti 2000/2004 = 100) Sors: FAO (Indiċijiet tal-prezzijiet tal-ikel). Frar 2009 (http://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/) 4

Fost il-fatturi l-aktar importanti li jispjegaw dan l-iżvilupp jinħtieġ insemmu: - Ir-rinfurzar tal-interazzjonijiet bejn id-diversi swieq ta prodotti agrikoli (jiġifieri ċ-ċereali, il-prodotti miż-żejt u l-prodotti tal-ifrat) minħabba ż-żieda demografika, ir-rati għolja tattkabbir ekonomiku, il-proċess ta urbanizzazzjoni u l-bidla tad-drawwiet tal-ikel irreġistrati f bosta pajjiżi emerġenti (bħaċ-ċina, il-brażil jew l-indja). Dawn il-fatturi kollha mħawda ħolqu żieda kostanti fid-domanda tal-prodotti ta komoditajiet bażiċi u ta' ikel b'valur miżjud aktar qawwi (bħall-prodotti tal-laħam u tal-ħalib li, fl-istess ħin, jikkontribbwixxu biex iqanqlu d-domanda għal ġwież). - Ir-rinfurzar tal-interazzjonijiet bejn is-swieq tal-prodotti agrikoli u oħrajn bħal dawk talkombustibbli, il-bijokarburanti u l-istrumenti finanzjarji, li jinfluwenzaw mhux biss ilprezzijiet tal-produzzjoni tal-prodotti agrikoli iżda wkoll id-domanda għal dawn ilprodotti. Fil-fatt, iż-żieda tal-prezzijiet tal-enerġija għandha riperkussjonijiet iktar importanti fuq il-prezzijiet finali tal-prodotti tal-ikel milli ż-żidiet fil-prezzijiet tal-prodotti agrikoli. Taffettwa wkoll il-prezzijiet tal-ikel b mod aktar dirett, billi terġa tgħolli l- elementi li jintużaw, bħall-fertilizzanti, il-pestiċidi u d-dijżil, kif ukoll billi żżid l-ispejjeż tal-ipproċessar u tat-transport (food miles). F dan il-kuntest ta prezzijiet għolja talenerġija, it-tfaċċar tal-agrokarburanti bħala swieq kummerċjali ġodda għall-prodotti agrikoli, ukoll influwenza d-domanda tal-ikel. Fl-aħħar nett, l-iżvilupp tas-swieq finanzjarji wkoll kellu rwol importanti. It-tnaqqis fil-valur tad-dollaru Amerikan meta mqabbel ma bosta muniti kif ukoll l-abbundanza tal-likwidità u l-ispekulazzjoni fuq isswieq finanzjarji marbuta mal-materji primi kkontribwixxew għaż-żieda fil-prezzijiet talprodotti agrikoli. - It-tnaqqis fiż-żieda tar-rendimenti taċ-ċereali tal-ikel u t-tnaqqis gradwali tal-istokkijiet dinjin min-nofs is-snin 90 huma fatturi oħra marbuta mal-provvista li influwenzaw b mod qawwi s-swieq dinjin. Is-sitwazzjoni marret għall-agħar bid-diżastri tal-klima tal-2005 u l-2006 li ġabu magħhom ġabriet eċċezzjonalment ħżiena f diversi pajjiżi li għandhom post minn ta quddiem fil-produzzjoni u fl-esportazzjoni (l-awstralja, l-amerika ta Fuq, l- Ukraina, l-unjoni Ewropea). Wara l-bidliet fil-politiki agrikoli implimentati mill-ftehimiet tal-uruguay tad-wto, l-istokkijiet dinjin dak iż-żmien laħqu l-livell l-aktar baxx f 25 sena. F dan il-kuntest, iż-żieda qawwija tal-prezzijiet irreġistrata ma setgħetx tinqered b miżuri ta tneħħija tal-ħażna. - Fl-aħħar nett, jinħtieġ li nsemmu l-politiki restrittivi ta esportazzjoni