niver 400 pris 1 Mis-Ebrel 2010 an mis ma:

Transcription

1 An 2010Gannas gwirbryntyans ; dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN X gwiasva: niver 400 pris 1 Goel Ilow Pan-Keltek Y fydh an bagas Skwardya ow kana a-barth Kernow y n kesstrif ilow keltek blydhenyek, dhe vos synsys yn Dingle Town, Konteth Kerry, Iwerdhon, ynter an 6 ves ha n 11 ves a vis-ebrel. Aga han a veu skrifys gans Matthew Clarke. Ni a dhannvon agan gorhemmynadow a n gwella. Chons da rag Kernow! an mis ma: folennow 2-3 Henwyn Kernewek; folenn 3 Fenester Ow Lyverva; folenn 4 Troyow; folennow 4-5 Ergh an Gwav; folennow 5-6 Flogh Mar Hager 4; folennow 6-7 Pols Y n Howlsplann 3; folenn 7 Pennvro; folennow 7-9 Tristan; folennow 9-10 Gwiasva KDL; folenn 10 Nowodhow Berr; folenn 11 Lyther a Gembra folenn 12 Pedrek Geryow; folenn 13 Krowseryow; folennow Tros an Bys Bras; folenn 16 Trigvaow.

2 An Gannas Niver Henwyn-Tyller gans Pol Hodge Pre-occlusion 1 yw an glori a Gernewek Diwedhes. Nyns yw Sowsnekheans. Nyns yw kevys yn Kernewek Kres. Ha rag brassa rann a dus, my y ga mysk, yth yw an dra a wra Kernewek Diwedhes... wel, Kernewek Diwedhes. Pub huni a woer bos hemma treylyans an sonyow /n:/ dhe /dn/ ha /m:/ dhe /bm/. Lemmyn Kernewek Kemmyn yw selys war an system son a-dro dhe 1500, (ha n keth rag an FSS). Py dydhyas a wrug an chanj ma y gan yeth ni hwarva? Yn y baber rag Studia Celtia 1988, Pre-occlusion in Cornish, Dr. Williams a wrug rol a oll an henwyn-tyller gans pre-occlusion kevys yn Cornish Place-name Elements gans Dr. Padel hemm yw poynt dalleth da rag an govynn. An nessa tra dhe wul o dhe vires yn Gover 1948 rag an kottha furv gans pre-occlussion. Yma 42 hanow yn Padel nag yw kevys yn Gover. Yma 41 hanow gans an kottha furv gans pre-occlusion yn Gover y honan Pyth yw gesys yw diskwedhys y n voesenn a-woeles. Tyller (hanow mappa hedhyw) Pluw Kottha furv gans preocclusion Dydhyas Elvennow Penbothidnow Langostentin Penbuthidnou 1574 penn + budhynnow Pednanpill Point Lannfiek Pednanpill 1597 penn + an + pyll Porthgwidden Lannfiek Porthgwiden 1600 porth + gwynn Pednvadan Sen Gerens Pentalvadden 1614 penntal + bann Tolvaddon Egloshal Tolvadden 1655 tal + bann Porth Kidney Lannanta Porthkidny 1725 porth + kummyas Pedn Venton Eglosvadern Pedanventon 1747 penn + fenten Lands End Sen Senena Pedden an wollas 1602 penn + an + gwlas Pednavounder Sen Sydhni Pednavounder 1677 penn + an + bownder Balleswidden Lannyust Balleswidden 1748 bal + gwynn Pednavounder Lannaghevran Pednanvounder 1721 penn + an + bownder Polpidnick Lannaghevran Polpednick 1607 poll + pennek Carnwidden Sen Stydhyans Carnwyden 1570 karn + gwynn Chytodden Tewynnek Chytoaden 1648 chi + tonn Skillywadden Tewynnek Skillewadden 1841 skyll + gwann Towednack Tewynnek Twydnack 1584 te + Gwynnek Towednack Tewynnek Tuidnack 1584 te + Gwynnek Boswednack Eglossenara Boswednock 1620 bos + Gwynnek Cathedral Lane Sita Truru Street Eden 1748 stret + ynn 1 Pandr a vydh an gwella ger yn Kernewek dhe n argerdh yethoniethel ma. An Sowsnek yw selys war an ger occlude a allsa styrya lettya, kudha po degea. Ken George, yn paper berr nowydh, a brof an ger kynklusyans.

3 An Gannas Niver Hemm yw marnas 19 hanow, ha dhiworth moy ages 700 folenn yn Gover, mes an dydhyas mayn rag pre-occlusion yw An poynt a vri omma yw an dydhyas an moyha a-varr ha hemm yw Carnwidden (Sen Stydhyans) hag o Carnwyden yn Ytho? Wel, awos bos Kernewek Kemmyn selys (dre vras) war an system son a 1500 ny dal bos pre-occlusion ynno. Rag henna yw henna an reson na lever an Gerlyver Meur nowydh bos da lowr dhe leverel <nn> avel [dn]? An leveryans [dn] o da lowr yn KK yn 1993 yn Gerlyver Meur koth. Pyth re hwarvas yntra 1993 ha 2009? Agha! Henn yw an FSS. Mes piw a vynn kavoes varienn rag pub ger oll gans <nn> ha <mm>? An gorthyp a via kavoes <nn> yn pub le dell yw kevys yn KK mes y skrifa <dn> mars eus poeslev pedn, pednow, penneglos, tesenn, tesednow po yw henna re Bennwydhek? Pol Hodge o esel an Bagas Ad Hoc (bagas omdhiswrys), o esel CLAP Keryer (an bagas ma ha Keryer re beu distruys gans Kernow Onan), o esel etholys Kesva an Taves Kernewek (res veu dhodho omdenna awos bos soedh nowydh). Fenester ow Lyverva gans Michael Lakey Yma howl adhves ow tewlel golow gwresek bys y m lyverva. Ny vydh edhomm dhymm a wolow an lugarn a-hys our. Omma y hwelav an stret yn-dann ow resek yn-nans tro ha n kay. Yth ith vy dhe rosya ryb an porth hedhyw dhe vyttin, ha gweles gorhel yn-dann dhrehedhes a- dhiworth bro bell. Ha n gorhel ow kilya orth hy anker, y sonas y glogh diwweyth, herwydh usadow an mor. Ha herwydh usadow an mor, yth esa an gorhel ow tiskwedhes baner a vydh gwelys omma a-ugh baner y vro y honan. Yth aswonnav baner an vro na. Kyn na droesis vy an tiredh na bythkweth, yth yw an baner na ogas mar ger genev dell yw agan baner ni. Y savav yn-bann, kerdhes kammenn po diw a n fenester, hag ena tenna lyver a-dhiworth an blynkenn. A vro an gorhel y teuth an lyver ma. Heb mar nyns av di nevra, mes y hwrug an baner war an gorhel gul dhymm prederi a n dus a aswonnav dre n lyver ma. Y firav a-dhedro y m lyverva. Ny niveris vy an lyvrow oll ma bythkweth. Hag yn-sur ny niveris vy an geryow oll ynna, na n kovyow oll a-barth dhe n geryow na. Re dheuth an geryow na dhymm a-dhia dus yn tylleryow ogas ha broyow pell. Kovyow ha prevyansow, an hweg ha n hwerow, an down ha n didhan: re dheuthons i dre n kansow a lyvrow, an milyow a bythyon, ha n kansow a vilyow a eryow. Y savav yn-bann, ha gwandra yn hyll a-hys an plynkennow. Ottomma Origo Mundi. Hag ott The Astonishing History of Troy Town. Yth av dhe gen sorn, hag y tav ow bys vy mongeyn 2 An Gerlyver Meur. Hag ottomma Y Mabinogi, Old Delabole, Trente Arpents, Cré na Cille, An Koes a Ven, Lord Hornblower, Trystan hag Ysolt, Blas a Vellyon, Krakk Taran, Bilzig, Strumpet City, Don Camillo... kowetha yn kettep penn ha hanow ow thas yn nebes anedha. Bywa ha redya, folnedh ha furnedh ha folennow: ott fatell dhyskis vy skrifa. Dre n lyvrow ma y kevis vy previ kans ha mil a brevyansow yn-hons dhe w drehedh vy. Meur y karsen vy kevrenna genowgh hwi an marth ha n meuredh a welis vy ynna. Gwaytyans y m beus dell vynnowgh hwi redya an geryow ma, ha prederi yn kever an lyvrow neb a dhros liwyow ha blasow nowydh bys y gas bywnansow hwi. Ha govenek y m beus redya agas prederow omma. 2 mongeyn, spine (war lyver)

