2.1 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä ºÉÆPÉ]BÉE FÉäjÉ

Size: px

Start display at page:

Download "2.1 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä ºÉÆPÉ]BÉE FÉäjÉ"

Norman Williamson
5 years ago
Views:

1 2.1 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä ºÉÆPÉ]BÉE FÉäjÉ É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä ºÉÆPÉ]BÉE FÉäjÉ <ºÉ ÉBÉEÉ cé: BÉE) AxÉ.ºÉÉÒ.]ÉÒ.-ÉÊnããÉÉÒ (1,483 ÉMÉÇ ÉÊBÉEãÉÉäàÉÉÒ] )* ªÉc É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä BÉÖEãÉ FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 4.41± cè * JÉ) céê ªÉÉhÉÉ ={É-FÉäjÉ ÉÊVÉºÉàÉå {ÉE ÉÒnÉ ÉÉn, MÉÖ½MÉÉÆ É, ÉäciÉBÉE, ºÉÉäxÉÉÒ{ÉiÉ, ä ÉÉ½ÉÒ, ZÉVVÉ, àéä ÉÉiÉ +ÉÉè {ÉÉxÉÉÒ{ÉiÉ ÉÊVÉãÉä ÉÉÉÊàÉãÉ cé * ªÉc ÉVªÉ BÉEä FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 30.33± (13,413 ÉMÉÇ ÉÊBÉEãÉÉäàÉÉÒ] ) iéléé É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 39.95± cè * MÉ) ÉVÉºlÉÉxÉ ={É-FÉäjÉ àéå +ÉãÉ É ÉÊVÉãÉÉ ÉÉÉÊàÉãÉ cè * ªÉc FÉäjÉ ÉVªÉ BÉEä BÉÖEãÉ FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 2.29± (7,829 ÉMÉÇ ÉÊBÉEãÉÉäàÉÉÒ] ) iéléé É. É.FÉä. BÉEä FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 23.32± cè * PÉ) =ké Énä É ={É-FÉäjÉ àéå 5 ÉÊVÉãÉä xééàéié& àéä ~, MÉÉÉÊVÉªÉÉ ÉÉn, MÉÉèiÉàÉ ÉÖr xémé, ÉÖãÉÆn Éc +ÉÉè ÉÉMÉ{ÉiÉ ÉÉÉÊàÉãÉ cé * ªÉc ÉVªÉ BÉEä FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 4.50± (10,853 ÉMÉÇ ÉÊBÉEãÉÉäàÉÉÒ] ) iéléé É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä FÉäjÉ{ÉEãÉ BÉEÉ 32.32± cè * <ºÉ ÉBÉEÉ É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEÉ BÉÖEãÉ FÉäjÉ{ÉEãÉ 33,578 ÉMÉÇ ÉÊBÉEãÉÉäàÉÉÒ] cè, VÉèºÉÉ <ºÉä àééxééêséjé 2.1 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ ªÉÉäVÉxÉÉ-2021: ºÉÆPÉ]BÉE FÉäjÉ àéå n ÉÉÇªÉÉ MÉªÉÉ cè * 2.2 ÉÉBÉßEÉÊiÉBÉE ºlÉÉ{ÉxÉ É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ * +ÉÉè * =ké ÉÒ +ÉFÉÉÆ É iéléé * +ÉÉè * {ÉÚ ÉÉÔ äjééæ É BÉEä ÉÉÒSÉ ÉÎºlÉiÉ cè * <ºÉ FÉäjÉ àéå É ]ÅÉÒªÉ AxÉ.ºÉÉÒ.]ÉÒ.-ÉÊnããÉÉÒ ({ÉcãÉä ÉÊnããÉÉÒ ºÉÆPÉ ÉÉÉÊºÉiÉ FÉäjÉ) iéléé céê ªÉÉhÉÉ, ÉVÉºlÉÉxÉ +ÉÉè =ké Énä É ÉVªÉÉå BÉEä ÉÉMÉ ÉÉÉÊàÉãÉ cé * FÉäjÉ BÉEÉÒ ÉÚ-+ÉÉBÉßEÉÊiÉ BÉEÉÒ ÉÊ É Éä ÉiÉÉ <ºÉBÉEÉÒ {ÉÚ ÉÉÔ ºÉÉÒàÉÉ BÉEä ô{é àéå MÉÆMÉÉ ÉÊBÉExÉÉ ä BÉEÉÒ àééèvéúnmééò, <ºÉBÉEä =ké -néêféhé àéå +ÉxÉÖ{ÉºlÉ ªÉàÉÖxÉÉ VÉÉä =ké Énä É +ÉÉè céê ªÉÉhÉÉ BÉEä ÉÉÒSÉ ºÉÉÒàÉÉ ÉxÉÉiÉÉÒ cè iéléé {ÉÉÎ SÉàÉ àéå +É É ÉãÉÉÒ géßæjéãéé BÉEä ÉÊàÉ]Â]ÉÒ BÉEä ]ÉÒãÉä +ÉÉè ÉÆVÉ xééòsééò {ÉcÉÉÊ½ªÉÉÆ +ÉÉè <ºÉBÉEä o ªÉÉÆ É, néêféhé-{ééî SÉàÉ àéå +É É ÉãÉÉÒ géßæjéãéé BÉEÉÒ ºÉ{ÉÉ] SÉÉä]ÉÒ BÉEÉÒ ÉcÖãÉiÉÉ +ÉÉè É{ÉÉiÉÉÒ {ÉcÉÉÊ½ªÉÉå ºÉä VÉÖ½ÉÒ ={ÉVÉÉ>ó PÉÉ]ÉÒ +ÉÉè =SSÉ iéãé ÉÚÉÊàÉ cè iéléé néêféhé àéå fãé ÉÉ ÉÚÉÊàÉ àéå É ÉÉÇ-{ÉÉäÉÊ ÉiÉ BÉEÉÒ ÉSÉhb véé É BÉEÉ É ÉÖi É cè * FÉäjÉ BÉEä Éä É ÉÉMÉ àéå =ké {ÉÚ ÉÇ ºÉä néêféhé +ÉÉè néêféhé-{ééî SÉàÉ àéå ºÉÉàÉÉxªÉ fãéé É BÉEä ºÉÉlÉ ºÉàÉiÉãÉ ÉÚÉÊàÉ cè (àééxééêséjé 2.2 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ: ÉÚ-+ÉÉBÉßEÉÊiÉ +ÉÉè féãé) * 2.3 ÉÚ-ÉÊ ÉYÉÉxÉ ÉÊnããÉÉÒ ºÉä ºÉÆ ÉÆÉÊvÉiÉ FÉäjÉ àéå ºÉÖ{É OÉÖ{É +ÉÉ{ÉE ãééä+é ÉÉä]ä ÉäVÉÉä<BÉE ºÉàÉªÉ BÉEÉÒ SÉ]Â]ÉxÉÉÒ ÉBÉEÉ BÉEÉÒ ÉÚÉÊàÉ cè iéléé +ÉãÉ É ºÉàÉÚc BÉEä BÉD ÉÉ]ÇVÉÉ<], +ÉVÉ ÉMÉfÃ OÉÖ{É BÉEä {ÉEÉ<ãÉÉ<] +ÉÉè ºãÉä] BÉEÉÒ ÉxÉÉÒ cè* BÉD ÉÉ]ÇVÉÉ<] BªÉÉ{ÉBÉE àééä]éò 9

