HIGANTENG TUBO PARA SA MGA DAYUHAN AT LOKAL NA KAPITALISTA, PINSALA SA KALIKASAN AT BUHAY NG MGA MAGSASAKA AT PAMBANSANG MINORYA

Transcription

1 UNITED CHURCHES OF CHRIST IN THE PHILIPPINES INTEGRATED DEVELOPMENT PROGRAM FOR INDIGENOUS PEOPLES IN SOUTHERN TAGALOG (UCCP-IDPIP-ST) 2009 I S A N G P R AY M E R H I N G G I L S A D A M LAIBAN DAM HIGANTENG TUBO PARA SA MGA DAYUHAN AT LOKAL NA KAPITALISTA, PINSALA SA KALIKASAN AT BUHAY NG MGA MAGSASAKA AT PAMBANSANG MINORYA

2 M GA NIL A L AMA N i. Ano ang dam? ii. Ano ang iii. Paano Nagsimula ang Laiban Dam? iv. Solusyon ba ang dam sa problem sa tubig at kuryente? v. Bakit patuloy na tinutulak ng gubyerno ang pagtatayo ng vi. Epekto ng Laiban Dam vii. Tugon ng mga Mamamayan sa Laiban Dam viii. Makabayang Samahan ng mga Katutubong Dumaga (MASKADA) sa Rizal ix. Panawagan Hinggil sa Pagtatayo ng Laiban Dam Pahina 3 Pahina 4 Pahina 5 Pahina 6 Pahina 6 Pahina 7 Pahina 10 Pahina 11 Pahina 13 Panawagan Hinggil sa Pagtatayo ng Laiban Dam Itigil ang pagtatayo ng Laiban Dam at iba pang dambuhalang dam sa Pilipinas. Moratoryum sa pagtatayo ng dambuhalang dam. Igalang at kilalanin ang karapatan ng mga katutubong mamamayan sa lupang ninuno at sariling pagpapasya. Rehabilitasyon sa nawasak na kalikasan dulot ng Laiban Dam. Hustisya para kay Nicanor delos Santos at iba pang biktima ng paglabag sa karapatang pantao. Kumpensasyon para sa mga biktima ng dislokasyon, karahasan at pinsala dulot ng proyektong dam. Militar sa kanayunan palayasin. P A H I N A 2 P A H I N A 1 3

3 Paano Nagsimula ang Laiban Dam Mula pahina 5 Ano ang dam? Dam ang tawag sa istrukturang i t i n a t a y o u p a n g hadlangan ang pagdaloy ng tubig at tipunin ito para sa iba t ibang gamit tulad ng irigasyon, pagkontrol sa baha, paglikha ng enerhiya, at iba pa. Ang dam ay nahahati sa dalawang kategorya: (1) ang mga dambuhalang dam, at (2) ang mga maliliit na dam. Sa depinisyon ng International Commission on Large Dams, ang isang dambuhalang dam ay may taas na 15 metro o higit pa mula sa pundasyon o maaari rin namang may taas na mula 5-15 metro mula sa pundasyon ngunit naglalaman ng higit sa tatlong milyong metriko kubiko. Malaon nang isinusulong ng pamahalaan ang pagtatayo ng mga dam upang punuan ang mga pangangailangan sa tubig at enerhiya. Madalas itong ituring na magdudulot ng kaunlaran at maglilikha ng maraming hanapbuhay. Gayunpaman, malaki ang kapalit ng kaunlarang ipinapangako nito. Ang pagpapalikas ng mga tao ay isasagawa mula 2010 hangang Subalit Marso 2010, dahil sa dami ng protesta hinggil sa proyekto, tumanggi si Ramon S. Ang, presidente ng San Miguel na lagdaan ang kontrata sa pagitan nito at ng MWSS para sa pagpopondo sa Laiban dam. Pansamantalang nabinbin ang proyekto subalit patuloy na naningil sa mga consumer ang Maynilad Water Services Inc. at Manila Water Company Inc. noong 2011 para sa proyekto. Taong 2012, sa ilalim ng administrasyong Aquino, nang muling pag-usapan ang pagbuhay sa proyektong Laiban Dam. Kabilang ito sa mungkahing New Centennial Water Source (NCWS) na proyekto ng MWSS na layuning buksan ang Laiban dam at Kaliwa Low Dam bilang tugon sa kakulangan ng tubig. Mula sa dating tinatayang P52 bilyong pondo para dito, tumaas ito sa P85 bilyon. P A H I N A 1 2 P A H I N A 3

