niver 401 pris 1 Mis-Me 2010 Moonta, Soth Ostrali: Goel Pyran, ha Veris Tonkin a dhre an kofennow (folenn 6)

Transcription

1 An 2010Gannas gwirbryntyans ; dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN X gwiasva: niver 401 pris 1 Kofennow Ostralek Moonta, Soth Ostrali: Goel Pyran, ha Veris Tonkin a dhre an kofennow (folenn 6) folennow 2-3 Henwyn Kernewek; folenn 3 Derivas Skrifennyas an Kowethas; folenn 4 Resayt; Pols y n Howlsplann; Servis; folenn 5 Flogh Mar Hager 5; folennow 5-6 Bardhas 6; folenn 6 Dy goel Pyran; folennow 7-8 Lyther a Gembra; folenn 8 Fenester ow Lyverva; folenn 8 Nawbedrek; Geryow Nowydh; folennow 9-10 Ow Thas-Gwynn; folenn 10 Pennseythun 2010; folennow An Venyn Bries; folenn 13 Krowseryow; folennow Tros an Bys Bras; folenn 16 Trigvaow.

2 An Gannas Niver Henwyn-Tyller gans Pol Hodge Dell o skrifys kyns yn An Gannas yma Variennow Kernewek Diwedhes y n FSS, r.e. <penn> hag ynwedh <pedn> rag <penn> usi yn Kernewek Kemmyn. Hemm a yll bos da rag henwyn-tyller, mars eus <dn> yn hanow-tyller arnowydh y hyllir skrifa <dn>, mar nyns eus <dn> y hyllir skrifa <nn> r.e. Penearth (Mahunyet) ha Pednpons (Eglosvadern) yw Pennardh ha Pednpons yn FSS mes Pennardh ha Pennpons yn KK. Unn skoedhyer KK a grodhvolas bos Variennow Kernewek Koth poynt da! Mes hemm a grog war assibilation 1. Pyth? Ty a woer assibilation <d,t> dhe <s>, r.e. nant dhe nans, h.e. Lemmyn Oliver Padel a lever bos fols bras Lannwedhenek dhe Fowydh. Ha dhe n est yma ogas ha pub hanow assibilated. Mmm... gwren ni mires orth est agan gwlas ni. Yma Trenant (Eglosheyl) o Trenant yn 1210 ha 1302 mes Trenans yn Soweth rag emperourydhyon Sowsnek yma 95 hanow arall a ylli diskwedh an argerdh dhe est an linenn ma. Jowl! Wel martesen ni a wra mires orth marnas an nebes pella dhe n est. Pluw Hanow Arnowydh Furvow Istorek Notenn Lanndhelek Landlizzick Landleysek 1229 /z/ yn leysek Lannsans Rezare Ruter c1210 /z/ yn res/rys 2 Riscer 1307 Rescer 1309 Rister1327 Resser c1375 Resceer 1397 Resseer c1500 Rassere 1519 Reskere Lannsans Tressel Wood Tristaldounne 1397 Trestell Doune 1596 Trussell Down 1840 Lanngenhorn Rillaton Rislestone 1086 Ridlehtune c.1150 Rillectona 1185 Ridlatona c.1200 Lanngenhorn Trefrize Treuris 1199, 1229 Trefris 1226 Treffris 1296 Trevrys 1300 Trefrys 1314, 1404 Trefryse 1452 Bre Gledh Tresellern Treselern 1310 Tresalarn 1327 Treselyn alias Reselyn 1689 Synt Tenia Tregray Risgre 1296 Redgre 1302 Tregre 1306 Tregorlann Swelle Treswelle 1356 Swell 1592 /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros /z/ yn res/rys /z/ yn res/rys /z/ yn res/rys /z/ yn res/rys /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros 1 ger da yn Kernewek? Martesen an wreydhenn yw si, hiss. 2 res/rys: Sowsnek ford; gwell yw gans an skrifer res mes yth yw rys y n Gerlyver Meur.

3 An Gannas Niver Gwydhek Trecorme Riccorm 1200 c medhel Trecorn 1341 Gwydhek Treweese Trewiris 1296 /z/ yn res/rys yn gweres/rys Treweres 1327 Trewesse 1529 Bre Dheghow Coskallow Wood Gwel Julyan Holmes /z/ yn res/rys yn koes Pederwynn Dheghow Treskellam Treskillam 1370 /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros Synt Gwynnys Lansweeden Gwel Julyan Holmes /z/ yn gweres/rys Synt Gwynnys Roscare Roschel 1086 Resker 1306 /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros Trescaer 1345 Synt Gwynnys Tresmorn Tresmorant 1428 Tresmoran 1446 /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros Synt Gwynnys Trespaddick Trespadek 1415, 1416 /z/ yn res/rys mar nyns yw < Eglosstok Tresallack Tresalac 1201 Tresalec 1294 Tresalek 1520 Tressalake 1520 Treneglos Scarsick Rescardek 1346 Netherrescradek 1346 Treskazek 1398 Trewasmeur Helson Helwans 1415 Helwyns 1415 ros /z/ yn res/rys mar nyns yw < ros /z/ yn res/rys /z/ yn gwyns Trevalgi Trewins Trewins 1948 /z/ yn gwyns Trewynn Gospenheale Cauhispenhel 1302 Corspenhele 1311 Causpenhele 1464 Causepenhell 1523 Cospenheal 1674 /z/ yn koes mar nyns yw < kors Ytho kler lowr yma assibilation bys dhe, hag ow tava, an Tamer. Rag hemma nyns eus res a Variennow Kernewek Koth ha nyns eus res dadhla erbynn pobel gorth-kernewek neb a lever bos Kernewek Kres kevys saw dhe west an linenn Lannwedhenek Fowydh. Kernewek Kres o kewsys Tamar dhe Syllan ha pub le oll yntredha. Pol Hodge o esel an Bagas Ad Hoc (bagas omdhiswrys), o esel CLAP Keryer (an bagas ma ha Keryer re beu distruiys gans Kernow Onan), o esel etholys Kesva an Taves Kernewek (res o dhodho omdenna awos bos soedh nowydh dhodho) Kuntelles 2010 Kowethas an Yeth Kernewek Kowethas an Yeth Kernewek Kuntelles Kemmyn Blydhenyek 2010 Derivas an Skrifennyas, Tim Hambly 1. Brassa rann ow ober yw restra kuntellesow Konsel an Kowethas: rolyow negys, kovnotennow h.e. 2. Eseli an Konsel a re meur a ga thermyn rag an Kowethas, owth oberi a-dro dhe n Bennseythun Gernewek, dyllansow, an wiasva nowydh h.e. Yn 2009, y kevsyn gront a 1,000 rag an wiasva nowydh hag yma hemma ow mos yn-rag lemmyn. 3. Ynwedh, ni a restras lies stall dhe hwarvosow a-dreus Kernow. Eseli an Kowethas, hwi a yll gweres gans an stallow ma pan esons i ogas ha th tre! Unn our po dew a via wolkomm fest! 4. Etholans an Gesva: my a dhannvonas galow rag ombrofyoryon yn hav 2009, mes nyns esa edhomm a synsi etholans drefenn bos 15 ombrofyer rag 15 spas. 5. My, hag eseli erell an Konsel res eth dhe guntellesow Bagasow an Yeth Kernewek restrys gans MAGA.