2 THE REGION 2.1 CONSTITUENT AREAS OF NCR The Constituent Areas of the National Capital Region are as under: a) National Capital Territory of Delhi (1,483 sq kms). This accounts for 4.41% of the total area of NCR. b) Haryana Sub-region comprising of Faridabad, Gurgaon, Rohtak, Sonepat, Rewari, Jhajjar, Mewat and Panipat districts. This accounts for 30.33% (13,413 sq kms) of the area of the State and 39.95% of the area of NCR. c) Rajasthan Sub-region comprises of Alwar district. The area is 2.29% (7,829 sq kms) of the total area of the State and 23.32% of the area of NCR. d) Uttar Pradesh Sub-region comprising of five districts namely, Meerut, Ghaziabad, Gautam Buddha Nagar, Bulandshahr and Baghpat. This accounts for 4.50% (10,853 sq kms) of the area of the State and 32.32% of the area of NCR. Thus, the total area of NCR is 33,578 sq kms as indicated in the Map 2.1 National Capital Region Regional Plan-2021: Constituent Areas. 2.2 PHYSICAL SETTING The National Capital Region lies between 27 o 03' and 29 o 29' North latitude and 76 o 07' and 78 o 29' East longitude. The region includes the National Capital Territory of Delhi (earlier Union Territory of Delhi) and parts of the States of Haryana, Rajasthan and Uttar Pradesh. The physiography of the region is characterised by the presence of the Ganga skirting it as its eastern boundary, the Yamuna traversing north-south forming the boundary between Uttar Pradesh and Haryana, and the sand dunes and barren low hills of the Aravalli chain and its outcrops in the west, flat topped prominent and precipitous hills of the Aravalli range enclosing fertile valleys and high table lands in the south-west, and the rolling plains dominated by rain-fed torrents in the south. The rest of the region is plain with a gentle slope of north-east to south and south-west (Map 2.2 National Capital Region: Physiography and Slope). 2.3 GEOLOGY The rock type exposed in the area belongs to Delhi Super-group of Lower Proterozoic age and consists of Quartzite of the Alwar Group, Phyllite and Slate of the Ajabgarh Group. The Quartzites are massive 9

3 10

र ष ट र य र जध न क ष त र क ष त र य य जन 2021 : स घटक क ष त र उ. प न पत र हतक स न पत ब गपत म रठ झज जर हररय ण र व ड ग डग व एन.स.ट.- कदल ल फर द ब द ग ज य ब द ग तमब द ध नगर उत तर प रद श ब ल दशहर म व त र जस थ न अलवर स क जतक र.

4 र ष ट र य र जध न क ष त र क ष त र य य जन 2021 : स घटक क ष त र उ. प न पत र हतक स न पत ब गपत म रठ झज जर हररय ण र व ड ग डग व एन.स.ट.- कदल ल फर द ब द ग ज य ब द ग तमब द ध नगर उत तर प रद श ब ल दशहर म व त र जस थ न अलवर स क जतक र.र.क ष. स म र ज य स म जजल स म जजल म ख य लय ग उप-क ष त र क ष त रफल (व कक.म.) कदल ल 1,483 (वगग कक.म.) हररय ण 13,413 र जस थ न 7,829 उत तर प रद श 10,853 क ल 33,578 (कक.म.) र ष ट र य र जध न क ष त र य जन ब डग म नज त र

5 11

6 र ष ट र य र ध न क ष त र भ -आक जत एव ढल न उ. प न पत स न पत ब गपत म रठ र हतक झज जर एनस ट - द ल ल ग ज य ब ग ड ग व ग तमब द ध नगर ब ल शहर र व ड फर ब म व त अलवर स क जतक भ -आक जत हल क ढल नय क त म न स म न य ढल नय क त म न लहर र भ -भ ग जगर प पह ड ढल न स त र त : एनआरएसए अध ययन (व य पक ड ईएम क प रय ग करत ह ए) दक.म. र ष ट र य र ध न क ष त र य न ब डड म नज त र

