TGAU Busnes 4. Cyllid

Transcription

1 TGAU Busnes 4 Cyllid

2 Mynegai Ffynonellau cyllid - 2 Refeniw a chostau - 16 Cyfrifon elw a cholled (datganiadau incwm) - 28 Llif arian parod - 41 Dadansoddi perfformiad ariannol - 58 Cydnabyddiaethau - 68

3 Cyllid Adran 4 - Cyllid Mae swyddogaeth ariannol busnes yn bwysig iawn ac mae iddi nifer o rolau pwysig: Rheoli'r arian sy'n llifo i mewn i'r busnes ac allan ohono Chwilio am ffynonellau cyllid ar gyfer dechrau a thyfu'r busnes a thalu ei gostau cynnal Llunio dogfennau ariannol, fel cyfrifon elw a cholled a rhagolygon llif arian paro Cynnal cofnodion ariannol Dadansoddi cofnodion ariannol a pherfformiad busnes. Mae'n bwysig bod y swyddogaeth ariannol yn integreiddio'n llawn â'r swyddogaethau busnes eraill er mwyn sicrhau bod yr amcanion busnes yn cael eu cyflawni. Yn aml, y rheolwyr ariannol sy'n penderfynu ar lawer o'r camau gweithredu a gymerir ym mhob rhan o'r busnes, er enghraifft: Faint o arian i'w dalu i weithwyr cyflogedig? A yw'r busnes yn gallu fforddio prynu cyfarpar cynhyrchu newydd a fydd yn gwella ansawdd y cynnyrch? Gwario arian ar ddeunydd hysbysebu er mwyn ceisio hybu gwerthiant a yw hyn yn debygol o arwain at dalu cost yr hysbysebu? Adleoli i safle newydd - a yw'r busnes yn gallu fforddio hyn, neu a oes modd cael benthyg yr arian? Defnyddio cymhellion ariannol er mwyn helpu i wella cymhelliant gweithwyr cyflogedig. Bydd yr adran hon yn edrych ar: Ffynonellau cyllid Refeniw a chostau Cyfrifon elw a cholled (datganiadau incwm) Llif arian parod Perfformiad ariannol 1

4 Ffynonellau cyllid Mae angen arian neu gyllid ar bob busnes er mwyn iddo allu gweithredu. Mae cyllid yn galluogi busnesau i: Sefydlu'r busnes yn aml, cyfalaf dechrau busnes yw'r enw a roddir ar y cyllid hwn Ehangu'r busnes mae hyn fel arfer yn cynnwys ymestyn adeiladau a phrynu safleoedd newydd, peiriannau, cerbydau a chyfarpar cyfalaf yw'r enw ar y cyllid hwn Dalu eu biliau o ddydd i ddydd. O ble y mae busnesau'n cael eu harian? Ffynonellau mewnol ffynonellau arian o fewn y busnes yw ffynonellau mewnol, h.y. arian gan y perchennog neu o incwm busnes blaenorol (a enillwyd drwy elw); Ffynonellau allanol ffynonellau arian y tu allan i'r busnes, h.y. pobl eraill yn buddsoddi arian yn y busnes. I fusnes newydd, mae'n annhebygol y bydd ffynonellau cyllid allanol ar gael yn rhwydd. Ar wahân i gyfalaf a ddarparwyd gan yr entrepreneur a'i ffrindiau a'i deulu, mae'n debygol y bydd ffynonellau cyllid yn brin iawn. Mae busnesau newydd yn debygol o barhau i'w chael hi'n anodd dod o hyd i ffynonellau cyllid allanol nes eu bod wedi ennill eu plwyf ac yn dangos y gallan nhw fod yn broffidiol. Bydd angen cyllid i ddechrau busnes newydd o ddim, felly bydd angen prynu cryn dipyn o eitemau; bydd y rhain yn dibynnu ar natur y busnes, ond maent yn tueddu i gynnwys: Safle gall hwn fod yn safle manwerthu, hamdden neu arlwyo ac ati, neu'n swyddfa, ffatri neu ddarn o dir. Gellir prynu neu rentu safle. Fel arfer, mae angen llawer o arian i brynu safle; 1. Esboniwch pam y bydd busnes newydd efallai'n penderfynu rhentu safle yn hytrach na'i brynu. 2. Beth yw anfanteision rhentu yn hytrach na phrynu? Cyfarpar bydd angen rhyw fath o gyfarpar ar bob busnes er mwyn iddo allu gweithredu. Bydd busnesau gweithgynhyrchu yn gwario mwy o arian ar gyfarpar, ond bydd angen i fusnesau sy'n gweithredu ym maes manwerthu, lletygarwch neu iechyd a harddwch, er enghraifft, brynu cyfarpar hefyd. Fel gyda'r safle, mae'n bosibl y bydd rhai busnesau newydd yn penderfynu rhentu'r cyfarpar (sef prydlesu) yn hytrach na'i brynu yn gyfan gwbl. Hefyd, mae'n bosibl y bydd angen cerbyd ar lawer o fusnesau er mwyn casglu stoc neu deithio at eu cwsmeriaid a dosbarthu nwyddau iddynt; Hysbysebu a hyrwyddo'r busnes newydd ni fydd busnes newydd yn adnabyddus i gwsmeriaid, felly bydd yn rhaid iddo godi ymwybyddiaeth cwsmeriaid er mwyn denu eu sylw a sicrhau eu bod yn dechrau prynu ganddo. Mae'n gallu bod yn anodd codi ymwybyddiaeth cwsmeriaid o fusnes newydd a bydd llawer o fusnesau newydd yn gwario cryn dipyn o arian ar ddeunydd hysbysebu er mwyn dod yn fwy adnabyddus; Bydd yn rhaid i fusnes newydd brynu stoc er mwyn dechrau arni, a dim ond ar ôl dechrau gwerthu ei stoc neu ddefnyddio deunyddiau i gwblhau prosiectau y bydd y busnes yn dechrau cynhyrchu refeniw. Pan fydd y busnes yn dechrau cynhyrchu refeniw, bydd wedyn yn gwario'r refeniw hwn ar brynu rhagor o stoc a deunyddiau. 2

5 Mae busnesau sydd wedi ennill eu plwyf yn fusnesau sydd wedi bod yn gweithredu ers cryn amser, gan gynnwys busnesau bach, cenedlaethol ac amlwladol. Ymhlith y rhesymau pam mae angen i'r busnesau hyn godi cyllid mae: Twf er mwyn ehangu, gall fod angen i fusnes brynu mwy o safleoedd, mwy o gyfarpar, cyfarpar sy'n galluogi'r busnes i gynhyrchu niferoedd mawr, cyfarpar gweithgynhyrchu gyda chymorth cyfrifiadur neu roboteg sy'n galluogi'r busnes i gyflwyno llif-gynhyrchu, datblygu cynnyrch neu wasanaethau newydd, neu gyflogi mwy o weithwyr; Problemau ariannol gall busnesau o bob maint wynebu problemau, yn enwedig pan fydd galw gan ddefnyddwyr am gynnyrch a gwasanaethau yn lleihau. Gall hyn arwain at broblemau o ran llif arian parod ac elw, a gellir ceisio cael gafael ar gyllid er mwyn helpu'r busnes i ddod drwy'r cyfnodau anodd hyn; Er mwyn cynyddu effeithlonrwydd a phroffidioldeb hirdymor gall busnes fuddsoddi mewn systemau a phrosesau newydd a fydd yn ei alluogi i wneud arbedion cost a sicrhau mwy o broffidioldeb yn yr hirdymor, ond mae angen buddsoddiad i ddechrau'r gwelliannau. Mae'r opsiwn cyllid mwyaf addas i fusnes yn dibynnu ar lawer o bethau, er enghraifft: I ba raddau y mae'r busnes wedi ennill ei blwyf Faint o elw a wnaed yn flaenorol Faint o sicrwydd y gall y busnes ei gynnig, fel adeiladau neu asedau eraill (eitemau y mae'r busnes yn berchen arnynt) Y math o fusnes (unig fasnachwr, partneriaeth, cwmnïau cyfyngedig preifat, cwmnïau cyfyngedig cyhoeddus) Faint o gyllid sydd ei angen Am faint o amser y bydd angen yr arian Ar gyfer beth y caiff y cyllid ei ddefnyddio Pa mor fforddiadwy yw'r ad-daliadau 3

6 Ffynonellau cyllid mewnol Cyfalaf y perchennog Arian sy'n cael ei fuddsoddi yn y busnes o gynilon preifat y perchenogion yw hwn. Caiff llawer o fusnesau eu sefydlu gan ddefnyddio cynilon personol y perchennog, fel etifeddiaeth, neu dâl dileu swydd gan gyflogwr blaenorol. I fusnesau bach, mae'n bosibl mai buddsoddiad pellach drwy gyfalaf (cynilon) yr unig fasnachwyr, y partneriaid neu'r rhanddeiliaid eu hunain yw'r unig ffordd o godi arian. Gall entrepreneuriaid mentrus werthu eu hasedau eu hunain (e.e. tŷ) er mwyn codi arian i'w fuddsoddi. Elw argadwedig Ystyrir mai hon yw'r ffynhonnell gyllid bwysicaf, a hon hefyd yw'r ffynhonnell gyllid rataf. Wrth i fusnes ddod yn fwy proffidiol, mae'n gwneud synnwyr i gronni a chadw rhywfaint o elw. Gall busnes dalu'r elw i'r perchenogion neu'r rhanddeiliaid, neu gall ailfuddsoddi'r elw yn y busnes. Yn aml, bydd y ddau beth yn digwydd, gyda rhywfaint o'r elw yn mynd i'r perchenogion neu'r rhanddeiliaid a'r gweddill yn cael ei ailfuddsoddi yn y busnes. Mae ailfuddsoddi elw yn syniad da am nad oes llog i'w dalu ar yr arian a fuddsoddir (byddai llog i'w dalu petai'r holl elw wedi cael ei roi i'r perchenogion, a'r arian a fuddsoddwyd wedi dod o fenthyciadau). Hefyd, dylai'r perchenogion fod yn barod i ailfuddsoddi elw, gan y bydd twf y busnes yn cynyddu gwerth eu cyfran o'r busnes a, gobeithio, yn arwain at fwy o elw yn y dyfodol. Fodd bynnag, mae cost i hyn yn y byrdymor llai o elw i'w rannu ymhlith y perchenogion a llai o ddifidendau i gyfranddalwyr cwmnïau cyfyngedig preifat a chwmnïau cyfyngedig cyhoeddus. Gwerthu asedau Gall busnes werthu rhai o'r asedau y mae'n berchen arnynt i godi cyllid. Gall fod gan fusnesau asedau nad oes eu hangen arnynt mwyach ac y gallant eu gwerthu, er enghraifft hen safle ffatri. Yn aml, dim ond pan fydd ffyrdd eraill o godi arian wedi methu y bydd asedau'n cael eu gwerthu. Gall busnesau sydd wedi ennill eu plwyf werthu asedau nad oes eu hangen mwyach, fel adeiladau a pheiriannau. Mae'n annhebygol y bydd gan fusnesau llai asedau diangen o'r fath, ac os mai tyfu yw un o'u hamcanion, mae'n fwy tebygol o lawer y byddant yn dymuno caffael asedau yn hytrach na'u colli. Mewn rhai achosion, gall y busnes brydlesu'r ased yn ôl, fel ei fod yn parhau i'w ddefnyddio. Bydd busnesau mawr yn gwneud hyn yn aml, e.e. gwerthu swyddfeydd a'u prydlesu yn ôl. Mae gwerthu asedau a'u prydlesu yn ôl yn gwella llif arian parod yn y byrdymor. Os bydd y busnes yn defnyddio'r arian a godir drwy werthu'r ased yn effeithiol, gall llif arian parod a phroffidioldeb hefyd wella yn yr hirdymor. Gall asedau o'r fath gynnwys: Peiriannau y mae modd eu defnyddio o hyd. Cânt eu gwerthu i gystadleuwyr neu i fusnesau newydd. Os nad oes modd eu defnyddio, cânt eu gwerthu fel sgrap; Tir eiddo ac adeiladau nad oes eu hangen mwyach; Rhannau o fusnes efallai y caiff brand neu ffatri gyfan ei gwerthu i gystadleuydd am fod y busnes am ganolbwyntio ar gynhyrchu ystod lai o nwyddau. 1. Esboniwch y gwahaniaeth rhwng cyfalaf y perchennog ac elw argadwedig. 2. Pam y dylid ystyried ffynonellau cyllid mewnol cyn ystyried ffynonellau cyllid allanol? 4

7 Ffynonellau cyllid allanol Teulu a ffrindiau Mae cael benthyg arian gan deulu a ffrindiau yn ffynhonnell boblogaidd o gyllid allanol i lawer o entrepreneuriaid newydd. Bydd hyn yn ddefnyddiol pan mai dim ond ychydig bach o gyfalaf sydd ei angen i ddechrau busnes newydd neu pan fydd busnes bach sydd wedi ennill ei blwyf yn dymuno tyfu. Fel arfer, bydd teulu a ffrindiau yn rhoi benthyg arian heb ofyn am unrhyw log, felly ni fydd unrhyw gost i'r benthyciad. Wrth gwrs, dim ond os bydd gan deulu a ffrindiau yr arian i'w roi y bydd hyn yn bosibl, a gall achosi problemau gyda chydberthnasau os na fydd y busnes yn llwyddiannus ac nad oes modd ad-dalu'r arian. Benthyciadau banc Banc yn rhoi benthyg arian i fusnes yw hyn. I'r rhan fwyaf o fusnesau, banciau masnachol, fel Barclays, HSBC, RBS a Lloyds, yw'r brif ffynhonnell gyllid. Caiff swm penodedig o arian ei fenthyg am gyfnod penodedig o amser a, fel arfer, at ddiben penodol. Bydd y banc yn codi llog ar y benthyciad a bydd yn rhaid i'r llog, yn ogystal â rhan o'r cyfalaf (y swm a fenthyciwyd) gael ei ad-dalu bob mis. Dim ond os yw'r busnes yn deilwng o gredyd y bydd y banc yn rhoi benthyg arian iddo, ac mae'n bosibl y bydd yn gofyn am warant. Ystyr gwarant yw bod y benthyciad yn cael ei warantu yn erbyn un o asedau'r sawl sy'n cael benthyg yr arian. Os na chaiff y benthyciad ei ad-dalu, gall y banc feddiannu'r ased a'i werthu er mwyn cael ei arian yn ôl. Darperir y wybodaeth ganlynol gan Santander, am fenthyciadau sydd ganddynt i'w gwerthu i fusnesau: A allai buddsoddi mewn cyfarpar newydd roi hwb i'ch busnes? Efallai eich bod am ailwampio eich eiddo neu ddechrau project newydd? Beth bynnag fo'ch bwriad, dechreuwch arni gyda benthyciad busnes cyfradd sefydlog. Er mwyn bod yn gymwys i gael Benthyciad Busnes Bach, rhaid i chi fod yn ddeiliad Cyfrif Cyfredol Busnes Santander hefyd. Rhowch eich cynlluniau ar waith: gallwch gael benthyg rhwng a Telerau'n seiliedig ar eich anghenion: gallwch ad-dalu dros gyfnod o 1 5 mlynedd Gallwch reoli eich costau misol gyda chyfradd sefydlog: rhwng 4.9% APR a 24.9% APR Dim ffioedd: ni fyddwn yn codi ffi drefnu arnoch ar ein benthyciadau busnes Mae pob benthyciad yn amodol ar statws, argaeledd a'n meini prawf benthyg. Cedwir yr hawl i wrthod unrhyw gais. Cyfradd llog Cyfraddau rhwng 4.9% APR a 24.9% APR. Mae'r gyfradd llog wirioneddol a gynigir i chi yn seiliedig ar asesiad credyd o'ch amgylchiadau ariannol. Ar ôl i'r benthyciad gael ei roi, bydd y gyfradd llog yn aros yn sefydlog drwy gydol cyfnod y benthyciad. Caiff y llog ei gyfrifo'n ddyddiol ar sail balans y benthyciad sy'n weddill. Ffioedd Ni chodir unrhyw ffioedd trefnu ar gyfer benthyciad busnes. Gellir codi tâl am ad-dalu'n gynnar. 5