applikati minn ċerti pajjiżi li jesportaw quddiem iż-żieda tal-prezzijiet sabiex ikunu evitati nuqqasijiet fuq issuq intern tagħhom. L-Indja ħadet miżuri bl-għan li tipprojbixxi l-esportazzjonijiet, il- Vjetnam, it-tajlandja u ċ-ċina llimitaw l-esportazzjonijiet tar-ross, il-każakstan ipprojbixxa l-esportazzjoni tal-qamħ, l-arġentina imponiet xi taxxi fuq l-esportazzjonijiet agrikoli kollha u, fl-aħħar nett, l-indoneżja daħħlet ukoll xi taxxi fuq l-esportazzjonijiet taż-żejt tal-palma. B konsegwenza ta dawn il-prattiki kummerċjali, ħraxet l-instabilità tal-prezzijiet dinjin. Anke jekk il-parti tal-produzzjoni dinjija li għandha aċċess għs-swieq agrikoli dinjin tibqa relattivament moderata (16% tal-produzzjoni tal-qamħ, 8% għallprodotti tal-ħalib, 7% għar-ross), din ġejja minn numru aktar ristrett ta pajjiżi esportaturi li, flimkien mal-ħsad tagħhom u/jew id-deċiżjonijiet kummerċjali tagħhom, jikkundizzjonaw b mod qawwi l-prezzijiet dinjin. Fuq dawn il-prinċipji bażiċi, diversi studji kkonkludew li l-fatturi marbuta mal-provvista kellhom impatt akbar fuq il-prezzijiet milli ż-żieda fid-domanda. Barra minn hekk, iddifferenza osservata fil-prezzijiet meta mqabbla mal-perjodi preċedenti setgħet wasslet biex ċerti analisti emmnu li t-tnaqqis fuq perjodu twil tal-prezzijiet reali dakinhar kien wasal fi tmiemu, li kien se jfisser bidla strutturali tas-swieq tal-prodotti agrikoli. Iżda r-reċessjoni li faqqgħet fl-2008 urietna li dawn l-evalwazzjonijiet kienu żball kbir. 5

L-impatt tar-reċessjoni fuq is-swieq agrikoli It-tendenza għaż-żieda fil-prezzijiet tal-prodotti agrikoli rreġistrati mill-2006 nqalbet minn nofs l-2008. Il-prezzijiet taż-żjut veġetali, il-prodotti miż-żejt u ċ-ċereali bdew jirreġistraw tnaqqis kostanti minn Ġunju 2008 (TABELLA 2). Kien osservat l-istess progress minn Lulju għall-prodotti tal-ħalib jew, daqsxejn inqas, għaz-zokkor, minn Awwissu (TABELLA 2). Minnaħa tagħhom, il-laħmijiet għaddew minn żvilupp inqas instabbli, minħabba li jiddependu ftit mis-swieq dinjin. Ħareġ mill-analiżi kollha li bosta fatturi marbuta maż-żidiet fil-prezzijiet tal-ikel tneħħew gradwalment fl-aħħar xhur. Hija kwistjoni b'mod partikolari ta' fatturi temporanji bħalliżbilanċi tal-provvista marbuta mal-kundizzjonijiet klimatiċi. Għaldaqstant, bir-ritorn għallivelli ta ħsad normali f bosta pajjiżi produtturi ttaffew il-pressjonijiet fuq is-swieq agrikoli. Barra minn hekk, l-estensjoni tal-uċuħ tar-raba bħala reazzjoni tal-bdiewa għaż-żieda filprezzijiet ukoll ikkontribwiet biex tkun sodisfatta d-domanda għal ċereali u prodotti miżżejt. Fl-aħħar nett, il-laxkar tar-restrizzjonijiet għall-kummerċ imposti minn xi pajjiżi esportaturi wkoll kellu effetti gradwati fuq il-prezzijiet agrikoli. Barra minn hekk, il-kriżi finanzjarja neħħiet l-influssi tal-likwidità eżistenti fuq is-swieq ta derivattivi li