Gwella r Gadwyn Gyflenwi Llaeth yng Nghymru. Magu ar Gontract.

Transcription

1 Gwella r Gadwyn Gyflenwi Llaeth yng Nghymru Magu ar Gontract

2 Canolfan Datblygu Llaeth Gelli Aur Caerfyrddin Sir Gaerfyrddin SA32 8NJ Ffôn: E-bost: Gorffennaf 2011 Mae r Ganolfan Datblygu Llaeth yn cydnabod y cyfraniad a wnaed gan The Anderson Centre i gynnwys technegol y llyfryn hwn. Derbyniodd y prosiect hwn gymorth ariannol gan Gynllun Datblygu Gwledig Cymru sy n cael ei gyllido gan Lywodraeth Cymru a Chronfa Amaethyddol Ewrop ar gyfer Datblygu Gwledig. Ni ellir atgynhyrchu na throsglwyddo unrhyw ran o r cyhoeddiad hwn mewn unrhyw fodd heb ganiatâd ysgrifenedig ymlaen llaw gan y Ganolfan Datblygu Llaeth. Er y cymerwyd pob gofal rhesymol wrth ei baratoi, ni warentir ei gywirdeb, ni dderbynnir unrhyw gyfrifoldeb am unrhyw golled neu ddifrod a achosir wrth ddibynnu ar unrhyw ddatganiad neu anwaith mewn perthynas â r cyhoeddiad hwn.

3 Cynnwys Cyflwyniad i Fentrau Fferm Cydweithredol 4 Mentrau Fferm Cydweithredol Coeden Benderfynu 5 Magu Heffrod / Buchod Sych ar Gontract 6 Cefndir Diffiniad Amcanion Addasrwydd ar gyfer y Diwydiant Llaeth yng Nghymru Persbectif y ffermwr llaeth 9 Cryfderau Gwendidau Persbectif y Magwr Contract 9 Cryfderau Gwendidau Rhesymau dros Lwyddo 10 Rhesymau dros Fethu 10 Pwyntiau Eraill 11 Mathau o Gontractau sydd ar gael 12 Y Contract 15 Contract - Cyfreithiol 16 Contract Trethi 16 Astudiaeth Achos Magu Heffrod ar Gontract 17 Yn flaenorol; Sefyllfa erbyn Hyn Y Buddiannau Penawdau r Telerau 18 Magu ar Gontract 3

4 Cyflwyniad i Fentrau Fferm Cydweithredol Yn syml, mae cydweithrediad amaethyddol yn golygu bod dau neu dri busnes fferm yn dod at ei gilydd i rannu adnoddau er mwyn lleihau costau neu gynyddu proffidioldeb. Mae hyn yn gymharol gyffredin ar draws sectorau eraill byd amaeth y Deyrnas Unedig, ond yn gymharol newydd i ffermio llaeth. Mae na nifer o resymau dros gydweithredu, gan gynnwys: Cynyddu maint yr elw Darbodion maint a synergeddau - rheoli costau Budd personol ansawdd bywyd Caniatáu olyniaeth Defnydd effeithlon o gyfalaf Mae n hanfodol ystyried cyllideb bob tro cyn i r cytundeb ddechrau i sicrhau bod disgwyliadau r ddwy ochr yn rhai ymarferol y gellir eu gwireddu. Er hynny, mae n bwysig bod pob busnes unigol sy n ystyried menter gydweithredol yn gofyn cyngor proffesiynol gan ymgynghorwr busnes gwybodus a chyfreithiol. Fodd bynnag, mae na brinder pobl o r fath sydd â gwybodaeth ddigonol o r pwnc. O ganlyniad, gallai busnes fferm wynebu oedi a chostau diangen wrth sefydlu cytundeb, a dyna pam mae r Ganolfan Datblygu Llaeth yn darparu rhestrau gwirio a thempledi. Gall busnesau ffermio a/neu'u hymgynghorwyr proffesiynol ddefnyddio r wybodaeth ganlynol i w helpu i ddod o hyd i atebion posib, ac i ddarparu arweiniad ar y pwyntiau sydd angen eu hystyried wrth baratoi r fenter y cytunwyd arni. Mae r llyfryn yma n rhan o gyfres ac mae n benodol ar gyfer un math o fenter gydweithredol. I weld yr adroddiad ar Fentrau Cydweithredol neu lyfrynnau gwybodaeth eraill ewch i r wefan neu cysylltwch â r Ganolfan Datblygu Llaeth. I gael copi o dempledi Mentrau Cydweithredol DairyCo, sy n darparu canllawiau i ffermwyr llaeth sy n ystyried menter ar y cyd â busnesau llaeth eraill, neu ddod â phobl eraill i mewn i strwythur y busnes, cysylltwch â chyhoeddiadau DairyCo ar Magu ar Gontract