4 An Gannas Niver Troyow Liesek gans Anthea Tyndale My a wrug tro hir gans ow hwoer a-dro dhe Alban y n hav yn karr koth chevisys. Ni a welas lies tra dhe les, menydhyow, lynnow, rosyow grug ha halow y n Flow Country (tir a wernow ha towargh) yn Sutherland. an perghennek a wrug rostell ha res yw gorwedha warnedhi ha tenna lovan! Ni a wrug gweles tri er yn Skye (Gwydhalek: An t-eilean Sgitheanach po Eilean a' Cheó) tas ha mamm a wre dyskans nija dh aga edhnik. Barthusek! Aga heskows o trosek. er owrek (aguila chrysaetos) yn nij. Yma Istori neolithek (Oes Men Nowydh) pub le yn Orkney (Gwydhalek: Arcaibh) ni a dhiyskynnas skeul ha godriga yn-dann dhor; hag a-ugh an dhorgell-greun ma yth esa skiber greun arnowydh ammeth kansblydhenyek marthys. Gwel a-ji dhe n menweyth marthys y n krommlegh towarghek veur: tir a wernow ha towargh, kledhbardh Alban Mappa an konteth Sutherland a-dro dhe 1890 Hyns a-ji dhe n krommlegh Cuween, drehevys 3,000 blydhen kyns Krist Bedh-men Cuween o ensampel da a venweyth sygh neolithek; res o entra ynno yn unn bedrevanas. Fordh moy revedh a entra yw bedh-men an Eryon Ni a welas lies lowarth. Yn Alnwick, 51 kilometer dhe dhyghowbarth an or albanek-sowsnek, yma grisyow-dowr gans fentynyow towlennys gans jynn-amontya; ha fentynyow arbennik a yllir kerdhes dredha, ha ga thava rag gul towlow. Didheurek! Hanter-trymis my a wrug mos dhe Gargront ha ughel-boynt an bennseythun o mos dhe n Lowarth Losoniethel diworth an nos ha goslowes orth an Bagas Ilewydhyon Lesek ; dhe wir! Den a hwithra orth an Bennskol a wrug sonskrifa an sonyow anpersevys a wra lesyow ha ga argrevhe. An sugnans ha n hwettya ha n gaveri a n par na! Ha n BOINK bonk-bonk BOINK a wrug an bambou didhanus! My a wrug mos dhe Loundres rag dannvon an venysteryon dhe Gopenhaven (Copenhagen) dhe n omgusulyans war an hin ollvysel ha y chanjyow. Ena my eth dhe Alban arta rag gul keginieth ha gwithieth-chi rag goel Nadelik war hendra ow howetha. (Althea Tyndale yw studhyores yn Aberystwyth.) Ergh mir war-dhelergh an gwav gans Tim Saunders Gwyrdh y fydh an skeusennow loerell herwydh usadow. Yn despit dhe newl ha kommol, y fydh roeth an pow ma lenwys a wyrdhni 3 byw. Mes herwydh nebes dydhyow ytho gwynn yth ens i. Nyns esa ogas nagonan dh y weles yn stretow. Dre varthus na gonvedhav yth esa trenow ow resek, kynth esa an fordhow yn-dann lanwes ergh. Ow kerdhes dhe n gorsav my a vydh, mes kales o drehedhes dhe dus a vydh ow talleth an vyaj dhe n 3 gwyrdhni, greenness, cf loesni

5 An Gannas Niver hwel y ga herri-tan. Ha ni ow tremena Tongwynlais bys y n Nansow, y firis vy yn-bann orth tourow fethus Castell Coch. Re bons i gwelys yn lies gwayamir ha towlenn, yn-dann sevel rag kastylli ogas ha pell, koth ha nowydh. Yn trehevys y n nownjegves kansblydhen, yth yw Castell Coch heveleppa orth kastell a n Oesow Kres es lies kastell a veu drehevys y n hen amser. Yma Avon Taf ow resek yn skav yntra diwlann wynn. Yma kov dhymm omma a dhowr skwith ha loes yn-dann dhri atal ha skoellyon an bal ha n hwel tro ha n mor. Mes hedhyw ytho ny welav marnas lyr leven ha glan a y hyns. Ott an tokyner ow tones dhe vires orth ow hartenn-vyaja. Herwydh kov an gwas yowynk ma, glan lowr y feu Avon Taf a y oes. Tri ahanan ni vyajoryon usi y n karros ma, yn-unn vinhwerthin minhwarthow brav ha gohelus. Res omladh erbynn ewl hwerthin. Yth yw hemma kepar gwari mones dhe n hwel, gwari dhe fleghes y n goelyow. Yn Abercynon ytho yma benyn ow kerdhes gans meur a rach a-dhiworth unn gwerthji. Y s teves peub a sagh leun a brenasow yn hy diwdhorn. Yma olow pawyow ki a-dreus an fordh a n gorsav, kepar ha gwriow blin yn pann gwynn. Yn karrgew hel an bluw, yma fleghes ow kwari y n ergh. Yma den-ergh war y hanter a y sav yn unn sorn. Yn-unn berthi kov a w mabses ow honan, y tallethav gogamma a w herdhans ha my owth ogashe dhe gornell an stret. Eylenn po diw hwath, y tardh pel-ergh rybov. Hwilas a wrav pols ha gwevya dhe n fleghes kyns es mones yn-mes a ga gwel. Nans yw lies blydhen y leveris un glowor koth dhymm bones ganso hunros a wel glan a-hys hag a- les an Nansow. Herwydh unn styr ytho dre hunros an gwas na yth esov ow kerdhes y n eur ma. Y hunros, rag nyns eus hwymmow an glowvaow dh aga gweles a-hys an Nans ma namoy. Yth o lowena dhe golonn an glowor na bones y vab ev heb diyskynna yn-dann dhor dh oberi gans an glow. Hwans y n jeva masrann an loworyon orth aga mebyon diank a n vresel erbynn meyn ha tewlder, rathes ha gassow y n downder. Mes ny vynna ev, na ny vynna nagonan omma, a dhegea an glowvaow ha skattya an Nansow. Yma tekter kosel y n strasow gwynn ha n ledrow kann. My a dremen ogas hanter our a-der deg mynysenn ow kerdhes yn-bann dhe n soedhva a welav enos war an run. Re fyllis meur a dus drehedhes an hwel hedhyw. Kepar ha n dus yw heb hwel, i a vynn gortos yn-dann do hedhyw. Yn-kosel hag yn-hebask, yma an Nans ma a y growedh kepar ha korf maylys yn bedhlenn wynn. Da y hwonn dell vydh an stretow ma leun a vywnans pan dheu an glaw, mes ny wra an welesigeth na teghi a w fenn. Hwedhel gans Jowann Richards Flogh Mar Hager Kynsa dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek Mis Est 1998ISBN Rager: gwel An Gannas 397 po 398 Chaptra Peswar Mis a holyas mis, ha bywnans o da lowr dhe Hanna. Yth esa meur a ober dhedhi, ha kowethyans hy modrep ha n dhew flogh a s lowenhas. Heb mar, hi a brederi pup-prys a-dro dhe n flogh, hag yn fenowgh yn kever Konan. Yn kynsa, nebes hwerow re bia hy prederow yn y gever, mes tamm ha tamm hi a dhallathas prederi yn fordh gen. Drog re bia ev dhedhi, heb mar, mes dell aswonnis hi yn ta, nyns o an kabel dhodho a y honan. Ev re ynnisa, gwir o henna, mes ny wrussa hi y skonya yn tien. Pandr a wrug ev leverel dhedhi? Res yw dhe dhen bos den.... Martesen. Mes res yw dhe venyn bos benyn ynwedh. Tamm ha tamm, Hanna a dhallathas prederi moy hweg yn kever Konan. Ha hi ow kul henna, moy ha moy y teuth y vinhwarth bryntin yn hy brys. Re an kentrevogesow o pur hweg dhedhi ha dhe Sara ynwedh. Meur hy bri re bia Sara seulabrys, ha lower an bobel a gemmeras Hanna ha y studh heb keredh, an pronter y ga mysk. Ny wre ev synsi bos da an hwarvedhyans, heb mar, mes den hweg o ev, ha konvedhes yn ta fatell yw poeth goes yowynk, treweythyow. Mes re an bobel o moy breusel. Dell leveris Mestres Trefos dhe n pronter, Divlas dres eghenn yw, A bronter, a nyns yw? Nyns eus onester mann dhedhi. Yn sur ni a dal hy gorra dhe-ves a n dre. A nyns os ta unnver genev? Ankombrys o an pronter. Wel, Mestres Trefos, yn-medh ev, Er... res yw dhyn ni kevenna Yesu ha Maria Magdalen, dell grysav. Dar! a grias an venyn. Hag ena hi a