jiddependu mis-swieq agrikoli. Għaldaqstant sparixxiet l-ispekulazzjoni fuq isswieq finali li kienet, kif diġà semmejna, wieħed mill-fatturi tal-isplużjoni fil-prezzijiet agrikoli,. Barra minn hekk, il-kungress Amerikan qiegħed iħejji abbozzi leġiżlattivi biex isaħħu r-regolament tas-swieq finali. Il-Commodity Futures Trading Commission (CFTC), sa issa r-responsabbli ewlieni tal-kontroll tas-swieq ta materji primi ta Chicago, qiegħda tirriskja li titlef il-monopolju regolatorju tagħha biex tirbħu s-sec. Iżda l-għejbien ta xi fatturi temporanji mhumiex biżżejjed biex tkun spjegata l-bidla tattendenza fil-prezzijiet internazzjonali tal-materji primi inġenerali u tal-prodotti agrikoli b mod partikolari (TABELLI 1 u 2). Jekk xi fatturi temporanji taw bidu, saħansitra mgħaġġla, għall-bidliet fit-tendenza tal-2006/2008, xi fatturi strutturali jibqgħu r- responsabbli ewlenin. F dan il-kuntest, it-tnaqqis tal-ekonomija dinjija ssir fattur spjegattiv ewlieni tar-ritorn tal-iżbilanċi bejn il-provvista u d-domanda tal-materji primi f livell dinji u l-waqa f daqqa tal-prezzijiet irreġistrati minn nofs l-2008. Fil-fatt, ir-reċessjoni li ġiet wara l-kriżi finanzjarja taffettwa ż-żieda tal-pdg f livell dinji. Għaldaqstant hija l-bażi tal-waqa qawwija mill-ġdid fil-prezzijiet tal-enerġija rreġistrata minn Mejju 2008 (TABELLA 1). Minkejja li t-tnaqqis fil-prezzijiet taż-żejt iġib miegħu tnaqqis fl-ispejjeż tal-produzzjoni agrikola (pereżempju l-fertilizzanti - TABELLA 1), talipproċessar u tat-trasport, dan jitfa dubju wkoll fuq il-miżuri ta sostituzzjoni talkombustibbli mill-agrokarburanti u, b hekk, inaqqas id-domanda addizzjonali tal-prodotti agrikoli għall-użu tal-enerġija. B mod parallel għat-tnaqqis tal-prezzijiet tal-enerġija, ir-reċessjoni ħolqot staġnar talkonsum dinji tal-ikel u tal-kummerċ agrikolu internazzjonali. Żewġ fatturi li reġgħu ġabu n- nuqqas ta stabilità tas-swieq agrikoli (provvista/domanda) u li jispjegaw ukoll li l-prezzijiet tal-ikel reġgħu niżlu għal-livell li kienu fih qabel l-2006 (TABELLI 1 u 2). Barra minn hekk, l- impatt tal-kriżi fuq il-prezzijiet kien mingħajr dubju enfasizzat minn riġidità relattiva talprovvista u tad-domanda tal-prodotti agrikoli ta perjodu qasir: il-produzzjoni agrikola staġjonali, li dejjem timplika diskrepanza bejn is-sinjali mis-suq u r-rispons tal-produtturi. Jinħtieġ li jkun indikat li, minkejja r-reċessjoni li tolqot il-pajjiżi kollha tal-g-20 (li jirrappreżentaw 90% tal-pdg dinji), l-impatt finali fuq id-domanda dinjija tal-ikel se jiddependi mill-kontribut ta kull pajjiż għall-produzzjoni u l-kummerċ agrikoli. Bħalissa, 6