4 An Gannas Niver Resayt a-dhiworth Jill Thomas Isrost 3 Bewin (resayt lowr rag eth den) Devnydhow: 1.5 kg kig (pris isel), treghys pur voen Peder onyonenn vras A-dro dhe 1kg patatys 2 loyas vras bleus plen 600 ml iskell kig po dowr ha kub kig Hoelan ha puber Nebes deveras po blonek 1. dirusk an patatys hag onyon 2. gorr an kig war vordh, keskar gans bleus, hoelan ha puber 3. trogh an kig yn eth darn 4. rol pub darn kig ha ga gorra yn kannakig 5. trogh an onyon yn temmigow ha gorra war an kig 6. trogh an patatys mar vras avel oyow 7. gorr an patatys war an kig ha n onyon 8. skoell iskell kig y n kann-kig bys pan vydh an patatys haval orth menydhyowrew 9. gorr deveras po blonek war an patatys ha nebes hoelan 10. gorr yn forn 350 gradh dre dhew our ha hanter, po bys pan vydh an patatys gell Pols y n Howlsplann kevres gans Jeffrey Shaw Chaptra 4 Kyn na ylsen vy war tu ha'n howldrevel, dhe arvor an Karib, y'n tor' ma, y feu leverys dhymm esa moyha rann tus du an vro trigys ena. Nans yw henedhow, aga thus-i re dhothya a ynysow an mor na. A-dhia ynys yw Jamaika hy hanow, an rann vrasa anedha. Ha hwath, bys yn jydh ma, yth esons ow pesya gans Sowsnek, byttegyns poes lowr an poeslev, poeslev a'n ynys vras, my a grys. 3 isrost, under-roast Ny re beu pur gemmyn, pur aswonnys, an devnydh a gethneth yn Kosta Rika bythkweth, mes yn spit dhe henna, y fedha an dus du hag an deythyogyon neb a welsa ow konis yn tynn y'n gwelyow ha heb meur a wobrow, heb wow. A-dro dhe dus kynsa an vro, dell veu an kas yn lies bro yn Bys Nowydh y hwelsyn ni aga niver ow koedha yn feur. Gans devedhyans an dus wynn y teuth ynwedh disesys nowydh na yllens, tus an vro, enebi orta. Hedhyw ny vetir gans teythyogyon marnas a-gledhbarth an wlas hag yn tylleryow yw kales aga throvya yn koesyow ha war venydhyow an vro. Meur aga yethow yw kellys bys vykken ynwedh. Ny vedha marnas yeth an vestrysi gesys dhe vos dyskys yn skol ha klywys a-ji dhe'n eglos. Nammenowgh ny glywys an yeth koth war dhiwweus kynsa tus an vro. Yn spit dhe henna, byttegyns, yn-mysk an bronteryon yth esa nebes anedha ha hwans dhedha dyski taves an deythyogyon. Y'ga yeth ynsi ytho y hyllens pregowtha. Yn fordh ma y fia aweylyes an re goth mes an re yowynk, ragdha, alena rag gwell o gansa Spaynek hag an yeth ma hepken. Dhe'n lyha, rag an darn vrasa anedha. Yronek lowr, y'n eur ma, pan vydh kampoell a dhyski yeth arall, a'ga yeth hengovek ny gewsir nameur. Yn le hemma, a Sowsnek hag an edhomm dh'y dhyski i a gews. Ha dhe-wir, hemm yw an yeth a vynn meur a dhus hy dyski! Yma an yeth koth a-bervedh y'n bedh hag ena y fydh trank hep worfen dell dyb lies huni yowynk y'ga mysk. My a wayt an tybyans ma dhe janjya hedra kews nebes tus koth yethow Amereyndek hwath, dyskys dhedha gans aga thas ha mamm. Y hwrugavy koska yn ta dhe'n kynsa nos yn Kosta Rika ha koska termyn hir dres henna. Koska yn town, yn hwek, my a wrug drefenn ow bos a- dhifun dres lies owr ha gweles ha dyski myns a draow. Hag yn hwir, y fydh edhomm a nerth lowr rag an jydh dhe dhos ha my ow pesya gans an vyaj, dhe loskvenydh, yn tor' ma, heb wow. Gwir yw, dhe loskvenydh yth av vy, meur ow gwaytyans. Servis Eglos Servis diwyethek a vydh synsys dhe Eglos Pennkoes dy Sul an 9 a a vis-me 2010 dhe 3 eur. Pella derivadow: Rev Brian Coombes

5 An Gannas Niver Hwedhel gans Jowann Richards Flogh Mar Hager Kynsa dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek Mis Est 1998ISBN Rager: Gwel An Gannas mis-genver 2010 Chaptra Pymp An degves warn ugens a vis Gortheren. Apert o lemmyn bos an flogh ow tos hwara, ha tewlder ow koetha yn nos leyth. My a rag kyrghes an welivedhes, Hanna, ynmedh Sara. Na vydh ownek. My a dhehwel pur snell. Powes kosel. Ha Hanna a ylli klywes son treys hy modrep ha hi ow poenya dhe ji Mres Dustow. Hanter nos a dheuth ha mos. A-dhesempis, yth esa Sara a-ji, ha Mestres Dustow, benyn vras, lowen, kosel gensi. Pygemmys prys, ow flogh? a wovynnas an venyn vras, da hy cher, ha pur dha o dhe Hanna klywes hy lev kosel. Pub deg mynysenn, dell grysav, yn-medh Hanna. Pur dha. Lemmyn, Sara, yma res dhymm a dhowr toemm ha towellow. An welivedhes a viras orth tremmyn Hanna, ha hwerthin. Wel, wel, flogh. Ass yw ownek dha fas! Mes nyns os ta an kynsa mowes dhe dhineythi flogh, dell wodhes. A wodhes ta pygemmys flogh yma dhymmo vy? Unnek. Ny hevel an dra mar euthyk wosa an kynsa deg anedhi! Hy hwarth a lenwis an stevell, ha hy hosoleth ha y surneth a wrug Hanna dhe hwerthin ynwedh, yn despit dhe waskedhow hy thorr hag a dheuth ha bos moy ha moy uskis. Lemmyn yth o an unnegves warn ugens a vis Gortheren, heb mar. Lughnasadh dhe n Geltyon goth. Treveth a gesunyansow nowydh, yntra brysyow ha kolonnow, a gerensa nowydh. Hag yth esa Hanna, ha n flogh hwath ynni, war vin a hwarvedhyans a n par na. Gans us yagh hag ughel, an flogh a dheuth y n bys ma. Maw yw ev, Hanna, a leveris an welivedhes. Yw ev yagh? a wovynnas Hanna, rag henna re bia hy brassa own. Yn hwir, pur yagh, dell grysav. Ottavi! Ha n venyn a ros an flogh a-berth yn diwvregh Hanna. Pur deg yw ev, a hwystras Hanna, yn unn vinhwerthin, hag amma dhodho yn skav war y dal. Termyn berr wosa henna, yth esa Sara ha n welivedhes y n gegin. An welivedhes a viras stag orth an venyn arall. Hi yw pes da anodho, dell hevel, yn-medh Mres Dustow. Mes... Hi a hokyas, ha ny wodhva hi an pyth dhe leverel nessa. Yn hwir. Dell hevel, ny wel hi an keth tra dell welyn ni. Martesen, yn-medh an welivedhes, owth assaya bos leun a waytyans, hag ow fyllel yn tien. Martesen ev a wra gwellhe. Mes Sara o moy onest ha freth. Hi a hanasas yn town. Temmik truan, yn-medh hi, ha Hanna druan ynwedh. Bythkweth y m bywnans ny welis flogh mar hager, ha henn yw an gwiryonedh. Pyth o henna yn kever Nos Kalann Gwav - Samhain - an nos pan veu omdhegys an flogh? An nos na, pols byghan, an darasow a yll igeri ynter Annown ha n bys ma, dell hevel. War dreveth a n par na, dell grys re, y hyll dos dres an aswa neb droktra po neb dader. Ha treweythyow an dhew a yll dos warbarth, ow kul deray y n norvys. Bardhas 6 gans Bardh Gwerin Y fydh definys kenkanedh dhasson-ha-daslev gans an vregh. Tri far a genkanedh dhasson-ha-daslev a vydh, sev rimans pervedhel, rimans-ha-kensonans, ha kensonans-ha-rimans. Yn rimans pervedhel ytho y fydh unn rim y n vregh dheghow ow kevworthybi dhe rim y n vregh gledh, heb koedha war benn an linenn. ij pel ow nija yntra n eskijyow ar ar koth an lavarow, ara an kows ans ans kansow a dus a n nans a dheuth ij