4 Ano ang La i ba n Da m? Ang Laiban Dam ay ang P85 b i l y o n g p r o y e k t o n g dambuhalang dam na itatayo sa bahagi ng ilog ng Kaliwa sa Barangay Laiban, Tanay, Rizal. Ito ay matatagpuan sa silangang bahagi ng Metro Manila sa bulubundukin ng Sierra Madre. May lalim itong 135 metro at lawak na 27,608 ektarya. Ang dam na ito y hahadlang sa daloy ng sariwang tubig ng ilog ng Kaliwa at ang maiipong tubig ang siyang magpapalubog sa pitong barangay ng Tanay. Apektado rin dito ang dalawang barangay ng General Nakar, Quezon. Ayon sa Metro Manila Waterworks and Sewerage Systems (MWSS) na siyang nangunguna sa proyektong ito, layunin ng Laiban Dam na tugunan ang kakulangan ng mapagkukunang tubig ng mga naninirahan sa Metro Manila at iba pang bahagi ng Cavite na sinasabing magkakaroon ng kakulangan sa taong Tinatayang makakapagsuplay ito ng aabot sa 1,900 milyong litrong tubig bawat araw at magiging pangalawa sa pinakamalaking taga-suplay ng tubig sa Metro Manila kasunod ng Angat Dam. M AKABAYA NG SA MAH AN NG M GA KAT UTUBONG D UMAGAT ( MAS KA DA) SA RIZAL Isa sa matitinding tumutol sa pagtatayo ng Laiban Dam, si Nicanor delos Santos, mas kilala sa tawag na Ka Kano ay isang simpleng ama at asawa ng isang pamilyang Dumagat sa Barangay San Andres, Tanay, Rizal. Katulad ng iba pang pamilyang Dumagat, pagkakahoy ang ikinabubuhay ng pamilya ni Ka Kano nang magsimula ang konstruksyon. Isa si Ka Kano sa mga naging unang lider ng SKSM at aktibong nakipagdiyalogo sa mga opisyales at ahensya ng pamahalaan tangan tangan ang pakikipaglaban para sa lupang ninuno ng mga katutubo. Mula nang ipagbawal ang pagtatanim ng palay sa kanilang sakahan, pilit na pinagkasya ni Ka Kano ang kakarampot na nakukuha mula sa pagbebenta ng uling, gabi, at kamote para buhayin ang pamilya. Sa aktibong paglahok ni Ka Kano sa laban sa proyektong Kaliwa Kanan Dam (KKD), nahirang siyang pangkalahatang kalihim ng Makabayang Samahan ng Katutubong Dumagat (MASKADA) at naging pangalawang pangulo ng Bigkis at Lakas ng mga Katutubo sa Timog Katagalugan (BALATIK). Nanguna rin siya sa pagbubuo ng Kalipunan ng mga Katutubong Mamamayan ng Pilipinas (KAMP), isang pambansang alyansa ng mga katutubo sa Pilipinas. Ika-8 ng Disyembre taong 2001 habang namimili ng pagkain para sa kalahok ng isang cultural caravan sa paggunita sa Pandaigdigang Araw ng Karapatang Pantao, nang paulanan ng bala si Ka Kano. Pinaratangan siya bilang isang mataas na pinuno ng New People s Army at pinalaunan ng bala ng mga elemento ng Task Force Panther ng 2 nd Infantry Division ng Philippine Army sa pamumuno ni Col. Lauriano Tolentino. Sa muling pagbuhay ng gubyerno sa pagtatayo ng Laiban Dam, nagpatuloy din ang paglaban ng mga katutubong Dumagat dito hanggang sa kasalukuyan. Noong Enero 2010, ilang linggong nagkampo ang mga katutubong Dumagat at Remontado sa harapan ng DENR upang ipakita ang mahigpit na pagtutol sa proyekto. Nasundan ito ng dayalogo sa Board of Trustees ng MWSS noong Pebrero Ito, kasama ang iba pang protestang inilunsad ng mga katutubo, ang naging mapagpasya upang mabinbin ang pagtatayo ng proyekto hanggang sa kasalukuyan. NICANOR DELOS SANTOS TAGA-PANGULO NG MASKADA P A H I N A 4 P A H I N A 1 1

5 Tugon ng mga Mamamayan sa Laiban Dam Paano Nagsimula ang ang saklaw ng dam di lamang sa ilog ng Kaliwa kundi pati na rin sa ilog ng Kanan. Sa panahong ito, binuo din ang plano para sa diversion ng Umiray river na dating lumalabas sa Karagatang Pasipiko. Binutas ang 2 kilometrong bundok at gumawa ng malaking dam upang padaanin ang tubig Umiray patungo sa Angat Dam. Ang proyektong ito ay tinaguriang Umiray-Angat Transbasin Project na pinondohan ng World Bank. Dahil sa masamang epekto ng proyektong dam, mariing pagtutol ang naging tugon ng mga mamamayan, kapwa katutubo at hindi, sa pagtatayo ng Laiban dam. Taong 1981 nang magsimula ang