jidher ovvju li l-konsum taċ-ċina u l-indja kif ukoll il-piż tagħhom fuq il-kummerċ internazzjonali se jkunu affettwati fuq perjodu qasir. Iżda għad hemm xi dubji fuq ilperjodu fit-tul, b mod partikolari skont l-imġiba tad-domanda interna wara l-miżuri ta stimulu meħuda mill-gvernijiet tagħhom. Ma ninsewx iż-żieda demografika ta dawn iżżewġ pajjiżi, kif ukoll il-pożizzjoni tagħhom bħala importaturi netti ta prodotti agrikoli f'livell dinji. F dan l-istadju, jistgħu jitqajmu xi konklużjonijiet. L-ewwel nett, ir-reċessjoni kkonfermat l- instabilità sistematika tal-prezzijiet agrikoli. It-tnaqqis probabbli tat-tariffi doganali, previst għar-rawnd ta Doha, fil-ġejjieni se jsaħħaħha. Barra minn hekk l-analiżi dwar il-bidla filklima jagħtu ħjiel li l-kundizzjonijiet tal-klima mhux tas-soltu probabbilment se jiżdiedu, biex b hekk il-produzzjoni, ikkonċentrata ħafna f xi reġjuni tad-dinja, issir ħafna aktar instabbli minħabba l-iżbilanċi ta produzzjoni rikorrenti. Barra minn hekk, ir-reċessjoni kkonfermat l-interdipendenza li żdiedet tal-prezzijiet tal-prodotti agrikoli bażiċi (b mod aktar partikolari tal-qamħirrum) u tal-prezzijiet tal-enerġija. Minkejja li llum huwa impossibbli li jkun previst id-dewmien tal-kriżi attwali, wieħed irid jistenna li l-prezzijiet agrikoli jiżdiedu b'mod parallel mal-prezz taż-żejt. Madanakollu, huwa ftit probabbli li jilħqu mill-ġdid il-livelli rekord tal-perjodu 2006/2008. Il-PAK taffronta l-instabilità tas-swieq agrikoli u tal-prezzijiet L-instabilità sistematika tas-swieq tal-prodotti agrikoli dejjem kienet fiċ-ċentru tal-politiki agrikoli. Fl-analiżi joħroġ kunsens kbir dwar il-persistenza tal-varjazzjoni tal-prezzijiet għall-ġejjieni li għandhom x jaqsmu ma : - il-ftuħ u l-globalizzazzjoni tas-swieq, - il-bidla fil-klima li se żżid il-frekwenza u l-kobor tad-diżastri naturali, - it-tifqigħat ġodda tal-kriżijiet tas-saħħa u r-riperkussjonijiet tagħhom fuq is-swieq. Quddiem l-instabilità tal-prezzijiet agrikoli li joħorġu minnha, il-pak dejjem kienet ikkaratterizzata mill-mekkaniżmi li ġejjin mir-regolamenti tagħha u mill-qafas tas-swieq. Ilqalba ewlenija ta din is-sistema kienet l-intervent pubbliku li jikkonsisti li jiżgura lill-bdiewa prezz bażiku tax-xiri tal-produzzjoni tagħhom mis-setgħat pubbliċi f każ ta kriżi. L-aħħar riforma tal-pak, l-imsejjaħ Kontroll tas-saħħa ("Health Check") ( 1 ), emendat ir- Regolament (KE) 1234/2007 (Regolament Waħdieni dwar l-oks) billi ħaffet is-sistemi ta regoli u ta kontroll tal-provvista fis-seħħ. L-intervent huwa, pereżempju, limitat b mod kwantitattiv għall-butir (30 000 tunnellata), it-trab tal-ħalib xkumat (109 000 t.) u l-qamħ (3 miljuni t.); issa tneħħa għal-laħam tal-majjal, ix-xgħir u s-sorgu. Barra minn hekk, u f kuntest ikkaratterizzat mill-iżvilupp tal-agrokarburanti, l-art mhux maħduma tneħħiet. Huwa wkoll previst li jitneħħew il-kwoti tal-ħalib sal-2014/2015. Biex naslu s hemm gradwalment, il-kwota Ewropea tal-ħalib se tiżdied b 1% kull sena mill-2009. Fl-aħħar millaħħar, għodod ġodda ġew stabbiliti b mod mhux obbligatorju