8 Ad-daliadau misol Edrychwch i weld beth y gallai eich ad-daliadau misol fod gyda'n cyfrifiannell benthyciad busnes. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: business-loans Gan ddefnyddio cyfrifiannell benthyciad busnes Santander info/business-banking/business-banking-loan-calculator: 1. (a) Cyfrifwch gost: Benthyciad o Benthyciad o Benthyciad o am 60 mis. (b) Ailgyfrifwch y tri swm uchod dros gyfnod o 36 mis. 2. Beth sy n digwydd i r taliadau misol pan mae'r cyfnod yn fyrrach? 3. Beth sy'n digwydd i gyfanswm y swm sy'n daladwy pan mae'r cyfnod yn fyrrach? 4. Pam y byddai cyfnod ad-dalu hirach yn well i fusnesau newydd? 5. Esboniwch y gosodiad 'Mae'r gyfradd llog wirioneddol a gynigir i chi yn seiliedig ar asesiad credyd o'ch amgylchiadau ariannol''. 6. Beth mae APR yn ei olygu? 7. Beth fyddai'n digwydd i'r ad-daliadau petai'r APR (i) yn llai, neu (ii) yn fwy? Gorddrafftiau Math o fenthyciad banc yw gorddrafft. Bydd busnes yn mynd i orddrafft pan fydd yn codi mwy o arian o'i gyfrif nag sydd ar gael ynddo, felly bydd gan y busnes falans banc negyddol. Ar ôl cytuno ar derfyn gorddrafft gyda'r banc (er enghraifft 5 000), gall y busnes ddefnyddio cymaint o'r gorddrafft ag sydd ei angen ar unrhyw adeg, hyd at y terfyn gorddrafft y cytunwyd arno. Wrth gwrs, bydd y banc yn codi llog ar y swm a ddefnyddir, a dim ond os yw'n credu bod y busnes yn deilwng o gredyd (yn gallu ad-dalu'r arian) y bydd yn caniatáu gorddrafft. Mae cyfraddau llog ar orddrafftiau yn tueddu i fod yn uchel. Yn anffodus, gall banc hawlio bod gorddrafft yn cael ei ad-dalu ar unrhyw adeg. Mae llawer o fusnesau wedi cael eu gorfodi i roi'r gorau i fasnachu am fod banc wedi tynnu cyfleusterau gorddrafft yn ôl. Er hynny, ar gyfer benthyg byrdymor, gorddrafft yw'r ateb delfrydol yn aml ac mae gan lawer o fusnesau gytundeb gorddrafft treigl (parhaus) gyda'r banc. Yn aml, gorddrafft yw'r ffordd orau o ddatrys problemau byrdymor o ran llif arian parod, e.e. er mwyn i fusnes allu prynu deunyddiau crai tra ei fod yn aros am daliad am nwyddau a gynhyrchwyd. 6

9 Cyfalafwyr menter ac angylion busnes Arian sy'n cael ei fuddsoddi mewn busnes gan fuddsoddwyr proffesiynol (cyfalafwyr menter) yw cyfalaf menter. Pan fydd cyfalafwyr menter yn buddsoddi, byddant yn disgwyl cael llais yn y ffordd y caiff y busnes ei redeg, ac maent hefyd yn disgwyl gwneud elw da ar eu buddsoddiad o fewn dwy i dair blynedd. Y dull buddsoddi arferol yw bod y cyfalafwyr menter yn cymryd rhan ecwiti, hynny yw, eu bod yn cael cyfranddaliad yn y busnes yn gyfnewid am eu buddsoddiad. Bydd canran y cyfranddaliad yn dibynnu ar y swm a fuddsoddwyd o gymharu â gwerth y busnes. Gall y swm a fuddsoddwyd fod yn gymharol fach er enghraifft , neu'n eithaf mawr er enghraifft 10m. Wrth gwrs, mae'r swm a fuddsoddir yn dibynnu ar faint y busnes a'r hyn y mae'n ceisio ei gyflawni. Mae'r cyfalafwr menter yn disgwyl twf cyflym, ac elw mawr o bosibl. O safbwynt y busnes, daw'r math hwn o gyllid heb daliadau llog, a bydd yn cael cyngor proffesiynol parhaus, felly, yn aml, mae'n gwneud llawer o synnwyr. Fodd bynnag, mae'n golygu y gallai'r perchenogion presennol golli rheolaeth ar y busnes y maent wedi'i ddatblygu os caiff y cyfranddaliadau eu gwerthu i rywun arall. Mae angylion busnes yn debyg i gyfalafwyr menter, ond maent yn tueddu i ganolbwyntio ar fusnesau newydd neu fusnesau cymharol newydd sydd am dyfu. Maent yn tueddu i gyflawni rôl fwy anuniongyrchol neu ymgynghorol, yn hytrach nag ymwneud â'r busnes yn llawn fel cyfalafwyr menter. Mae'r Dreigiau yn rhaglen Dragons' Den y BBC yn enghreifftiau o angylion busnes. Ffynhonnell: 1. Esboniwch pam mae'n fanteisiol i fusnes newydd gael cyllid gan un o'r buddsoddwyr a ddangosir uchod. 2. Defnyddiwch y ddolen uchod i fynd i'r wefan a chliciwch ar bob un o'r dreigiau er mwyn darllen am eu profiadau a'r busnesau y maent wedi buddsoddi ynddynt. 7

10 Partneriaid newydd I unig fasnachwr, mae cael partner yn ffordd dda o helpu i ariannu buddsoddiad. Nid yn unig y mae partneriaid newydd yn cyfrannu mwy o gyfalaf (arian) ar gyfer buddsoddiad, ond gallan nhw hefyd gynnig sgiliau newydd a all helpu busnes i dyfu. I bartneriaethau sydd eisoes yn bodoli, mae partneriaid newydd hefyd yn ffordd effeithiol o ariannu twf. Mae partneriaid newydd yn prynu i mewn i'r busnes ac yn cael rhanberchenogaeth arno. Dylid llunio cytundeb partneriaeth newydd sy'n nodi eu cyfran o berchenogaeth, cyfrifoldebau ac elw yn glir. Cwblhewch y tabl isod er mwyn dangos dwy fantais a dwy anfantais partneriaid ychwanegol i fusnes: Manteision Anfanteision Dyroddi cyfranddaliadau Mae cwmnïau cyfyngedig yn gallu codi cyllid ychwanegol drwy werthu cyfranddaliadau newydd. Un dull hirdymor o sicrhau cyllid ar gyfer twf yw gwerthu cyfranddaliadau. Mae hyn yn golygu y gall y busnes newid o fod yn bartneriaeth neu unig fasnachwr i fod yn gwmni cyfyngedig. Mae nifer o fanteision yn gysylltiedig â bod yn gwmni cyfyngedig, gan gynnwys atebolrwydd cyfyngedig a llai o risg i'r perchenogion. Fodd bynnag, y prif reswm yw er mwyn cael cyfranddalwyr newydd sy'n buddsoddi cyfalaf ar gyfer twf. Y cwestiwn y mae'n rhaid i berchenogion busnes ei ateb yw faint o'r busnes y maent yn fodlon ei ildio er mwyn cael y cyllid sydd ei angen arnynt. Mae cyfalaf cyfranddaliadau yn fath o gyfalaf parhaol; mae hyn yn golygu nad oes angen ei ad-dalu. Mae gan berchenogion cyfranddaliadau lais ynghylch y ffordd y caiff y busnes ei redeg, ond mae faint o ddylanwad sydd ganddynt yn dibynnu ar y ganran o gyfranddaliadau sydd ganddynt. Wrth gwrs, prif anfantais dod â chyfranddalwyr i mewn i'r cwmni yw colli rheolaeth. Bydd buddsoddwyr newydd yn dylanwadu ar benderfyniadau perchennog neu berchenogion y busnes. Hefyd, mae'n bosibl y bydd y buddsoddwyr-gyfranddalwyr newydd yn chwilio am strategaeth ymadael o fewn ychydig flynyddoedd. Bydd hyn yn golygu eu bod yn disgwyl i'r busnes dyfu'n gyflym ac yna'n disgwyl gallu gwerthu eu cyfranddaliadau, gan gymryd eu henillion cyfalaf. Gall cwmnïau cyfyngedig preifat (Cyf.) a chwmnïau cyfyngedig cyhoeddus (CCC) werthu cyfranddaliadau, a gellir eu dyroddi ar unrhyw adeg yn ystod oes y busnes, nid dim ond ar adeg sefydlu'r busnes. I'r CCCau mwyaf, gellir codi cannoedd o filiynau o bunnau drwy ddyroddi cyfranddaliadau. 8

11 1. Beth yw'r gwahaniaeth rhwng cwmnïau cyfyngedig cyhoeddus a chwmnïau cyfyngedig preifat o ran ble y gallan nhw werthu eu cyfranddaliadau? Buddsoddwyr EDF yn cytuno i godi gwerth 4bn o gyllid ar gyfer Hinkley Point Mae cyfranddalwyr yn y cwmni egni blaenllaw o Ffrainc, EDF, wedi cymeradwyo cynlluniau i ddyroddi cyfranddaliadau newydd i godi 4bn ( 3.4bn) er mwyn helpu i dalu am yr orsaf niwclear yn Hinkley Point. Daw'r penderfyniad cyn cyfarfod y bwrdd ddydd Iau lle y disgwylir i'r busnes gymeradwyo'r prosiect yng Ngwlad yr Haf o'r diwedd yr orsaf niwclear newydd gyntaf ym Mhrydain ers degawdau. Disgwylir i'r prosiect gostio 18bn. Yn wreiddiol, y bwriad oedd i Hinkley Point C, a fyddai'n bodloni 7% o holl ofynion trydan y DU, agor yn Ond cafwyd oedi yn ystod y misoedd diwethaf o ganlyniad i bryderon am allu ariannol EDF i gyflawni'r prosiect. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: 1. Esboniwch pam y penderfynodd EDF godi'r arian sydd ei angen arno drwy ddyroddi cyfranddaliadau newydd. Credyd masnach Dull byrdymor o ariannu busnes yw credyd masnach, am ei fod yn rhoi credyd di-log i'r busnes. Mewn geiriau eraill, mae'n golygu prynu nawr a thalu'n nes ymlaen. Defnyddir credyd masnach i brynu stoc neu ddeunyddiau gan gyflenwr, sy'n caniatáu cyfnod o amser cyn bod angen talu. Bydd hyn am 30 diwrnod fel arfer, ond, mewn rhai achosion, gall fod cyn hired â 60 diwrnod. Mae busnesau mawr sydd â chyfran fawr o farchnad yn gallu cyddrafod cyfnodau hwy o amser cyn bod angen iddynt dalu'r cyflenwr. Bydd credyd masnach yn galluogi busnesau i werthu'r nwyddau cyn bod angen talu amdanynt, er mwyn gallu gwneud elw yn eithaf cyflym a gwella llif arian parod. Bydd busnesau newydd neu fusnesau llai fel arfer yn cael llai o amser cyn bod angen talu ac, mewn rhai achosion, ni fyddan nhw'n cael unrhyw gredyd masnach o gwbl os nad yw'r cyflenwr yn gallu neu'n fodlon ei roi. Bydd cyflenwyr yn dymuno cael eu talu ar unwaith (sef talu wrth dderbyn) ond dylai busnes geisio cyd-drafod â'r cyflenwr a thros amser, pan fydd y cyflenwr yn gallu gweld bod y busnes yn gwneud archebion rheolaidd ac yn perfformio'n dda, efallai y bydd wedyn yn cynnig credyd masnach. Gellir defnyddio cynllun ariannol sydd wedi'i baratoi'n briodol (cynllun busnes) er mwyn helpu i gyd-drafod telerau credyd masnach. Prydlesu Mae hyn yn golygu rhentu peiriannau, cyfarpar a cherbydau. Ni fydd y busnes byth yn berchen ar yr eitemau hyn, ond bydd yn gwneud taliadau rheolaidd i berchenogion yr ased. Mae hyn yn osgoi'r angen i godi llawer o gyfalaf i brynu'r ased yn llwyr. Fodd bynnag, yn yr hirdymor, gall prydlesu'r ased gostio mwy na'i brynu. 9

12 Mae prif fanteision prydlesu fel a ganlyn: Caiff y gost ei rhannu'n symiau llai a gaiff eu talu bob mis fel arfer; Gellir gwella llif arian parod gan na fydd y busnes yn talu unrhyw beth ymlaen llaw a bydd yn gallu rhagweld y costau misol; Caiff y costau cynnal a chadw ac atgyweirio eu talu gan berchennog yr ased, yn hytrach na pherchennog y busnes; Bydd y cyfarpar diweddaraf yn cael ei ddarparu gan berchennog yr ased, Bydd llawer o fusnesau o bob maint yn prydlesu asedau fel ceir, cyfarpar llungopïo a chyfrifiaduron. Yn aml, caiff y mathau hyn o asedau eu gwella drwy newidiadau technegol dros amser a, thrwy brydlesu, gall y busnes gael asedau newydd bob blwyddyn neu ddwy er mwyn sicrhau ei fod yn defnyddio'r ased mwyaf effeithlon. 1. Mae busnes yn prydlesu 10 o gyfrifiaduron gan gwmni cyfrifiaduron am ddwy flynedd. Cost y cytundeb prydlesu yw 260 y mis. a. Beth yw cyfanswm cost y brydles am y ddwy flynedd? b. Petai'r cyfrifiaduron wedi cael eu prynu'n newydd, byddent wedi costio 400 yr un. Cyfrifwch y gwahaniaeth rhwng cyfanswm cost y brydles a chyfanswm y gost petai'r cyfrifiaduron wedi cael eu prynu. c. Gan ddefnyddio'r ffigurau hyn, esboniwch fanteision ac anfanteision prydlesu fel ffynhonnell gyllid. Hurbwrcas Defnyddir hurbwrcas er mwyn helpu i brynu rhywbeth penodol, fel cyfarpar neu gerbyd. Bydd y busnes yn talu blaendal, ac wedyn yn gwneud taliadau misol dros gyfnod o amser. Ar ôl gwneud y taliad terfynol, bydd y busnes yn berchen ar yr ased. Os na chaiff unrhyw rai o'r taliadau eu talu cyn y taliad terfynol, gall y cyflenwr adhawlio'r ased. Er bod hyn yn ffordd arall o osgoi taliadau mawr ymlaen llaw na fydd y busnes yn gallu eu fforddio o bosibl, gall cyfraddau llog ar gytundebau hurbwrcas fod yn uchel a gall y gost derfynol fod yn llawer uwch na phe tai'r ased wedi cael ei brynu'n llwyr. Math o fenthyciad byrdymor am ased penodol yw cytundeb hurbwrcas. Grantiau'r Llywodraeth Mae ystod eang o grantiau'n cael eu darparu gan nifer fawr o sefydliadau, gan gynnwys llywodraethau lleol a chenedlaethol, yr Undeb Ewropeaidd (bydd hyn yn dod i ben pan fydd y DU yn gadael yr UE) a sefydliadau fel y Prince's Trust. Mae'r grantiau hyn yn bodoli er mwyn annog pobl i sefydlu busnesau newydd neu berswadio busnesau sydd eisoes yn bodoli i greu swyddi mewn ardaloedd lle y ceir llawer o ddiweithdra neu leoli busnes mewn rhanbarth penodol. Gall y grantiau fod ar sawl ffurf, er enghraifft: Arian a roddir i gefnogi prosiectau penodol nid oes rhaid ad-dalu grantiau, ond mae benthyciadau ar gael hefyd sydd â chyfraddau llog isel ac sy'n rhatach o lawer na'r benthyciadau a gynigir gan y banciau masnachol; Tir neu ffatrïoedd di-rent; Hyfforddiant a chymorth i fusnesau newydd; 10