5 Mentrau Fferm Cydweithredol Coeden Benderfynu DECHRAU Oes angen pobl eraill arna i er mwyn ehangu fy musnes? Oes Na Ehangu trwy brynu neu rhentu tir a chyfleusterau ychwanegol Oes angen imi fod â rheolaeth lwyr dros pob agwedd o fy musnes? Oes Na Ydw i am gael mwy o adnoddau nag y gallaf gyfiawnhau? Chwilio am Gytundeb Ffermio Contract / Magu Contract Ystyried Partneriaeth neu Gwmni Oes Ydw i eisiau atebolrwydd cyfyngedig? Oes Oes Na Ai peiriannau neu lafur? Peiriannau Llafur Cwmni Cyf. Atebolrwydd Cyfyngedig Partneriaeth Ymuno â Chylch Peiriannau Trefnu i ymuno â chlwb rhannu llafur Magu ar Gontract 5

6 Magu Heffrod/Buchod Sych ar Gontract Cyflwyniad Heffrod llaeth yw r genhedlaeth nesaf mewn uned laeth maen nhw n hanfodol ond yn gostus ac yn aml mae eu gofynion yn gwrthdaro â rhai r fuches laeth. Maen nhw n cystadlu am lety, amser a chostau ac yn aml nhw yw r berthynas dlawd. Gall heffrod sydd wedi u magu a u rheoli n dda fod yn ased i r uned laeth, ond bydd heffrod sydd heb eu magu n dda ac sydd wedi gorfod cystadlu am adnoddau yn gostus ac yn fwrn i r busnes. Bydd canolbwyntio r sylw ar heffrod yn arwain at gostau cynhyrchu cystadleuol heb gyfaddawdu ac yn cynyddu hirhoedledd, gan gynyddu elw perchennog busnes llaeth yn y pen draw. Cefndir Mae r sialensiau ariannol sy n gysylltiedig â r twf ym maint ffermydd llaeth, a r cynnydd yn oed cyfartalog ffermwyr llaeth, yn golygu y gall rhai cynhyrchwyr llaeth fod yn gyndyn i fuddsoddi ymhellach yn y diwydiant. Fodd bynnag, un opsiwn i ffermwyr sydd am aros ar y fferm ond sydd ddim yn awyddus i odro bellach, yw magu stoc. 6 Magu ar Gontract

7 Diffiniad Mae stoc ifanc neu fuchod sych (sy n berchen i r ffermwr llaeth) yn cael eu magu ar ddaliad ail ffermwr (y magwr contract). Y magwr contract sy n cwrdd â holl gostau cyffredinol a newidiol y magu e.e. adeiladau, gwellt gwely, porthiant, gwrtaith ar gyfer tir pori a thir cnydau gaeaf etc. Weithiau bydd y ffermwr llaeth yn cwrdd â chostau ychwanegol brechiadau penodol a bridio. Dylai r ddwy ochr gytuno ar, a chadw cofnod o r system fagu a chyfraddau targed twf ymlaen llaw. Rhaid cytuno ar y costau magu ymlaen llaw. Mae r rhain yn cynnwys costau ac elw r magwr contract. Gellir eu seilio ar un o r canlynol: Swm/pen/dydd Maint/cilogram o gynnydd mewn pwysau byw Fel arfer, cyflwynir anfoneb bob mis. Magu ar Gontract 7