6 An Gannas Niver hedhis. Yn hwir ny ylli hi leverel Kammdybi a wrug Yesu, heb mar, mes heb dhout henn o hy breus. Nevra ny ylli hi krysi Ev dhe vynnes leverel neppyth mar gammgryjyk. An pronter a besyas. Heb gras Duw, di yth en ni, yn-medh ev, yn kosel. Mestres Trefos a leveris Duw genes, A bronter, nebes mygyl, hag omdreylya rag mos tre. Yn sur, nyns eus res a ras Duw dhe worwitha benyn kepar ha my diworth pegh, a leveris hi dh y honan. Nyns eus edhomm a weres Duw dhe wul dhymmo vy gortos mas dell o usyes. Ny leveris an pronter travydh, mes ev re wodhvia an pyth esa yn hy brys. Ev a erviras bos res dhe bysi war Dhuw yn hy hever. Skant ny ylli ev amyttya an dra, mes dell heveli dhodho Hanna o an moyha onest a n dhiw anedha. Mis wosa mis. Hwevrer wosa Genver, yeyn ha glyb. Metheven poeth wosa Me mygyl. Mis Gortheren, hag y n vlydhen na, ha Hanna mar boes gans flogh, yth heveli dhedhi bos an poettha Gortheren a y bywnans. Ass esa hi ow hwansa le yeyn dhe bowes, ha dowr yeyn dhe worra war hy fas ha y gwarr. Chaptra 5 a vydh dyllys yn An Gannas mis-me Pols y n Howlsplann kevres gans Jeffrey Shaw Chaptra 3 Kyns nepell my a welsa pennsita an vro, San Jose hy hanow. Dhedhi drehevyansow arnowydh ha koth, poes an ayr a-dro gans ethenn hweg bleujennow a bup sort. Ass o meur ow hwans dhe weles moy! Ena, yma a-dro dhe hanter-milvil a dus ow triga. Nebes bras yn fordh ma rag an rann ma a n bys. Ha my ow kerdhes a-hys lies stret, lies tra my a welas. Y'ga mysk yth esen owth attendya orth an bennserneth, traow nowydh ha koth. Byttiwettha y tal dhymm amyttya bos gwell genev drehevyansow kottha an le, an re dhiworth termyn an drevesigoleth. An re ma a hevel bos moy nobyl aga gnas, gwriansow leun a istori hag a spyrys. Istori tus an vro, yth esa hwedhel dhe gettep penn anedha, sur ha sertan. Soweth, hedhyw y n jydh, ha devedhys moy rych an vro, yma tus, tus meur aga roweth, a dyb bos gwell gul kwit a'n bosow koth. Hag y'ga le, dell vynnons, gorra drehevyansow nowytha hag ughella. Poran dell vydh gwrys yn kemmys a leow dres an norvys. Yndellma, le a welir an pyth re beu ha gyllys nebes a hwedhel, a enev an vro. Mes yn pur dhevri, yma traow ha leow yw res aga gweles hag meur aga niver yns i dres henna. Yn kynsa, mos dhe dhiskudha meur a daklow yn gwithti kenedhlek a yllir, ny vern an jydh. Dres hemma, usi gwaridi pur vrav y semlant; hemm yw 'el Teatro Nacional' hag yn gis Spaynek y feu gwrys. Ha heb mar, dell yllir gwaytya yn bro gatholik, yma meur a benneglosyow dhe weles a benn dhe benn an bennsita. Meur aga niver ha mar veur aga thekter! Ha mars eus termyn lowr dhe'n tremenyas, y koedh dhodho tewlel mir orth nebes anedha. Rag bos tekka hwath gwel an sita yma kylgh a venydhyow a-dro dhedhi. Dhiworth stretow San Jose hy honan y hwelir lies sort a las, rann an menydhyow goherys aga ledrow gans gwydh, rannow erell may kevir gwigow ha trevow ha rannow erell, hwath, plansys gans koffi; dhe bub rann, ytho, liw glas dihaval. Mes ragov vy, prys o dhymm trovya an ostel may fien ow kortos. Ha kettoeth y'n gwrugavy, mos dhe weles nebes a'n sita my a wrug. Res yw perthi kov, byttegyns, ny goskis vy kammenn vyth dres an nosweyth kyns! Y feu re veur ow marth yn bro anaswonnys dhymm hag yn hwir, wosa myns a goffi evys genev kyns my dhe grambla y'n jynn-ebron ha dres an vyaj, dres henna, yn fordh vyth ny veuv ankombrys gans hwans dhe goska. Difun glan dell esen vy ny via tra orth ow lettya dhe vires nebes a'n sita ma. Ynwedh, a ny via tybyans da ragov my dhe rosya nebes dre San Jose ha my ow tiberth alemma ternos vyttin? Yn kynsa, my a welas bos gwell gans tus an sita bos yn-mes ha prag ny via yndellma pan vedha mar vrav an gewer, mar splann an howl? Hag yn tevri, pur vrav o an gewer an jydh na. Poran omma, yn San Jose, nevra ny vedha na re doemm na re yeyn an awel. Peub, po oggati, a vedha gwiskys herwydh an gis diwettha, dell waytya y weles yn neb le yn Statow Unys po yn Kanada. Yma an bys ow tos ha bos le y vraster, moy hevelep gisyow hag usyow an eyl vro orth hy ben, dell dhesevav. Ny vedha attendys orth dillas