7 {É ié ÉÉãÉÉÒ, BÉE~Éä, ºÉPÉxÉ +ÉÉè +ÉÉ{ÉºÉ àéå VÉÖ½ÉÒ cè iéléé {ÉEÉ<ãÉÉ<] +ÉÉè ºãÉä] BÉEÉÒ {ÉiÉãÉÉÒ {É ié ºÉä VÉÖ½ÉÒ cé * iéãééå BÉEÉ ZÉÖBÉEÉ É =ké =ké {ÉÚ ÉÇ-nÉÊFÉhÉ néêféhé {ÉÉÎ SÉàÉ cè iéléé ºÉÆiÉÖÉÊãÉiÉ BÉEÉähÉ {É {ÉÉÎ SÉàÉ BÉEÉÒ +ÉÉä ZÉÖBÉEÉ cö+éé cè * ªÉä SÉ]Â]ÉxÉå +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ ÉiÉ& BÉD ÉÉ] xééò iéãéu]éå ºÉä fbéeéó cé +ÉÉè BÉEcÉÒ-BÉEcÉÓ +É ÉÉÊ É ] +ÉÉè ºÉÆ SÉxÉÉiàÉBÉE {ÉcÉÉÊ½ªÉÉÄ A ÉÆ ÉÊjÉBÉEÉäÉÊhÉBÉEÉAÄ àééèvéún cé * ªÉä {ÉcÉÉÊ½ªÉÉÆ ÉÊnããÉÉÒ BÉEä néêféhé +ÉÉè néêféhé-{ééî SÉàÉ, MÉÖ½MÉÉÆ É, ä ÉÉ½ÉÒ +ÉÉè +ÉãÉ É àéå =nâ ÉÉÉÊºÉiÉ cé * ÉÊnããÉÉÒ BÉEä ºÉàÉÉÒ{É SÉ]Â]ÉxÉå ºÉBÉE ÉÒ º]ÅÉ<BÉE-ÉÊ VÉ BÉEÉÒ ÉxÉÉÒ cé iéléé ºÉÉàÉÉxªÉiÉªÉÉ {É iééå ÉÉãÉÉÒ cè iéléé ªÉä +ÉÉ<ºÉÉäBÉDãÉÉ<xºÉ BÉEÉÒ géßæjéãéé BÉEä ô{é àéå néêféhé-{éú ÉÇ àéå VªÉÉnÉ àéö½éò cé (àééxééêséjé 2.3 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ: ÉÚ-ÉÊ ÉYÉÉxÉ)* 2.4 ÉÚ-+ÉÉBÉßEÉÊiÉ ÉÊ ÉYÉÉxÉ ºlÉãÉÉBÉßEÉÊiÉBÉE ô{é ºÉä É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ àéå néä ={É-<BÉEÉ<ÇªÉÉÆ cé * BÉEUÉ ÉÒ àéènéxé ÉÊVÉºÉBÉEÉÒ ABÉE ô{éiéé BÉEcÉÓ-BÉEcÉÓ {ÉcÉÉÊ½ªÉÉå +ÉlÉ ÉÉ BÉE~Éä SÉ]Â]ÉxÉÉå BÉEÉÒ º{É ] ãémééiéé géßæjéãéé+ééäæ +ÉÉè ÉÊàÉ]Â]ÉÒ BÉEä fä Éå VÉÉä =xéºéä ÉÊPÉ ÉÒ àéènéxééò ÉÚÉÊàÉ ºÉä 50 àééò] ºÉä +ÉÉÊvÉBÉE >óäséä xécéó cé, +É É ôr céäiééò cè * ÉÊnããÉÉÒ, céê ªÉÉhÉÉ +ÉÉè =ké Énä É BÉEä SÉÉ Éå +ÉÉä É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEÉ ÉÚ- ÉÉMÉ AäºÉä àéènéxé BÉEÉ ÉxÉÉ cö+éé cè * ÉÊàÉ]Â]ÉÒ BÉEä ]ÉÒãÉä céê ªÉÉhÉÉ +ÉÉè ÉVÉºlÉÉxÉ BÉEä ÉÉMÉÉå àéå àééèvéún cé iéléé BÉE~Éä SÉ]Â]ÉxÉÉÒ géßæjéãéé+ééäæ BÉEÉ ZÉÖBÉEÉ É =ké -{ÉÚ ÉÇ ºÉä néêféhé-{ééî SÉàÉ, É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä néêféhé +ÉÉè néêféhé-{ééî SÉàÉ àéå {ÉÉªÉÉÒ VÉÉiÉÉÒ cé ÉÊVÉºÉàÉå +ÉãÉ É ÉÊVÉãÉä +ÉÉè ÉÊnããÉÉÒ BÉEÉ É½É ÉÉMÉ ÉÉÉÊàÉãÉ cè (àééxééêséjé 2.4 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ: ÉÚ-+ÉÉBÉßEÉÊiÉ <BÉEÉ<ÇªÉÉÆ) * MÉÆMÉÉ ={É- ÉäÉÊºÉxÉ MÉÆMÉÉ, ÉÿàÉ{ÉÖjÉ-àÉäPÉxÉÉ ÉäÉÊºÉxÉ, VÉÉä ÉÉ ié àéå ºÉ ÉºÉä É½ÉÒ xénéò ÉäÉÊºÉxÉ cè, BÉEÉ ABÉE É½É ÉÉMÉ cè * MÉÆMÉÉ BÉEä VÉãÉ ÉÊ É ÉÉVÉBÉE àéå ªÉàÉÖxÉÉ ÉäÉÊºÉxÉ ºÉÉÊciÉ =ké ÉÒ ÉÉ ié BÉEÉ ãémé ÉMÉ ºÉàÉOÉ FÉäjÉ +ÉÉiÉÉ cè * º{É ] VÉãÉ ÉÊ É ÉÉVÉBÉE ãéé<xé É. É.FÉä. BÉEä +ÉÆn MÉÆMÉÉ ÉäÉÊºÉxÉ +ÉÉè ªÉàÉÖxÉÉ ÉäÉÊºÉxÉ BÉEä ÉÉÒSÉ FÉäjÉ BÉEÉä ÉÊ É ÉÉÉÊVÉiÉ BÉE iééò cè * àéöjªé MÉÆMÉÉ xénéò ÉhÉÉãÉÉÒ BÉEÉÒ ºlÉãÉÉBÉßEÉÊiÉ ÉÊcàÉÉãÉªÉ BÉEÉÒ >óäsééò-xééòsééò {ÉcÉÉÊ½ªÉÉå ºÉä BÉEUÉ ÉÒ àéènéxééå iébée ÉÊ ÉxxÉ-ÉÊ ÉxxÉ cè * MÉÆMÉÉ BÉEä àéènéxééå àéå ºÉÉàÉÉxªÉiÉªÉÉ àéßné àéå BÉEqÉ ÉÒ ÉÊàÉ]Â]ÉÒ BÉEä fä àééèvéún cé * ªÉàÉÖxÉÉ xénéò ÉhÉÉãÉÉÒ =ké àéå ÉÊcàÉÉãÉªÉ +ÉÉè néêféhé àéå ÉË ÉvªÉÉÆSÉãÉ ºÉä ÉÊPÉ ÉÒ cè * {ÉÚ ÉÇ àéå ªÉc àéöjªé MÉÆMÉÉ VÉãÉ OÉchÉ FÉäjÉ ºÉä {É ÉÇiÉ géähééò ué É {ÉßlÉBÉE céäiééò cè iéléé {ÉÉÎ SÉàÉ àéå ãéúxééò +ÉÉè PÉMMÉ ÉäÉÊºÉxÉÉå ºÉä {É ÉÇiÉ géähééò <ºÉä +ÉãÉMÉ BÉE iééò cè * céê ªÉÉhÉÉ +ÉÉè =ké Énä É àéå VÉãÉOÉchÉ FÉäjÉ BÉEÉ +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ É ÉÉMÉ MÉÆMÉÉ BÉEä BÉEUÉ ÉÒ àéènéxééå àéå ÉÎºlÉiÉ cè * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ àéå ªÉàÉÖxÉÉ BÉEÉÒ àéci É{ÉÚhÉÇ ºÉcÉªÉBÉE xénéò ÉËcbxÉ cè VÉÉä =ké Énä É BÉEä ºÉcÉ xé{éö ÉÊVÉãÉä àéå ÉÊ É ÉÉÉÊãÉBÉE BÉEä néêféhééò fãééxééå ºÉä ÉÊxÉBÉEãÉiÉÉÒ cè iéléé +ÉxiÉiÉ& +ÉÉäJÉãÉÉ BÉEä ÉÉªÉå ÉÉÊiÉ É ÉÉc ºÉä ªÉàÉÖxÉÉ ºÉä ÉÊàÉãÉiÉÉÒ cè * ºÉÉÉÊc ÉÉÒ ABÉE +ÉxªÉ ºÉcÉªÉBÉE xénéò cè ÉÊVÉºÉBÉEÉ BÉEÉä<Ç ãééêféié àééméç xécéó cè, VÉÉä BÉEÉÒ ÉVÉºlÉÉxÉ BÉEä VÉªÉ{ÉÖ ÉÊVÉãÉä BÉEÉÒ {ÉcÉÉÊ½ªÉÉå ºÉä ÉÊxÉBÉEãÉiÉÉÒ cè +ÉÉè céê ªÉÉhÉÉ ºÉä céäbée féxºéé ÉxvÉ ºÉä AxÉ.ºÉÉÒ.]ÉÒ.-ÉÊnããÉÉÒ àéå É Éä É BÉE xévé{éeméfã ZÉÉÒãÉ àéå ÉÊMÉ iééò cè +ÉÉè ÉÊ{ÉE ªÉàÉÖxÉÉ àéå VÉÉ ÉÊàÉãÉiÉÉÒ cè * FÉäjÉ BÉEä {ÉÚ ÉÉÔ +ÉÉè àévªé ÉÉMÉ àéå {ÉäÉÊãÉªÉÉä-SÉäxÉãÉºÉ MÉÆMÉÉ +ÉÉè ªÉàÉÖxÉÉ àéémééç BÉEä ÉÉÒSÉ àéå ºÉÉÒÉÊàÉiÉ cé * ÉÊnããÉÉÒ, ä ÉÉ½ÉÒ, MÉÖ½MÉÉÆ É +ÉÉè +ÉãÉ É BÉEä SÉÉ Éå +ÉÉä É. É.FÉä. àéå ºÉÖº{É ] ºÉÆ SÉxÉÉiàÉBÉE {ÉcÉÉÊ½ªÉÉÆ ÉÊnJÉÉ<Ç näiééò cé * ä ÉÉ½ÉÒ, +ÉãÉ É +ÉÉè ÉÊnããÉÉÒ àéå +ÉÉè <ºÉBÉEä +ÉÉºÉ{ÉÉºÉ +É ÉÉÊ É ] {ÉcÉÉÊ½ªÉÉÆ ÉÊnJÉÉ<Ç {É½iÉÉÒ cé * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä É½ä ÉÉMÉ àéå BÉEUÉ ÉÒ àéènéxé cè iéléé ªÉc ªÉàÉÖxÉÉ +ÉÉè MÉÆMÉÉ xénéò ué É ÉxÉÉªÉÉ MÉªÉÉ cè * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä {ÉÉÎ SÉàÉÉÒ ÉÉMÉ àéå ZÉVZÉ +ÉÉè ÉäciÉBÉE BÉEä +ÉÉºÉ-{ÉÉºÉ ÉÊàÉ]Â]ÉÒ BÉEä ]ÉÒãÉä àééèvéún cé * 2.5 VÉãÉ-ÉÊ ÉYÉÉxÉ +ÉÉè ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ BÉEÉÒ ={ÉãÉ véiéé É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ àéå àéöjªé xééênªééæ MÉÆMÉÉ, ªÉàÉÖxÉÉ, ÉËcbxÉ +ÉÉè BÉEÉãÉÉÒ cé VÉÉä =ké ºÉä néêféhé BÉEÉÒ +ÉÉä É ÉÉÉÊciÉ céäiééò cé iéléé ºÉÉÉÊc ÉÉÒ BÉEÉ ABÉE UÉä]É ÉÉMÉ cè VÉÉä néêféhé-{ééî SÉàÉ ÉÉMÉ àéå É ÉÉÉÊciÉ céäiéé cè * É. É.FÉä. BÉEä +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ É ÉÉMÉ àéå +ÉãÉ É +ÉÉè MÉÖ½MÉÉÆ É ÉÊVÉãÉÉå BÉEÉä UÉä½BÉE, VÉÉä ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ ºÉä ÉËºÉÉÊSÉiÉ céäiéä cé, àéöjªéiéªéé +ÉSUÉÒ ÉBÉEÉ ÉÊ ÉBÉEÉÊºÉiÉ xéc Éå BÉEä xéä] ÉBÉEÇ ºÉä ÉËºÉSÉÉ<Ç BÉEÉÒ VÉÉiÉÉÒ cè * 12