8 Amcanion Mae magu heffrod ar gontract yn galluogi r ffermwr llaeth i ganolbwyntio i sgiliau a i adnoddau (tir/adeiladau/cyfalaf) ar gynhyrchu llaeth, a r magwr contract ar fagu stoc o ansawdd da. Mae n galluogi r ddau fusnes i wneud newidiadau y gellir eu rheoli: Gall y ffermwr llaeth ehangu ei fusnes. Gall y magwr contract (y ffermwr llaeth gynt) leihau ei faich gwaith trwy gael gwared â r dyletswyddau dyddiol sy n gysylltiedig â godro a rheoli buchod. Addasrwydd ar gyfer y Diwydiant Llaeth yng Nghymru Galluogi r rhai sy n agosáu at oed ymddeol i aros yn y busnes ac ar y fferm, ond gyda llai o faich gwaith. Gall fod yn ateb economaidd i ffermydd sy n tyfu porfa n fwy proffidiol na chnydau cyfunadwy. Gellir sicrhau r costau isaf, a symleiddio r gwaith rheoli pan ddefnyddir y fenter gyda buchesi sy n lloia fesul bloc. Hefyd yn addas ar gyfer rhai sydd ag adeiladau pwrpasol i gadw heffrod neu fuchod sych i w bwydo yn y gaeaf. Gallai newid y cyfraddau stocio ar y naill fferm neu r llall helpu i gydymffurfio â gofynion Parth Perygl Nitradau (NVZ). 8 Magu ar Gontract

9 Persbectif y ffermwr llaeth Persbectif y Magwr Contract Cryfderau Gall ryddhau tir/adeiladau fyddai fel arall yn cael eu defnyddio i fagu stoc. Mae hyn yn galluogi ffermwr i ehangu a symleiddio r fuches. Caniatáu datblygu meysydd arbenigedd. Lleihau r perygl y bydd heffrod yn eilbeth neu n berthynas dlawd ar y fferm laeth bresennol. Buddiannau graddfa buches dros dro ond gyda rheolaeth dros brisiau, magwraeth a statws iechyd olynyddion. Cryfderau Galluogi r rhai sydd am leihau eu baich gwaith i orffen godro ond dal ati i ffermio trwy fagu stoc. Mwy o gyfleoedd i wella ffordd o fyw. Defnydd o arbenigedd yn parhau. Galluogi r ffermwr (perchennog tir neu denant) fyddai fel arall yn rhoi r gorau i ffermio i ddal ati i fasnachu fel busnes fferm, gan barhau i elwa o ostyngiadau treth perthnasol. Galluogi tenant i aros ar y fferm a byw yn y ffermdy pan nad oes yna olynydd i r busnes llaeth blaenorol. Yn hytrach na buddsoddi mewn parlwr godro/tanc llaeth newydd, mae gan y ffermwr ddewis ymarferol arall sy n gwneud defnydd o r holl asedau eraill. Gall ryddhau cyfalaf o r busnes os oes angen trwy werthu r fuches. Gwendidau Llai o reolaeth dros fagu stoc. Posibilrwydd y bydd gallu r magwr stoc yn dylanwadu n rhannol ar allu r fuches i gynhyrchu yn y dyfodol. Gwendidau Gwylier rhag methu â rheoli clefydau os oes da byw o fwy nag un busnes yn cael eu cadw ar un daliad. Os felly, mae protocolau llym o ran iechyd anifeiliaid a brechu n hanfodol. Angen cyfathrebu a rheolaeth gyson. Rhaid i r magwr feddu ar sgiliau stocmon ardderchog. Magu ar Gontract 9