għall-ġestjoni tar-riskji, b mod partikolari l-assigurazzjonijiet tal-ġbir u l-fondi ta ġbir tas-saħħa (b rata ta kofinanzjament sa 75%). Anke jekk l-intervent pubbliku mil-lum il quddiem jibqa bħala xibka ta sikurezza għallproduzzjonijiet Komunitarji ewlenin, wieħed jista jistaqsi jekk id-deċiżjonijiet tal-kunsill iwiġbux għall-ħtiġijiet attwali tas-swieq. B xorti ħażina, l-ue tilfet il-kapaċità tagħha biex iżżomm stokkijiet strateġiċi ta komoditajiet li jista jkollhom rwol li jtaffu t-tnaqqis meta 1 Ir-Regolamenti (KE) 72 sa 74/2009 u d-deċiżjoni 2009/61/KE (ĠU L 30, 31.1.2009). 7

mqabbel mal-varjazzjoni tal-prezzijiet fl-ewropa. Barra minn hekk, minħabba l- kundizzjonijiet ta produzzjoni u n-nuqqas ta kapaċitajiet ta ħażna fir-russja u l-ukraina, iċ-ċereali mkabbra f dawn il-pajjiżi jistgħu jissostitwixxu bil-qabda l-produzzjonijiet Komunitraji u jżidu l-iżbilanċi interni. Barra minn hekk, anki jekk ċerti sistemi ta ħażna privata (żejt taż-żebbuġa, majjal...) u l- irtirar ta' dak li hu żejjed (frott u ħxejjex, inbid) jinżammu, il-limitu tal-flus li ġabet magħha l-kriżi finanzjarja ġġib fid-dubju l-effikaċità tagħhom fuq perjodu qasir. Barra minn hekk, issuċċess tal-għodod il-ġodda ta ġestjoni tar-riskju (assigurazzjonijiet u fondi reċiproki) se jkun ikkundizzjonat ħafna min-nuqqas ta kapaċità ta kofinanzjament tal-istati Membri. Jinħtieġ li jkun innutat ukoll li l-kontroll tas-saħħa ma saħħaħx verament is-setgħa ekonomika tal-bdiewa fi ħdan is-setturi. Fl-aħħar nett, jinħtieġ li jkun innutat li minkejja l- għejbien tal-intervent pubbliku bħala suq fih nnifisu, is-swieq finali fl-ewropa, li jistgħu jissostitwixxuh, għadhom f fażi inizjali ħafna. L-impatt tal-kriżi fuq l-agrikoltura Ewropea u l-irwol tal-għajnunjiet tal-pak Mill-esperjenza ta qabel, jirriżulta li r-reċessjonijiet għandhom impatti qawwija fuq id-dħul tal-bdiewa, fuq l-użu tal-fatturi ta produzzjoni u, fl-aħħar nett, li huma joħolqu ristrutturar tas-setturi. F dan l-istadju, huwa diffiċli li jkunu kkwantifikati dawn l-effetti li bla dubju, se jkunu differenti ħafna skont is-setturi (tal-ħxejjex jew tal-annimali), il-kapaċitajiet produttivi u finanzjarji tal-azjendi (u ovvjament il-livelli tad-dejn tagħhom). Mill-perspettiva tal-prodotti pproċessati, wieħed diġà jista jipprevedi żieda fid-domanda mill-konsumaturi għall-prodotti tad-ditti stess. Il-konċentrazzjoni tal-azjendi u tal-koperattivi se jitħaffu b pass mgħaġġel ukoll. Madanakollu, trid tingħata attenzjoni partikolari lill-kriżi tad-dħul agrikolu li se tibda f'bosta setturi u territorji. Mill-perspettiva Komunitarja, jinħtieġ ikun enfasizzat l-effett li ma jistax jinċaħad tal-istabilizzazzjoni tad-dħul li jirrappreżenta l-40 biljun fis-sena ta għajnuniet diretti li jirċievu l-bdiewa Ewropej (TABELLA 3). Bosta miżuri eżistenti fil-qafas tal-iżvilupp rurali jikkontribbwixxu