13 Cymorth treth, fel bod y busnes yn talu llai o dreth neu'n peidio â thalu treth am gyfnod penodol o amser. Efallai na fydd angen talu treth gorfforaeth, ardrethi busnes nac yswiriant gwladol cyflogwyr. Nid oes grantiau ar gael i bob busnes, a bydd gan y Llywodraeth feini prawf y mae'n rhaid i'r busnes eu bodloni er mwyn cael y grant. Yn amlwg, mae'r grantiau hyn yn lleihau costau sefydlu busnesau ac yn annog busnesau i symud i ranbarth penodol. Gwelir dwy enghraifft o'r ffordd y gwnaeth busnesau ddefnyddio cymorth gan y llywodraeth isod: 1. Benthyciad Dechrau Busnes gwerth gan y Llywodraeth yn Hwyluso'r Broses i Entrepreneur Ifanc Roedd Ben Nichols yn fyfyriwr ifanc a oedd wedi diflasu yn ystod gwyliau'r ysgol pan benderfynodd wneud rhywbeth gwell â'i amser dechrau ei fusnes ei hun. Yn 2011, pan ddechreuodd ei gwmni, roedd Ben yn dal yn ei arddegau ond yn gwybod ei fod am gymryd y cam cyntaf tuag at entrepreneuriaeth. "Roeddwn i am wneud rhywbeth cynhyrchiol yn ystod y gwyliau," meddai, yn ddi-flewyn-ardafod, am ei ysbrydoliaeth. Er i Ben redeg ei fusnes newydd, SoSmoothies Ltd, yn llwyddiannus am ddwy flynedd bron, pan ddaeth yn amser ehangu, gwyddai'r darpar deicŵn bod angen mwy o gyllid busnes nag y gallai ei godi ar ei ben ei hun er mwyn i'w fusnes bach barhau i dyfu. Benthyciad gan y Llywodraeth yn hwyluso'r broses o ehangu busnes bach Pan ddaeth yn amser ceisio'r cymorth ariannol yr oedd ei angen ar ei fusnes, trodd Ben at Ganolfan Ariannu Busnes y Deyrnas Unedig. "Roedd y Ganolfan yn gymorth mawr oherwydd dyna sut y clywais i am y cynllun benthyciadau," nododd Ben. "Heb y Ganolfan, ni fyddwn wedi sicrhau'r benthyciad, a byddwn yn dal i chwilio am gymorth." Dywedodd hefyd, "Canolfan Ariannu Busnes y Deyrnas Unedig yw'r lle i ddod o hyd i grantiau a benthyciadau. Mae'r holl opsiynau cyllido a gynigir gan lawer o gynlluniau wedi'u trefnu ar gronfa ddata'r Ganolfan, felly byddwn yn ei hargymell." Gyda mynediad at adnoddau a gwybodaeth am fusnes y Ganolfan, llwyddodd Ben i ddod o hyd i fenthyciad gan y Llywodraeth gwerth a ddarparwyd gan Asiantaeth Fusnes First Enterprise a elwir hefyd yn Enterprise Loans East Midlands Ltd yn Nottingham. Esboniodd Ben fod y cyllid benthyciad hwn wedi cael ei gymeradwyo heb fawr ddim ffwdan. "Cysylltais â rheolwyr y cynllun a llenwais y ffurflen gais. Nid oedd yn anodd iawn cael y benthyciad, ond cymerodd fwy o amser nag yr oeddwn wedi'i ddisgwyl." Er mwyn bod yn gymwys i anfon cais am fenthyciad i'r cynllun cyllido, a gefnogir yn rhannol gan yr Undeb Ewropeaidd, roedd yn rhaid i Ben fodloni sawl maen prawf: Roedd yn ofynnol i SoSmoothies fod wedi'i leoli yn Nwyrain Canolbarth Lloegr am o leiaf 18 mis. Roedd yn rhaid bodloni'r holl ofynion cyfreithiol a oedd yn berthnasol i'r busnes, yn ogystal â'r holl reoliadau perthnasol. Roedd yn rhaid i SoSmoothies greu neu gynnal swyddi. Roedd yn rhaid i Ben fod yn 18 oed neu drosodd. 11

14 Roedd yn rhaid i Ben ddangos y byddai unrhyw gyllid busnes a fyddai'n cael ei ddarparu yn mynd tuag at gwmni hyfyw. (Roedd yn rhaid iddo gyflwyno cynllun busnes a gwerth chwe mis o ddatganiadau ariannol, yn ogystal â gwerth dwy flynedd o amcanestyniadau ariannol a dau eirda). Defnyddiwyd yr arian i ehangu ac uwchraddio cyfleusterau cynhyrchu'r cwmni. Mae'r entrepreneur ifanc hwn yn deall yn llawn pa mor bwysig oedd yr arian hwn gan y Llywodraeth ar gyfer dyfodol ei fusnes. "Roedd yr arian yn hollbwysig oherwydd ni fyddem yn gallu tyfu ein busnes ar yr un cyflymder hebddo. Byddem yn dal i dyfu'n araf, ac ni fyddai gennym ein safle ein hunain." Ar hyn o bryd, mae SoSmoothies yn cyflogi dau berson, ond, gyda'r cymorth hwn gan y Llywodraeth ar gyfer ei amcanion ehangu, mae Ben yn credu y bydd angen mwy o weithwyr yn sgil y cynnydd mewn lefelau cynhyrchu sy'n deillio o'r cymorth. Nid cyflogi mwy o staff yw unig gynllun Ben ar gyfer y dyfodol, fodd bynnag. "Mae dyfodol fy musnes yn ddisglair iawn," dywedodd, yn llawn balchder. "Rydym wedi ennill sawl gwobr ac rydym wedi cael llawer o sylw yn y wasg. Mae ein gwerthiant yn cynyddu'n gyflym iawn ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at yr hyn sydd yn ein haros." O ystyried bod cwmni Ben eisoes wedi gwerthu mwy na deg mil o boteli 250ml a 500ml o smwddis mewn dwy flynedd yn unig, mae'n anodd amau brwdfrydedd y myfyriwrentrepreneur hwn. Roedd ganddo air o gyngor i'w rannu ag entrepreneuriaid eraill sydd am wireddu breuddwydion eu busnesau bach fel y gwnaeth yntau. "Peidiwch â rhoi'r ffidil yn y to! Dyfalbarhewch a byddwch chi'n llwyddiannus os gwnewch chi weithio'n ddigon caled." Hoffech chi gael cyllid ar gyfer eich busnes bach hefyd? Mae arian ar gael nawr i fusnesau newydd a busnesau sy'n bodoli eisoes. Ffoniwch rif ffôn rhad ac am ddim: Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: php?id=313&t=e7000-government-start-up-loan-smooths-things-along-for-youngentrepreneur 2. Gwerth 30 Miliwn o Gymorth Grant Busnes i Airbus gan Lywodraeth Cymru Mae'r gwneuthurwr awyrennau wedi sicrhau gwerth bron i 30 miliwn o gymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru i'w fuddsoddi mewn gweithrediadau o ffatri yn Sir y Fflint. Y gobaith yw y bydd y ffatri ym Mrychdwn yn gallu gwneud adenydd cyfansawdd o ansawdd uchel o ganlyniad i'r cyllid hwn gan y Llywodraeth, gad gadw'r lleoliad yn gystadleuol ac yn gynhyrchiol. Dywedodd llefarydd fod y cyllid busnes wedi lleddfu llawer o bwysau'r dirwasgiad, gan alluogi ffatri Airbus yng Nghymru i aros ar agor yn y dyfodol agos. Hefyd, dywedodd un gweinidog ei fod yn gobeithio y bydd y datblygiad busnes a welwyd yn y ffatri yn rhoi'r Deyrnas Unedig ar flaen y gad ym maes gweithgynhyrchu cyfansawdd. Ychwanegodd y gweinidog fod manteision y ffaith bod Airbus wedi'i leoli yng Nghymru yn gyfwerth â manteision yr arian grant a roddwyd i'r cwmni gan y Llywodraeth. 12

15 Y gobaith yw y bydd penderfyniad craff Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod modd goresgyn heriau'r hinsawdd economaidd anodd, gan alluogi Airbus i weithredu yn ôl yr arfer (ac yn well). Cyhoeddwyd y newyddion calonogol hwn yn dilyn cadarnhad y byddai 250 o swyddi'n cael eu dileu yn yr un ffatri fel arall, gyda bron i 5% o'r gweithlu yn colli eu swyddi. Dywedodd Airbus ei fod yn dileu'r swyddi hyn fel rhan o adolygiad o anghenion y busnes. Grantiau gan y Llywodraeth yn paratoi'r ffordd ar gyfer arloesedd a hwylustod Rhoddodd Llywodraeth Cymru'r cymorth ariannol mewn ymateb i'r cyhoeddiad, gan ganmol Airbus am osgoi'r angen i ddileu swyddi, wrth i'r cwmni ddechrau ystyried opsiynau eraill i fynd i'r afael â diffyg archebion sy'n golygu bod gwarged yn y gweithlu. Hefyd, diolch i ddatblygiadau yn y diwydiant gweithgynhyrchu awyrennau, bydd y cymorth ariannol i Airbus yn helpu'r cwmni i aros yn gystadleuol. Bydd yr arian gan y Llywodraeth yn creu ffatri ecogyfeillgar lle y gellir cynhyrchu'r math newydd o adenydd cyfansawdd. Mae'r Llywodraeth yn gobeithio y bydd y cyllid busnes hefyd yn arwain at wella sgiliau gweithwyr cyflogedig Airbus yng Nghymru, gan sicrhau bod gan yr ardal enw da am fod yn arloesol. A hoffech chi gael cyllid i ddatblygu eich syniad busnes? Mae arian ar gael nawr i fusnesau newydd a busnesau sy'n bodoli eisoes. Ffoniwch rif ffôn rhad ac am ddim: Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: php?id=4&t=airbus-to-receive-e30-million-in-business-grant-support-from-welsh-assemblygovernment Prince s Trust Os ydych rhwng 18 a 30 oed, yn byw yn y DU ac yn ddi-waith neu'n gweithio llai nag 16 awr yr wythnos, ac os oes gennych syniad busnes neu rai syniadau i'w hystyried, gallai ein rhaglen Fenter fod yn addas i chi. Gan ddechrau gyda sesiwn wybodaeth am ddim yn eich ardal leol, byddwn yn dweud wrthych sut y gallwn eich helpu ac, os byddwch yn dal yn awyddus, byddwn hefyd yn eich gwahodd i'n gweithdy rhyngweithiol pedwar diwrnod. Cewch gyfle i gwrdd â phobl eraill o natur debyg i chi a chael gwybodaeth gan arbenigwr busnes, gan drafod popeth o gynllunio busnes a marchnata i werthu, cyllidebu a threth. Ar ôl hyn, bydd yn amser dechrau datblygu eich busnes. Byddwn yn eich helpu i gynllunio a phrofi eich syniadau ac yn rhoi cyfle i chi wneud cais am gyllid. Wedyn, byddwch yn barod i gwrdd â'n Grŵp Lansio Busnes ar ddiwedd y broses. Ar ôl i chi lansio eich busnes, byddwn yn dynodi mentor busnes profiadol i chi a fydd ar gael i rannu cyngor ar bob cam o'r ffordd am hyd at ddwy flynedd. O harddwyr a barbwyr i asiantaethau digidol a cherddwyr cŵn, rydym yn credu ein bod wedi gweld y cyfan. Neu efallai fod mwy i'w weld? Ers 1983 rydym wedi helpu dros o bobl ifanc i ddechrau eu busnesau eu hunain. 13

16 Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: support-starting-business?gclid=cosg6umxjdmcfq3ggwodh8ccgq 1. Ewch i wefan y Prince's Trust i weld pa gymorth ariannol a roddir i fusnesau newydd. Dewis y cyllid cywir Mae gan fusnesau nifer o fathau o gyllid i ddewis ohonynt. Bydd y penderfyniad ynghylch ble i gael yr arian yn seiliedig ar nifer o ffactorau, a bydd y ffynhonnell orau o gyllid yn dibynnu ar amgylchiadau'r busnes penodol. Ymhlith y ffactorau i'w hystyried mae: Argaeledd cyllid Efallai na fydd banciau'n fodlon rhoi benthyg arian i fusnesau penodol Ni all unig fasnachwyr na phartneriaethau werthu cyfranddaliadau Efallai fod y busnes yn y lleoliad anghywir i gael grantiau gan y Llywodraeth Efallai na fydd cyflenwyr yn fodlon rhoi credyd masnach Nid oes elw argadwedig ar gael. Y llog a godir Bydd rhai ffynonellau cyllid yn codi cyfraddau llog uwch nag eraill, ond gall cyfanswm y llog a delir fod yn llai os yw dros gyfnod byrrach. Yn aml, mae'r gyfradd llog yn seiliedig ar y risg bosibl i'r sawl sy'n rhoi benthyg yr arian, felly bydd busnesau â llai o risg fel arfer yn talu cyfraddau llog is. Y cyfnod ad-dalu Bydd rhai benthycwyr yn cael cyfnod hir i ad-dalu'r benthyciad, a bydd angen ad-dalu benthyciadau eraill yn gynt. Faint o arian sydd ei angen Mae rhai mathau o gyllid yn fwy addas ar gyfer cael benthyg symiau bach o arian, ac eraill ar gyfer symiau mawr. Cyllid cyfalaf a refeniw Mae angen rhywfaint o gyllid i brynu nwyddau cyfalaf, a rhywfaint o dalu costau rhedeg y busnes o ddydd i ddydd. Cyllid hirdymor a byrdymor Mae angen rhywfaint o gyllid ar gyfer y byrdymor a rhywfaint ar gyfer yr hirdymor. Effaith ar berchenogaeth y busnes Gall rhai mathau o gyllid effeithio ar berchenogaeth y busnes a'r ffordd y caiff ei redeg, ond bydd mathau eraill o gyllid yn darparu arian yn unig ac ni fyddant yn effeithio ar berchenogaeth. 14

17 Atebolrwydd Gellir dewis math o gyllid yn seiliedig ar effeithiau atebolrwydd cyfyngedig ac anghyfyngedig. 1. Esboniwch pam mae hurbwrcas a phrydlesu yn ffynonellau cyllid allanol i fusnes. 2. Mae angen cyfrifiadur newydd ar berchennog busnes dylunio gwefannau. A fyddech yn cynghori'r perchennog i brynu'r cyfrifiadur drwy hurbwrcasu neu drwy brydlesu? Rhowch resymau dros eich dewis. 3. Isod ceir enghreifftiau o'r mathau o gyllid y gall fod eu hangen ar fusnesau. Dewiswch pa rai sy'n fathau allanol o gyllid. Benthyciad banc Elw argadwedig Grantiau'r Llywodraeth Gwerthu asedau Cynilon personol Gwerthu cyfranddaliadau ar y gyfnewidfa stoc 4. Mae Jim Hughes a Carol Davies yn bartneriaid busnes sy'n gwerthu cyfarpar heicio a beicio yn eu siop. Awgrymwch a disgrifiwch ddwy ffynhonnell gyllid y gall Jim a Carol eu defnyddio i godi'r arian i brynu stoc ar gyfer y siop. 5. Awgrymwch ddau fath o gyllid na fydd byth angen eu had-dalu o bosibl. 6. Mae angen rhywfaint o gyllid ar gyfer y byrdymor a rhywfaint ar gyfer yr hirdymor. Pa rai o'r canlynol y mae'n debygol y bydd eu hangen yn y byrdymor a pha rai y bydd eu hangen yn yr hirdymor? Ymestyn ffatri Talu'r bil trydan Prynu deunyddiau Ariannu lori Talu am ymgyrch hysbysebu 7. Awgrymwch dri math o gyllid a all effeithio ar berchenogaeth. 8. Halen môr naturiol o Gymru yw Halen Môn, a gaiff ei gynaeafu o'r dyfroedd o amgylch Ynys Môn. Mae The Anglesey Sea Salt Company Ltd wedi datblygu prosesau i gael gafael ar y cynnyrch traddodiadol hwn. Mae Halen Môn yn addas i'w ddefnyddio yn y gegin neu ar y bwrdd, ac mae'n arbennig o flasus gyda saladau a llysiau amrwd ffres. Caiff yr halen ei werthu mewn siopau bwyd a chatalogau bwyd ledled y Deyrnas Unedig. Awgrymwch a gwerthuswch ffyrdd y gallai The Anglesey Sea Salt Company Ltd godi cyllid petai'n dymuno ehangu ei brosesau cynhyrchu. 15

18 Refeniw a chostau Refeniw Refeniw yw'r arian neu'r incwm y mae busnes yn ei wneud o werthu ei gynnyrch neu wasanaethau. Caiff ei gyfrifo drwy luosi nifer y cynhyrchion neu wasanaethau a werthwyd â phris y cynnyrch neu'r gwasanaeth. Caiff ei alw'n refeniw gwerthiant neu drosiant gwerthiant hefyd. Er enghraifft, os bydd person trin gwallt yn torri gwallt 15 o gwsmeriaid mewn diwrnod ac yn codi 20 y pen, y refeniw fydd 15 x 20 = 300 am y diwrnod. Gan fod y rhan fwyaf o fusnesau'n gwerthu ystod o gynhyrchion neu wasanaethau, maent yn debygol o ddefnyddio pris gwerthu cyfartalog er mwyn cyfrifo eu refeniw. Er enghraifft, mae cwsmeriaid person trin gwallt yn debygol o gynnig gwasanaethau gwahanol ac ni fydd pob un ohonynt yn talu'r un pris efallai y bydd rhai yn cael torri eu gwallt yn unig, ond efallai y bydd rhai eraill yn cael torri a lliwio eu gwallt, ac efallai y bydd rhai ohonynt yn blant a fydd yn talu pris llai am y gwasanaeth. Felly, pris gwerthu cyfartalog yw'r 20 a ddefnyddir uchod, sef cyfuniad o'r holl brisiau y mae'r triniwr gwallt yn eu codi. Cyfrifwch refeniw'r busnesau canlynol: 1. Cymerwch fod McDonald's yn gwerthu o Happy Meals bob dydd yn y DU. Os yw pob Happy Meal yn costio 2.69, cyfrifwch y refeniw dyddiol ar gyfer Happy Meals. 2. Mae fan byrgyrs yn gwerthu byrgyrs a sglodion i 50 o gwsmeriaid y dydd yn ystod yr wythnos, ac i 80 o gwsmeriaid ar ddydd Sadwrn a dydd Sul. Y pris gwerthu cyfartalog yw 3. A chymryd bod y fan byrgyrs ar agor am 7 diwrnod, cyfrifwch ei refeniw gwerthiant wythnosol. 3. Mae ymgynghorydd bwyta'n iach a deiet yn codi 5 y sesiwn ac yn gweithio am 4 diwrnod bob wythnos. Mae'n cynnal 2 sesiwn y dydd ac mae 12 o bobl yn bresennol ym mhob sesiwn, ar gyfartaledd. Cyfrifwch refeniw wythnosol yr ymgynghorydd ac yna cyfrifwch y refeniw misol. A chymryd bod yr ymgynghorydd yn cael 5 wythnos o wyliau y flwyddyn, cyfrifwch ei refeniw gwerthiant blynyddol. Costau Dyma'r arian y mae busnesau'n ei wario i weithredu'r busnes. Bydd gan fusnes lawer o gostau i'w talu er mwyn rhedeg y busnes. Ymhlith y rhain mae rhent, ad-daliadau benthyciadau, cyflogau, prynu cyfarpar, prynu stoc a deunyddiau, pŵer (trydan), hysbysebu, papur ac yn y blaen. Lluniwch restr o'r mathau posibl o gostau i fusnes newydd sy'n sefydlu stondin farchnad yn gwerthu ffrwythau a llysiau. Mae dau fath o gost y bydd yn rhaid i fusnes eu talu: Costau sefydlog Costau newidiol 16

19 Costau sefydlog Bydd costau sefydlog yn aros yr un peth, ni waeth faint o nwyddau y bydd busnes yn eu cynhyrchu neu'n eu gwerthu. P'un ai a fydd busnes yn cynhyrchu un nwydd neu'n cynhyrchu 1000 o nwyddau, bydd yn rhaid iddo dalu'r rhent ar yr adeilad neu am y peiriannau a ddefnyddir ganddo o hyd. Ymhlith yr enghreifftiau eraill o gostau sefydlog mae ardrethi busnes, yswiriant ac ad-daliadau benthyciadau. Costau nad ydynt yn newid pan fo cynnydd neu leihad yn nifer y nwyddau neu'r gwasanaethau sy'n cael eu cynhyrchu neu eu gwerthu yw costau sefydlog Costau newidiol Bydd costau newidiol yn newid yn ôl faint o nwyddau y bydd busnes yn eu cynhyrchu neu'n eu gwerthu. Os bydd gweithgynhyrchwr yn cynhyrchu mwy o gynnyrch, bydd angen iddo brynu mwy o ddeunyddiau crai neu gydrannau. Os bydd siop yn denu mwy o gwsmeriaid ac yn gwerthu mwy o gynnyrch, bydd angen iddo brynu mwy o stoc. Bydd ei gostau newidiol yn cynyddu. Bydd hyn hefyd yn berthnasol os bydd y gweithgynhyrchwr neu'r siop yn cynhyrchu neu'n gwerthu llai o gynnyrch bydd ei gostau newidiol yn lleihau. Costau sy'n newid yn unol â lefel allbwn yw costau newidiol 1. Rhowch ddwy enghraifft o'r costau sefydlog y bydd angen i fusnes eu talu. 2. Rhowch ddwy enghraifft o gostau newidiol y bydd angen i fusnes eu talu. 3. Esboniwch y gwahaniaeth rhwng costau sefydlog a chostau newidiol. Defnyddiwch enghraifft rifiadol i egluro eich ateb. Cyfanswm y costau Bydd adio'r costau sefydlog a'r costau newidiol yn rhoi cyfanswm costau busnes. Cyfanswm y costau = costau sefydlog + costau newidiol Elw neu golled I wneud elw, rhaid bod refeniw busnes yn fwy na chyfanswm ei gostau. Os yw'r refeniw yn llai na chyfanswm y costau, bydd y busnes yn gwneud colled. Y fformiwla ar gyfer cyfrifo elw (neu golled) yw: Elw = refeniw cyfanswm y costau (costau sefydlog + costau newidiol) Er enghraifft, os oes gan fusnes refeniw gwerthiant o a bod ei gostau sefydlog yn a'i gostau newidiol yn , bydd yn gwneud elw o

20 1. Cyfrifwch elw neu golled y busnes canlynol ar gyfer 2016: Mae gan siop nwyddau anifeiliaid anwes 400 o gwsmeriaid yr wythnos, ar gyfartaledd. Mae'r siop ar agor am 48 wythnos y flwyddyn. Y pris gwerthu cyfartalog yw 15. Ei chostau sefydlog yw a'i chostau newidiol yw Yn 2017, mae'r newidiadau canlynol wedi digwydd i'r busnes: Mae nifer y gwerthiannau bob wythnos wedi aros yr un peth, sef 400; fodd bynnag, mae'r pris gwerthu cyfartalog wedi gostwng i 12. Mae'r costau sefydlog (cynnydd mewn rhent ac ardrethi busnes) wedi cynyddu i ac mae'r costau newidiol wedi lleihau i Cyfrifwch yr elw neu'r golled ar gyfer Trothwy elw Trothwy elw yw'r pwynt pan na fydd busnes yn gwneud elw na cholled. Trothwy elw yw lle mae cyfanswm y refeniw = cyfanswm y costau Os bydd busnes yn cynhyrchu neu'n gwerthu un nwydd yn llai, bydd y busnes yn gwneud colled. Os yw'n cynhyrchu neu'n gwerthu un yn fwy, bydd yn gwneud elw. Felly, mae'r trothwy elw yn ddull mesur pwysig i fusnes am ei fod yn dangos faint y mae angen iddo ei gynhyrchu neu werthu er mwyn gwneud elw. Caiff siartiau trothwy elw eu defnyddio i ddangos y trothwy elw ar gyfer busnes. I lunio siart trothwy elw, mae angen y wybodaeth ganlynol: Cyfanswm y refeniw Costau newidiol Costau sefydlog Cyfanswm y costau Mewn siart trothwy elw, caiff y 4 darn hyn o wybodaeth eu llunio ar ffurf llinellau. 1. Yn gyntaf, tynnir y llinell costau sefydlog. Gall fod angen i werthwr hufen iâ dalu 100 y dydd, waeth sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu. Chwblhewch y tabl isod i ddangos y gost sefydlog. Sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu Cost sefydlog ( )

21 Gellir dangos eich atebion ar graff. Ar bapur graff, tynnwch y llinell cost sefydlog. Defnyddiwch y labeli a'r ffigurau ar yr echelin fel y dangosir isod. Labelwch eich llinell â'r geiriau "cost sefydlog". Dylai eich llinell fod yn llorweddol. Pam mai llinell lorweddol yw hon? Cost a refeniw Sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu 19

22 2. Tynnir y llinell costau newidiol nesaf. Mae'n costio 50c i'r gwerthwr hufen iâ brynu'r deunyddiau i werthu un hufen iâ. Copïwch a chwblhewch y tabl isod i ddangos y gost newidiol. Sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu Cost newidiol ( ) (Nifer x 50c) Gan ddefnyddio eich graff, ychwanegwch a labelwch y llinell cost newidiol. Dylai eich llinell oleddu tuag i fyny o'r chwith i'r dde. Pam mae'r llinell hon yn goleddu i fyny? Dylai fod gennych ddwy linell ar eich graff erbyn hyn. 3. Tynnir llinell cyfanswm y costau nesaf. Gwnawn hyn drwy adio'r costau sefydlog a'r costau newidiol: Cyfanswm y costau = costau sefydlog + costau newidiol Gan ddefnyddio'r un ffigurau o'r cyfrifiadau rydych eisoes wedi'u cwblhau ar gyfer costau sefydlog a chostau newidiol, cwblhewch y tabl isod i ddangos cyfanswm y costau. Sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu Cost sefydlog ( ) Cost newidiol ( ) (Nifer x 50c) Cyfanswm y costau ( )

23 Gan ddefnyddio eich graff, ychwanegwch a labelwch linell cyfanswm y costau. Dylai llinell cyfanswm y costau bob amser ddechrau ar 0 ar yr echelin nifer, yn yr un man ag y mae'r llinell costau sefydlog yn dechrau. Beth yw'r rheswm dros hyn yn eich barn chi? Dylai fod gennych dair llinell ar eich graff erbyn hyn. 4. Yn olaf, tynnir llinell cyfanswm y refeniw I wneud hyn, mae angen i ni gyfrifo cyfanswm y refeniw ar gyfer pob hufen iâ sy'n cael ei werthu. Mae'r gwerthwr hufen iâ yn gwerthu ei nwyddau am 1 yr un. Copïwch a chwblhewch y tabl i gyfrifo cyfanswm y refeniw. Sawl hufen iâ sy'n cael ei werthu Cyfanswm y refeniw ( ) (Nifer x 1) Gan ddefnyddio eich graff, ychwanegwch a labelwch linell cyfanswm y refeniw. Dylai'r llinell oleddu i fyny o'r chwith i'r dde a chroesi llinell cyfanswm y costau yn rhywle. Dylai fod gennych bedair llinell ar eich graff erbyn hyn. Dylai bob un o'r pedair llinell fod yn llinell syth. I arbed amser, dim ond y ffigurau cyntaf ac olaf y mae angen i chi eu plotio, ac yna gallwch gysylltu'r ddau bwynt hyn i dynnu'r llinell. Nawr gallwn gyfrifo'r trothwy elw gan ddefnyddio'r graff. Y trothwy elw yw pan mae 21

24 cyfanswm y costau yn hafal i gyfanswm y refeniw dyma ble y mae'r ddwy linell yn croesi ar y graff. Marciwch y pwynt hwn a thynnwch linell doredig fertigol i lawr i'r echelin lorweddol (sawl hufen iâ). Beth yw'r trothwy elw? Bydd pob gwerthiant uwchben y pwynt hwn yn rhoi elw a bydd pob gwerthiant o dan y llinell hon yn rhoi colled. Wrth i chi symud yn bellach i ffwrdd o'r pwynt hwn, bydd yr elw neu'r golled yn cynyddu. Gallwn hefyd gyfrifo elw neu golled ar lefelau eraill o werthiant. Er enghraifft, pe tawn am gyfrifo faint o elw a fyddai'n cael ei wneud pe tai 300 hufen iâ yn cael eu gwerthu. Tynnwch linell fertigol i fyny o'r echelin lorweddol ar 300, a ble mae'n croesi llinell cyfanswm y costau, tynnwch linell lorweddol ar draws i'r echelin costau a refeniw, a nodwch y gost. Wedyn, estynnwch y llinell doredig fertigol i'r man lle y mae'n croesi llinell cyfanswm y refeniw, ac yna tynnwch linell ddotiog arall ar draws i'r echelin costau a refeniw, a nodwch y refeniw. Y gwahaniaeth rhwng y ddau ffigur hyn fydd yr elw. Wrth lunio siartiau trothwy elw, mae'n bwysig iawn defnyddio graddfa sy'n eich galluogi i dynnu graff clir a chywir. Mae hefyd yn bwysig labelu'r echelinau, y llinellau a'r trothwy elw yn glir. Labelwch yr echelinau, y costau sefydlog, y costau newidiol, cyfanswm y costau, cyfanswm y refeniw a'r trothwy elw ar y siart isod: Cyfrifo'r trothwy elw gan ddefnyddio cyfraniad Gellir cyfrifo'r trothwy elw gan ddefnyddio fformiwla hefyd. Cyfraniad yw'r enw ar y fformiwla hon. Y costau sefydlog Cyfraniad fesul uned Cyfraniad yw'r refeniw y bydd busnes yn ei gael drwy werthu'r cynnyrch, llai cost newidiol y cynnyrch. Mae hyn oherwydd bod unrhyw ffigur cadarnhaol rhwng y pris gwerthu fesul uned 22