7 An Gannas Niver hengovek marnas yn diskwedhyansow gwrys rag plesour ha didhan an dornysi, ha heb mar, yn leow pell pell dhe-ves war an pow. A-dro dhe annedhysi San Jose y honan y hyllir leverel bos aga semlans 'Spaynek' dre vras. Martesen hemma ny gevir koynt ha devedhys meur a'ga hendasow a Vro Spayn hy honan, nans yw termyn hir. Byttiwettha, dres an nownsegves kansblydhen y tothya nebes tus a Itali hag Almayn ynwedh. Hag i re dhothya, an re ma, dhe fondya bargenyow-tir a goffi po a vananas, dhe droes an menydhyow po a-hys aga ledrow. Bys yn jydh hedhyw ni a wel hwath an kemmysk a dus ma ha froeth aga lavur. Pennvro a-dhiworth Kevin Knox Nans yw deg blydhen, my a vovyas dhe Sir Benfro (Pembrokeshire yn Sowsnek ha Pennvro yn Kernewek) dhe driga wosa termyn yn Aberystwyth ha Kardydh. Ranndir meur dhe les yw Sir Benfro ha da via genev vy ranna nebes a m tybyansow yn hy hever genowgh hwi. Kernow ha Sir Benfro yw pur haval. An trethow splann, an balores, an istori keltek ha n glaw heb mar ha nyns yw an eyl mar bell a y ben yn hwir a- dreus an mor. Pow a dhiw yeth yw Sir Benfro ynwedh; an Soth, dre vras, ow kewsel Sowsnek ha n Gledhbarth ow kewsel Kembrek. Erbynn hedhyw nyns yw hemma mar gler hag yma skolyow Kembrek aga yeth yn pub rann an le. Rannyeth an Gledhbarth yw meur dhe les. Pan vovyas vy yn kynsa le, kales o konvedhes tus an vro. Yth esa Kembrek savonek yn unnik genev ha nyns o haval orth rannyeth Sir Benfro. Yma diffrans leveryans omma. Geryow avel oes ( eus yn Kernewek) vydh leverys avel wes ; coed (koes) avel cwed. Neppyth arall pur goynt yw an tuedh a dus koth dhe geskewsel y n tressa person an verb yn le ty ha hwi. Ytho, keskows avel: Hykka: Fatla genes Jack? Jack: Pur dha meur ras dhis. Os ta parys mos dhe n diwotti? Hykka: Ov sur. a dheu ha bos: Hykka: Fatla ganso Jack? Jack: Pur dha meur ras dhodho. Yw ev parys mos dhe n diwotti? Hikka: Ov sur. Koynt ha splann. Yma traow yn Kembrek Sir Benfro arta gans aga hevelepter yn Kernewek ynwedh. Yn Kembrek, dre vras a-hys an pow, kevys vydh an form gât po giât rag yet. Mes yn Sir Benfro an ger yw iet gans an keth leveryans ages an form Kernewek. Kevys vydh pwrnu/pernu/pyrnu rag prynu ( prena ) gans an keth verb avel yn Kernewek diwedhes perna. Hemm yw henwys metathesis (po treusworrans). An ger a n moyha didheurek y n rannyeth, y m breus vy, yw beidr/feidr. Styr an ger ma yw bownder bargen tir. Martesen yma kevrenn yntra an dhew beidr/bownder. Ny wonn. Martesen y hwoer redyer An Gannas moy yn y gever. Da via genev vy godhvos yn hwir. Tristan skrifys gans Mary Sutcliffe Nans yw hirneth, pan o Margh myghtern a Gernow, Rivalen, myghtern a Lyonesse a glywas a ravnoryon owth omsettya war Gernow. Ytho Rivalen a vyajyas rag gweres Margh dhe rydhhe Kernow a eskerens. Ha Rivalen ow kodriga yn lys Margh, ev a vetyas gans pennseviges Blanchefleur, hwoer Margh, hag i a garas an eyl y gila. Margh o pur synsys dhe Rivalen, ha gans lowena y ros y hwoer dhodho yn demmedhyans. Rivalen ha Blanchefleur a veu demmedhys yn Dintagell ha triga ena berr dermyn, mes y teuth nowodhow an eskar koth, Dug Morgan, dhe omsettya war Lyonesse. Ytho Rivalen ha Blanchfleur, gans nebes marghogyon a Gernow a dhehwelis dhe-dre. Rivalen a asas Blanchefleur, neb esa gans flogh, yn y gastell a Ganoel, yn-dann with y rennyas, Rohalt. Dres nebes misyow, Rivalen a dhefendyas y bow erbynn Dug Morgan, ha Blanchefleur a wortas yn Kanoel, mes ena y teuth nowodhow drog: Rivalen re bia ledhys yn kontrewaytyans. Fethys gans anken o Blanchefleur hag yth esa hi ow tos ha bos gwann. Kyns nebes dydhyow hy baban a veu genys. Hi a lagattas warnodho ha leverel, Maw byghan, marow yw dha das, ha dha vamm yw an trista yn mysk an arloedhesow. Yn tristans ty re dheuth y n bys hag ytho dha hanow a vydh Tristan, flogh tristans. Yn skon y ferwis Blanchefleur ha Rohalt a veythras Tristan yn mysk y fleghes y honan, ma na dhiskuttha Dug Morgan y vos mab Rivalen. Rohalt a adhyskas Tristan yn oll an artow yw res dhe varghogyon aga godhvos:

8 An Gannas Niver devnydh a gledha ha lons, kasa gowyow ha kollenwel ambosow. Rohalt a n karas avel mab, mes ev a berthi kov pup-prys bos Tristan mab y arloedh kyns, Rivalen. Mes y hwarva unn jydh, pan o Tristan pymthek bloedh, may hwoelyas gorhel estren y n porth. An varners a dhiskwedhas aga gwara degys dhiworth an Howldrehevel, kwethow a owrlin ha tegennow a dhans-olifans. An dus a omguntellas oll a-dro. Ha Tristan ha y dhew goweth ow mires orth an gwara, an marner estren a leveris dhedha, Deun a-bervedh, arlydhi. Ni a gan beus gwella traow y n gorhel. Tristan ha y gowetha a n holyas war an gorhel hag yn-dann an flour dhe n kabynn. Hware, war an kay, an varners a fardellas an gwara ha n dus teythyek a wandras dhe-ves. Yn-dann an flour, bagas a varners a omsettyas war an yonkers, aga helmi ha ga herdhya y n kabynn. War an flour, an kapten a erghis y vayni dhe settya an goelyow ha n gorhel a dhibarthas kyns denvyth dhe vedra bos an yonkers gyllys. An kapten a vinhwarthas, Ni a wra kavoes pris da rag an gethyon ma, ev a leveris gans krefni. An yonkers a wynnis gans aga rawyow mes kelmys stroeth ens i ha ny yllens i garma rag gweres. Gorthugherweyth, an kapten a dheuth y n kabynn, hag erghi may feu an brisners digelmys ha res bara ha dowr. Res yw dhyn aga gwitha yn yeghes da bys pan y s gwerthyn ni y n marghasvaow sarsynek, ev a leveris, ow minhwerthin yn fel. Ny wre ta kavoes gwayn dhiworth dha vileni, ty drogpolat, yn-medh Tristan. Serrys yw an dhuwow genes hag i a wra dha gessydhya. Mir orth an kolen ow skrynkya, yn-medh an kapten ow krysla, mes dout yeyn a settyas dalghenn yn y golonn. An nos na y trehevis annawel euthek. Du o an ebron, yn ughel y hwrommyas an daran; lughesenn a weskis gwern jyf an gorhel ha n mordonnow gwyls a dhinewis yn livow war an flour. An varners a vollethis orth Tristan ha y gowetha. Nebes anedha a bysis an kapten dh aga thewlel y n mor awos aga bos anfeus. Mes an kapten a borthas kov a eryow Tristan yn kever kessydhyans Duw, pan asons i an porth. Ev a erghis may feu an brisners hembrenkys war an flour. Beudh i! Beudh i! a grias unn den. Tristan a leveris, Mar y gan beutthewgh hwi, y fiewgh beudhys agas honan! Own bras a sesyas an kapten. My re erviras agas treusperthi dhe n porth nessa ha gas tira ena, a leveris an kapten, hag erghis y vayni dhe dhyghtya yn ta an yonkers. Hag i ow lywyas dhe n gledhbarth, an gwyns a lehas ha n mor eth ha bos kompessa. Pan welsons i an morrep, an varners a iselhas skath ha roevya an yonkers war-dir. I a diras yn porth kul. Oll a-dro y sevis alsyow serth ha kowrek ha war dopp an penn-tir, yth esa kastell krev. An yonkers a gramblas a-dhiwar treth a-hys hyns karnek ha deantell. A-dhesempis, lev garow a armas, Estrenyon, piw owgh hwi? Nebes soudoryon re omdhiskwedhsa dhiworth a-dhelergh kerregi. A-ble y teuthewgh hwi? A-dhiworth Lyonesse, yn-medh Tristan. Anervys on ni. Res yw dhywgh mos dh agan arloedh. Martesen aspioryon owgh, yn-medh an kynsa den hag i a veu sesys ha draylys dhe n kastell avel kethyon. I a veu tennys a-bervedh y n hel vras, leun a dus. Yth esa fest brav ow hwarvos, gwesyon ow toen tallyours bras a gig rostys, ilewydhyon ow telynnya ha tan splann ow tewi y n oeles. An yonkers a veu herdhys dh ga dewlin a-dherag an Voes Ughel. Ena yth esedhas den hir ha teg. Myghtern Margh a Gernow ov vy, ev a leveris yn maner jentyl. Piw owgh hwi? Tremenysi a- dhiworth Lyonesse on ni, a worthybis Tristan, mes an hager awel a gan tewlis war dha arvor. Gorlybys yth o Tristan ha y gowetha, yeyn, nownek ha skwith, ha Margh a gemmeras pita orta. Margh a yllis gweles nag ens i saw mebyon. Yn surredi, yma edhomm dhywgh a voes ha powes, ev a leveris. Wolkomm yw estrenyon yn Kernow. Gans arghasow an myghtern, an wesyon a dhug dhedha an gwella a voes ha gwin. Ha n wledh ow pesya an delynn a veu passyes a-dro dhe n westoryon hag oll a wodhya gul henna a delynnyas ha kana. Pan o torn an yonkers, Tristan a gemmeras an delynn. Ev a dewis kan hengovek a Gernow neb re bia meurgerys yn Lyonesse. Yn konnik ev a sonas an delynn. Hweg o an melodi; kler ha teg o y lev. Didhenys yn ta o Margh hag y lyswesyon hag oll an dus gans an kenys. Margh a elwis Tristan dhe n Voes Ughel ha leverel, Dha lev a dhre delit yn ow holonn. Arbenniger avel ilewydh osta. Pyth yw dha hanow, a Vab? Tristan yw ow hanow, a worthybis an maw, ha my a driga oll ow bywnans yn chi Rohalt, rennyas myghtern a Lyonesse. Pan glywas Margh an geryow ma, ev a stroethas Tristan ha leverel, Yn sur, ty yw mab ow hwoer, Blanchefleur, hag ow noy. Pur lowen ov vy dhe th tynnerghi. Gorta omma genev yn ow lys.