wkoll għat-trattament tal-problema tad-dħul, kemm jekk huma fost l-oħrajn miżuri li jġibu lura l-potenzjal produttiv agrikolu u tal-foresti milquta mid-diżastri naturali, jew kumpens ta zoni żvantaġġati u tal-muntanji. Ir-reċessjoni bla dubju terġa tivvalorizza dan l-irwol stabilizzanti tal-għajnuniet tal-pak, speċjalment f kuntest ta nuqqas ta likwidità u limitu ta flus. L-għajnuniet agrikoli, annwali, garantiti u b xejn ifissru għaldaqstant appoġġ finanzjarju mill-aqwa għall-azjendi. Barra minn hekk, jinħtieġ li nserrħu fuq il-fatt li l-għajnuniet nazzjonali allokati sal-lum fl-istati Membri l-ġodda bħala għajnuniet Komunitarji addizzjonali jistgħu jinżlu drastikament wara l-kriżi qawwija tal-finanzi pubbliċi li ġarrbu bosta pajjiżi li baqgħu barra miz-zona tal-euro. L-impatt tal-kriżi fuq il-qafas finanzjarju multiannwali tal-pak L-ispejjeż tal-pak li għandhom x jaqsmu mal-prodott Gross Domestiku Ewropew naqsu bilmod. Fl-2009, laħqu l-0.46% (TABELLA 3). L-appoġġ tal-ewwel pilastru jirrappreżenta b'mod partikolari 0.35% tal-pdg għall-perjodu 2007/2013 (TABELLA 3). Madanakollu, jekk ir-reċessjoni tkun ikkonfermata, peress li l-infiq tal-pak huwa fiss, il-parti tagħhom fi ħdan il-pdg li tkun qed tonqos tista ssir ħafna aktar importanti. Dan ikun b mod partikolari 8

veru għal ċerti Stati Membri ġodda, fejn il-parti tal-agrikoltura tista titla għal erba darbiet aktar, minkejja li diġà hija aktar importanti mill-medja tal-ue ta 27. L-aħħar qafas finanzjarju multiannwali, għall-perjodu 2007/2013, ġie approvat fl-2006 ( 2 ). Il-miżuri ta regolamenti tas-swieq u tal-ħlas dirett (l-ewwel pilastru tal-pak - FAEG) jirrappreżentaw 33.9% tal-impenji totali previsti, jiġifieri EUR 293.1 biljun għall-ue ta 27 pajjiż. Barra minn hekk, il-miżuri tal-iżvilupp rurali (it-tieni pilastru - FAEŻR) jirrappreżentaw 8%, jiġifieri EUR 69.7 biljun (TABELLA 3). Madanakollu, minbarra l-ammonti speċifiċi li ngħataw lill-iżvilupp rurali, trasferiment ta flus mill-ewwel pilastru għat-tieni huwa previst permezz ta mekkaniżmu tal-modulazzjoni obbligatorja fuq l-għajnuniet diretti li jirċievu l-bdiewa tal-ue ta 15-il pajjiż. Il-perċentwal ta modulazzjoni fis-seħħ (5% tal-ħlas dirett li jaqbeż il-eur 5 000 kull azjenda) ġie msaħħaħ bil- Kontroll tas-saħħa tal-2008: ir-rata se ssir 10% sal-2012. Se jkun applikat tnaqqis addizzjonali ta 4% għall-ħlasijiet akbar minn EUR 300 000 fis-sena. Fl-aħħar nett, il-pjan Ewropew għall-irkupru Ewropew (EERP), approvat fil-11 u t-12 ta Diċmebru 2008 mill-kunsill Ewropew, jagħmel provvediment għal fondi addizzjonali lill- FAEŻR fid-dawl tal-iżvilupp tal-internet ta veloċità għolja fiz-zoni rurali (EUR 1 biljun) u l- affrontar tal-isfidi ġodda tal-politika tal-iżvilupp rurali introdotti mal- Kontroll tas-saħħa (EUR 0.5 biljun) ( 3 ). Għaldaqstant, il-qafas finanzjaru multiannwali