10 Rhesymau dros lwyddo Rhesymau dros fethu Mae n galluogi r ddwy uned i ganolbwyntio u cyfalaf a u sgiliau. Mae r uned laeth yn canolbwyntio ar gynhyrchu llaeth a r magwr contract yn canolbwyntio ar fagu heffrod/buchod sych. Mae n cyflawni cydamcanion dau fusnes gwahanol. Dylid sefydlu a monitro Cytundeb Magu Heffrod clir. Dewis magwr stoc gwael. Mae n bosib na fydd y sawl sydd â phrofiad o fagu gwartheg bîff stôr neu orffen/pesgi gwartheg, yn meddu ar y meddylfryd iawn i fagu heffrod llaeth neu fuchod sych. Mae n bosib na fydd y cyfleusterau a ddefnyddiwyd gan y ffermwr llaeth i fagu heffrod (adeiladau/porfa) yn addas ar gyfer godro mwy o fuchod, neu fod gormod o bwysau ar y cyfleusterau godro. Diffyg gallu technegol y magwr stoc, ynghyd â diffyg rheolaeth a monitro gan yr uned laeth graidd. Lleoliad yr heffrod a r perygl o gael eu cloi mewn gyda TB a chlefydau eraill heintus a chyfyngiadau o ran eu symud. Dylai r magwr contract ddisgwyl tâl am ei lafur ei hun yn unig. Os ydyw n talu gweithiwr i fagu r anifeiliaid, ni ddylai perchennog y fferm orfod talu am ei amser ef/hi yn ogystal. 10 Magu ar Gontract

11 Pwyntiau Eraill Magu Heffrod Organig Mae Magu ar Gontract yn bosib gyda buchesi organig ond bydd angen mwy o gynllunio ac ymrwymiad ar y ddwy ochr. Rhoi r Gorau i Gynhyrchu Llaeth Os ydy r magwr contract yn rhoi r gorau i gynhyrchu llaeth, yna yn hytrach na gwerthu i fuches, gallai hurio i fuchod i r ffermwr llaeth (all fod yn awyddus i gynyddu i fuches wrth i r stoc ifanc/buchod sych adael y fferm). Paru Systemau Ceisiwch gael y systemau i gyd-fynd fel bod heffrod yn cyrraedd wedi u hyfforddi: Ciwbiclau/iardiau gwellt Hunan-fwydo/pori padogau/allan dros y gaeaf Yswiriant Dylai r magwr yswirio i hun ar gyfer atebolrwydd cyhoeddus a hawliadau trydydd parti a wneir yn erbyn y magwr am anafiadau, ddifrod neu ddamwain a achosir gan wartheg y perchennog tra maent ar fferm y magwr. Dylai r magwr ddarparu copi o r polisi yswiriant a derbynneb ar gyfer y premiwm ar gais y perchennog. Y perchennog yn unig all yswirio yn erbyn unrhyw ddifrod neu golled arall i r gwartheg. Daliadau Cyswllt Os ydy r magwr contract yn ffermwr cyfagos neu o fewn radiws o 25 milltir, ac yn cymryd heffrod o un ffynhonnell yn unig, yna mae n bosib sefydlu r uned stoc ifanc fel daliad cyswllt. Mae hynny n caniatáu symud gwartheg rhwng yr uned laeth gartref â r uned fagu heb orfod hysbysu r System Olrhain Gwartheg am y symudiadau. Fodd bynnag, mae angen adnewyddu r cyswllt yn flynyddol trwy gwblhau r Drwydded Feddiannaeth Unigol gymeradwy gyda r Adran Iechyd Anifeiliaid leol, a dylid parhau i gadw cofnod o r symudiadau ar y fferm. Hefyd bydd y ddau ddaliad yn cael eu cloi os bydd yna gyfyngu ar symud anifeiliaid. Magu contract ar ddaliad sydd ar denantiaethl Mae n hanfodol bod unrhyw denant sy n ystyried sefydlu busnes Magu Contract yn edrych yn fanwl ar ei gytundeb tenantiaeth i sicrhau nad yw n mynd yn groes iddo. Gall fod yn adeiladol i roi gwybod i r landlord am unrhyw bryderon neu o leiaf gofyn cyngor proffesiynol am y cytundeb. Magu ar Gontract 11