9 An Gannas Niver Tristan a worthybis, Gans lowena my a vynn servya dhis, Arloedh, avel dha vynstral, dha helghor ha dha vreselyer. Ytho, dres teyr blydhen, Tristan a driga yn lys Margh y n kastell Dintagell ha n myghtern a n dyghtya gans meur a favour. Yth esa Tristan gans Margh y n breuslys, y n helgh hag y n fest. Wosa teyr vlydhen, y teuth gorhel dhiworth Iwerdhon gans kannasow hembrenkys gans breselyer a vri, den kowrek, gwiskys yn gwiskhorn dewynnek, Morholt y hanow. I re dhothya dhe jalenjya trubyt a dhegoedhva dhe n myghtern a Iwerdhon, dell lavarsons i. Drefenn na veu akwitys dres nebes blydhynyow, yn-medh Morholt, my a wra kemmeres dhe-ves ynwedh tri hans maw ha tri hans mowes avel kethyon. Mar neghowgh hwi agan trubyt laghel, res yw dhywgh dannvon kampyer dhe vatalyas orthiv. Hag ev a dewlis y vanek war an leur a-dherag an myghtern Margh. Pur hir ha pur grev o Morholt ha y er-da re lesas dres oll Breten Veur. Ny vynna marghek vyth yn lys Margh degemmeres y jalenj. Ena Tristan a hirgammas yn-rag ha drehevel an manek. Margh hag oll y lyswesyon a assayas perswadya Tristan dhe hepkorr an omladh mes ev a dhasleveris, My a ressevas an chalenj. Dyghtys o an vatel war ynys kernhwili, ma nag esa den marnas Tristan ha Morholt. Pan dhehwelsons i war an ynys, Morholt a gelmis y skath gans hy goel glasrudh dhe stokk, mes Tristan a herdhyas dhe-ves y skath, ow leverel, Ny wra saw onan ahanan diberth dhiworth an ynys ma. I a vatalyas termyn hir ha na an eyl na y gila ny waynyas les. Ena Morholt a sesyas y dhagyer hag, ow koheles Tristan frapp gans y gledha, Morholt a n gweskis yn y vordhos le mayth esa aswa vyghan yn y wiskhorn. Ena Tristan a ros dhe benn Morholt strekys mar gevoethek may folsas ev basnett Morholt ha Morholt a verwis kettoeth ha n ger. An skyrrenn a gledha Tristan o gesys yn krogen Morholt. Morholt ow patalyas erbynn Tristan Pan dhehwelis skath Morholt dhe n arvor, yth esa kri ughel a ahwer dhiworth an Gernowyon mes, ha n skath ow nesa, an dus a welas Tristan ow lywya. Ena yth esa heudhder bras. An Wydhyli a dhug korf aga hampyer Morholt a-bervedh y ga gorhel ha dehweles dhe n porth, Whitehaven y hanow, yn Iwerdhon. Byttegyns, pur glav o Tristan. Dagyer Morholt a veu sedhys yn venim. Nyns o possybyl dhe yaghhe y woli ha Tristan eth ha bos lakka ha lakka. Ogas dhe vernans o ev. Wor tiwedh, Tristan a bysis an Myghtern Margh dh y worra a y worwedh yn skath ha dh y dhannvon yn-mes dhe n mor dhe verwel. Wosa termyn hir ha moy a bysadow, Margh a grontyas y vodh. Ytho, an gwynsow ha n mordonnow a n dug dres nebes dydhyow bys pan dhrehedhas an skath morrep Iwerdhon. Nebes pyskadoryon a gavas Tristan, yn fyw hwath, hag i a n dug dhe n porth. An keth porth o Whitehaven, may fia Morholt ynkleudhys. Arloedhes an vro na o Ysolt an Wynn, nith Morholt. Skentel o hi yn medhegneth ha pystri. Hi a dhyghtyas goli Tristan ha trovya ynno venim, mes hi a aswonnis an gorthwenon ha hi a n yaghhas. Tamm ha tamm, Tristan a grevhas mes kyns y vos krev lowr dhe gewsel, ev a gonvedhas bos Ysolt nith Morholt. Ytho, diwettha, pan dhervynnas hi y hanow, ev a worthybis Tantris. Ev a grassa dhedhi mes a-wosa, yn-dann gel, pan o ev krev lowr, yn skon ev a wrug trumach war worhel ow koelya a- dreus an mor dhe Gernow ha lys Margh. Ena ev a veu dynnerghys gans lowena vras. Notennow Kampoellys yw Tristan yn bardhonek gans Thomas y n lys Sowsnek a-dro dhe n vlydhen 1150; gans Eilhart von Oberge yn Almayn a-dro dhe n vlydhen 1170; ha Beroul yn Normandy a-dro dhe n vlydhen Nebes skoloryon a dyb Tristan dhe vos Drust, mab Talorc, myghtern a Alban a-dro dhe n vlydhen 780, mes an verdh dhiwettha a settyas an hwedhel yn Kernow awos men Tristan ryb Kastell Dor. Gwiasva KDL Par dell veu dyllys yn An Gannas 399, mis-meurth, yma gwiasva nowydh dhe Gernewek Dre Lyther. Omma an ordenor, Roger Garside a styr an savla a- lemmyn: Kernewek dre Lyther (KDL) a n jeves gwiasva nowydh (gans KDL yn lytherennow bras). KDL a veder orth pareusi studhyoryon rag apposyansow Kesva an Taves Kernewek. Rynnys yw