25 a'r gost newidiol fesul uned yn 'cyfrannu' at dalu'r costau sefydlog. Unwaith y bydd yr holl gostau sefydlog wedi'u talu gan y cyfraniad, mae busnes wedi cyrraedd y trothwy elw. Mae hyn oherwydd bod yr holl gostau (sefydlog a newidiol) wedi'u talu. Er enghraifft, yn seiliedig ar y ffigurau a ddefnyddiwyd ar gyfer y siart trothwy elw, pris gwerthu'r hufen iâ yw 1 a'r gost newidiol yw 50c. Felly, y cyfraniad yw 50c ( 1 50c). Pan fydd y cyfraniad wedi'i gyfrifo, gellir defnyddio'r fformiwla i gyfrifo'r trothwy elw. O ran y busnes hufen iâ, y costau sefydlog oedd 100, felly, gan ddefnyddio'r fformiwla: (50p) = 200 hufen iâ Os gwnaethoch lunio eich graff yn gywir, hwn yw'r trothwy elw y dylech fod wedi'i gyfrifo. Mae GHK Ltd yn gwneud rygiau moethus. Mae'r wybodaeth ganlynol am y busnes ar gael ar gyfer 2017: Costau sefydlog Costau newidiol fesul ryg 260 Nifer y rygiau a werthwyd 500 Pris fesul ryg Defnyddiwch y fformiwla cyfraniad a'r wybodaeth uchod i gyfrifo sawl ryg y bu'n rhaid i'r busnes ei werthu er mwyn cyrraedd y trothwy elw yn Rhowch sylwadau am yr elw neu'r golled a wnaeth y busnes yn Awgrymwch sut y gallai'r busnes ddefnyddio'r wybodaeth hon ar gyfer Mae busnesau'n defnyddio trothwy elw i ddangos effeithiau newidiadau mewn costau a phrisiau. Gellir ei ddefnyddio ar gyfer senarios beth os er mwyn helpu busnesau i ddadansoddi beth fyddai'n digwydd i elw petai costau a refeniw yn cynyddu neu'n lleihau. Yn gyffredinol, bydd y canlynol yn digwydd pan fydd costau a phrisiau yn newid: Bydd cynnydd mewn costau yn arwain at gynnydd yn y trothwy elw, gan y bydd angen cynhyrchu neu werthu mwy o gynnyrch am fod angen mwy o refeniw i dalu'r costau uwch. Gallai busnes hefyd gynyddu refeniw drwy godi'r pris, ar yr amod nad yw hyn yn lleihau'r galw am y cynnyrch wrth i gwsmeriaid ei brynu o rywle arall. Ar siart trothwy elw, bydd llinell cyfanswm y costau yn symud tuag i fyny. Gallai'r cynnydd mewn costau fod o ganlyniad i gostau sefydlog uwch, costau newidiol uwch, neu'r ddau. Bydd lleihad mewn costau yn arwain at leihau'r trothwy elw, gan y bydd angen cynhyrchu neu werthu llai o gynnyrch i gyrraedd y trothwy elw. Ar siart trothwy elw, bydd cyfanswm y refeniw yn croesi llinell cyfanswm y costau yn gynt, gan y bydd llinell cyfanswm y costau yn symud tuag i lawr. Unwaith eto, gallai'r lleihad mewn costau fod o ganlyniad i gostau sefydlog uwch, costau newidiol uwch, neu'r ddau. Bydd cynnydd mewn prisiau yn arwain at leihau'r trothwy elw, gan y bydd angen cynhyrchu neu werthu llai o gynnyrch i gyrraedd y trothwy elw. Bydd hyn yn arwain 23

26 at gynnydd mewn refeniw os bydd y busnes yn gwerthu'r un faint o gynnyrch. Ar siart trothwy elw, bydd llinell y refeniw yn mynd yn fwy serth ac yn croesi llinell cyfanswm y costau yn gynt. Bydd gostyngiad mewn prisiau yn arwain at gynyddu'r trothwy elw, gan y bydd angen cynhyrchu neu werthu mwy o gynnyrch i gyrraedd y trothwy elw. Bydd angen gwerthu mwy o gynnyrch er mwyn cadw'r trothwy elw yr un peth. Ar siart trothwy elw, mae llinell y refeniw yn fwy graddol a bydd yn cymryd mwy o amser i groesi llinell cyfanswm y costau. Gan ddefnyddio'r wybodaeth ganlynol am rygiau GHK yn 2017: Costau sefydlog y llynedd Costau newidiol fesul ryg 260 Nifer y rygiau a werthwyd 500 Pris fesul ryg Sut y gallai'r busnes leihau ei gostau sefydlog? 2. Sut y gallai leihau ei gostau newidiol? 3. Beth fyddai'n digwydd i'r trothwy elw petai'n llwyddo i leihau'r costau sefydlog i ? 4. Beth fyddai'n digwydd i'r trothwy elw petai'r busnes hefyd yn cynyddu'r pris i 375 a bod y gwerthiant yn aros ar 500? 5. Pam y gallai cynyddu'r pris arwain at leihad yn nifer y rygiau sy'n cael eu gwerthu? 6. Cyfrifwch y trothwy elw newydd petai'r newidiadau yng nghwestiynau 3 a 4 yn cael eu gwneud, ond petai'r gwerthiant yn lleihau i 400 o rygiau. Cwblhewch y tabl isod i awgrymu beth fyddech yn disgwyl ei weld yn digwydd i'r trothwy elw a'r elw petai'r canlynol yn digwydd: Digwyddiad Trothwy elw Elw Y pris yn cynyddu Y costau newidiol yn lleihau Y costau sefydlog yn cynyddu 24

27 Cwblhewch y cwestiynau yn yr adnodd Cyfrifo Cyfraniad a Throthwy'r Elw ar gyfer Sgiliau Meintiol ar gyfer TGAU. unit1/cyfrifo-cyfraniad-a-throthwyr-elw.pdf Mae Ali wedi agor bar sudd ffrwythau mewn lleoliad prysur yng nghanol tref. Mae'n defnyddio ffrwythau ffres sy'n cael eu prosesu i wneud diod iachus. Mae Ali am wybod sawl diod y bydd angen iddo ei werthu er mwyn gwneud elw. I wneud hyn, mae angen iddo lunio siart trothwy elw sy'n dangos costau a refeniw wythnosol. Dangosir y siart trothwy elw hon isod. Cyfanswm Cost COST A REFENIW Cost Sefydlog Y NIFER O DDIODYDD 1. Mae'r diodydd yn cael eu gwerthu am 1 y gwydraid. Lluniwch a labelwch linell cyfanswm y refeniw ar gyfer busnes Ali. 2. Sawl gwydraid o sudd y bydd angen i Ali ei werthu bob wythnos i gyrraedd y trothwy elw? 3. Faint o elw (neu golled) a wneir bob wythnos os caiff 1200 o wydreidiau eu gwerthu? 4. Mae cyfanswm y costau yn cynyddu i 500. Tynnwch linell newydd ar gyfer costau sefydlog a chyfanswm y costau. Sawl gwydraid o sudd y bydd angen i Ali ei werthu nawr er mwyn cyrraedd y trothwy elw? 25

28 Elw yn wobr am weithgarwch busnes Elw yw'r brif ffordd o fesur llwyddiant busnes ac, yn aml, dyma'r prif gymhelliad i entrepreneuriaid dros ddechrau busnes ac i fuddsoddwyr dros fuddsoddi yn y busnes. Er bod amcanion busnes eraill, yn aml, ystyrir mai elw yw'r prif amcan a nod hirdymor unrhyw weithgarwch busnes. Felly, elw yw'r wobr am waith caled entrepreneuriaid a hefyd y wobr i fuddsoddwyr am fentro eu harian drwy fuddsoddi yn y busnes. Gall busnesau a buddsoddwyr ddefnyddio'r gyfradd adennill gyfartalog (Average Rate of Return - ARR) i fesur llwyddiant buddsoddiad mewn busnes. Mae'r dull ARR yn cyfrifo canran yr adenillion blynyddol cyfartalog y mae buddsoddiad yn eu rhoi i fusnes. Mae'n gwneud hyn drwy rannu elw blynyddol cyfartalog buddsoddiad â chost gychwynnol y buddsoddiad. Er enghraifft, petai busnes yn buddsoddi mewn peiriannau cynhyrchu newydd ac, o ganlyniad i hynny, bod elw'r busnes yn cynyddu 5000, yr ARR fyddai: Yr adenillion blynyddol cyfartalog x x 100 = 25% Y gwariant cychwynnol The ARR is always given as a percentage. The higher the figure, the greater the profit that is made. In the example above 25% seems to be a good return on investment. If this is compared to just leaving the in a bank account, the annual interest earned would be much less than this (in 2017, the typical rate of interest on savings for this amount varied between 1% and 3%). Fodd bynnag, ar ei ben ei hun, nid yw'r ffigur hwn yn rhoi llawer o wybodaeth i fusnes. Mae ARR yn fwy defnyddiol pan gaiff ei defnyddio i gymharu gwahanol fuddsoddiadau. Yn yr enghraifft uchod, petai gan y busnes hefyd opsiwn i fuddsoddi mewn cyflogi mwy o weithwyr yn hytrach na phrynu peiriannau, a phetai hynny'n costio ac yn cynyddu elw 3 000, yr ARR fyddai: 3000 x 100 = 20% O gymharu ag ARR o 25% ar gyfer y peiriannau newydd, mae'r buddsoddiad mewn cyflogi gweithwyr newydd yn is; felly, mae buddsoddi mewn peiriannau yn opsiwn gwell i'r busnes. Yn yr enghraifft uchod, dim ond blwyddyn yw'r cyfnod, ond mae'r rhan fwyaf o fuddsoddiadau am gyfnod hirach o amser, felly mae'n fwy realistig ystyried yr adenillion blynyddol cyfartalog dros nifer o flynyddoedd. I wneud hyn, defnyddir y dechneg ganlynol: 1. Rhannwch yr elw net a gynhyrchir gan fuddsoddiad â'r nifer o flynyddoedd y disgwylir i'r project bara (dyma'r adenillion blynyddol cyfartalog). 2. Defnyddiwch y fformiwla uchod i roi'r ARR fel canran. Mae angel busnes am fuddsoddi rhywfaint o arian mewn busnes newydd. Mae'n bwriadu buddsoddi ei arian am 5 mlynedd am gyfran o 20% yn y busnes. Mae'n ystyried dau gyfle busnes posibl, ac mae wedi cael y wybodaeth isod: 26

29 Elw amcanol Busnes 1 Buddsoddiad o Busnes 2 Buddsoddiad o Blwyddyn Blwyddyn Blwyddyn Blwyddyn Blwyddyn Cyfanswm Y cam cyntaf yw rhannu cyfanswm yr elw â'r nifer o flynyddoedd: Adenillion blynyddol cyfartalog = mlynedd = mlynedd Y cam nesaf yw defnyddio'r fformiwla: Yr adenillion blynyddol cyfartalog x 100 Gwariant cychwynnol x = 21.54% x = 25% Ar sail y wybodaeth hon, dylai'r angel busnes fuddsoddi ym Musnes 2 am ei fod yn rhoi mwy o adenillion ar ei fuddsoddiad. Drwy ddefnyddio ARR, gall yr angel busnes weld yn eithaf hawdd pa opsiwn yw'r gorau. Fodd bynnag, dim ond yr elw amcanol y mae ARR yn ei ystyried, dim byd arall. Yn ogystal â'r ARR, pa ffactorau meintiol ac ansoddol eraill y dylai'r angel busnes eu hystyried? Cwblhewch y cwestiynau yn yr adnodd Cyfrifo'r Gyfradd Adennill Gyfartalog (ARR) ar gyfer Sgiliau Meintiol ar gyfer TGAU: unit1/calculating_average_rate_of_return.pdf 1. Pam mae buddsoddwyr yn buddsoddi mewn projectau busnes? 2. Pam mae busnesau a buddsoddwyr yn defnyddio ARR? 3. Cyfrifwch yr ARR ar gyfer busnes bwyd brys sy'n bwriadu agor safle newydd. Bydd y safle newydd yn costio a disgwylir iddo wneud elw o dros 3 blynedd. 27

30 Cyfrifon elw a cholled (datganiadau incwm) Datganiad ariannol sy'n dangos refeniw a chostau busnes yw cyfrif elw a cholled, neu ddatganiad incwm, ac mae'n cyfrifo'r elw neu'r golled a wnaed dros gyfnod penodol o amser. Defnyddir cyfrif elw a cholled: i ddangos i ba raddau y mae'r busnes yn bodloni ei berchenogion (gan gynnwys cyfranddalwyr) i gyfrifo ei rwymedigaethau treth mewn cynllun busnes wrth wneud cais am gyllid. Dyma brif elfennau cyfrif elw a cholled: Trosiant gwerthiant (refeniw) yr arian neu'r incwm y mae busnes yn ei gael drwy werthu nwyddau neu wasanaethau. Costau gwerthiant y costau sy'n uniongyrchol gysylltiedig â chynhyrchu neu werthu cynnyrch a gwasanaethau. Mae'r rhain yn cynnwys y deunyddiau, cydrannau neu stoc uniongyrchol a ddefnyddir i gynhyrchu neu werthu, a chostau o ran gweithwyr cyflogedig ac egni sy'n uniongyrchol gysylltiedig â chynhyrchu neu werthu cynnyrch a gwasanaethau. Elw crynswth y trosiant gwerthiant llai'r costau gwerthiant. Treuliau (gorbenion) y costau nad ydynt yn uniongyrchol gysylltiedig â chynhyrchu neu werthu'r cynnyrch a gwasanaethau. Mae'r rhain yn cynnwys rhent, yswiriant, cyflogau rheolwyr, cynnal a chadw, marchnata, costau egni cyffredinol a llog ar fenthyciadau. Elw net yr elw crynswth llai'r treuliau, sef elw terfynol y busnes. Yr elw net yw'r elw pwysicaf i fusnes a'r elw a ddefnyddir i fesur elw (neu golled) cyffredinol y busnes. Defnyddir yr elfennau hyn i lunio cyfrif elw a cholled. Caiff cyfrifon elw a cholled eu llunio am gyfnod masnachu penodol, sef 6 neu 12 mis fel arfer. Mae'r enghraifft isod yn dangos cynllun sylfaenol cyfrif elw a cholled: Enghraifft o gyfrif elw a cholled ar gyfer ABC Cyf. ar gyfer 2017 Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth Treuliau Elw net Gwneir dau gyfrifiad: Elw crynswth = refeniw gwerthiant cost gwerthiant = Elw net = elw crynswth treuliau = Felly, elw cyffredinol terfynol y busnes yn 2017 oedd

31 Caiff yr elw net ei rannu gan nifer o randdeiliaid: Bydd y Llywodraeth yn cymryd rhywfaint ar ffurf treth Bydd rhywfaint yn cael ei ddosbarthu i'r perchenogion Bydd rhywfaint yn cael ei ailfuddsoddi yn y busnes Bydd rhywfaint yn cael ei gadw wrth gefn i'w ddefnyddio yn y dyfodol. Mae cyfrifon elw a cholled fel arfer yn fwy trylwyr na'r enghraifft uchod, sydd ond yn dangos y cynllun cyffredinol a'r drefn ar gyfer cyflwyno a chyfrifo'r prif elfennau. Mae'r enghraifft isod yn gyfrif elw a cholled manylach: Mae Stephen Collins yn berchen ar siop bapurau o'r enw Newsround yn Lerpwl. Yn ei siop, mae Stephen yn gwerthu papurau newydd, offer ysgrifennu a losin. Dangosir ei gyfrif elw a cholled ar gyfer 2017 isod: CYFRIF ELW A CHOLLED NEWSROUND AR GYFER 2017 REFENIW GWERTHIANT Cost y papurau newydd Cost yr offer ysgrifennu Cost y losin COST GWERTHIANT ELW CRYNSWTH Cyflogau Nwy a thrydan Rhent Ardrethi Costau eraill TREULIAU ELW NET Mae gan y cyfrif elw a cholled hwn ddwy golofn. Mae'r golofn gyntaf yn adio'r gwahanol gostau i roi cyfanswm cost y gwerthiant, a wedyn y gwahanol dreuliau i roi cyfanswm y treuliau. Mae'r ail golofn yn dangos prif elfennau'r cyfrif elw a cholled. 29