pagkausap ng mga ahente ng NAWASA (dating pangalan ng MWSS) sa mga kapitan ng barangay at iba pang opisyales sa pitong komunidad na saklaw ng Laiban Dam. Ipinaabot nito sa mga residente ng pitong komunidad ang proyekto, sinarbey ang mga lupain ng mga katutubong Remontado at Dumagat batay sa klase ng puno na nakatanim, at piniresyuhan ang mga ito. Samu t-saring pangako kabilang ang relokasyon at pera ang ibinigay ng mga ahente upang mahikayat ang mga katutubong lisanin ang lugar. Matapos bayaran ang mga katutubo ay agad na ipinagbawal sa mga ito na magtanim ng matigas na puno at palay sa kanilang mga sakahan.dahil sa panlilinlang at pagpapalayas sa kanila mula sa lupang ninuno, nagsimula ang paglaban ng mga katutubo sa proyektong dam na nagdulot sa pagkakatatag ng Samahan ng mga Katutubong Dumagat sa Sierra Madre (SKSM). Binuo ito kapwa ng mga katutubo at mga settler sa lugar na naglalayong isulong ang karapatan ng mga katutubo sa lupang ninuno. Naging masigasig ang paglahok ng mga lider-dumagat at residente ng pitong barangay, aktibong humarap sa dayalogo ng NAWASA, nanghingi ng suporta sa mga alyadong organisasyon, at naitampok ang isyu ng pagtatayo ng dam. Mauugat ang proyektong Laiban Dam sa naunang planong Lungsod Silangan at City of Man ng diktadurang Marcos noon pa mang Mula noong taong 1983 hanggang 1985 isinagawa na ang mga paghahanda para sa proyekto. Kabilang dito ang pagpapagawa ng mga kalsada papunta sa lugar na pagtatayuan ng dam, pagtatayo ng dalawang lagusan (diversion tunnels) at pagkwenta ng mga ari-ariang maapektuhan. Sa pagkakabagsak sa pwesto ng dating pangulong Marcos, kasabay nitong natigil ang proyektong Laiban dam. Muling binuhay ang plano ng pagtatayo ng dam nang binalangkas ng rehimeng Ramos ang kanyang planong pangkaunlaran na Philippines 2000 sa kalahatan at sa planong MARILAQUE sa partikular na ngayon ay kilala na sa tawag na Pacific Coast City. Sa esensya, ito pa rin ang dating gasgas na planong pangkaunlarang nakasalig sa oryentasyong eksportimport ng ekonomiya. Pinalawak nito Itinuring na flagship project ang Laiban Dam sa panahon ng napatalsik na dating pangulong Estrada. Binalak na muling ipagpatuloy ang konstruksyon ng dam ngunit umabot lamang ito sa pagsusukat at muli na namang napatigil. Sa ilalim ng rehimeng Gloria Macapagal-Arroyo, patuloy na itinuring na flagship project ang Laiban dam at iniutos ang pagkukumpleto ng konstruksyon nito. Tinatayang aabot sa $1 bilyon ang gugugulin sa proyekto kung kaya t ang tatlong dambuhalang dayuhang institusyon, ang World Bank (WB), Asian Development Bank (ADB) at ang Japan Bank for International Cooperation (JBIC) ay ang mga nakikitang potensyal na magpipinansya sa pagtatayo ng Laiban Dam. Noong Pebrero 2009, nagpasa ang San Miguel sa pamamagitan ng subsidaryo nitong San Miguel Bulk Water Company Incorporated, ng unsolicited proposal para sa proyekto ng nagkakahalagang P1 bilyon sa MWSS. Batay sa naunang plano, ang muling pagtatayo ng dam ay sisimulan sa taong 2010, matatapos sa taong 2014 at ikokomisyon sa p12 P A H I N A 1 0 P A H I N A 5