6 An Gannas Niver Yn rimans-ha-kensonans ytho y fydh rimans pervedhel ha patron kensonennow wosa an rim y n vregh gledh ow resek arta wosa an rim y n vregh dheghow. ev tr ev tr levow trosek ow krevya tre drist ymm kr ymm kr yn bys lymm ha kruel ro dhymmo kres down skeusenn an gudhlenn: Veris Tonkin a dhre an kofennow, ha n baneryow gwrys gans Evon Polgreen eg l eg l gwanegow lent mar deg ow liva Yn kensonans-ha-rimans ytho y fydh rimans pervedhel ha keffrys patron kensonennow kyns es an rim y n vregh gledh ow resek arta kyns es an rim y n vregh dhyghow. d ow d owr downder lowr ha dowr ilin l ev l ev dassonow lev y n ayr ughel evan t yw t yw tanow byw ha tir brywys Ha n moesow parys rag an goel ha tesenn arbennik gwrys gans Liz Coole. Ger warlergh: an ger kofenn yw martesen gwell rag pasti (kemmerys diworth Sowsnek). An ger yw kevys, lytherennys cophan yn Kernewek Diwedhes yn mysk skrifow Lluyd. Dy goel Pyran a-dhiworth Lilian James Lyther a Gembra a-dhiworth Tim Saunders Lilian James a skrif dhyn a-dhiworth Soth Ostrali le may feu synsys dhe hel an eglos Moonta, kyvywi rag dy goel Pyran. Moy es kans den a dheuth yntredha Peter ha Dawn Williams a- dhiworth Kernow. Lilian James a ros an bennath Lies tra a vydh owth heveli dhe dybyans da war an prys. Ty a woer an par a dra usi war ow thowl yskynna Menydh Everest, sesya Plas Gwav Emprour Russi, demmedhi Margaret Hilda Roberts, omwitha leverel nag esos eno ha nebonan ow pellgewsel, h.e., h.e. A-wosa ytho ny vydh es konvedhes prag y hwrussyn ni an traow ma. ( Ni pur efan yth yw hemma, gans leuv, heb ow homprehendya vy.) Mes yma gans lies huni y gan mysk unn kov dhe n lyha a gammenn wag a n par.

7 An Gannas Niver Yma tus yn eub rann a n bys owth aswonnvos an ton Cwm Rhondda. Meur a wersyow diffrans a vydh kenys warnodho yn lies yeth. Yn Sowsnek ytho y fydh kenys gwersyow yn unn dhalleth Guide Me, O Thou Great Jehovah, sev ober an Revrond William Williams ( ), onan a verdh voyha Kembra bythkweyth. Keffrys yth o ev onan a hembronkysi Methodyeth yn Kembra. Y fydh tus hedhyw orth y aswonnvos herwydh an hanow Pantycelyn hogen, hag yndella my a wra omma. (Yth esov ow tybi onan a y vebyon dhe vones hembronkyas-pluw yn Kernow, mes ny m beus surnedh a n manylyon.) Yn Kembrek dhana y skrifas Pantycelyn rann vrassa y wersyow, hag y ga mysk i diw arorgan 4 veur, hag yn Kembrek y skrifas ev kals lyvrow ynwedh. Yma bernow bras a y skrifennow y n Lyverji Kenedhlek dh Aberystwyth. Nans yw pell, y tremenen vy lowr a dermyn ow mires orth an skrifennow eno, re Pantycelyn y ga mysk. Hag otteno dalleth ow herdh war hyns kamm. Yth esa onan a w howetha vy ow studhya Almaynek, ha brav o ganso dythya gwersyow y n yeth na. Y tarveu un jydh may tallethas ev dythya dalleth an arorgan hynwys Niebelungenlied, a veu skrifys nans yw tro ha mil a vlydhynow. Yth yw an hwedhel ma leun a gasoryon golonnek, moroenyon tek, omladh ha viaja hag omladh hwath. Mes musur an arorgan o didheurek fest nebes hevelep ytho orth Passyon Agan Arloedh. Ha worth diw arorgan Pantycelyn yth yw pur hevelep. Marthys hevelep, yn gwiryonedh. An nos na, yth heveli dhe dybyans da dhana gwlyghi paperenn yn te, ha gasa dhedhi segha. Ternos dhe vyttin, yn koffiji Morgan yn Fordd y Môr, y treylis vy gwersyow kyns an Niebelungenlied dhe Gembrek an eyttegves gansvlydhyn. Wosa nebes attentow gluw war baper kemmyn, y skrifis vy an gwersyow ma war ow faperenn dewl, ha henna yn dornskrif koth herwydh gis Pantycelyn. Wosa krowst yth yskynnis vy an vre dhe n Lyverji Kenedhlek, ha mones dh Asrann an Dornskrifennow. Y pysis vy a unn guntell a baperow Pantycelyn. Ha my ow taskor an guntell dhe dhiwedh an eghwa, yn hy mysk yth esa gwersyow kynsa an Niebelungenlied yn Kembrek termyn Pantycelyn. Ottomma dustuni dell gavas Pantycelyn an tybyans rag y arorganow adhi-a n hen arorgan Almaynek. Wosa nebes seythunow hogen yth esa kabluster ow piga ow holonn. Fatell via a pe skolheyk Keltek a vri ow hwythra paperyow Pantycelyn, ha trovya an bardhonek fugys? Fatell via a pe ev toellys gans ow gwari byghan, ha skoellya y solsow tanow ow tyllo an fugvardhonek ma? Res o dhymm gweythresa yn- 4 arorgan, epic poem uskis, ha dilea an drog a wrusen vy. Rag henna my esa yn mysk an kynsa war dreudhow an Lyverji Kenedhlek ternos dhe vyttin. Y fistenis vy dhe n komptyer, ha komondya an guntell arbennik na a baperow Pantycelyn. Splann! Yth esa an bardhonek fuk war wartha an bern. Y tallethis vy hy slynkya dhe w sagh. Gast an ast, yth esa onan a n lyvroryon ow sellos yn-serrys worthiv. Y hworris vy an paper yntro, ha hedhi gans ow attent dhe n jorna. Mes ogh, guw vy! An gyth dra a hwarveu ternos, ha peub prys mayth assayis vy dilea an drok. Worttiwedh ythó yth hedhis gans assaya. William Williams (Pantycelyn) genys 1717, hag a verwis 1791 Lyverva Genedhlek Kembra, Aberystwyth, fondys yn 1907 wosa strif erbynn Kardydh Williams Pantycelyn a veu genys yn 1717 yn Cefncoed y n bluw Llanfair-ar-y-bryn, Konteth Karvyrdhen. Ev a vynnas dos ha bos medhek mes ev a dreylyas dhe n eglos yn 1737 hag a dheuth ha bos onan a n hembrenkysi a-varr an eglos vethodek yn Kembra. Ev yw aswonnys avel an skrifer kembrek a n moyha a vri a hymnys hag awtor ha prydydh. Ev a dhellos y gynsa lyver a hymnys, gelwys Aleluia, yn Ev a verwis yn Dew esel nowydh gelwys dhe lenwel an leow gwag yw Tony Hak ha Koreen Twydell.