32 1. Cwblhewch y ddau gyfrif elw a cholled canlynol: (i) Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth Treuliau Elw net (ii) Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth Treuliau Elw net Mae Hannah a Sophie yn bartneriaid mewn busnes sy'n gweithgynhyrchu dodrefn ystafell wely dylunydd. Yn 2017, cyfanswm eu refeniw gwerthiant oedd Ymhlith costau uniongyrchol gwneud y dodrefn roedd cost y deunyddiau, sef , cyflogau'r gweithwyr cynhyrchu, sef , a chost cydrannau parod a brynwyd gan gyflenwyr i orffen y dodrefn, sef Hefyd, bu'n rhaid i Hannah a Sophie dalu mewn ad-daliadau i'r banc am y benthyciad a gawsant ar adeg dechrau'r busnes, eu cyflogau eu hunain, sef yr un, gwerth o gostau marchnata, mewn ardrethi busnes a nifer o gostau gweinyddol a chostau eraill gwerth cyfanswm o Gan ddefnyddio'r wybodaeth hon, lluniwch a chyfrifwch gyfrif elw a cholled y busnes ar gyfer Mae'r cyfrif elw a cholled yn ddatganiad ariannol pwysig, nid yn unig ar gyfer perchenogion y busnes, ond hefyd ar gyfer holl randdeiliaid y busnes. Gellir defnyddio'r wybodaeth a'r cyfrifiadau mewn cyfrif elw a cholled i farnu perfformiad y busnes a pha mor debygol ydyw o lwyddo neu fethu yn y dyfodol. Mae'r rhanddeiliaid hyn yn cynnwys: Y perchenogion i weld faint o adenillion y maent yn eu cael ar eu buddsoddiad, neu i weld p'un ai yw'r holl waith caled yn werth yr ymdrech. Y gweithwyr cyflogedig i weld p'un ai yw eu swyddi'n ddiogel a ph'un ai oes gan y busnes ddyfodol hirdymor. I fusnesau mwy sydd wedi ennill eu plwyf ac sydd â nifer fawr o weithwyr 30

33 cyflogedig, gellid defnyddio'r wybodaeth yn y cyfrif elw a cholled wrth gyd-drafod codiadau cyflog. Cyflenwyr i weld p'un ai yw'r busnes yn debygol o barhau i fod yn gwsmer a ph'un ai a fydd credyd masnach yn cael ei roi. Mae'n fwy tebygol y bydd busnes sy'n gwneud elw mawr yn gallu cael trefniadau credyd masnach da. Cystadleuwyr ar gyfer busnesau corfforedig (Cyf. a CCC), rhaid i'r cyfrif elw a cholled fod ar gael i unrhyw un ei weld. Gall cystadleuydd ddefnyddio'r wybodaeth hon i wella ei ddealltwriaeth o weithgareddau masnachu cystadleuwyr a sut maent yn gwneud eu helw. Buddsoddwyr a chyfranddalwyr bydd y wybodaeth yn y cyfrif elw a cholled yn rhoi syniad o broffidioldeb y busnes a faint o risg sy'n gysylltiedig â buddsoddi yn y busnes. Gall cyfranddalwyr weld p'un ai yw eu buddsoddiad yn y busnes yn werth yr arian, p'un ai ydynt yn debygol o gael taliadau buddran da a ph'un ai fydd gwerth eu cyfranddaliadau yn cynyddu. Y Llywodraeth i gyfrifo faint o dreth y dylai'r busnes ei thalu. Wrth ddehongli'r cyfrif elw a cholled, nid yw'n beth doeth i edrych ar ddim ond un flwyddyn ar ei phen ei hun. Mae'n fwy defnyddiol o lawer cymharu prif elfennau cyfrif elw a cholled dros amser a/neu eu cymharu â chystadleuwyr. Wrth farnu proffidioldeb a pherfformiad busnes, mae'n bwysig edrych ar dueddiadau a gweld sut mae busnes wedi perfformio dros nifer o flynyddoedd. Gan ddefnyddio enghraifft Stephen Collins, sy'n berchen ar siop bapurau Newsround yn Lerpwl, gallwn ychwanegu'r cyfrif elw a cholled ar gyfer y tair blynedd diwethaf: Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth Treuliau Elw net Mae'r tabl hwn, sy'n nodi prif elfennau cyfrif elw a cholled, yn rhoi cyfoeth o wybodaeth am y busnes. Mae'r refeniw gwerthiant wedi cynyddu, yn enwedig rhwng 2015 a 2016, sy'n golygu bod Stephen wedi llwyddo i gynyddu nifer ei gwsmeriaid neu gynyddu faint o arian y mae pob cwsmer yn ei wario yn ei siop. Gallai fod wedi gwneud hyn mewn nifer o ffyrdd, er enghraifft codi prisiau, gwella'r ystod o eitemau y mae'n eu gwerthu yn y siop, neu gyflawni gweithgareddau hyrwyddo effeithiol. Mae cost gwerthiant wedi cynyddu, sy'n ddisgwyliedig gan ei bod yn uniongyrchol gysylltiedig â faint o gynnyrch y mae'n ei werthu. Fodd bynnag, rhwng 2016 a 2017, mae cost gwerthiant wedi aros yr un peth, er bod y refeniw gwerthiant wedi cynyddu. Gall hyn awgrymu ei fod wedi dod o hyd i gyflenwyr amgen sy'n codi llai am y cynnyrch, neu ei fod wedi cyd-drafod prisiau is â'r cyflenwr presennol. Gan na wnaeth ei gost gwerthiant gynyddu yn ystod y ddwy flynedd diwethaf, mae ei elw crynswth wedi cynyddu mae hyn yn agwedd gadarnhaol iawn ar ei fusnes. 31

34 Mae treuliau ei fusnes wedi cynyddu ychydig yn ystod y tair blynedd, ond mae'r cynnydd hwn yn sefydlog iawn, sy'n awgrymu bod gan Stephen reolaeth dda dros y treuliau nad ydynt yn uniongyrchol gysylltiedig â'i gost gwerthiant. Mae'r costau hyn yn sefydlog gan arwain at elw net da iawn yn ystod y ddwy flynedd diwethaf. Mae'n bosibl bod Stephen yn dal i sefydlu ei fusnes yn 2015, a bod ei refeniw gwerthiant yn talu am ei dreuliau (gorbenion) yn hawdd ar ôl iddo sicrhau nifer dda o gwsmeriaid ffyddlon. Drwy ddefnyddio gwybodaeth dros nifer o flynyddoedd, mae'n haws o lawer dadansoddi perfformiad ariannol busnes er mwyn cael crynodeb cywir a phriodol. Fodd bynnag, efallai nad yw'n rhoi darlun cyflawn o berfformiad y busnes. Felly, mae'n bwysig ystyried gwybodaeth ansoddol arall sy'n rhoi darlun cyflawn a chyd-destun o'r amgylchedd y mae'r busnes yn gweithredu ynddo. Er enghraifft, yn achos siop Stephen yn Lerpwl, yn 2017 caeodd siop bapurau leol arall, sef prif gystadleuydd Stephen. Yn y cyd-destun hwn, dylai fod wedi ennill mwy o gwsmeriaid nag y gwnaeth a gellir tybio na wnaeth siop Stephen berfformio cystal â'r disgwyl mewn gwirionedd, ac nad yw edrych ar ffigurau'r cyfrif elw a cholled yn unig yn rhoi darlun cywir. Mae Seif yn berchen ar gaffi bwyd organig yn ei dref leol ac yn rhedeg y caffi hefyd. Mae llawer o gaffis, bwytai a siopau prydau parod eraill hefyd wedi'u lleoli yng nghanol y dref, ac mae llawer ohonynt yn frandiau adnabyddus. Mae Seif yn unig fasnachwr ac mae'n mwynhau rhedeg y caffi a phrofi risgiau a buddiannau bod yn entrepreneur. Mae wedi sefydlu enw rhagorol a bydd y caffi'n cael adolygiadau ardderchog ar TripAdvisor yn aml. Isod ceir cyfrif elw a cholled Seif ar gyfer 2016 a 2017: 2017 ( ) 2016 ( ) Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth?? Treuliau: Cyflog Nwy a thrydan Rhent Ardrethi busnes Costau eraill Cyfanswm treuliau?? Elw net?? 32

35 1. Cwblhewch y cyfrif elw a cholled ar gyfer 2017 a 2016 drwy gyfrifo'r ffigurau sydd ar goll. 2. Rhowch ddwy enghraifft bosibl o gostau gwerthiant ar gyfer busnes Seif. 3. Defnyddiwch y data meintiol i ddadansoddi'r cyfrif elw a cholled ar gyfer busnes Seif yn ystod y ddwy flynedd diwethaf. 4. Yn ogystal â'r data meintiol, ystyriwch y wybodaeth ansoddol er mwyn gwerthuso perfformiad busnes Seif. Mae Sports Direct yn fanwerthwr chwaraeon amlwladol sydd wedi'i leoli yn y DU. Mae'r wybodaeth isod o'i adroddiad blynyddol ar gyfer 2016: 2016 ( '000) 2015 ( '000) 2014 ( '000) Revenue Cost of sales ( ) ( ) ( ) Gross profit Expenses Gross profit Ffynhonnell wedi'i haddasu: Cwblhewch y cwestiynau yn yr adnodd Cyfrifo Costau, Refeniw ac Elw (Cyfrif Elw a Cholled) ar gyfer Sgiliau Meintiol ar gyfer TGAU: unit1/cyfrifo-costau.pdf 33

36 Cymarebau elw Yn aml, bydd elw crynswth ac elw net yn dangos pa mor llwyddiannus yw busnes, ond nid yw'r ffigurau bob amser yn dangos y darlun cywir. Bydd yn ymddangos bod dau fusnes ag elw net o yr un mor llwyddiannus â'i gilydd, ond os yw gwerthiant un yn 1m a gwerthiant y llall yn , nid yw hyn yn wir. Felly, i fesur llwyddiant busnes, mae'n fwy defnyddiol cyfrifo'r elw fel canran o'r refeniw gwerthiant. Gwneir hyn drwy ddefnyddio dwy gymhareb elw wahanol. Maint yr elw crynswth (GPM) Mae'r gymhareb hon yn cymharu elw crynswth busnes â'r refeniw gwerthiant am gyfnod penodol o amser. Defnyddir y fformiwla ganlynol: Maint yr elw crynswth = elw crynswth x 100 refeniw gwerthiant Rhoddir maint yr elw crynswth fel canran bob amser. Er enghraifft, gan ddefnyddio'r wybodaeth ar gyfer ABC Cyf. yn 2017: Enghraifft o gyfrif elw a cholled ar gyfer ABC Cyf. ar gyfer 2017 Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth Treuliau Elw net Maint yr elw crynswth = x 100 = 42.86% Mae hyn yn dangos bod 42.86c o bob 1 a gaiff y busnes yn elw crynswth. Maint yr elw net (NPM) Mae'r gymhareb hon yn cymharu elw net busnes â'r refeniw gwerthiant am gyfnod penodol o amser. Defnyddir y fformiwla ganlynol: Maint yr elw net = elw net x 100 refeniw gwerthiant Rhoddir maint yr elw net fel canran bob amser. Unwaith eto, gan ddefnyddio'r wybodaeth ar gyfer ABC Cyf: 34

37 Maint yr elw net = x 100 = 14.29% Mae hyn yn dangos bod 14.29c o bob 1 a gaiff y busnes yn elw net. Ystyrir mai maint yr elw net yw'r gymhareb orau i'w defnyddio i ddadansoddi perfformiad ariannol busnes am ei bod yn ystyried yr holl gostau y mae'n rhaid i fusnes eu talu. Fodd bynnag, mae maint yr elw crynswth yn ddefnyddiol am ei fod yn ystyried cost gwerthiant i fusnes er mwyn gweld a yw'n cyd-fynd â'r hyn y mae'r busnes yn ei ddisgwyl ac yn normal i fusnes sy'n gweithredu mewn marchnad benodol. Mae'n anodd dadansoddi cymarebau elw yn llawn oni chânt eu cymharu â chymarebau o flynyddoedd gwahanol a/neu gan gystadleuwyr gwahanol. Felly, wrth farnu cymarebau elw, mae'n bwysig edrych ar dueddiadau a gweld sut mae busnes wedi perfformio dros nifer o flynyddoedd (fel y gwnaethom wrth ddadansoddi'r cyfrif elw a cholled). Gan ddefnyddio'r wybodaeth sydd gennym am y siop bapurau y mae Stephen Collins yn berchen arni, gallwn gyfrifo maint yr elw crynswth a maint yr elw net ar gyfer y tair blynedd: Refeniw gwerthiant Cost gwerthiant Elw crynswth MAINT YR ELW CRYNSWTH 46.67% 47.37% 50% Treuliau Elw net MAINT YR ELW NET 10% 18.42% 22% Mae defnyddio'r cymarebau elw yn rhoi cymhariaeth glir i'r busnes ar gyfer y tair blynedd. Nawr gellir gweld yn glir bod maint yr elw crynswth a net yn 2017, yn enwedig maint yr elw net, wedi cynyddu'n sylweddol rhwng 2015 a Petai Stephen yn chwilio am fuddsoddwr neu petai am godi cyllid drwy gael benthyciad banc er mwyn tyfu'r busnes, byddai'r buddsoddwr a'r banc yn edrych ar y ffigurau a'r cymarebau hyn. Gall y banc a'r buddsoddwr edrych ar siopau papurau eraill yn yr ardal a gweld mai maint yr elw net ar gyfer siopau papurau yn ardal Lerpwl ar gyfartaledd oedd 12%. Felly, mae busnes Stephen yn perfformio'n well na'r cyfartaledd a ddisgwylir ar gyfer y math hwn o fusnes a byddai'n ymddangos fel buddsoddiad posibl. Byddai maint yr elw crynswth a maint yr elw net yn gwneud argraff arnynt a byddent yn debygol o fentro buddsoddi eu harian yn y busnes hwn gan fod y siawns o lwyddo yn edrych yn gadarnhaol iawn. 35

38 Cyfrifwch (dangoswch eich gwaith cyfrifo) faint yr elw crynswth a maint yr elw net ar gyfer y busnes canlynol: Elw crynswth Elw net Refeniw gwerthiant A berfformiodd y busnes yn well yn 2016 neu yn 2017? Esboniwch eich ateb. Gan ddefnyddio'r data ar y dudalen flaenorol ar Sports Direct, cyfrifwch (dangoswch eich gwaith cyfrifo) faint yr elw crynswth a maint yr elw net. Rhowch sylwadau am eich atebion a'r duedd y maent yn ei dangos. Mae Howeys PLC yn weithgynhyrchwr grawnfwydydd a byrbrydau brecwast. Isod ceir ei gyfrif elw a cholled ar gyfer 2017 a 2016: Cyfrif elw a cholled ar gyfer Howeys PLC miliwn miliwn Trosiant Cost gwerthiant Elw crynswth 66.9 Treuliau 18.6 Elw net Beth yw ystyr y term trosiant? 2. Cwblhewch y rhannau sydd wedi'u tywyllu yn y cyfrif elw a cholled. 3. Cyfrifwch faint yr elw crynswth a maint yr elw net ar gyfer 2017 a (Dangoswch eich gwaith cyfrifo). 4. Dadansoddwch berfformiad ariannol Howeys PLC. 5. Nodwch ddau fath o randdeiliad a fyddai â diddordeb yn y cyfrif elw a cholled ac esboniwch pam y byddai ganddynt ddiddordeb. 36

39 Cwblhewch y cwestiynau yn yr adnodd Cyfrifo Maint yr Elw Crynswth a Maint yr Elw Net ar gyfer Sgiliau Meintiol ar gyfer TGAU: unit1/cyfrifo-maint-elw-cynswth-maint-yr-elw-net.pdf 37