6 Solusyon ba ang dam sa problem sa tubig at kuryente? Hindi. Ayon sa pag-aaral ng Water for the People Network, ang dami ng natatapong tubig dulot ng kawalan ng disiplina, sira-sirang pasilidad at palpak na teknolohiya at pagplaplano ng Maynilad at Manila Water ay higit pa sa tinatayang dami ng magiging kakulangan sa tubig. Sa pagtataya ng MWSS, tinatayang 1,600 milyong litro kada araw (MLD) ang magiging kakulangan sa 2015, subalit hindi nito naikonsidera ang mga natatapong tubig bunga ng mga tagas sa mga tubo ng Maynilad at Manila Water na umaabot sa 1,540 MLD. Sa kabilang banda, marami ring alternatibong mapagkukuhanan ng enerhiya maliban sa pagtatayo ng dambuhalang dam ayon naman sa World Commision on Dams. Ang ilan rito ay ang microhydropower, solar powered system, wind-powered system at ang biomass powered system na gumagamit ng mga organikong sangkap na hindi nakakasira sa kalikasan at dislokasyon ng mga mamamayan. Bakit patuloy na tinutulak ng gubyerno ang Sa malalim na pagsusuri, ginagamit ng mga dayuhang kapitalista ang mga tiwaling opisyales upang mabilis na maipatupad ang mga proyektong dam na kapwa magsisilbi sa interes ng dalawa. Ang pagtatayo ng isang dam ay gumagastos ng milyong dolyares. Sa ganitong proyekto, nagagawa ng mga dayuhang kapitalista na ibenta ang kanilang mga sobrang produkto gaya ng makina at mga kagamitan, habang nagkakamal ng malaking tubo mula sa malaking interes sa pautang. Upang matiyak ang pagpapatuloy ng proyekto, sinusuhulan at kinakasangkapan ng mga dayuhang kumpanya ang mga tiwaling opisyal sa gubyerno. Sa proseso, kapwa nakikinabang ang dayuhang kumpanya at tiwaling opisyal, kapalit ng kapakanan ng mga maaaapektuhang mamamayan. $ $ $ 4. Pasaning bayarin ng mamamayan Isang mabigat na pasanin ng mga mamamayan ang milyong dolyar na utang panlabas mula sa mga malalaking dayuhang bangko na ginugugol sa pagtatayo ng mga dam. Dahil sa Omnibus Power na tuluyan ng nagderegulisa sa industriya ng enerhiya, at Purchased Power Adjustment na nagtitiyak ng lubos na tubo ng mga korporasyong namumuhunan sa enerhiya, patuloy na ipinapasa sa mga mamamayan ang gastos mula sa pagtatayo ng dam. Mula nang muling ipanukala ang pagtutuloy ng konstruksyon ng Laiban Dam ng 2008, tuloy-tuloy na nangolekta ng pondo para dito ang Manila Water Company Inc. at Maynilad Water Services Inc. sa pamamagitan ng pagtataas ng singil sa tubig. Marso taong 2011 nang maglabas ng kautusan ang MWSS upang ipatigil ang paniningil ng advanced collection na ito para sa Laiban Dam at 15 pang proyektong pangirigasyon. Subalit Abril din nang taong iyon nang pansamantalang ipatigil ang naunang kautusang ito ng MWSS. Ang dagdag na bayaring ito sa tubig ang siyang gagamitin sa pagpapatuloy ng konstruksyon ng Laiban Dam bagaman hindi pa muling sinisimulan ang proyekto. 5. Militarisasyon at paglabag sa karapatang pantao Matinding pandarahas ang tugon ng gobyerno sa umiigting na pagtutol ng mga katutubo at iba pang sektor sa proyektong Laiban Dam. Nagdulot ito ng laganap na militarisasyon sa mga komunidad sa paligid at perimetro ng dam. Taong 1994 ng magsimula ang deployment ng mga elemento ng militar sa Rizal partikular sa pitong barangay na direktang apektado ng dam. Sa Barangay Lumutan, General Nakar, inoobliga ang mga residente na magpaalam sa mga sundalo sa tuwing aalis at babalik sa komunidad. Ganito rin ang pangyayari sa iba pang barangay sa Gen. Nakar kung saan tila nagiging de-numero ang kilos ng mga tao. P A H I N A 6 P A H I N A 9

7 2. Mapaminsalang epekto sa kapaligiran, kalikasan at likasyaman Sa buong Pilipinas at maging sa daigdig, kilala ang dam sa mapaminsalang epekto nito sa kapaligiran. Nagdudulot ito ng pagkakalbo ng kagubatan, pagkawala ng biodiversity o likas na pagkakaiba-iba ng buhay sa kagubatan, pagkaguho, pagkasira ng mga ilog at mga tubig-kanlungan, at pagkamatay ng mga hayop. Isang halimbawa nito ang naganap sa Pak Mun Dam sa Thailand kung saan namatay at nabawasan ang mga tipo ng isda na nabubuhay sa kanilang ilog dulot ng pagtatayo ng