se jinbidel permezz ta allokazzjoni mill-ġdid tal-flus ( 4 ). Iżda ta min jinnota li minkejja l-firxa limitata ħafna tal- EERP, bosta Stati Membri attwalment qed jiċħdu l-proposti tal-kummissjoni (speċjalment ilpajjiżi kontribwenti netti). L-objettivi u t-tqassim tal-għajnuniet tal-pak kif ukoll l-irwol u l-ispejjeż tal-mekkaniżmi kontra l-instabilità tal-prezzijiet se jsiru inevitabbilment is-suġġetti ewlenin tal-pak il-ġdida li se tibda tapplika wara l-2013, b perspettivi finanzjarji ġodda. Billi huwa probabbli ħafna li wara l-2013, il-finanzi pubbliċi tal-istati Membri kollha jsibu diffikultajiet (minħabba l- iżbilanċi tal-baġit, id-dejn pubbliku, l-impenji multiannwali meħuda tal-ispejjeż, eċċ.), x aktarx in-negozjati tal-qafas multiannwali l-ġdid tal-unjoni Ewropea se jsiru diffiċli ħafna, peress li ma hemm xejn li jgħid li l-kriżi tintemm sa dakinhar. Wieħed jista jistenna sakemm it-tnaqqis tal-pdg Komunitarju jwassal għal tnaqqis qawwi tal-ammonti allokati lill-pak, filwaqt li jinżamm perċentwal tal-pdg identiku jew jixxiebah għal dak previst għall- 2013 (0.39%). Barra minn hekk, dan id-distakk finanzjarju ma jista jingħalaq qatt jekk l- Istati Membri jiċħdu kull miżura ta kofinanzjament tal-pak. 2 ĠU C 139, -14.6.2006, p.1, emendat l-aħħar mid-deċiżjoni 2008/29/KE (ĠUUE L 6, 10.1.2008). 3 COM (2009) 38, 28.1.2009. 4 COM (2008) 859, 16.12.2008. 9

TABELLA 3 IL-PAK FIL-QAFAS FINANZJARJU 2007/2013 (Miljuni EUR bi prezzijiet kostanti 2004) APPROPRJAZZJONIJIET GĦALL-IMPENN 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TOTAL 2007/ 2013 A. Total tal-approprjazzjonijiet għall-impenn tal-ue-27, fosthom 119.195 (100%) 121.971 123.019 123.518 124.018 125.496 127.044 (100%) 864.261 (100%) B1. AGRIKOLTURA Politika tas- Swieq u tal-għajnuniet Diretti, fosthom 43.120 (35.7%) 42.697 42.279 41.864 41.453 41.047 40.645 (32.0%) 293.105 (33.9%) UE - 15 39.928 (33.0%) 38.710 37.723 36.735 35.775 34.428 33.826 (26.6%) 257.535 (29.7%) UE - 12 (Membri ġodda) 3.192 (2.7%) 3.987 4.556 5.129 5.678 6.219 6.819 (5.4%) 35.580 (4.1%) B.2. AGRIKOLTURA Żvilupp Rurali, fostu UE -15 10.710 (8.8%) 10.447 10.185 9.955 9.717 9.483 9.253 69.750 (8.0%) 36.740 (4.2%) UE - 12 (Membri ġodda) 33.010 (3.8%) B. TOTAL TAL-AGRIKOLTURA 53.830 53.144 52.464 51.189 51.170 50.530 49.898 362.855 (B.1 + B.2) (44.5%) (39.3%) (41.9%) TOTAL TAL- APPROPRJAZZJONIJIET GĦALL- IMPENN (A) F % TAL-PNG (UE - 27) TOTAL TAL- APPROPRJAZZJONIJIET GĦALL- IMPENN (B) F % TAL-PNG (UE - 27) TOTAL TAL- APPROPRJAZZJONIJIET GĦALL- IMPENN TAL-EWWEL PILASTRU (B.1) F % TAL-PNG 1.10% 1.08% 1.07% 1.04% 1.03% 1.02% 1.01% 1.048% 0.49% 0.47% 0.46% 0.43% 0.42% 0.41% 0.39% 0.44% 0.39% 0.37% 0.37% 0.35% 0.34% 0.33% 0.32% 0.35% (UE - 27) Sors: Imfassla mill-awtur abbażi tad-deċiżjonijiet KE 2008/29 (ĠUUE L 6, 10.1.2008) u 2006/493 (ĠUUE L 195, 15.7.2006) 10