12 Mathau o Gontractau sydd ar gael Mae contractau magu heffrod fel arfer yn cyfeirio at heffrod sy n cyrraedd magwr heffrod ar gontract pan fyddant rhwng 2-6 mis oed ac yn gadael 4-6 wythnos cyn lloia. Y tri phrif fath o gontract sydd ar gael yw: Fesul Anifail y Dydd - ffi gyfradd unffurf fesul anifail y dydd yn seiliedig ar gostau magu go iawn. Esiampl: mae r heffer ar uned y magwr am 625 o ddiwrnodau ac mae r costau magu n 635, yna mae r ffi yn 1.01c yr heffer y dydd. Pwysau a Enillir Fesul Cilogram - Gellir selio hwn ar bwysau r anifail wrth gyrraedd y magwr a r pwysau wrth ei ddychwelyd i r ffermwr, felly cyfrifir cyfradd y pesgi fesul dydd a phennir y costau priodol fesul cilogram o bwysau byw. Dylid gofalu nad yw r system hon yn cynhyrchu heffrod sy n rhy dew pan fyddant yn lloia am mai r cymhelliad i r magwr yw cynnal cyfraddau twf uchel er mwyn cynyddu enillion. Esiampl: dyweder bod heffer yn pwyso 100 cilogram wrth gyrraedd y magwr a 560 cilogram wrth ddychwelyd, y costau fesul cilogram a amcangyfrifir am fagu r heffer yw r costau magu wedi u rhannu gyda 460 cilogram. Byddai r heffrod yn cael eu pwyso unwaith y mis gyda chontract o r fath. Os nad ydyn nhw n cyrraedd pwysau targed allweddol e.e. pwysau cyfebru, yna bydd angen bwydo atchwanegiadau. 12 Magu ar Gontract

13 Contract Gwerthu/Prynu nôl - Mae r ffermwr yn gwerthu r lloi benyw i r magwr heffrod ar gontract gyda r hawl pennaf i brynu r un anifail yn ôl 4-6 wythnos cyn lloia. Mae gan y magwr contract reolaeth lwyr dros y system fagu. Mae n talu r holl gostau ac yn goddef yr holl golledion sy n gysylltiedig â r cyfnod magu. Contract Llawn - Mae r ffermwr yn darparu r magwr contract â phorthiant, semen a meddyginiaeth. Mae r magwr contract yn darparu r llafur a r cyfleusterau. Mae r ffermwr yn gosod y polisi magu ac mae r magwr yn dilyn y polisi hwnnw. Y ffermwr sy n goddef unrhyw golledion ymhlith yr heffrod. Rhaid pennu r costau magu ymlaen llaw cyn ymrwymo i Gontract 1, 2 neu 3 a restrir uchod er mwyn i r ddwy ochr gytuno ar gyfraddau r ffioedd. Magu ar Gontract 13

14 Dangosir sut mae r cyfrifoldebau n cael eu rhannu gyda phob opsiwn gwahanol yn Nhabl 1 isod. Tabl 1. Pwy sy n gyfrifol am y costau gyda phob gwahanol fath o gontract? Math o gontract Pwy sy n talu am: Fesul Dydd Fesul Cilogram Pwysau Byw Gwerthu/ Prynu nôl Contract Llawn Y Llo Ffermwr Ffermwr Magwr Ffermwr Porthiant Magwr Magwr Magwr Ffermwr Costau Milfeddygol Rheolaidd* Brys** Ffermwr Magwr Ffermwr Magwr Magwr Magwr Ffermwr Tarw Potel Ffermwr Ffermwr Magwr Ffermwr Gwasanaethau Magwr Magwr Magwr Magwr Gwellt gwely Magwr Magwr Magwr Magwr Adeiladau Magwr Magwr Magwr Magwr Llafur Magwr Magwr Magwr Magwr *Brechiadau, rheoli parasitiaid ac unrhyw fesurau iechyd ataliol eraill **Costau sy n gysylltiedig â thrin anafiadau neu salwch 14 Magu ar Gontract