8 thickly bedded, hard, compact and highly jointed and are intercalated with thin beds of Phyllite and Slates. The strike of the beds is NNE-SSW and dip westerly at moderate angles. These rocks are mostly covered by quaternary sediments and are exposed in isolated residual and structural hills and pediments. These hills are exposed in south and south-west of Delhi at Delhi, Gurgaon, Rewari and Alwar. The rocks near Delhi consist of narrow strike-ridges and are moderately folded and they are overfolded in the southeast as a series of isoclines (Map 2.3 National Capital Region: Lithology). 2.4 GEOMORPHOLOGY Topographically the NCR has two major sub-units. The alluvial plains whose monotony is intercepted by isolated hillock or fairly continuous ridges of hard rock and sand dunes not more than 50 metres in elevation from the plain lands surrounding them. NCR terrain around Delhi, Haryana and U.P. constitutes such a plain. Sand dunes are prominent in parts of Haryana and Rajasthan and hard rock ridges bending NE to SW are seen in south and south-west of NCR covering good parts of the Alwar district and Delhi (Map 2.4 National Capital Region: Geomorphic Units). The Ganga Sub-basin is a major part of the Ganga, Brahmaputra-Meghna basin, the largest river basin in India. The watershed of the Ganga covers almost the entire northern India including Yamuna basin. A clear watershed line divides the area between Ganga basin and Yamuna basin within NCR. The topography of the main Ganga river system varies from rugged hills of the Himalayas to the alluvial plains. The soil generally consists of alluvium deposits in the Gangetic plains. The Yamuna river system is bounded by the Himalayas on the north and the Vindhyas on the south. In the east, it is separated by the ridge from the main Ganga catchment and on the west by the ridge separating it from the Luni and the Ghaggar basins. Most parts of catchment in Haryana and U.P. lies in the Gangetic alluvial plains. The important tributary of the Yamuna in NCR is the Hindon, which rises from southern slopes of the Shivalik in Saharanpur district of U.P. and ultimately meets the Yamuna from the left downstream of Okhla. The other tributary which is not having a defined course is the Sahibi river, which rises from the hills in Jaipur district of Rajasthan and after flowing through Haryana enters NCT of Delhi through Dhansa Bund into Najafgarh Jheel and then joins the Yamuna in NCT of Delhi. The paleo-channels are confined in between the Ganga and the Yamuna courses in the eastern and the central part of the area. Prominent structural hills in NCR are noticed around Delhi, Rewari, Gurgaon and Alwar. The residual hills are found in and around Rewari, Alwar and Delhi. The alluvial plain occupies a major portion of NCR and is formed by the Yamuna and the Ganga rivers. The sand dunes are present around Jhajjar and Rohtak in the western part of NCR. 2.5 HYDROLOGY AND AVAILABILITY OF GROUND WATER The major rivers in NCR are the Ganga, the Yamuna, Hindon and Kali, which flows from north to south and a small part of Sahibi, which flows in the south-western part. Most of the NCR is also predominantly irrigated through well-developed canal network except Alwar and Gurgaon districts, which are irrigated by ground water. 12