40 Gwella elw a lleihau costau Gall busnesau ddefnyddio'r wybodaeth mewn cyfrif elw a cholled i wella refeniw a/neu leihau costau. Gall busnes wneud y canlynol: cynyddu refeniw gwerthiant neu leihau costau Gellir cynyddu refeniw gwerthiant mewn llawer o ffyrdd, a bydd y strategaeth a ddefnyddir gan y busnes yn dibynnu ar nifer o ffactorau, er enghraifft pa mor flaenllaw ydyw yn y farchnad, pa mor ffyddlon yw cwsmeriaid, ymddygiad cystadleuwyr, p'un ai a oes gan y busnes rinwedd gwerthu unigryw (USP), a'r cyllid sydd ar gael iddo i'w wario ar gynnyrch newydd, hysbysebu a gwella ansawdd. Isod ceir rhestr o strategaethau posibl i gynyddu refeniw. Ar gyfer pob strategaeth, esboniwch yr hyn y mae'n ei olygu, rhowch enghreifftiau a meddyliwch am effeithiau cadarnhaol a negyddol ei defnyddio: codi'r pris lleihau'r pris ehangu'r ystod o gynnyrch gwella ansawdd cynyddu gweithgareddau hyrwyddo, fel defnyddio cyfryngau hysbysebu newydd gwerthu'r cynnyrch mewn gwledydd gwahanol gwerthu'r cynnyrch gan ddefnyddio dulliau dosbarthu gwahanol. Bydd lleihau costau yn cynyddu elw, hyd yn oed os yw'r refeniw gwerthiant yn aros yr un peth. Mae'r cyfrif elw a cholled yn cynnwys dau fath o gostau: Cost gwerthiant Treuliau Gellir lleihau cost gwerthiant drwy chwilio am gyflenwadau rhatach o ddeunyddiau crai, cydrannau a stoc. Gellid lleihau nifer y gweithwyr a gyflogir i gyflawni'r gwaith uniongyrchol o weithgynhyrchu neu werthu cynnyrch er mwyn arbed ar gyflogau uniongyrchol, a gallai technoleg newydd gymryd eu lle. Fel arall, gall busnesau mawr ystyried adleoli eu prosesau cynhyrchu i wlad wahanol lle y mae costau llafur yn llai. Fodd bynnag, gallai'r awgrymiadau hyn gael effaith negyddol ar ansawdd. 1. Esboniwch pam y gallai newid i gyflenwr rhatach, lleihau maint y gweithlu cynhyrchu a gwerthu neu adleoli r broses gynhyrchu i wlad arall arwain at leihad mewn gwerthiant. 2. Pa effaith y bydd lleihad mewn cost gwerthiant yn ei chael ar faint yr elw crynswth? Mae treuliau yn cynnwys ystod eang o orbenion y mae'n rhaid i fusnes eu talu wrth weithredu'r busnes. Mae'r costau hyn yn cynnwys: rhent 38

41 cyflogau costau marchnata llog ar fenthyciadau ardrethi busnes yswiriant costau tanwydd ac egni costau gweinyddol ffôn, rhyngrwyd, papur, offer ysgrifennu ac ati Esboniwch sut y gellid lleihau pob un o'r treuliau a restrir uchod. Ystyriwch yr effaith negyddol bosibl ar y busnes ar gyfer pob un o'ch awgrymiadau. Pa strategaeth bynnag a ddefnyddir gan fusnes i gynyddu refeniw neu leihau costau, bydd elfen o risg yn gysylltiedig â hi, gan ei bod yn anodd rhagweld canlyniad gwirioneddol y strategaeth. Gall yr hyn sy'n ymddangos yn syniad da yn y byrdymor er mwyn rhoi hwb i'r elw crynswth neu net, arwain yn yr hirdymor at beryglu llwyddiant y busnes yn y dyfodol. Esboniwch pam mae cyfrifon elw a cholled yn bwysig i fusnes. 1. Pam y dylid dadansoddi tueddiadau o ran elw yn hytrach na blynyddoedd unigol? 2. Sut y gall busnes ddefnyddio'r wybodaeth mewn cyfrif elw a cholled i gynyddu refeniw neu leihau costau? 3. Nodwch y rhanddeiliaid allweddol a fyddai â diddordeb mewn dadansoddi cyfrif elw a cholled busnes. Esboniwch y rheswm dros y diddordeb hwn. Darllenwch yr erthygl ganlynol ac atebwch y cwestiynau sy'n dilyn: Cyfranddaliadau Premier Foods yn llithro ar ôl rhybudd am elw Mae gwerth cyfranddaliadau yn Premier Foods, sy'n berchen ar frandiau Mr Kipling, Batchelors a Bisto, wedi lleihau'n sydyn ar ôl i'r busnes ddweud ei fod yn disgwyl i'r elw fod gryn dipyn yn is eleni. Dywedodd y gweithgynhyrchwr bwyd o'r DU y byddai'r elw 10% yn is eleni oherwydd cynnydd mewn costau. Mae gwerth is y bunt wedi cynyddu pris cynhwysion fel siwgr, coco ac olew palmwydd. Dywedodd y cwmni fod siopwyr yn troi at gynnyrch rhatach heb frand. 39

42 Gostyngodd gwerth Cyfranddaliadau Premier Foods bron i 11% yn ystod masnachu dydd Mercher. Mae'r grŵp ar fin dechrau cynllun torri costau tair blynedd sydd â'r nod o sicrhau arbedion o 10m erbyn y flwyddyn nesaf. Dywedodd y cwmni fod rhai o'i brif frandiau, gan gynnwys Bisto, Oxo, Loyd Grossman, Ambrosia a Batchelors, yn perfformio'n dda. Hefyd, gwerthodd y grŵp dros 216 miliwn o fins-peis yn 2016, sef 17% yn fwy na'r flwyddyn flaenorol. Fodd bynnag, fel mewn meysydd eraill, bu lleihad yng ngwerthiant brand Mr Kipling o blaid y cynnyrch cyfatebol heb frand. Ar y cyfan, yn ystod y trydydd chwarter, roedd gwerthiant y cwmni 1% yn is nag yn yr un cyfnod y llynedd. Ond tra oedd gwerthiant cynnyrch brand wedi lleihau 3.8%, roedd gwerthiant cynnyrch heb frand wedi cynyddu 11.6%. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: 1. Pam mae disgwyl i elw Premier Foods leihau? 2. Beth sydd wedi achosi hyn? 3. Pam mae pris cyfranddaliadau Premier Foods wedi gostwng? 4. Esboniwch ystyr gwerthiant cynnyrch 'brand' a 'heb frand'. Pam mae hon yn duedd negyddol i Premier Foods? 5. Esboniwch y strategaeth y mae Premier Foods yn bwriadu ei defnyddio i fynd i'r afael â'r lleihad mewn elw. 6. Defnyddiwch enghraifft o'r data i ddangos sut y caiff gwybodaeth am elw a cholled ei defnyddio i gymharu perfformiad Premier Foods dros amser. 40

43 Llif arian parod Mae angen arian parod ar bob busnes. Arian parod yw'r arian sydd gan fusnes sydd ar gael yn rhwydd i'w wario. Mae arian parod yn cynnwys arian papur a darnau arian a geir ym mlychau arian a thiliau busnesau a'r arian mewn cyfrifon banc y gellir cael gafael arno'n hawdd. Mae arian parod yn llifo i mewn ac allan o fusnesau drwy'r amser. Mewnlif arian All-lif arian Mewnlif incwm, refeniw a throsiant yw'r enwau eraill ar hwn. Hwn yw'r arian sy'n dod i mewn i diliau neu gyfrif banc y busnes, o ganlyniad i werthu nwyddau a gwasanaethau. All-lif dyma'r gwariant, sef yr arian sy'n gadael y busnes er mwyn talu costau'r busnes o ddydd i ddydd. Rhowch enghreifftiau o'r mewnlifoedd ac all-lifoedd posibl ar gyfer y busnesau canlynol: salon lliw haul sinema siop flodau Bydd busnesau'n ceisio sicrhau bod mwy o arian yn llifo i mewn i'r busnes nag sy'n llifo allan o'r busnes. Ymhen amser, dylai hyn roi balans banc positif iddynt. Rhaid i fusnes reoli ei lif arian parod er mwyn cael digon o arian i dalu ei filiau ar amser. Un o'r prif resymau y mae cynifer o fusnesau bach neu newydd yn methu yw am nad ydynt yn llwyddo i reoli eu llif arian parod mae hyn yn golygu gwneud yn siŵr bod cwsmeriaid y busnes yn talu eu biliau ar amser, yn ogystal â sicrhau y gall y busnes dalu ei filiau ei hun ar amser. Dylai busnes bob amser geisio cael mewnlifoedd cyn gynted â phosibl (gall ystyried cynigion hyrwyddo fel 'prynu nawr a thalu'n nes ymlaen' achosi problem os nad oes gan y busnes gronfa o arian yn ei gyfrif banc) a thalu all-lifoedd mor hwyr â phosibl neu ar ôl derbyn ei fewnlifoedd. Heb arian parod, ni fydd cyflenwyr yn darparu deunyddiau, ni fydd trydan ar gael ac ni fydd y gweithwyr yn gweithio. Un agwedd bwysig ar lif arian parod yw amseru'r broses o dderbyn mewnlifoedd a thalu all-lifoedd. Mae'n bosibl i fusnes fod yn broffidiol ond methu o hyd am nad yw'n gallu rheoli ei lifoedd arian parod yn effeithiol. Dywedir yn aml mai arian parod yw'r peth pwysicaf ym myd busnes y rheswm am hyn yw mai arian parod, yn y byrdymor o leiaf, yw'r ased pwysicaf y gall busnes ei gael. Heb arian parod, bydd y busnes yn methu. 41

44 I'r gwrthwyneb, ystyrir hefyd fod gormod o arian parod yn beth gwael i fusnes. Os oes llawer o arian parod yn eistedd yn y coffrau neu yn y banc, mae hynny'n golygu bod adnodd neu ased sylweddol nad yw'n cael ei ddefnyddio'n effeithiol i gyfrannu at weithgarwch busnes a phroffidioldeb. Mae'n bwysig deall bod arian parod yn wahanol i elw. Elw yw'r ffigur a geir drwy dynnu'r costau o'r refeniw ac, yn y rhan fwyaf o achosion, hwn yw prif amcan y busnes. Arian parod yw'r swm o arian sydd ar gael i fusnes i dalu ei filiau. Ni ddylid tybio bod gan fusnes proffidiol lif arian parod da ac, yn yr un modd, ni ddylid tybio bod gan fusnes nad yw'n broffidiol lif arian parod gwael. Darllenwch yr erthygl ganlynol ac atebwch y cwestiynau sy'n dilyn: Llif arian parod yw'r peth pwysicaf i fusnesau bach â dawn am dechnoleg Mae ysgol fale Academi Decorus yn Swydd Bedford wedi cael anawsterau gydag anfonebau'n cael eu talu'n hwyr, fel llawer o fusnesau bach. Yn ôl y perchennog, Laura Pendlebury, byddai myfyrwyr yn anghofio dod â'u harian i mewn cyn dechrau tymor a byddai'n rhaid iddi dreulio wythnosau'n mynd ar eu hôl. "Pan fydd gennych dreuliau fel costau eiddo a gwres, gall taliadau hwyr fod yn broblem wirioneddol," meddai. "Petai gen i dderbynnydd i'm helpu, gallai pethau fod yn wahanol, ond nid yw'n ymarferol i mi dalu'r fath orbenion." Yn ffodus, roedd cymorth wrth law ar ffurf ap o'r enw Zapper Scan-To-Pay. Mae Laura'n defnyddio'r system i greu cod QR arbennig sy'n cynnwys manylion talu ac yn ei gysylltu â'i hanfonebau. Wedyn, gall cwsmeriaid sganio'r cod gan ddefnyddio eu ffonau clyfar, cadarnhau'r swm a thalu o fewn eiliadau. "Mae'n gyflym dros ben, ac yn haws o lawer na mewngofnodi i'ch banc," meddai. "Yn amlwg, nid oes gan rai pobl ffonau clyfar, ond lleiafrif yw'r bobl hynny." Arian yn ddyledus Dywed yr ysgol fale ei bod bellach wedi datrys y broblem ynglŷn â thaliadau hwyr, ond ceir llawer o fusnesau eraill nad ydynt mor ffodus. Yn ôl y darparwr systemau talu Sage Pay, mae bron i ddwy ran o dair o fusnesau yn y DU yn cael taliadau sydd 90 diwrnod neu fwy yn hwyr, gydag anfonebau yn parhau i fod yn hwyr neu heb eu talu. Ym mis Ionawr, cyhoeddodd Ffederasiwn y Busnesau Bach (Federation of Small Businesses - FSB) fod mwy na hanner yr o aelodau a holwyd sy'n darparu nwyddau neu wasanaethau i fusnesau mawr yn y sector preifat wedi cael eu talu'n hwyr yn ystod y 12 mis blaenorol. "Mae taliadau hwyr yn lleihau proffidioldeb a thwf busnes, ac yn golygu bod y busnes wedyn yn gwneud taliadau hwyr i gyflenwyr," meddai llefarydd o'r FSB. 42

45 "Bob blwyddyn, mae miloedd o fusnesau bach yn mynd i'r wal, hyd yn oed, a hynny am fod y llif arian parod yn dod i ben, nid am fod unrhyw beth o'i le ar y busnes ei hun." Y newyddion da yw bod llu o lwyfannau meddalwedd newydd yn helpu i ddatrys y broblem, Yn ôl Andrew Jesse, is-lywydd Basware UK, mae "e-anfonebu" yn gwneud y broses yn fwy tryloyw ac yn helpu busnesau i gael eu talu'n gyflymach. Taliadau cyflymach Nid anfonebu yw'r unig broses dalu sy'n cael ei symleiddio ar gyfer busnesau bach a chanolig (small-to-medium-sized businesses - SMEs). Mae Square, sef darllenydd cardiau credyd sy'n cysylltu'n hawdd â dyfais glyfar, yn fuddiol i fasnachwyr sydd am gymryd taliadau yn gyflym lle bynnag maen nhw. Mae fersiynau app o lwyfannau fel PayPal ar gael bellach hefyd, sy'n golygu bod masnachwyr yn llai dibynnol ar arian parod neu gardiau. Mae dyfodiad cyfrifiadura cwmwl wedi gwneud technoleg o'r fath yn fwy hygyrch o lawer i fusnesau bach. Mae'r cwmwl hefyd wedi lleihau'r gost. Yn y gorffennol, byddai'n rhaid i fusnes bach dalu ymlaen llaw am feddalwedd a chaledwedd ac yna mynd i gostau wrth eu cynnal a'u cadw. Er gwaethaf y datblygiadau, mae rhai busnesau'n gyndyn o'i mentro hi. Yn ôl Sage, dywed 67% o fusnesau bach fod yn well ganddynt anfonebu papur. Mae llawer o fusnesau bach yn credu bod angen gwybodaeth flaenorol am gyfrifyddu neu gyflogresi er mwyn gallu defnyddio meddalwedd cyfrifyddu, ac felly y byddai angen cyflogi arbenigwr i wneud hynny. Cred Laura Pendlebury o Academi Decorus fod y dechnoleg newydd hon wedi bod o fudd iddi. "Roeddwn yn treulio cymaint o amser yn mynd ar ôl ffioedd bach, nid oeddwn wir yn canolbwyntio ar y busnes", meddai. "Ond rwy'n cael y rhan fwyaf o'r taliadau cyn dechrau'r tymor erbyn hyn, sy'n fantais enfawr. Yn bendant, roedd hi'n werth rhoi cynnig arni." Ffynhonnell wedi'i haddasu: 1. Gan ddefnyddio'r wybodaeth yn yr erthygl, esboniwch pam mae taliadau hwyr yn broblem i fusnesau. 2. Sut mae technoleg wedi cael ei defnyddio i wella llif arian parod? 3. Esboniwch sut mae "miloedd o fusnesau bach yn mynd i'r wal, hyd yn oed, a hynny am fod y llif arian parod yn dod i ben, nid am fod unrhyw beth o'i le ar y busnes ei hun." Rhagolwg llif arian Er mwyn helpu busnesau i reoli eu llif arian parod, dylent lunio rhagolwg llif arian. Dogfen ariannol yw hon sy'n dangos faint y llif disgwyliedig o arian parod i mewn i'r busnes ac allan ohono dros gyfnod penodol o amser, sef 6 neu 12 mis fel arfer. Er mwyn sicrhau bod y rhagolwg yn realistig ac yn ddibynadwy, mae angen ystyried holl fewnlifoedd ac all-lifoedd y 43