10 An Gannas Niver an steus yn diw rann veur 1a Gradh, ha 2a/3a Gradh. Yn keworransel y hyll KDL pareusi studhyoryon rag an 4a Gradh, an ughella nivel a apposyans. Y kevir y n wiasva nowydh pub dyskans ha restrenn son hag yw res. An steus ma a veu dallethys may hallo dyski Kernewek tus hag yw ragdha kales po analladow mos dhe glass yn fenowgh. Studhyoryon a drig yn Kernow, rannow erell a Europa ha pella dhe-ves, yn arbennik yn Ostrali. Appoyntys yw dyskador rag pub studhyer. Esya yw hemma awos devedhyans an kesroesweyth drefenn bos der e-bost keskomunyans gans an dyskador rag an brassa rann a studhyoryon. Mes hwath y hyllir kowlwul an steus dre baper, pluvenn ha post hengovek mars yw henna gwiw. Yn-mysk an moy ages 300 studhyer re omrolyas a-dhia 1983, lies re beu sewen yn onan po moy a apposyansow an Gesva, ha 32 re dhrehedhas an ughella gradh mayth ethons ha bos Berdh an Orsedh. Rag ensampel, y n vlydhen usi passyes eth studhyer a dhallathas an steus ha pymp a sewenas yn apposyansow. Gans KDL studhyoryon a dhyght an steus herwydh toeth yw gwiw dhedha. Skrifys veu an steus gans Ray Edwards, dyskador galwesik a yethow, wosa gorholedh dhiworth Kesva an Taves Kernewek. Yn 1983 an Gesva a bysis orto ordena steus postel may hylli studhya an yeth tus na yllons mos dhe glass, yn arbennik an re na na driga yn Kernow. A-dhia ena moy ages 300 studhyer re omrolyas yn rannow divers a n bys ha steus an kynsa gradh re beu treylys yn Bretonek ha Chekk. Nebes tus a studhya kyns gans Ray a s teves rann jyf yn dasserghyans an yeth, nebes avel dyskadoryon KDL. Ytho, deus ha mir orth an wiasva assay an kynsa dyskans martesen, hag yn skon y hwredh konvedhes fatell ober an steus! Servis Pask Eglos an bluw Egloskrowenn dy Sul an 11 ves a vis-ebrel 2010 dhe 3 eur. Pella derivadow: Rev Brian Coombes, An Bennseythun An Bennseythun Gernewek 2010 a vydh synsys ynter an 9 ves ha n 11 ves a vis-ebrel yn Tewynn Bleustra. Pella derivadow a-dhiworth Skrifennyas an Kowethas, Tim Hambly, trigva folenn 16. Dihares Dyllans An Gannas mis-meurth a dhug an niver kamm, 398 yn le 399. Ytho, an dyllans ma yw an 400 ves. Nawbedrek A yll ta dismygi an ger a naw lytherenn? Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yll ta kavoes, res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger. K A R A L I S E K Gorthyp mis-meurth: framweyth Skolyow Meythrin Yma ordenoryon an Skol Veythrin Kammbronn ow hwilas Kernewgoryon freth dhe dhos dhe weres gans an klassow myttinweyth an Sadorn. Dannvon dhe: ow leverel py dydhyow Sadorn a via gwell.

11 An Gannas Niver Lyther a Gembra a-dhiworth Tim Saunders A-dal an Kastell yn kres Kardydh yma ow arghantti vy. Arghantti Ryel Alban a biw an drehevyans, ha ni oll a biw Arghantti Ryel Alban. Rag henna, dha arghantti jy yth yw, a lennor ker. Mes yth o an le na sans dhe Gernowyon y n Oesow Kres. Hedhyw ytho yma hogennji Kernewek le es kanslath a-ves, mes ny vern henna dhe n acheson ma. Omma, y n hen amser, yth esa Chapel Pyran Sans. Tyller byghan lowr yth o Kardydh y n hen amser, gans mil a drigoryon dhe wella oll. Mes re dhrehedhsa bri ha geryans Pyran omma. Hynsyow an mor o n hynsyow an gwella dhe n termyn na. War an re na y tremenas dyskyblyon ha gordhysi Pyran, yn unn dhri y vri omma. Hag omma yth esa lowr anedha rag drehevel chapel byghan, yntra n Kastell ha n Odyans 4. Mes war hynsyow an tir ha n ayr y fydh studhyoryon ow trehedhes Kardydh y gan termyn ni. Hag yn mysk an broyow neb a vydh ow tannvon studhyoryon omma yma Kernow. Nans yw kwartron kansblydhen y kevis vy galow dhe gewsel dhe Gowethas Studhyoryon Kernow yn Kardydh. Dygoel Byran o an acheson, hag y n stevell na y n kollji yth esa bagas bras a dus yowynk yn leun lowena ha nell. Gwaytyans y m beus govenek down, yn gwiryonedh my dhe leverel an traow ewn. Y leveris dhe n bagas na hwedhel Pyran, agan mordardher kynsa. Y ris vy dhedha tamm gwlaskerensa, tamm hwerthin, ha temmigow flows ha furnedh. Mes ny yllyn vy omwitha rag kampoella prevyansow tus bal agan termyn ni. An jydh kyns ytho, re geskerdhsa gloworyon Kembra yn-tro dhe n hwel wosa strivya hag omladh erbynn Margaret Thatcher ha y servysi, ha wosa 4 an burjesti kot trayturi ha kowardi noeth gans Neil Kinnock ha n Strollas Lavur. Yn sur, y n medhis vy, yma ertach brav ha bryntin gans tus bal, mes ny goedh dhyn jammes ankevi kostow an kethsam ertach na. Yn kortes y hwoslowsons orthiv hag yn kuv, ha prena banna po dew dhymm y n diwotti a-wosa. Ha seyth blydhen wosa henna y kevis vy galow hwath. Dhe ri areth yn Kynyow Dygoel Byran dhe Borth Dewynn Pleustri y feuv gelwys, a-ban na ylli ow howeth koth Paul Laity dones. (Ott istor ow bywnans herwydh unn styr, yn unn gewsel yn le tus well.) Yn kever Lagha an Stenoryon y kewsis, yn unn wormola furnedh ha kadarnder an dus kyns neb a wrug oberi ha gul bel rag gorra gwir ha breus yntra tus. Laurie Climo a m gorras di yn y garr-tan. Ni ha Davyth Hicks eth warbarth dhe wodriga yn gwinlann Pawl Dunbar dhe Lyskerrys. Gorthugher brav, may feu lavarow krev ha goslowes diwysyk. Y prederen vy a w thas, neb a ros dhymm kerensa orth an traow oll ma, ha neb esa war hyns an gwiryonedh nans o nebes misyow erbynn an prys na. Y prederen vy a unn dro may tremenis vy seythun ow rosya a barkkonsel byghan dhe bark-konsel byghan, yn unn woslowes orth sorr ha govenek tus bal ha tus an tir, tus yn hwel ha tus hebdho. Ha wosa an areth y feu lies kan ha lies pinta. Brav, ha braffa es brav, o bones yn mysk an gowetha an nosweyth na. Ny woehyn mann bones ow bywnans warvyn sklynkya yn-mes a rewl. Yn kosel y hwrussyn ni omma solempnya Dygoel Byran. A-ban ny gan beu gwin Kernewek, y prenas Ceri diw gostrellas a gorev yn gwerthji an gornell, ha ga libel ow tiskwedhes Pyran yn-dann vordardha war y venalter. Y tybrsyn ni tesenn-safron a n hogennji na yn kres an sita. Y hwoslowsyn ni orth Dalla, Tan ha Dowr, Keur Mebyon Nanskersi, ha Kanow Flehes. Wosa gorra Meirion y n gweli, y firis vy orth lyvenn darvosow Termyn Pyran. Lowen en ow kweles kemmys a dhidhander ha festow ha solempnyansow dell vydh y gan dydhyow ni. Ny vydh peryll namoy ankevi Pyran, na n pyth usi ganso dh y leverel dhyn ni hedhyw. Da yw kevennow, ha brav yw didhanderow: didhan yw aga frevi dhe n termyn ma y n vlydhen. Bardhas 6 a vydh dyllys mis-me awos fowt a spas an mis ma