9 13

र ष ट र य र जध न क ष त र चट ट न य स रचन उ. प न पत स न पत ब गपत म रठ र हतक झज जर एनस ट ददल ल ग ज य ब द र व ड ग डग व फर द ब द ग तमब द ध नगर ब ल दशहर म व त स क जतक र.र.क ष. स म र ज य स म जजल स म अलवर ल स ब ल, ब ल, ग द और जचकन जमट ट ब ल, ग द और क कड क व टडज ईट, दफल ल इट और जशस ट ग र न इट (दक.

10 र ष ट र य र जध न क ष त र चट ट न य स रचन उ. प न पत स न पत ब गपत म रठ र हतक झज जर एनस ट ददल ल ग ज य ब द र व ड ग डग व फर द ब द ग तमब द ध नगर ब ल दशहर म व त स क जतक र.र.क ष. स म र ज य स म जजल स म अलवर ल स ब ल, ब ल, ग द और जचकन जमट ट ब ल, ग द और क कड क व टडज ईट, दफल ल इट और जशस ट ग र न इट (दक.म.) स त र त : एनआरएसए अध ययन र ष ट र य र जध न क ष त र य जन ब डड म नजचत र

11 14

12 र ष ट र य र जध न क ष त र भ -आक त क इक ईय उ. प न प र ह क स न प ब गप म रठ झज जर एनस ट ददल ल ग त य ब द ग मब द ध नगर र व ड ग डग व फर द ब द ब ल दशहर म व अलवर र.र.क ष. स म र ज य क स म तजल स म जल ढ म द न स क त क व ढ म द न अपक ष ण पदस थल खर ब जम न स थल क त गढ ह ए पदस थल ट ल पझ ल नद ल स र न त मक पह ड घ ट भर व तमश र ढ तनव श (फ न) अन च छ दन पह ड तगर पद क ष त र ब ढ म द न प तलओ नल पदस थल अवतशष ट पह ड दक.म. स त र : एनआरएसए अध ययन र ष ट र य र जध न क ष त र य जन ब डड म नत त र