8 An Gannas Niver Fenester ow Lyverva 2 gans Michael Lakey A dus vas, yma war ow thowl disputya hedhyw yn kever le bardhonieth yn nasshyon ewn hy ordyr... Ott lavarow kyns an Marhak Cough dhe guntelles a studhyoryon yn Kargront, nans yw pella es kansblydhen. An Marhak Cough (An Marghek Kogh) y n galwav rag y hanow bardhek, mes yn Q y fydh aswonnys Arthur Quiller Couch ( ) dre vras. Den-nowodhow o ev war woeles, yn-unn strifa ha bella rag dri kedhlow ha skians ha konvedhyans dhe n bobel efan. Yth esa ev ow kara teythi yeth, ha n vertu a rens i dhe golonn ha spyrys ha brys tus. Yma y m dorn On the Art of Reading, kuntell a y dharlithyow yn Penndhyskador yn Kargront. Rag y ober abarth an Strollas Livrel yn Kernow y kavas ev an Gador na, wosa Ethol Meur Ny n jeveu ev own disputya ha strifa, hag ot y fynni ev prest diwalla teythi yeth. Den yn kres an bys o ev. Hag ev trigys yn Fowydh, y feu ev esel a Gesva an Porth. Y teuth ev dhe Henador yn Konsell Kernow, ha strifa abarth adhyskans dhe dus yowynk heb rychys. Ev heb mar a wruk bella rag ri arghans dhe witha Lef a Gernow (A. L. Rowse, ) y n kollji. Ganso ev yth o yeth legrys pennfenteun konvedhyans legrys, hag a gonvedhyans legrys y to hager oberow. Ganso ev yth o lyenn Sowsnek an pyth a veu skrifys yn Sowsnek yn-dann styrya bywnans dhe n re a vydh ow kewsel an yeth na. Gwersyow koeth, gesyow lymm, erthyglow serrys, skrifennow istori ha romansow down: yth o pub huni anedha i elvenn dhiblans yn golow y wolok ef. Yn pub skrif y n lyver byghan ma, ot an Marhak Cough ow tiskevra an down po an didhan po an does yn lavarow an dus kyns. Y fydh ev ow korra prederow an dus na yn golow an jydh, ha gelwel y guntelles dhe hwiles an styryans ynna. Hag y fydh ev ow ri dhedha chons da styrya aga bywnansow aga honan herwydh gisyow kompoes. Byghan lowr yw an lyver ma rag mos yn-attes dhe w foket. Mes yma genev meur a lyvrow an Marhak Cough, hag yth yw lies huni y ga mysk bras lowr. Yth ons i oll warbarth lowr rag lenwel sorn dien y n lyverva ma. Yma omma lettrow koeth ha n ober lyvrow-termyn, skrifow dyskys ha kevennow lowr, peub prys an kevennow. Herwydh an dustuni ma y hwodhyn ni fatell wias an Marghek Kogh y gevennow y honan, kov y deulu, ha kovow efan y bobel, bys yn pann dien y ober. Herwydh unn styr, y hyllyr trovya moy a gan istori yn y hwedhlow ev es yn lyvervaow kolljiow dien. Abarth dhodho ev y hyllyn ni rosya dre n tyllerow ha n termynow a bleg dhodho. Ot omma Kardroya ha Kernow, Rys Oghen ha Loundres, Alban, Amerik Gledh, an Dhuryan Bell, an eyttegves gansvlydhen, an hen amser, an mor, ha n nos. Y fydh ev ow tiskwedhes dhyn an dus y ga byw, yn kres aga foenvosow ha ga lowena. Nyns esov ow leverel bos y ober ev glan hys ha hys a folnedh hag a jer drog. Yma ganso y wallow ha y fowtow, kepar ha pub huni ahanan. Mes prest y hwre ev oberi yn golow kerensa. Kerensa, y n medhav, dhe yeth, dhe n re yn-dann hy hewsel, ha dhe n tyllerow may trigons. Syrr Arthur Thomas Quiller-Couch, a veu genys dhe n 21 ens a vis-du 1863 yn Bosvenegh, mab an Doktour Thomas Quiller-Couch ha mab-wynn Jonathan Couch. Ev a dhellos yn-dann an hanow Q. Ev a dheuth ha bos Bradh an Orsedh yn Ev a verwis dhe n 12 ves a vis-me Alfred Leslie Rowse a veu genys ogas dhe Sen Ostell dhe n 4 a a vis-kevardhu 1903 hag ev a verwis dhe n 3 a a vis-hedra Ev o mab teylu boghosek ha y das owth oberi yn poll pri gwynn. An dhew Gernow ma, Quiller-Couch ha Rowse, a wrug meur a ober rag lyenn a n yeth sowsnek. A pe spenys aga nerth rag Kernewek piw a yll leverel. An dhew o berdh an Orsedh ha n dhew a entras an bys politegel.