dambuhalang dam. Gayundin, ang dam ay naglilikha ng mga greenhouse gases na nagdudulot ng mabilis at matinding pagbabago ng klima sa mundo. Bukod sa greenhouse gas na sumisingaw sa mga kamalig tubig, ang pagkakalbo ng kagubatan dulot ng dam ay nagpapatindi sa kawalan ng mga punong sana y hihigop at mag-iimbak ng carbon dioxide sa atmospera. Ang pagtaas ng lebel ng carbon dioxide sa hangin ang isa sa nangungunang sanhi ng pagkakakulob ng init ng mundo na nagreresulta sa pagbabago ng klima. Sisirain din nito ang mga natural na pasyalan sa Tanay gaya ng Sta. Ines Falls at Kweba ng Sangab. Inaasahan din itong magdulot ng matinding pagbaha dulot ng pagpapakawala ng tubig mula sa dam. Isang halimbawa nito ang matinding pagbaha dulot ng bagyong Ondoy at Pepeng kung saan nagpakawala ng tubig ang San Roque Dam na naging sanhi ng paglubog ng maraming lugar sa Kamaynilaan. 3. Pagkawasak ng lupang ninuno, buhay, at kabuhayan ng katutubong pamayanan Ang proyektong dam ay sasaklaw sa lupang ninuno ng mga katutubong Dumagat at Remontadong naninirahan sa pitong barangay na direktang maaapektuhan sa pagtatayo ng dam. Sa pagtatayo ng Laiban Dam, mawawala ang katutubong paraan ng pamumuhay at kabuhayan ng mga katutubong Dumagat na mahigpit na nakaugnay sa kanilang lupang ninuno. Sasagasaan nito ang mga kaingin at sisirain ang mga ilog at kagubatan na pinagmumulan ng kanilang kabuhayan. Nariyan rin ang pagbabawal sa mga katutubo na magtanim ng matigas na puno at palay sa kanilang mga sakahan habang itinatayo ang dam. Sisirain din nito ang sagradong libingan ng mga katutubo. Epekto ng Laiban Dam Anong mga komunidad ang maapektuhan ng proyekto? Direktang maaapektuhan ng proyektong dam ang mga palulubuging barangay sa Tanay, Rizal, kabilang ang mga Barangay ng San Andres, Cayabu, Sto. Nino, Mamuyao, Sta. Ines, Tinucan at Laiban, pati ang mga sitio ng Daraitan at Magata. Tinatayang 10,000 pamilya ang sapilitang mapapalikas mula sa kanilang lupain, kabilang ang mga magsasaka at mga katutubong Dumagat at Remontado. Apektado rin ang mga komunidad sa dalawang barangay ng General Nakar, Quezon. Malaki ang posibilidad na palikasin ang mga naninirahan sa Brgy. Lower at Upper Lumutan dahil sa kontaminasyon ng tubig dulot ng mga naninirahan malapit dito. Hindi rin ligtas ang mga barangay na ito mula sa pagbaha dulot ng pagpapakawala ng tubig tuwing malakas na pag-ulan. Ano ang epekto ng Maraming panganib na dulot ng mga dambuhalang dam. Kabilang dito ang malawakang pagpapalikas ng mamamayan, paglapastangan sa karapatan ng mga katutubo sa lupaing ninuno, pagkasira ng kalikasan, dagdag na buwis para sa mamamayan, militarisasyon, at paglabag sa karapatang pantao. 1. Pagpapalikas sa mga mamamayan Makailang ulit nang karanasan ng mga mamamayan ang mga pagpapalikas bunga ng mga proyektong dambuhalang dam. Ayon sa mga pag-aaral ng World Commission on Dams o WCD sa walong malalaking dams sa iba tibang bansa, tinatayang Halos milyong katao ang nakararanas ng dislokasyon dahil sa pagtatayo dam. Nang itayo ang San Roque Dam, napalayas ang 61,700 kataong naninirahan sa gilid ng Ilog Agno na dumadaloy sa Pangasinan at Benguet. Apektado rin ang higit 2,000 Ibaloy sa Itogon, Benguet na nalubog ang mga tahanan, taniman, pastulan, hardin, sagradong libingan at iba pang ari-arian ng mga katutubong komunidad. Sa simula pa lamang ng proyekto ay higit 160 pamilya na ang sapilitang napalikas sa Barangay San Roque, Pangasinan. Sa kalagayan ng Laiban Dam, higit 10,000 residente ang tantyang apektado ng proyekto. P A H I N A 8 P A H I N A 7