13 ÉÊnããÉÉÒ BÉEÉÒ BÉD ÉÉ]ÇVÉÉ<] +ÉÉè <ºÉBÉEÉÒ ºÉcÉªÉBÉE SÉ]Â]ÉxÉå VÉÉä½ ºÉä MÉÖlÉÉÒ cé iéléé {É iéné, ÉÆÉÊ ÉiÉ +ÉÉè ]Ú]ÉÒ-{ÉÚE]ÉÒ cé * ªÉä VÉÉä½ +ÉBÉDºÉ ãémé ÉMÉ 100 àééò] BÉEÉÒ MÉc É<Ç iébée àééèvéún cé VÉÉä ÉÊBÉE +ÉÉVÉ àééèvéún +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ É xéãébéúe{é BÉEÉÒ +ÉÉÊvÉBÉEiÉàÉ MÉc É<Ç cè * ªÉä VÉÉä½ +ÉÉè n É JÉÖãÉä céäiéä cè, +ÉBÉDºÉ àéãé ÉÉ ºÉä É ä +ÉÉè +ÉÉ{ÉºÉ àéå VÉÖ½ä céäiéä cé; àéé<béeé-éêºéº] BÉEä BÉE]É É ºÉä cöa MÉiÉÇ, <xé VÉÉä½Éå +ÉÉè n É Éå ué É ÉÊ ÉBÉEÉÉÊºÉiÉ ÉÊuiÉÉÒªÉBÉE {ÉÉä ÉäÉÊºÉ]ÉÒ àéå ÉßÉÊr BÉE iééò cé * ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ ºÉÉÒÉÊàÉiÉ +ÉÉè +ÉrÇ-ºÉÉÒÉÊàÉiÉ néäxééå ÉÎºlÉÉÊiÉªÉÉå àéå ºÉàÉäÉÊBÉEiÉ SÉ]Â]ÉxÉÉå àéå {ÉÉªÉÉ VÉÉiÉÉ cè * +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ ÉiÉ& =SSÉ VÉãÉ iéééêãébéeé FÉäjÉ +ÉÉè MÉc ä +ÉrÇ-ºÉÉÒÉÊàÉiÉ VÉãÉ ÉßiÉ BÉEÉÒ +ÉÉ{ÉºÉ àéå =xébéeä VÉÖ½ä céäxéä BÉEä BÉEÉ hé ºÉàÉÉxÉ ~c ÉÒ cö<ç VÉãÉ ºiÉ céäiééò cè * ÉÚÉÊàÉ ºiÉ ºÉä xééòséä VÉãÉ iéééêãébéeé BÉEÉÒ MÉc É<Ç ºÉÉàÉÉxªÉiÉªÉÉ 5-20 àééò] BÉEä ÉÉÒSÉ cè * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä ÉÊ ÉÉÊ ÉxxÉ ÉÉMÉÉå àéå <ºÉ +É ÉºlÉÉ àéå JÉÖãÉä BÉÚE{ÉÉå +ÉÉè =léãéä xéãébéúe{ééå (60-70 àééò] MÉc ä) BÉEä VÉÉÊ ªÉä +ÉxÉäBÉE ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ ºÉÆ SÉxÉÉAÆ àééèvéún cé, ÉÊVÉxÉBÉEÉÒ VÉãÉ UÉä½xÉä BÉEÉÒ n +ÉãÉMÉ-+ÉãÉMÉ cè * VÉãÉ ÉßiÉ FÉäjÉ BÉEÉÒ ãémé ÉMÉ àééò] BÉEÉÒ +ÉÉèºÉiÉ àééä]é<ç BÉEä ºÉÉlÉ ºÉàÉOÉ ô{é ºÉä ãémé ÉMÉ 2-3 BÉDªÉÚÉÊ ÉBÉE àééò] ÉÉÊiÉ PÉÆ]É iéléé BÉE ÉÉÒ BÉEàÉ (ABÉE BÉDªÉÚÉÊ ÉBÉE àééò] iébée ) ªÉÉ +ÉÉÊvÉBÉE (4-5 BÉDªÉÚÉÊ ÉBÉE àééò] iébée) VÉãÉ UÉä½xÉä BÉEÉÒ n ={ÉãÉ vé cè * BÉEUÉ ÉÒ àééä]é<ç iéléé BÉÖEãÉ àéå º{É ] JÉÖ n É FÉäjÉ BÉEÉ +ÉxÉÖ{ÉÉiÉ néä àéöjªé àééxénhb cé VÉÉä BÉEUÉ ÉÒ àéå ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ BÉEÉÒ ={ÉãÉ véiéé BÉEÉ ÉÊxÉvÉÉÇ hé BÉE iéä cé * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ É ÉÉMÉ àéå BÉEUÉ ÉÒ ºÉä +ÉÉSUÉÉÊniÉ cè VÉÉä ÉÊBÉE BÉEÉ{ÉEÉÒ àééä]é cè * >ó{é ªÉàÉÖxÉÉ ÉäÉÊºÉxÉ (ºÉÉäxÉÉÒ{ÉiÉ, {ÉÉxÉÉÒ{ÉiÉ +ÉÉÉÊn) àéå céê ªÉÉhÉÉ BÉEä BÉÖEU ÉÉMÉÉå àéå ªÉc 450 àééò] ºÉä +ÉÉÊvÉBÉE àééä]é cè * VÉèºÉä-VÉèºÉä càé BÉE~Éä SÉ]Â]ÉxÉÉÒ FÉäjÉÉå BÉEÉÒ +ÉÉä ÉfÃiÉä VÉÉiÉä cé ]äbéd]éäéêxébée ªÉÉ Éäb ÉìBÉE ºlÉãÉÉBÉßEÉÊiÉ ={É-ºÉiÉc ºÉä cöa ºÉÆ ÉÉävÉxÉ ºÉä ºÉÉàÉÉxªÉ ô{é ºÉä ªÉc àééä]é<ç ÉfÃiÉÉÒ VÉÉiÉÉÒ cè * BÉEUÉ ÉÒ BÉEÉÒ àééä]é<ç BÉEä +ÉÉvÉÉ, {É ABÉE ªÉÉ +ÉÉÊvÉBÉE VÉãÉ ÉßiÉ FÉäjÉÉå BÉEÉÒ {ÉcSÉÉxÉ BÉEÉÒ MÉ<Ç cè* VÉãÉ iéééêãébéeé BÉEä xééòséä iéléé +ÉrÇ-ºÉÉÒÉÊàÉiÉ {ÉÉÊ ÉÎºlÉÉÊiÉªÉÉå àéå ÉÊxÉÉÊciÉ ={É-FÉäjÉ ÉÉ ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ BÉEÉÒ àééèvéúnmééò BÉEÉ ÉÊxÉàxÉÉÊãÉÉÊJÉiÉ +ÉxÉÖSUänÉå (àééxééêséjé 2.5 É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ: ÉÚ-VÉãÉ ºÉÆ ÉÉ ÉxÉÉAÆ) àéå =ããéäjé ÉÊBÉEªÉÉ MÉªÉÉ cè * {ÉE äéê]bée VÉãÉ ºÉiÉc ºÉÉàÉÉxªÉiÉªÉÉ =léãééò céäiééò cè, ÉÚÉÊàÉ ºiÉ ºÉä ãémé ÉMÉ 3 ºÉä 5 àééò] xééòséä cè * ªÉc <ºÉ ºÉàÉªÉ ÉÉfÃ àéènéxééå +ÉlÉ ÉÉ ÉÊxÉàxÉ ºiÉ ÉÒªÉ ]ÉÒãÉÉå BÉEä ºÉÉlÉ xéªéä BÉEUÉ ÉÒ àéå ABÉE àééò] ºÉä BÉEàÉ ªÉÉ <ºÉBÉEä É É É céä ºÉBÉEiÉÉÒ cè * AäºÉä =léãéä VÉãÉ ºiÉ Éå BÉEÉ {ÉÖ ÉxÉä BÉEUÉ ÉÒ àéå ÉÉÒ ºÉÉàÉxÉÉ ÉÊBÉEªÉÉ VÉÉ ºÉBÉEiÉÉ cè * MÉc ä ºÉÉÒÉÊàÉiÉ VÉãÉ ÉßiÉÉå ªÉÉ àévªéàé MÉc ä +ÉrÇ ºÉÉÒÉÊàÉiÉ VÉãÉ ÉßiÉÉå (ABÉDªÉÖ{ÉE ) BÉEÉÒ ºÉÉàÉÉxªÉiÉªÉÉ ÉÚÉÊàÉ ºiÉ ºÉä xééòséä ãémé ÉMÉ àééò] iébée {ÉÉ<VÉÉäàÉäÉÊ]ÅBÉE ºÉiÉc céäiééò cè * BÉEUÉ ÉÒ ué É ÉÉÉÊàÉãÉ FÉäjÉÉå àéå JÉÖãÉä BÉÖEÄA, =léãéä xéãébéúe{é, OÉäÉÊ É]ÉÒ BÉÖEÄA iéléé MÉc ä xéãébéúe{é ÉcÖiÉÉªÉiÉ àéå {ÉEèãÉä cöa cé * =xébéeé É ÉÉc JÉÖãÉä BÉÖE+ÉÉäÆ àéå ãémé ÉMÉ 2 ºÉä 3 àééò] båé bé=xéºé BÉEä ÉÊãÉA 18 ºÉä 25 BÉDªÉÚÉÊ ÉBÉE àééò], ãémé ÉMÉ àééò] +ÉÉèºÉiÉ àééä]é<ç BÉEä ]äéë{émé JÉÖ n ä FÉäjÉ àéå MÉc ä xéãébéúe{ééå àéå ãémé ÉMÉ 8-12 àééò] båé bé=xéºéâ BÉEä ãémé ÉMÉ 162 ÉÉÊiÉ BÉDªÉÚÉÊ ÉBÉE àééò] iébée céä ºÉBÉEiÉÉ cè* VÉcÉÆ iébée ÉÚÉÊàÉMÉiÉ VÉãÉ MÉÖhÉ ÉkÉÉ BÉEÉ ºÉÆ ÉÆvÉ cè, É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä =ké -{ÉÚ ÉÉÔ +ÉÉè néêféhé-{éú ÉÉÔ ÉÉMÉ àéå BÉÖEU º ÉSU VÉãÉ {ÉÉBÉEä] cé +ÉxªÉlÉÉ <xé FÉäjÉÉå àéå {ÉÚhÉÇiÉªÉÉ PÉÖãÉxÉ ÉÉÒãÉ {ÉnÉlÉÇ (]ÉÒbÉÒAºÉ) ÉÉÆÉÊUiÉ ºÉÉÒàÉÉ+ÉÉäÆ ºÉä +ÉÉÊvÉBÉE cè iéléé MÉÖhÉ ÉkÉÉ +ÉÉvÉÉ ÉÉÆUxÉÉÒªÉ äxvé àéå cé * É ]ÅÉÒªÉ ÉVÉvÉÉxÉÉÒ FÉäjÉ BÉEä =ké -{ÉÉÎ SÉàÉÉÒ +ÉÉè néêféhé-{ééî SÉàÉ BÉEä +ÉÉÊvÉBÉEÉÆ É ÉÉMÉ àéå ]ÉÒbÉÒAºÉ, xéé<]åä] +ÉÉè {ÉDãÉÉä É<b ÉÉÆÉÊUiÉ ºÉÉÒàÉÉ+ÉÉäÆ ºÉä +ÉÉÊvÉBÉE cé * ÉÊBÉExiÉÖ É. É.FÉä. BÉEä =ké -{ÉÉÎ SÉàÉ FÉäjÉ BÉEä àévªé ÉÉMÉ àéå {ÉDãÉÉä É<b ÉÉÆÉÊUiÉ ºÉÉÒàÉÉ BÉEä +Éxn cé* 15