9 An Gannas Niver Nawbedrek A yll ta dismygi an ger a naw lytherenn? Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yll ta kavoes, res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger. I L G E D E H D O Gorthyp mis-ebrel: keskalari paronoid, paranoyek; daslytherennys diworth an Greka portfolio holder, pennsoedhek asrann prefab, ragwrians; rag- + 2 gwrians prefabricated, ragwrys; rag- + 2 gwrys preterite tense, amser 2 worfennel; owth holya an Kembrek gorffennol punch (drink), panch; a-dhiworth Hindi panch saxophone, saxkorn; gelwys warlergh Monsieur Sax team player, gwiresel; gwir true + esel member to cancel, dilea; styr keworransel to displace, dislea; dis- + le place + -a to miss, moetha; to miss the ball etc., moeth failure + -a to test drive, provlywya; prov + lywya (cf. provredya) transsexual, treusreydhel; treus- + reydhel unconscious, diomwodhek; di- + omwodhek (gwel conscious a-ugh) wood louse, gwragh lusu An Kessedhek Yeth ha Gerva re hwythras an geryow a hol ha profya geryow nowydh yn Kernewek acolyte, akolydh; gwreydhenn akol- (Greka) + Kernewek -ydh breakdown (of costs), dielvennans, ynwedh analysis business plan, towl negys cashier, yalgher; yalgh purse + -er conscious, omwodhek; om 2 +wodh-, a-dhiworth godhvos driving test, prov lywyans future tense, amser dhevedhek; devedhek future yn Gerlyver Meur 2009 headphones, skovarnell; skovarn + -ell hint, gidvenek; gid- guide + 2 menek mention instrumental concert, kesilow; kes- + ilow music (cf keskan) insubordinate, gordontethek; gor + 2 tonteth + - ek insubordination, gordonteth; gor + 2 tonteth intensive course, steus dhewlamm; owth holya an Bretonek: canter course ordinal (number), mesriv, mesrivow; mes- a- dhiworth ves y n niverow ma Ow Thas-Gwynn gans Frank Blewett My a vynn leverel dhywgh a-dro dhe w thas-gwynn (ynwedh gans an hanow Frank Blewett) hag a gara an mor. Pyskador o ev oll y vywnans ha m theylu re drigas yn Porthynys rag kansow a vlydhynyow. Ev a hedhis skol pan o ev dewdhek bloedh hag dyskybel dyskador o ev rag unn vlydhen, mes re grev o galow an mor hag ev a dheuth ha bos pyskador dhe drydhek bloedh. Ev eth dhe n mor kynsa prys yn kok-goelya yn 1898, hag a woelya yn moryow garow rag deg blydhen bys pan gavas jynn yn Ev a dheuth ha bos kapten kok gans para pymp den ow pyskessa rag hern pub nos.

10 An Gannas Niver Yth esa ev yn skath-sawya Pennlegh ynwedh rag dew-ugens blydhen ha lywyader o ev rag seyth blydhen warn ugens. Piwas brons a gavas ev rag sawyans ogas dhe Bennsans yn Pan y n aswonnyn vy, kottha o ev hag ow pyskessa y n hav rag brithel ogas dhe Borthkernow. Pub dydh, ev a asas dhe eth eur hanter rag mos dhe Borthkernow, ow tehweles dhe bymp eur. Pub dydh, dew gans brithel a gachyas ev ny yll bos gwrys lemmyn, nyns eus puskes lowr! Nessa dydh, ev a asas dhe hwegh eur rag mos y n y gok dhe varghas puskes Lulynn; bythkweth ny wrug lywya karr. Dhe seyth eur hanter, ev a dhehwelis rag dybri y hansel, ha mos rag dydh arall. Pan en vy hwegh po seyth bloedh, my a drigas gans ow herens-wynn yn Porthynys y n hav ha my a sevis dhe hwegh eur ha mos dhe varghas puskes gans ow thas-gwynn yn y gok. Marthys o, lies kok ha puskes ha kenkres byw hag unn strifwerther ow karma an prisyow yn ughel. Pan en vy peswarthek po pymthek bloedh, my eth dhe byskessa rag an jydh a Borthkernow gans ow thas-gwynn. My a garas henna, awos ev dhe leverel meur a hwedhlow a-dro dhe byskessa hag an skath-sawya nans yw hirneth. Diwettha, res o dhodho gwertha y gok awos bos ev re goth rag mos pyskessa. Pymthek ha triugens bloedh o ev. Dydh pur drist o ragov. Nyns eth vy dhe vor rag oberi. My a oberi yn pennskol yn Loundres. Byttegyns, trigys ov vy yn Pennsans lemmyn ha marthys yw dhe weles an mor arta pub dydh. An Bennseythun Gernewek 2010 Konsel an Kowethas a woer meur ras dhe'n dus oll a dhyskas esedhek dhe'n Bennseythun Gernewek 2010 hag yn arbennik dhe Penny Norman ha dhe Mark Trevethan a vedhas dyski rag an kynsa prys ha heb gweres vyth! Grassow arbennik ynwedh dhe Tim Hambly a veu hegar dres eghenn yn unn omgemmeres dhe dhyski klass dhe'n diwettha mynysenn. dhyskadoryon oll yw dell syw: Henwyn an Esther ha kowetha (an fleghes), Liz Carne, Penny Norman, Mark Trevethan, Tim Hambly, Ken George, Vanessa Moyle, Pol Hodge, John Parker, Ronan Tremel, Koreen Twydell, Toni Hak, Jan Edmondson, Maureen Pierce, Loveday Jenkin ha Polin Prys. An Venyn Bries gans Mary Sutcliffe Pan dhewelis Tristan a-dhiworth Iwerdhon dhe lys Myghtern Margh yn Kamelot, lowen o an brassa rann a n lyswesyon, mes yth esa peswar yurl neb a n kasa drefenn y vos meurgerys gans Margh. I a dybi bos Margh ervirys ma na dhemmedhsa bythkweth ha may kemmynnsa y ruvaneth dhe Dristan. I a leveris an eyl dh y gila, Pystrier yw Tristan, an hyger ma, ha braser gans dywolow, poken ny ylli ev treusvywa an goli a veu res gans Morholt hag ynwedh an tewedhow yn y vyaj dhe Iwerdhon y honan, pan o ev klav hag ow nesa mernans.