15 Y Contract Mae r prif delerau ddylid eu cynnwys yn y contract fel a ganlyn: Taliadau: i r magwr; debyd uniongyrchol, misol neu bob chwarter yn ogystal â threfniadau ar gyfer delio â thaliadau hwyr. Perfformiad: rhaid gosod targedau clir gyda golwg ar berfformiad disgwyliedig; cyfraddau pesgi, sgôr cyflwr corff, oed bridio, % maint corff aeddfed adeg cyfebru. Protocolau Iechyd yn angenrheidiol wrth fagu, brechu, trin llyngyr a rheoli parasitiaid. Tarw Potel pwy sy n dewis y teirw? Pwy sy n cyflawni r gwaith? Pwy sy n talu am y semen? Yn darparu Teirw Wrth Gefn ( Sweeper Bulls )? Bioddiogelwch: os ydy r magwr yn derbyn heffrod o fwy nag un ffynhonnell, a fydd yna gyfnod o gwarantin ar ôl cyrraedd? A fydd heffrod pob ffermwr yn cael eu cadw ar wahân yn ystod y cyfnod magu? Dyna ddylai ddigwydd, yr ateb gorau yw cael heffrod un ffermwr yn unig. Cludiant: pwy sy n gyfrifol am gludo r anifeiliaid i uned y magwr ac yn ôl? Dylid cadarnhau dyddiadau cyrraedd a gadael. Hyd y contract, adnewyddu a therfynu: dylai pob contract gynnwys telerau pendant ar gyfer pob un o r materion hyn. Adnabod Anifeiliaid: pwy sy n gyfrifol am ailosod tagiau adnabod? Cofnodion ac Adroddiadau: dylai r rhain ddisgrifio pa lefel o fanylder sy n ofynnol ar gyfer cofnodion heffrod er mwyn cydymffurfio â r contract a deddfwriaeth berthnasol. Colledion/marwolaethau ac Atebolrwydd: bydd yn dibynnu ar y contract a fabwysiadir ond dylai r contract nodi r lefel uchaf dderbyniol cyn i r colledion gael eu rhannu rhwng y ffermwr â r magwr contract. Cyfathrebu: mae cyfathrebu da n allweddol i lwyddiant unrhyw fenter gydweithredol. Rhaid i r ddwy ochr nodi n glir sut maen nhw n bwriadu cyfathrebu â i gilydd. Datrys Anghydfod: dylai bob contract gynnwys telerau ar gyfer ceisio datrys unrhyw anghydfod rhwng y ffermwr â r magwr yn ystod cyfnod y contract. Amodau Dod â Chytundeb i Ben: rhaid i r contract nodi cyfnodau penodol ar gyfer dod â chytundeb i ben fel bod y ddwy ochr yn cael cyfle i ddod o hyd i stoc eraill yn achos y magwr, a magwr neu dir arall i gadw stoc ifanc arno yn achos y ffermwr. Magu ar Gontract 15

16 Contract - Cyfreithiol Contract Trethi Bydd sefydlu Contract Magu Heffrod yn ymrwymiad cyfreithiol ar ran perchennog yr heffrod a r magwr unwaith bod y ddwy ochr wedi arwyddo r dogfennau dan y Gyfraith Cytundebau. Mae n hanfodol bod cytundeb o r fath yn cael ei ddogfennu a i arwyddo i amddiffyn y ddwy ochr, tra n darparu eglurder yn ogystal ar faterion y gellid eu camddeall, neu faterion sy n codi n anaml. Bydd cytundeb magu ar gontract da sy n cynhyrchu heffrod safonol i w dychwelyd i r perchennog yn y cyflwr iawn ar yr adeg a gytunwyd, ac sy n sicrhau elw digonol i r magwr, yn golygu bod y ddwy ochr yn hapus. Fodd bynnag, gall fod yna broblemau achlysurol megis marwolaethau neu fethiant i gynnal niferoedd ar yr uned fagu, all olygu bod angen cyfeirio at y ddogfen swyddogol fydd yn darparu eglurder ar y mater, ac o ganlyniad yn lleihau r perygl o anghydfod neu ddryswch. Bydd y Magwr Contract yn parhau i fasnachu fel ffermwr ac yn mwynhau'r un buddiannau treth ag y byddai petai n dal i ffermio buchod llaeth, ac felly hefyd perchennog yr heffrod. Dylid ychwanegu Treth ar Werth (TAW) at anfoneb y magwr i r perchennog os ydy busnes y magwr wedi i gofrestru ar gyfer TAW ar y gyfradd gyffredinol. Os mai ffermwr llaeth oedd y magwr cyn iddo ddechrau magu heffrod, gallai fod mewn sefyllfa i elwa o werthu i fuches laeth gyda Dewis Sail Heidiol (Herd Basis Election) a gostyngiad treth. Argymhellir bod unrhyw ffermwr sydd am werthu i fuches laeth yn ymgynghori â i gyfrifydd ynghylch yr adeg a r ffordd orau o wneud hynny. 16 Magu ar Gontract