14 The quartzite and its associated rocks of the Delhi series are traversed by joints and are folded, faulted and fractured. The joints persist deeper down often to about 100 metres depth, which is the maximum depth to which most of the tube wells to date exist. The joints and fractures are open, often filled with debris and mutually interconnected; cavities created by the erosion of mica-schist add to the secondary porosity developed by these joints and fractures. Ground water occurs in the consolidated rocks both in confined and semi-confined conditions. Mostly the top water table zone and the deeper semi-confined aquifer have the same static water level surface because of their interconnections. The depth of water table below ground level varies in general between 5-20 metres. A number of ground water structures by way of open wells and shallow tube wells (60-70 metres deep) exist in this formation in different parts of NCR with varying degrees of discharge rates. On the whole, discharges around 2-3 cubic metres per hour and at times even less (down to one cubic metre) or more (upto 4-5 cubic metres), with an average of about metres of the aquifer-zone are available. The thickness of the alluvium and the proportion of clean granular zones in aggregate within the same are the two main criteria, which determine the availability of ground water in the alluvium. A major portion of NCR is covered by alluvium, which is fairly thick. It is more than 450 metres thick in some parts of Haryana in the upper Yamuna basin (Sonepat, Panipat, etc.). In general, the thickness increases as we proceed towards the northern and eastern areas of NCR away from the hard-rock outcrops, with modifications resulting from tectonics or the bedrock topography sub-surface. Depending upon the thickness of the alluvium, one or more aquifer zones have been identified in the alluvium. The occurrence of ground water sub-area wise, under water table and confined to semi-confined conditions has been described in the following paragraphs (Map 2.5 National Capital Region: Ground Water Prospects). Phreatic water surface is generally shallow, about 3 to 5 metres below ground level (m.b.g.l.). It could be even as low as one metre or so, in the newer alluvium along the present day flood plains or the low level terraces. Such shallow water levels may be encountered even in the older alluvium. Deeper confined aquifers or medium deep semi-confined aquifers have their piezometric surfaces within about m b.g.l. in general. Open wells, shallow tube wells, gravity wells and deep tube wells are abundant in the areas covered by the alluvium. Their discharges vary anywhere from 18 to 25 cubic metres per hour for about 2 to 3 metres draw downs in the open wells to about 162 per cubic metre per hour for about 8-12 metres draw downs in the deep tube wells tapping granular zones about metres in aggregate thickness. As far as ground water quality is concerned, there are few fresh water pockets in the north-east and the south-east corners of NCR area, otherwise in these areas the Total Dissolved Solids (TDS) are more than the desirable limits and the other quality parameters are within the desirable range. The TDS, nitrate and fluorides are more than the desirable limits in the NCT-Delhi area and most parts of the north-west and south-west portions of NCR. However, in the central part of the north-west zone of NCR, fluorides are within the desirable limits. 15

15 16

16 र ष ट र य र जध न क ष त र भ -जल स भ वन ए उ. प न पत स न पत ब गपत म रठ र हतक झज जर एनस ट ददल ल ग ज य ब द ग तमब द ध नगर र व ड ग डग व फर द ब द ब ल दशहर म व त स क जतक र.र.क ष. स म र ज य स म जजल स म श र ष ठतम अलवर अजत उत तम उत तम उत तम स स म न य स म न य स म न य स खर ब खर ब खर ब स नगण य दक.म. स त र त : एनआरएसए अध ययन र ष ट र य र जध न क ष त र य जन ब डड म नज त र

1.1 =qäéê ÉBÉEÉ. 1.2 {Éß ~ ÉÚÉÊàÉ

1.1 =qäéê ÉBÉEÉ. 1.2 {Éß ~ ÉÚÉÊàÉ 1.1 =qäéê ÉBÉEÉ nä É àéå àécéxémé ÉÒªÉ Éc Éå BÉEÉ +É ÉÚiÉ{ÉÚ ÉÇ ÉÊ ÉBÉEÉºÉ ABÉE +ÉÉä ºÉ BÉEÉ BÉEä ÉÊãÉA iééä núºé ÉÒ +ÉÉä àéä]åéä- Éc BÉEä ÉÊxÉMÉÉÊàÉiÉ ={ÉµÉEàÉÉå, ªÉÉäVÉxÉÉBÉEÉ Éå, VÉxÉºÉÆJªÉÉÉÊ ÉnÉå