11 An Gannas Niver Hudel yw y delynn ha gensi ev a ynkress y alloes war an myghtern Margh. Ytho, i a berswadyas arlydhi erell dhe ynnia Margh dhe omdhemmedhi hag askorra her. Ha Margh a borthas own a ga nagha mes ny vynna kavoes gwreg. Hag ev a dybis dhodho y honan, Fatell allav vy trovya pennseviges pur deg mes mar bell a-ves may hylliv vy fekla dh y tanta avel gwreg heb sewena. Y n pols na, yth esa ow nija a-ugh diw wennel ow kedrynna, hag i a asas dhe goedha unn vlewenn owrek, ow splanna avel dewynn. Ytho Margh a settyas dalghenn ynni ha gelwel y arlydhi ha leverel dhedha, Rag agas plesya, my re erviras kavoes gwreg, mes res yw dhywgh hwilas an huni a wrav vy dewis. I a worthybis, Ni a assent dhe wul yndella. Margh a leveris, Ow benyn bries a vydh an huni hag a-dhiworti y teuth an vlewenn ma. Y lyswesyon a wovynnas, Piw yw hi ha ple trig hi? Margh a worthybis, An gwennili a dhug hy blewenn. I a woer an pow le may trig hi. Govynnewgh orta. Ena an yurlys a gonvedhas aga bos toellys ha pur serrys ens i. I a dybis bos Tristan neb a dhevisyas an towl ma dhe lettya demmedhyans an myghtern. Mes Tristan a aswonnis bos an vlewenn dhiworth Ysolda hag ytho ev a brofyas, My a wra mos dhe gavoes an wyrghes gans an gols owrek ma ha y ledya omma avel gwreg an myghtern. Peryllus vydh an vyaj mes my a dal po dri omma an voren po merwel y n assay. Yndella agas arlydhi a yll godhvos ow bos lel dhe n myghtern. Tristan a bareusas gorhel bras ha kemmmeres ganso Gorvenal y skwier ha kans marghek yowynk. Yth omwisksons i oll avel marchons sempel, mes Tristan a gemmeras y n gorhel dillas rych, gwiw rag kannasow myghtern. Pan assons i an porth Tristan a erghis dhe n kapten lywya war-tu hag Iwerdhon. I a dhrehedhas Whitehaven hag omwul yn gis marchons, mes yn myttin a-varr, Tristan, ow sevel war an kay, a glywas skrij euthyk, poran avel kri dyowl. Benyn goth ow passya a dherivis dhe Dristan bos lev dragon. Pub dydh oll, hi a leveris, an dhragon a dheu dhe yet an trevow ha lettya peub oll dhe entra po mos ynmes mar nyns yw mowes res dhedhi avel sakrifis. Pan dhalghenn hi an vowes, hi a s devor. A yll sojet ankoth ladha an euthvil ma? a wovynnas Tristan. Ugens marghek kolonnek a assayas hy ladha, a worthybis an venyn, ha pub huni re verwis yn hy ewines. Myghtern Iwerdhon a wrug gwarnyans ev dhe ri y vyrgh, Ysolda Wynn dhe biwpynag a dhistru an best ma, mes an dhragon a s devoryas oll. Tristan a dhehwelis a-berth y n gorhel rag y wiskhorn ha dibra y vargh. Hag ev ow marghogeth y n menydhyow, ev a welas bos an gwydh leskys hag a-hys an hyns y hworwedha eskern duhes. A-dhesempis, yth esa grommyans euthyk hag ena y teuth den dyegrys ow fia yn browagh. An dhragon! An dhragon! ev a oulyas ha poyntya war y lergh. Tristan a wrug mos war-rag gans rach hag a- dhesempis, dragon a lammas a-dhiworth delergh karrek hir. An dhragon a hwythas dhiworth hy diwen faglow kasadow ha margh Tristan a veu kowlleskys. Mes Tristan, ow lemmel a- denewen, a herdhyas y wuw yn skovarn an dhragon, neb a goedhas ha merwel. Tristan a estroghas taves an dhragon ha y worra yn y saghik, mes pan wrug ev yndella, gwenon goes an dhragon a stifas war y groghen; ev a drebuchyas nebes pasys ha koedha yn klamder yn gwels hir. An den ow fia o rennyas Iwerdhon. Pur ownek o, mes ev a viras orth omladh dhiworth pellder salow. Pan welas ev an dhragon varow ha Tristan ow korwedha war dir, ev a nesas yn war. Ny assayas ev dhe weres Tristan, mes ev a droghas dhe-ves enep skansek an dhragon, y vaylya yn y vantell hag y dhoen dhe n lys. Kilgi o ev, mes ughelhwansek hag ev a vynnas demmedhi gans an bennseviges Ysolda. Ev a dhiskwedhas enep an dhragon dhe n myghtern. Skant ny allsa den vyth krysi y hwedhel mes an myghtern a elwis y gonsel dhe dhos ternos may halla an rennyas ri prov dhe n lyswesyon oll y vos ladher an dhragon. Pan wodhva Ysolda y fedha hi demmedhys, martesen, gans an kilgi na, hi a gynias yn hwerowder ha meth, mes ena hi a elwis hy

12 An Gannas Niver skwier, Perinis, ha y maghteth, Bronwen. Warbarth, i a varghogas wor-tu ha godegh an dhragon. Y n menydhyow, ryb an fordh, i a gavas korf an dhragon, heb enep, hag ynwedh korf kowlleskys margh Tristan. Marthys dres eghenn ens i, drefenn nag o herness ha diber an margh gwrys yn gis pow Iwerdhon. Ena, i a wodhva an marghek estren dhe ladha an dhragon. Ytho, i a n hwilas. Wor tiwedh, Ysolda a welas basnett ow terlentri y n gwels, hag i a gavas Tristan, owth anella hwath. I a n gorras war vargh Perinis ha y dhoen dhe n vyghternes, mamm Ysolda, neb o sleygh gans erbys yaghus. Ha n vyghternes orth y veythrin, taves an dhragon a goedhas dhiworth grogys Tristan. An vyghternes a dhasvywas Tristan ha leverel Estren, my a aswonn dha vos marghek a ladhas an dhragon, mes an rennyas re dos ev dh y ladha hag y tal dhodho gwaynya agan myrgh avel benyn bries. A yll ta bos parys dh y jalenjya yn batel ha diskudha an gow ma? Ha Tristan a worthybis, Gallav! Mes Ysolda a dhallathas pareusi gwiskhorn Tristan rag an batel. Ha hi ow talghenna y gledha, hi a welas bos skyrrenn terrys a- dhiworth an lown. Hi a borthas kov a n skyrrenn lown kevys yn krogen hy ewnter, Morholt, ledhys gans Tristan. Hi a dhug an skyrrenn kevys yn krogen Morholt ha hi a s desedhas yn bolghik y n lown Tristan. Yn desper o hi. Moldrer ow ewnter yw ev, hi a dybis, hag y tal dhyn tyli dial warnodho. Mes yn hy holonn, ny allas hi na kasa an den yowynk na ny vynna gul drog dhodho. Ytho Ysolda a gusulyas gans hy mamm, an vyghternes, ow leverel, Hemm yw an breselyer neb a ladhas dha vroder, Morholt. A ny vydh meth ragon mara kesyn ni ev dhe vos kwit heb venjans. Mes an vyghternes a worthybis, Agan gwester yw ev hag ynwedh agan perthyer. Ny yllyn ni gul dregynn dhodho; henna a via disenor bras dhyn. Hag ynwedh, ev a garthas agan bro dhiworth an euthvil fel na, yn peryll y vywnans y honan. Ytho, an vyghternes a wovynnas orth Tristan, Osta Tristan, neb a vatalyas gans ow broder, Morholt? hag ev a worthybis, Arloedhes, Tristan ov vy ha my a bys dha evyans. My a n gront dhis, yn-medh hi. My a woer bos kledha ow broder venimys. Gonn meur ras dhis a th ewnder ha kuvder, yn-medh Tristan. Diwweyth ty a sawyas ow bywnans gans dha vedhegneth. My a vynn chalenjya an rennyas yn kever mater an dhragon hag a-wosa my a wra derivas nowodhow da rag an bennseviges. Ternos, yth esa an myghtern, y gonsel ha lyswesyon oll omguntellys warbarth. Tristan re alwsa y varghogyon yowynk, gwiskys yn dillas rych ha bryntin degys y n gorhel dhiworth Kernow, ha pysi kummyas rag y goskordh dhe entra. A-dherag an lys, an rennyas a dhiskudhas penn an dhragon ha disklerya bos ev ladher an euthvil hag, ynweth y tal dhodho degemmeres an bennseviges avel benyn bries. Mes an vyghternes a leveris, Arloedh, ottomma den a wra diskwedhes bos an hwedhel ma gow mar redh ta gevyans rag y dhrogober kyns. Hag an myghtern a assentyas. Ytho Tristan a sevis ha leverel dhe n rennyas, An den osta neb a vetis vy ow fia dhiworth an dhragon. Pan esa an dhragon yn fyw, ny vynnsys ta omsettya gensi. Ena Tristan a dhiskwedhas taves gowlek an dhragon. Ev a dreylyas wor-tu ha n rennyas ha leverel, A vynn ta batalyas genev dhe dhefendya dha jalenj? Mes an rennyas a viras orth bejeth Tristan ha ny vedha nagha an gwiryonedh. Tristan a diskleryas, Tristan ov vy. My a amyt my dhe ladha Morholt, mes y feu yn batel fer. An myghtern a worthybis, Ty a th eus agan gevyans ha gan grasow ynwedh. Lemmyn, yn-medh Tristan, My a dhre dhiworth Myghtern Margh a Gernow y worhemynnadow. Ev a brof kres ha bodh da ynter agan gwlasow hag ev a bys dha vyrgh Ysolda Wynn rag y venyn bries. Pes da o an myghtern ha n vyghternes, drefenn bos Margh rewler gans enor ha revrons. Akordys o Tristan dhe geveylya Ysolda, gans hy maghteth Bronwen ha y hoskordh, yn y worhel dhe Gernow. Ena, yth esa kevywi bras dhe solempnya an kevambos.