17 Astudiaeth Achos Magu Heffrod ar Gontract Yn flaenorol; Ffermwr A = early 40 s (year of age) yn ei bedwardegau cynnar ffermwr perchennog preswyl (220 o fuchod / 450 o erwau) Ffermwr B = yn ei chwedegau cynnar ffermwr tenant (100 o fuchod / 150 o erwau) Roedd y ddau ffermwr yn berchen ar, ac yn godro buchod i gyflenwi r un busnes llaeth cydweithredol. Roedd y ddau n defnyddio r un ymgynghorwr. Roedd Ffermwr A yn awyddus i ehangu i fusnes a doedd Ffermwr B ddim yn gwneud unrhyw elw (ar ôl tyniadau) am ei fod yn cyflogi cowmon oherwydd nad oedd yn holliach ei hun. Sefyllfa erbyn Hyn Mae Ffermwr A wedi adeiladu uned laeth newydd ac mae n godro buchod Ffermwr B ar gontract tra mae Ffermwr B yn magu heffrod Ffermwr A ar gontract. Y Buddiannau Mwy o elw i Ffermwr A sy n talu adenillion ar swm cyfalaf i Ffermwr B am odro i fuchod, yn ogystal â thalu cyfran o gost y llaeth iddo. Nawr mae n canolbwyntio ar gynhyrchu llaeth. Mae Ffermwr B nawr yn magu heffrod ac mae ganddo fusnes cynaliadwy sy n caniatáu iddo ddal ati i ffermio fel ffermwr tenant. Y Canlyniad: Ffermwr A - busnes gyda ffocws pendant sy n ehangu Ffermwr B - cyfnod cynaliadwy, proffidiol yn arwain at ei ymddeoliad Magu ar Gontract 17

18 Penawdau r Telerau Gweler isod y gofynion lleiaf ddylid eu cynnwys mewn cytundeb. CYTUNDEB HURIO BUCHOD / MAGU AR GONTRACT 1. Manylion 1.1 Enw r Ffermwr 1.2 Enw Masnachu Busnes y Ffermwr Ticiwch Unig Fasnachwr Partneriaeth Partneriaeth Atebolrwydd Cyfyngedig Cwmni 1.3 Cyfeiriad y Ffermwr 2. Manylion yr Huriwr/Magwr 2.1 Enw r Huriwr/Magwr 2.2 Enw Masnachu Busnes yr Huriwr/Magwr 2.3 Cyfeiriad yr Huriwr/Magwr 18 Magu ar Gontract

19 3. Manylion y Fferm 3.1 Cyfeiriad y Fferm lle bydd gwartheg yn cael eu magu 3.2 Arwynebedd tir ffermio (os yn briodol) 3.3 Darparwch restr o r caeau ar daflen ar wahân (os yn briodol) 4. Hyd y Cytundeb 4.1 Dyddiad cychwyn y cytundeb 4.2 Blwyddyn terfynu r cytundeb 4.3 Hyd y cytundeb a/neu ddyddiad terfynu 4.4 A fydd iawndal ar gael i r Huriwr/Magwr am derfyniad cynnar? Os felly, faint ac ym mha ysbaid 5. Manylion Ffermio 5.1 Y System Ffermio rhowch ddisgrifiad byr Magu ar Gontract 19

20 5.2 A fydd y ffermwr yn darparu unrhyw: Ticiwch os bydd... Offer sefydlog Cyfalaf Gwelliannau Os bydd, nodwch: 6. Manylion Talu 6.1 Darparwch gyllideb amlinellol. /hectar /erw Cynnyrch Gros: Costau Newidiol: Ffin Elw Gros: Tâl Cyntaf yr Huriwr/Magwr: Tâl Cyntaf y Ffermwr: Gwarged Rhanadwy: 6.2 Ar ba gyfradd y rhennir y gwarged rhanadwy rhwng y ddwy ochr? 90 : : : 20 Arall noder 7. Gwybodaeth Arall 7.1 Enw Banc y Ffermwr 20 Magu ar Gontract