12 An Gannas Niver Pedrek Geryow Y n pedrek geryow dhe-woeles y fydh kevys yn Kernewek henwyn 20 pysk po pysk krogenyek. Aga henwyn Sowsnek yw diskwedhys yn-dann an pedrek rag gweres. A P G A R E K M O R G I M E S K E L O Y E N W S O B H A K E G H E K R K R E E R O N L T A B E A V R R L K E O A G R N N A Y N E L S Y L L I B K N N E Y Y T J E I T L E A N N T S I N K S H T R G O N H E T A L V E R R H B R E N N I K Y L U D L E F G O L E G E S T A B A R V U S L E Y T H M An henwyn Sowsnek yw: cod flounder lobster roach crab garfish mackerel salmon cockles harbour-crab monkfish sardine dogfish ling mussels skate eel limpets ray trout Rag pella gweres y hyllir mires y n Gerlyver Meur. Gorthybow: barvus, kanker, koklys, morgi, sylli, leyth, garek, peberynn, lenes, brennik, legest, brothel, morvanagh, meskel, karleyth, talek, eghek, hernenn, talverr, truth.

13 An Gannas Niver Krowseryow Mis-Ebrel gans Ray Edwards a-dreus: 1. Neppyth pur dhrog (3) 3. A-dhesempis (5) 6. Toell (3) 8. Uskis (5) 9. Liw owr (5) 10. Dos erbynn (5) 11. Yeth (5) 13. Hwansek dhe dhybri (6) 14. Dregynn (6) 16. Goethus (5) 19. Kantol (5) 21. Fia (5) 22. Neb a with daves po gwarthek (5) 24. Bos, amser moy es perfeyth, gans treylyans (3) 25. An mis ma (5) 26. yw henna tek! (3) war-nans: Skeusenn a Gernow 1. Kres (BM 2499) (3) 2. Hewel (5) 3. Sywya (5) 4. Rann gales an korf (6) 5. Post tredanek (5) 6. Gul, kynsa person (5) 7. A Jowann yn medhons-i, yma kales dhyn (JCH 30) (3) 10. Pur vyghan (5) 12. Gweres (5) 15. Den yowynk (6) 17. Gul war-lergh arghadow (5) 18. Afina (5) 19. Pur dhrog (5) 20. Gul drog (5) 21. Hwar (3) 23. Vil (3) Gorthybow dhe n krowseryow mis Meurth Tewynn Pleustri, tyller an Bennseythun Gernewek Gwel ayrel splann an arvor teg a-hys Kernow Gledh.

14 An Gannas Niver Tros an Bys Bras gans Tony Snell Ysrael ha SUA: Kolmow Kisys Y n yeth Yedhowek yma unn ger perfeyth rag deskrifa neb unn diskleryans, dyllys yn euthyk drog prys, gans an governans Ysraeli yn-dann Benyamin Netanyahu, a-varr y n mis Meurth ma. Disklerys veu an towlow Ysraeli rag drehevel 1600 chi nowydh yn Ramat Shlomo, unn pastell-vro yn tiredh Palestinek goryskynnys gans Ysrael, yn Yerusalem Est. An ger yw chutzpah, ha ganso an styr bolder diveth. Ny vedhav vy profya ger Kernewek rag hemma: ger unnik ha drudh ywa, ha menowgh y hwelir skriforyon yn yethow Europek erell owth usya an ger ma heb assaya y dreylya yn-mes a Yedhowek. Yn tevri, assaya y dreylya yn-mes a Yedhowek a via chutzpah, pur ha sempel. Lemmyn res yw displegya pyrag y feu breusys an diskleryans na yn arvedhenn apert. ARVEDHENN HAGER BALGH Is-President an SUA, Joe Biden, eth yn Ysrael ha ganso an govenek a dhalleth dadhlow, ynter kannasow Ysraeli ha Palestinek, tu hag akordyans a- barth kres. Saw termyn berr wosa devedhyans Biden yn Ysrael, an menystrans pervedhel a dhiskleryas an towlow rag drehevel an chiow nowydh yn Yersualem Est. Ha hemma a hwarva namoy ages nebes ouryow wosa Biden dhe brofya skoedhyans krev dhe wovernans Netanyahu. Ytho an diskleryans ma a veu gwelys avel uvelheans rag an SUA, kyn leveris Ysrael na veu hemma tewlys avel fias 5 tu ha n SUA. Saw an kisyans re bia gwres, ow tistrui pub govenek a dhastalleth dadhelva. Yn gorthyp nerthek ha serrys, Biden a dhampnyas an ervirans, yn unn leverel dell wrussa disevel an koelans hag ev ow hwilas y fastya. Y n media Yraeli derivys veu lavar Michael Oren, lyskannas Ysrael dhe n SUA: "Yma kolmow Ysrael gans an SUA y n gwettha barras a-dhia barras a vraster istorek." Termynn berr a-wosa, Binyamin Netanyahu, owth arethya yn Senedh Ysrael, a vedhas an profyans na wrussa an towlow rag trevesigethow yn Yerusalem Est pystiga trigoryon Balestinek an sita. Soedhogyon an SUA re ynnisa kyns Ysrael dhe dhasprederi y dowlow tromm rag drehevel 1600 chi y n kwartron goryskynnys, wosa aga bos deskrifys gans unn gwereser ogas dhe Obama avel despit dhe n SUA hag a allsa domhwel gweythresow a-barth kres y n Est Kres. Netanyahu a dhiharas awos derivas an towlow yn termyn pan esa Joe Biden yn Ysrael, 5 fias, +ow, act of defiance, snub hag yn medh ev, "Y kommendyav goheles kelli omborth, hag omdhiserri." An geryow ma a veu degemmerys, gans arvreusysi, avel balghder ughel. Yn The Guardian, Jonathan Freeland a skrifas: "Pupprys y lever Netanyahu dell ywa gwiryon a-barth kres, saw nevra ny hepkorr ev unn veusva." DYDH SORR Y n Hen Sita a Yerusalem, unn solempnita Yedhowek a hwarva pan veu dasigerys an synaga Hurva ha re bia deges dres 62 blydhen. Hemm yw onan a n sanssa leow y n kryjyans an Yedhewon. Yma an synaga ma ogas dhe n mosk Al- Aqsa, namoy ages 700 meter pell anodho, hag yw an tressa a n sanssa leow yn kryjyans Islam. Otta dhyn desedhans apert rag gorthenebyans konneryek. A-dro dhe 3,000 soedhek a n kreslu Ysraeli re bia gorrys yn Yerusalem Est hag yn trevow nes. Orth lies a dus y feu difennys a entra y n Hen Sita. Ny n jevo neb gour Palestinek ha ganso le ages 50 bloedh kummyas a entra y n Mosk Al-Aqsa. Kressya re wrussa sorr an Balestinysi wosa Ysrael dhe dherivas towlow rag y ertach kenedhlek hag a syns dew dyller sakrys y n Lann West. Wosa gorholedh a vagasow Palestinek rag dydh sorr, Palestinysi yn protestyansow freudhek a dheuth erbynn an kreslu Ysraeli yn diw rann a