13 An Gannas Niver Krowseryow Mis-Me gans Ray Edwards Skeusenn a Gernow Dy goel Dons Fer Henlys, goel hengovek a Gernow dhe n 8 ves a vis-me. a-dreus: 1. An re voghosek (11) 7. Bos, 2a person liesek (6) 8. Benynes byghan (6) 9. Diwes dhiworth bugh (4) 11. Nyns yw moghhe (4) 13. Best dov (2) 14. Ankoth (5) 15. Tyller (2) 18. Margh yowynk (4) 19. Gul ilow gans an lev (4) 20. An pyth usi a-ughon (6) 21. Merwel yn dowr (6) 22. Temptyans (11) war-nans: 2. Hwedhel (6) 3. An mis ma (2) 4. Gweythor (6) 5. Neb a dhyght lyver-termyn (11) 6. Diskwedhes lowena der an fas (11) 10. Afina (5) 12. Mos a-bervedh (5) 16. Lehe y hirder (6) 17. Rag + ev (6) 22. Kevrenn (2) Gorthybow dhe n krowseryow mis Ebrel

14 An Gannas Niver Tros an Bys Bras gans Tony Snell Dywolow yn Dillas Pronter PAB BENEDIKT: BEGH FELL WARNODHO Kyns dos ha bos Pab Benedikt XVI, Yosep Ratzinger o kardinal y'n eglos Katholik, hag ynter 1982 ha 2005 ev o ledyer tregh an eglos esa ow tyghtya kammweythresow pronteryon: Kuntellyans Dyskaseth an Fydh (Congregation of the Doctrine of the Faith). Y'n termyn na, pronteryon bedofiliek 5 a veu treusworrys dhe bluwow dyffrans, yndellma difresys rag an lagha ha rag outray poblek. Wostiwedh yn 2001, wosa diskudhans a gammweythresow reydhel efan gans kloerogyon y'n SUA, Ratzinger a lonchyas polisi perthyans mann (zero tolerance): res o dhe epskobethow gwarnya an kreslu a neb kas gogrysys. Ev a bellhas nebes pronteryon henavek ha re bia kyns difresys yn tien. Hag ev yw an kynsa pab ha re vetyas fethesigyon a dhefolans reydhel. Byttegyns, kuhudhys yw Pab Benedikt a gammhandla nebes kasow a bronteryon bedofiliek pan ova kardinal, hag arghepskop Munich. Yn 2008 ev a dhiharas dhe fethesigyon a brontoryon bedofiliek y'n SUA hag Ostrali. Hag y'n mis Meurth hevlyna dihares kehaval a 5 pedofiliek, paedophiliac (hanow gwann) brofyas ev dhe fethesigyon a bronteryon breydherus 6 yn Iwerdhon. Yma lies sekukarydh 7 nerthek hag usi ow hwilas kagla hanow an Pab, hag er y bynn, a-ji dhe'n Eglos, yma nebes eskerens. MEL WAR VYSIES AN MEDIA An media re gavas spas pals rag dyegri an bobel, dre dhisklosyans a dhrogoberow plos ha kall gwrys gans nebes pronteryon. Degynsow an kulwolow re goedhas war dri anedha: Yn Almayn, unn pronter, ha pedofil aswonnys, Peter Hullermann, a veu daskorrys dhe wonis bugelek y'n epskobeth. Wosa hemma, Hullermann eth yn-rag owth abusya lies maw yowynk. Y'n SUA, yn Wisconsin, unn pronter Iwerdhonek, Lawrence Murphy, a veu kuhudhys a abusya 200 flogh bodhar yn unn skol arbennik. Saw yn 1996, soedhva Kardinal Ratzinger a hepkorras trial, herwydh laghow an eglos, erbynn Murphy. Yn Pow Sows, David Pearce o aswonnys da gans an para a- barth difresyans fleghes yn Ealing, Loundres West. Alejyansow er y bynn re bia hwithrys gans an kreslu diwweyth kyns, yn 2001 ha 2004, saw heb charj vyth owth holya. 6 preydherus, predatory 7 sekularydh, +yon, secularist Yn 2006 unn fethesik a Pearce a sywyas Pearce ha'n skol S. Benedict, dre lagha y'n Lys Ughel. An fethesik a veu grontys 43,000 a-barth abusyans reydhel ynter 1989 ha 1993, pan o ev dyskybel y'n skol ha Pearce o an Penndyskador. Spit dhe'n breus na, Pearce re besyas yn pronter ha trigys yn Abatti Ealing. Pearce a veu gorrys yn 'kloeregieth stroethys': difennys a solempnya oferenn a-dherag tus; heb kestav vytholl gans fleghes; keys yn-mes a'n skol. Byttegyns, nebes misyow a- wosa, yth esa Pearce ow tardhova 8 unn fethesik nowydh: degowek 9 hag o arvethys y'n abatti. Kestav korfek a gressyas tamm ha tamm, saw kyns mos hemma re bell, an maw a gyfias ken pronter hag a dherivis an hwarfedhyansow dhe awtorita an epskobeth a-barth difresyans fleghes. Ha hwithrans an kreslu owth avonsya yn 2008, fethesigyon erell a omdhiskwedhas ha gansa bodh a dhesta dell vens y dardhovys hag abusys gans Pearce dres termyn a-dro dhe 30 blydhen. GALANAS ENEV Unn brysonydh, Leslie Lothenstein, yn Connectincut, SUA, re gusulyas kansow a gloerogyon boenvosek. 'Galanas enev' yw y lavarenn rag deskrifa ploskibyans flogh gans pronter ha ganso an dhever 8 dardhova, to groom (trenya rag neb unn skila) 9 degowek, teenager