15 An Gannas Niver Yerusalem Est. Palestinysi a dewlis meyn orth an kreslu hag a worthybis gans greunasennow-basa 6, pellennow-blin 7, ha gassdagrow 8. Lies huni a veu pystigys y n freudhow ma. HWILAS DIFEUDHI AN TRETHES Nebes soedhogow yn governans Ysrael a assayas koselhe an sorr hag a sywyas. Isaac Herzog, menyster a-barth sewena, a brofyas geryow keudhesik: "Res yw dhyn meneges agan diharesow awos an kammwonis sevur ma." Saw kales yw krysi dhe n protestyansow a wiryonses profys gans mensyter pervedhel, Eli Yishai, hag yw penn an parti kryjyk Shas, yn kesgovernans Netanyahu; ha nyns usi ev ow skoedhya attentys an SUA rag drehevel akordyans gans an Balestinysi a-barth kres ha n medras troha fondya dew stat. Yn medh Yishai: "Dhe wir nyns o neb mynnas a vrosa nagonan, hag yn tevri [neb mynnas] a dhos ha pystiga is-president an SUA." Yn mis Gwynngala warlyna Barack Obama, President SUA, a veu ankombrys pan fallas y dowlow rag dastalleth dadhlow a-barth kres ynter an dhew barti. Lemmyn ervirys yw an Chi Gwynn na hwarvydh moethow a n par ma unnweyth arta. Wosa Biden dhe dhehweles dhe n SUA, ervirys veu ynnia Netanyahu yn trewesi dhe hepkorr an towlow rag an trevesigethow nowydh. Herwydh derivadow yn The 6 greunasenn-vasa, +ow-basa, stun grenade 7 pellenn-vlin, pellennow-blin, rubber bullet 8 gass-dagrow, teargas Guardian, President Obama o kannboeth awos sorr. Boghes marth: y soedhogyon re spensa unn vlydhen dhien ow tesedha an diwettha dadhlow. I re dhidaklasa aga gorholedh rag astel dien an drehevyans yn Yerusalem, hag yn le henna, i re wovynnsa astel dres deg mis. An kolmow politek ynter Ysrael ha SUA re bia krev dres termyn hir, ha fest poesek yw aga mentena a-barth faster y n Est Kres. Kensedh 9 nerthek pro-ysraeli yma yn Washington, hag y n pols ma, dell hevel, yma Netanyahu ow fydhya nevra na wra President Obama erya an kensedh galloesek ma. PERYLLOW EFANNA, DARGENYS DRES TERMYN HIR Yn kres mis Genver hevlyna, bagas a bennsoedhogyon veselek a CENTCOM SUA a ros gwarnyans dhe gaderyer an bennow-staf 10 y n Pentagon, yn kever an kontradians Ysraeli-Palestinek. Dannvenys re bia an bagas ma gans General David Petraeus, kaslywydh luyow SUA y n Est Kres, rag poesleva y brederow ev a-dro dhe fowt avonsyans y n ober rag digelmi an gudynn. Dell dherivis an bagas, ow tevi yth esa aswonnvos yn mysk gwlesigyon Arab na n jevo an SUA an galloes rag sevel orth Ysrael; hag yth esa lies anedha ow kelli fydhyans yn ambosow Amerikan; hag yth esa gorthter Ysraeli y n kontradians Ysraeli-Palestinek ow peryllya roweth an SUA y n ranndir. 9 kensedh, lobby (politegell) 10 pennow-staf, chiefs of staff Yn mis Kevardhu warlyna eseli an bagas re wrussa vyaj a- dro y n ranndir, ha dell leveris unn soedhek a n Pentagon, "Yn pub le mayth ethons i, orth aga uvelhe yth esa an messaj": gwann yth hevel Amerika, ha dres henna, yma hy roweth breselek "ow pos eskniys." Ha lemmyn, yn kres mis Meurth, Petraeus re leveris yn trewesi a-dherag unn kessedhek y n Senedh. Ev a dheskrifas effeyth kowrek an strivyansow Ysraeli-Palestinek, heb digolm vydh, orth oberansow luyow Amerikan yn broyow Muslim, kyns oll Irak hag Afghanistan. Yn sywyans a henna, unn elvenn boesek dell yw, yma Washington ow tyllo gorholedh orth Ysrael may hwrello hepkorr an towlow rag drehevel an chiow nowydh yn Ramat Shlomo; ha pella, may hwrello neb dadhlow mos didro dhe n daldraow selvenel ynter Ysrael ha n Awtorita Palestinek; hag yn mysk an re ma, savla an sita Yerusalem y honan. KAMPOELLOW The Independent, 15 a vis Meurth, Bruce Anderson, Obama has failed to bring peace to the Middle East. The Independent, 18 a vis Meurth, Rupert Cornwell Obama won t restrain Israel - he can t. The Independent, 18 a vis Meurth, Donald Macintyre, Inside the town that will test Obama to the limit. The Independent, 19 a vis Meurth, Editorial, Barack Obama should keep the pressure on Israel. The Week, 20 a vis Meurth, Israel defies Obama a vis Meurth, Bibi s snub to Biden may backfire. east, 17 a vis Meurth. An Gannas 400

16 An Gannas Niver An Gannas Kowethas an Yeth Kernewek An Gannas ISSN X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog, 2 Cook Court, Latchbrook, Essa, Kernow PL12 4UE Kost an ragpren yw 15 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek An pennskrifer Graham Sandercock, trigva a-ugh, yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dh aga dyllo po der e.bost: staffsandercockg@devonportboys.plymouth.sch.uk Pryntyes yn Kernow gans Stuprint, Lyskerrys. Kesva an Taves Kernewek: trigvaow Skrifennyades: Maureen Pierce, 16 Fordh Trelawney, Kelliwik/Callington, Kernow, PL17 7EE; ; e.bost: mpiercekernow@btinternet.com Gwerthow: Jori Ansell, 65 Churchtown, Gwynnyer, Heyl, Kernow, TR27 5JL; faks ha ; e.bost: jori.ansell@tiscali.co.uk Kernewek Dre Lyther: gwiasva: Ordenor: Roger Bailey e.bost: kernewekdrelyther@hotmail.co.uk Gwiasva: Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys, niver Soedhogyon 2010 yw: o o o o o o o o Kaderyores: Loveday Jenkin, Pennti Tremeyyn, Pras an Bibell, Kammbronn TR14 9PH; e.bost loveday.jenkin@googl .com Skrifennyas: Tim Hambly, 12 Stret an Duk, Lannstefan Wartha, Kernow, PL15 8HD e.bost skrifennyas@btinternet.com Alhwedhores: Koreen Twydell e.bost: koreen@koreen3.orangehome.co.uk Eseli an Konsel: Jan Edmondson; Steve Harris; Sally Mollard; Polin Prys; Rob Reynolds; Sarah Tresidder Kestewisys:Mary Ellis; Andrea Watson Dyllansow: Maureen Pierce Gwerthow: Jan Edmondson, 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear), Boskennek, (Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU Eseleth: Tony Hak, 5 Sherwood Close, Bracknell, Berkshire, Pow Sows, RG12 2SB, ; e.bost: kowethas@tonyhak.freeserve.co.uk Gwerthjiow Kernewek: Kows Kernewek, 24 Plen an Varghas, Ryskammel, PL (dyghtyores Brenda Carne) Gwerthji Gwethnek, 90 Stret Veur, Rysrudh, (dyghtyer Jerri Jeffries) An 2010Gannas