15 An Gannas Niver a wul vri a fleghes poran dell wrug Yesu Krist. Galanas enev? Pyth yw arwoedhyow a'n galanas ma? Yn skrifenn gans Michael (y fughanow), ev re dheskrifas abusyans gans neb unn pronter hag a'n arvethas avel maw-alter y'n oferenn. Tas Michael re vawrsa termyn berr kyns, ha'n pronter a ombrofyas rag konfortya an flogh. Wosa unn oferenn, yn medh an pronter Ny vynsen vy orth ow maw talvesys y goedha yn poenvotter. Michael a skrif: Ha my ow kerdhes yn-mes ganso, my a viras war-vann y'n ebron hag merkya an loer ha'n ster. Ow yeunes o mar grev: a kalla ow thas dyskynna a'n nevow ha kemmeres an den ma dhe-ves ha'y dhalghenna, unnweyth rag y asa koedha yn kres an keynvor. Hwans o genev a eskelli rag may hallen nija dhe nev ha bos gans ow thas hag a'm gasas nans yw diw vlydhen. Hwans o genev a synsi dywla gans ow thas yn koeswik, yn unn woslowes orth sonyow hwar natur. Hwans o genev bos yn neb le a-der hemma. Nebes blydhynyow awosa, Michael a omdhraylyas yn rydh a-dhiworth an 'best'. Saw gesys o va gans kreyth down, wosa blydhynyow a brisonyans. An torment reydhel hag emosionel a wodhevis vy dres an blydhynyow a'm gasas ha genev enev gwag ha kolonn ow koesa. Kemmys dregynn re wrussa an den ma: nyns en vy parys kepar ha'm kowetha rag metya gwirvosow an bys ma. Ev a lestas ow hedhas dhe Dhyw, legra an downna kryjyansow esa genev, defola ow fydhyans, namma ow hyfyans gans tus erell, ha gul may fe kales dhymm bos klys gans tus erell. Ynwedh, displegys ynnov o ymach gwann ahanav ow honan, omvri 10 isel, sowdhan reydhel, iselder spyrys ow talleth a-varr, tybyansow a omladhans, yn-fen owth omglywes kablus, methuster wosa an perthyans, lenwys ow brys a govyon krev an defolans, daslughes 11 yndann dhehweles. Dewweyth my re beu yn klavji rag dyghtya an sywyansow ma a'n abusyans, saw y pesyav ha genev govenek may fiv vy unn dydh karthys a'm kreyth. PES PRONTER YW PEDOFIL? Wosa redya lies derivas y'n media a abusyans gans pronteryon, re es yw kavoes an tybyans dell yw niver anreyth bras a bronteryon y'n eglos Katholik ha re abusyas fleghes. Byttegyns nyns yw preydhoryon reydhel an rann vrassa anedha. Nebes hwithroyon re dhiskwedhas nag yw brassa an gansrann a bedofilyon a-ji dhe'n eglos Katholik ages dell usi yn neb tregh arall a'n poblans. Herwydh studhyansow dyffrans, ynter 2% ha 4% a bronteryon re wrug kestav reydhel gans person yowynk. Rann a'n myth na yth yw - myth a'n pronter pedofiliek na yll omfronna, yn medh Thomas Plante, professor brysonieth y'n pennskol Santa Clara, ha re dhellos lies studhyans a bronteryon ha gansa istori a abusyans reydhel. 10 omvri, self-esteem 11 daslughesenn, -lughes, flashback Yn tevri, daldra a gonvedhes ywa, kyns es a wirvos. Krysewgh po na grysewgh, an dhiogella le may hallo flogh triga ynno yw kyrghynn an eglos Katholik. An brassa kuntell a studhyansow perthynek 12 a veu dyllys yn 2004, desedhys gans epskobow Amerikanek ha ledys gans Kollji John Jay (a-barth Criminal Justice, Gwirvreus war Alweyth). Ynter 1950 ha 2002, 4,392 pronter ha dyagon y'n SUA (henn yw 4%) a veu kuhudhys a abusyans reydhel war fleghes. Niver an fethesigyon o 10,667. Sevureth an abusyans a varyas yn efan, a- dhia kestav korfek dre dhillas (52.6%) bys bloskibyans 13 kowal (22.4%). Nyns eus studhyans kehaval a abusyans gans ledyoryon Fordhoryon 14, dyskadoryon sport, po tus erell owth oberi gans fleghes. Saw herwydh studhyansow erell, dell leveris 13% a wer ha 40% a venynes, i a veu abusys pan ens i fleghes. Yma an brassa rann a'n galweythow na ow hwarvos yn chi, ha herwydh usadow an kablus yw kar-ogas, nyns yw pronter an bluw. KAMPOELLOW The Irish Times, 20 Meurth 2010, 'Evil spirit of a ruined church'. The Week, 27 Meurth 2010, 'The Pope says "sorry".' The Week, 3 Ebrel, 'The Catholic abuse crisis'. The Times, 10 Ebrel 2010, News: Catholic Church. 'The truth about catholic priests'. m, 'A personal story about child abuse by a priest'. 12 perthynek, relevant 13 ploskibyans, rape (reydhel) 14 Fordhor, +yon, Boy Scout

16 An Gannas Niver An Gannas Kowethas an Yeth Kernewek An Gannas ISSN X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog, 2 Cook Court, Latchbrook, Essa, Kernow PL12 4UE Kost an ragpren yw 15 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek An pennskrifer Graham Sandercock, trigva a-ugh, yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dh aga dyllo po der e.bost: staffsandercockg@devonportboys.plymouth.sch.uk Pryntyes yn Kernow gans Stuprint, Lyskerrys. Kesva an Taves Kernewek: trigvaow Skrifennyades: Maureen Pierce, 16 Fordh Trelawney, Kelliwik/Callington, Kernow, PL17 7EE; ; e.bost: mpiercekernow@btinternet.com Gwerthow: Jori Ansell, 65 Churchtown, Gwynnyer, Heyl, Kernow, TR27 5JL; faks ha ; e.bost: jori.ansell@tiscali.co.uk Kernewek Dre Lyther: gwiasva: Ordenor: Roger Bailey e.bost: kernewekdrelyther@hotmail.co.uk Gwiasva: Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys, niver Soedhogyon 2010 yw: o o o o o o o o Kaderyores: Loveday Jenkin, Pennti Tremeyn, Pras an Bibell, Kammbronn TR14 9PH; e.bost loveday.jenkin@googl .com Skrifennyas: Tim Hambly, 12 Stret an Duk, Lannstefan Wartha, Kernow, PL15 8HD e.bost skrifennyas@btinternet.com Alhwedhores: Koreen Twydell e.bost: koreen@koreen3.orangehome.co.uk Eseli an Konsel: Jan Edmondson; Sally Mollard; Maureen Pierce, Polin Prys; Rob Reynolds; Laurence Rule; Bridgit Waters Kestewisys: Steve Harris; Mary Ellis; Andrea Watson. Kannas Yowynkneth: Shaun McBride. Gwerthow: Jan Edmondson, 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear), Boskennek, (Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU Eseleth: Tony Hak, 5 Sherwood Close, Bracknell, Berkshire, Pow Sows, RG12 2SB, ; e.bost: kowethas@tonyhak.freeserve.co.uk Gwerthjiow Kernewek: Kows Kernewek, 24 Plen an Varghas, Ryskammel, PL (dyghtyores Brenda Carne) Gwerthji Gwethnek, 90 Stret Veur, Rysrudh, (dyghtyer Jerri Jeffries) An 2010Gannas