46 busnes yn ofalus ac yn onest a dylai'r rhagolwg fod ar gyfer y dyfodol agos er enghraifft y 6 mis nesaf. Bydd rhagolwg cywir (mor gywir â phosibl, o ystyried mai rhagfynegiad ydyw) yn galluogi'r busnes i nodi unrhyw gyfnodau posibl o amser lle bo mwy o arian yn llifo allan o'r busnes nag i mewn, ac effaith hyn ar y balans banc. Wedyn, gellir nodi'r problemau posibl hyn o ran llif arian parod a rhoi strategaethau ar waith i'w datrys. Fel gyda phob math o ragolwg (meddyliwch am ragolygon y tywydd), ni ellir edrych i'r dyfodol â sicrwydd. Fodd bynnag, drwy ddefnyddio profiad ac ystyried ffactorau'r farchnad, amodau economaidd a gwybodaeth am ymddygiad cwsmeriaid, gall rhagolwg llif arian helpu busnes i ddeall yn glir sut mae'r busnes yn debygol o berfformio yn ystod y 6 neu 12 mis nesaf. Gall hefyd alluogi perchenogion a rheolwyr i nodi cyfnodau penodol pan all fod angen i'r busnes gael gafael ar gyllid ychwanegol neu leihau ei gostau. Mae rhagolwg llif arian yn cynnwys tair rhan: Mewnlifoedd Refeniw Incwm a geir drwy werthu cynnyrch neu wasanaethau fydd hwn yn bennaf gall hyn gynnwys gwerthiannau arian parod (taliad ar unwaith) a thaliadau dyledwyr (pan fydd cynnyrch neu wasanaethau'n cael eu gwerthu ar gredyd, sef, mewn geiriau eraill, prynu nawr, talu'n nes ymlaen). Gall refeniw hefyd gynnwys arian a fuddsoddir yn y busnes gan y perchenogion neu fuddsoddwyr newydd, benthyciad banc neu incwm o werthu asedau. Cyfanswm y refeniw Dyma gyfanswm yr holl fathau gwahanol o refeniw a dderbynnir. All-lifoedd Treuliau Mae hyn yn cynnwys unrhyw arian a gaiff ei wario gan y busnes. Ceir llawer o wahanol fathau o wariant er enghraifft cyflogau, deunyddiau, ad-daliadau benthyciadau, rhent, ardrethi, hysbysebu, trydan, teithio a manion (amrywiol eitemau bach rhad). Balansau Cyfanswm y treuliau Llif arian parod net Balans agoriadol Balans terfynol Dyma gyfanswm yr holl dreuliau y bydd angen eu talu. Dyma gyfrifiad sy'n tynnu cyfanswm y treuliau o gyfanswm y refeniw. Yr arian sydd ar gael ar ddechrau'r mis. Yr arian sydd ar gael ar ddiwedd y mis. Caiff ei gyfrifo drwy adio'r llif arian parod net a'r balans agoriadol. Balans terfynol un mis fydd balans agoriadol y mis canlynol. 44

47 Nid yw'r rhagolwg llif arian yn ddogfen orfodol sy'n ofynnol gan reoleiddwyr busnes (yn wahanol i'r cyfrif elw a cholled), felly, ceir nifer o wahanol fformatau neu dempledi y gallai busnes eu defnyddio. Fodd bynnag, bydd y rhan fwyaf ohonynt yn edrych yn debyg i'r enghraifft isod: HYD TACH RHAG ION CHWE MAW Refeniw Gwerthiannau arian parod Benthyciad banc Cyfanswm y refeniw Treuliau Stoc Rhent Nwy a thrydan Cyflogau Costau eraill Cyfanswm y treuliau Llif arian parod net Balans banc agoriadol Balans banc terfynol Yn yr enghraifft hon, mae'r rhagolwg llif arian ar gyfer cyfnod o 6 mis rhwng mis Hydref a mis Mawrth. Ceir dau fath o fewnlif (refeniw), sef gwerthiannau arian parod a benthyciad banc, a fyddai'n cael eu hadio at ei gilydd i roi cyfanswm y refeniw ar gyfer pob mis. Mae'n debygol y bydd mewnlifoedd sy'n werthiannau arian parod ar gyfer pob mis; fodd bynnag, mae'n debygol mai dim ond unwaith y caiff y benthyciad banc ei roi, felly dim ond yn ystod y mis y mae'r busnes yn disgwyl ei gael y bydd yn ymddangos. Disgwylir 5 math gwahanol 45

48 o all-lifoedd dros y 6 mis nesaf, a rhoddir eu cyfanswm bob mis er mwyn rhoi cyfanswm y treuliau. Rhan olaf y rhagolwg llif arian yw'r llif arian parod net, a'r balans agoriadol a therfynol ar gyfer pob mis. Dim ond ar ôl i'r mewnlifoedd ac all-lifoedd disgwyliedig gael eu mewnbynnu ac ar ôl i gyfanswm pob un gael ei gyfrifo y gellir cwblhau'r rhain. Wrth roi ffigurau i mewn i'r llif arian parod, mae'n bwysig bod amseriadau'r mewnlifoedd ac all-lifoedd yn cael eu mewnbynnu'n ofalus yn y mis pan ddisgwylir iddynt ddod i mewn neu fynd allan o'r busnes. Yn rhesi'r llif arian parod net, balans agoriadol a balans terfynol, dangosir swm negyddol gan ddefnyddio cromfachau, felly byddai balans terfynol negyddol ym mis Rhagfyr o 500 yn cael ei ysgrifennu mewn llif arian parod fel (500). Mae llawer o dempledi ar gael am ddim ar y rhyngrwyd y gall busnesau eu defnyddio i lunio rhagolwg llif arian. Hefyd, bydd llawer o fusnesau yn defnyddio taenlen, fel Excel, i lunio a chyfrifo ei ragolwg arian parod. Er enghraifft, mae yn cynnig templedi ar gyfer busnesau newydd. Pan fydd rhywun yn gwneud cais i'r sefydliad hwn am fenthyciad dechrau busnes, gofynnir am ragolwg 12 mis oherwydd, er y bydd y ffigurau hyn yn siŵr o newid yn ystod y cyfnod masnachu hwnnw, mae'n gyfnod da i'r ymgeisydd a'r sefydliad weld pa mor gynaliadwy yw'r cynlluniau. Yn ogystal â darparu templedi am ddim, mae'r sefydliad hefyd yn rhoi cyngor ar bwysigrwydd llunio rhagolwg llif arian i fusnes newydd: Pam mae Rhagolwg Llif Arian yn bwysig? Hyd yn oes os byddwch yn penderfynu peidio â bwrw ymlaen â chais am Fenthyciad Dechrau Busnes ar unwaith, mae Rhagolwg Llif Arian yn ddogfen fusnes hanfodol i'ch helpu i gadw golwg ar eich sefyllfa ariannol. Er ei bod yn debygol y bydd perfformiad gwirioneddol busnes yn wahanol i'r rhagolwg llif arian, mae hon yn ddogfen bwysig i'w chael fel rhan o'r gwaith o reoli eich busnes. Bydd llunio Rhagolwg Llif Arian a'i ddiweddaru'n rheolaidd yn fuddiol i chi mewn sawl ffordd. Mae adnodd Rhagolwg Llif Arian: yn wych ar gyfer cynllunio eich gweithgareddau busnes a'ch adnoddau yn sicrhau bod eich gweithgareddau busnes yn gwbl gyson â'i gilydd yn eich helpu i wneud penderfyniadau synhwyrol a realistig ar gyfer eich busnes yn rhoi mwy o reolaeth i chi dros gyllid eich busnes yn eich galluogi i ddeall perfformiad eich busnes yn well yn eich helpu i gynllunio ar gyfer y dyfodol. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: Ewch i wefan y sefydliad i lawrlwytho'r templed a darllen cyngor ar gwblhau rhagolwg llif arian. Mae'r wybodaeth hon i'w gweld ar y dudalen nesaf hefyd. Sut mae cwblhau fy Rhagolwg Llif Arian? Mae Rhagolwg Llif Arian yn cynnwys tair rhan: 46

49 1. Refeniw arian sy'n dod i mewn Dyma'r adran ar gyfer rhestru unrhyw arian sy'n dod i mewn i'ch busnes, fel gwerthiant cynnyrch neu wasanaethau, ecwiti neu fuddsoddiadau eraill a'ch Benthyciad Dechrau Busnes. Bydd nifer yr eitemau y byddwch yn eu cynnwys yn dibynnu ar eich model busnes, ond mae adran refeniw nodweddiadol yn cynnwys rhwng tair a chwe eitem. Byddwch yn adio'r holl ffynonellau hyn at ei gilydd i gyfrifo cyfanswm eich incwm (A). Os byddwch yn defnyddio ein templed am ddim (gweler y ddolen uchod), bydd hwn yn cael ei gyfrifo'n awtomatig ar eich rhan. 2. Treuliau arian sy'n mynd allan Dyma'r adran ar gyfer rhestru unrhyw dreuliau y bydd eich busnes yn mynd iddynt, fel rhent eich safle, cyflogau staff, y dreth gyngor, costau cyflenwyr, treuliau marchnata a hyrwyddo ac ati. Bydd angen i chi feddwl am gostau nad ydych yn mynd iddynt yn rheolaidd bob mis, fel TAW sydd ond yn daladwy bob chwarter. Cofiwch gynnwys pethau fel eich cyflog eich hun, ad-daliadau Benthyciadau Dechrau Busnes, neu dreuliau arbenigol rydych yn debygol o fynd iddynt. Unwaith eto, bydd nifer yr eitemau y byddwch yn eu cynnwys yn dibynnu ar eich model busnes, ond gall adran wariant nodweddiadol gynnwys rhwng 10 ac 20 o eitemau llinell. Byddwch yn adio'r holl ffynonellau hyn at ei gilydd i gyfrifo cyfanswm eich treuliau (B). Os byddwch yn defnyddio ein templed am ddim (gweler y ddolen uchod), bydd hwn yn cael ei gyfrifo'n awtomatig ar eich rhan. 3. Llif arian parod net y balans Yr adran derfynol hon yw'r gwahaniaeth rhwng cyfanswm eich refeniw (A) a chyfanswm eich treuliau (B). e.e. cyfanswm yr incwm (A) cyfanswm y treuliau (B) = llif arian parod net Os yw'r ffigur hwn yn negyddol, mae'n golygu eich bod yn rhagweld y bydd eich treuliau yn fwy na'ch refeniw yn ystod y cyfnod hwnnw; i'r gwrthwyneb, os yw'r ffigur yn bositif, mae'n golygu eich bod yn rhagweld y bydd eich refeniw yn fwy na'ch treuliau ac y byddwch yn gwneud elw. Os byddwch yn defnyddio ein templed am ddim, bydd eich llif arian net ar gyfer pob mis ac ar gyfer y flwyddyn gyfan yn cael ei gyfrifo'n awtomatig ar eich rhan. Ein hawgrymiadau defnyddiol ar gyfer llunio eich Rhagolwg Llif Arian: Paratowyd yr awgrymiadau hyn gan ein cynghorwyr busnes a'n tîm asesu benthyciadau er mwyn eich helpu i ddeall rhai o'r pethau allweddol a fydd yn atgyfnerthu eich cais: Byddwch yn realistig o ran faint o werthiant rydych yn ei ddisgwyl Er bod uchelgais yn beth da ar gyfer eich busnes, mae'n bwysig bod yn realistig. Yn enwedig yn ystod y cyfnod cynnar o fasnachu, efallai y gwelwch nad ydych yn gallu gwerthu cymaint 47

50 wrth i chi ganolbwyntio ar godi ymwybyddiaeth o'ch cynnyrch neu wasanaeth. Mae bob amser yn well gwneud amcangyfrifon ceidwadol a rhagori ar eich targedau na chanfod eich hun wedi ymrwymo'n ormodol neu heb baratoi'n ddigonol. Sicrhewch eich bod yn deall y gwahaniaeth rhwng refeniw a gwariant Refeniw, neu incwm, yw'r arian y mae eich busnes yn ei gynhyrchu. Mewn busnes sy'n seiliedig ar gynnyrch, mae'n debygol o fod o ganlyniad i werthu gwahanol gynnyrch. Efallai yr hoffech gynnwys eitemau llinell ar wahân ar gyfer eich cynhyrchion neu gategorïau cynnyrch unigol, yn enwedig os yw pob cynnyrch yn cyfrannu llawer o refeniw. Treuliau, neu gostau, yw'r hyn y bydd angen i chi ei dalu er mwyn cynhyrchu a/neu ddosbarthu eich cynnyrch neu wasanaethau, a hyrwyddo a rheoli eich busnes. Cofiwch y bydd rhai o'ch costau yn gostau cylchol ac y bydd costau eraill yn rhai ad hoc. Costau nad ydynt yn newid drwy gydol cyfnod y rhagolwg yw costau cylchol. Er enghraifft, rhent eich safle, yswiriant, ad-daliadau Benthyciadau Dechrau Busnes ac ati. Mae costau ad hoc yn newid yn unol â'ch anghenion. Er enghraifft, costau cyflenwyr, costau deunyddiau, llogi lleoliadau, argraffu, costau teithio ac ati. Cynlluniwch ar gyfer natur dymhorol a seiliwch eich ffigurau ar amrywiaeth o wahanol senarios (fel cyfnodau tawel neu brysur) Nid yw natur dymhorol yn effeithio ar bawb yn yr un modd. Er enghraifft, os ydych yn dechrau busnes mewn ardal sydd â diwydiant twristiaeth sy'n ffynnu yn ystod yr haf ond yn dawel iawn yn ystod y gaeaf, dylid adlewyrchu hyn yn eich rhagolwg o ffigurau gwerthiant a chostau. Ond, hyd yn oed os nad yw natur dymhorol yn effeithio arnoch yn y modd hwn, bydd pob busnes yn mynd drwy gyfnodau tawel (pan fydd llai o werthiant) a chyfnodau prysur (pan fydd mwy o werthiant). Yn dibynnu ar eich costau sefydlog a newidiol, gall hyn roi mwy neu lai o bwysau ar eich sail gostau yn ystod y cyfnod hwn. Meddyliwch am weithgareddau hyrwyddo rydych wedi'u cynllunio a'r gwerthiant rydych yn disgwyl i'r rhain ei gynhyrchu. Os ydych yn disgwyl i un o'ch ymgyrchoedd hyrwyddo arwain at lawer o werthiant newydd yn ystod mis allweddol, dylech geisio adlewyrchu hyn yn eich ffigurau. Yn yr un modd, os oes cyfnodau penodol pan na fydd gennych gyllideb fawr ar gyfer marchnata, meddyliwch am effaith debygol hyn ar eich gwerthiant. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: Hefyd, gellir llunio templed rhagolwg llif arian yn hawdd iawn gan ddefnyddio taenlen Excel. Gellir defnyddio fformiwlâu yn rhesi'r cyfansymiau a balansau er mwyn gallu cyfrifo'r mewnlifoedd a'r all-lifoedd, a'r newid a ragwelir ynddynt, yn hawdd wrth iddynt ddigwydd. Dangosir enghraifft, gan gynnwys y fformiwlâu i'w defnyddio, isod: 48

51 Dangosir enghraifft o ragolwg llif arian sy'n cynnwys ffigurau ar gyfer cyfnod o chwe mis ar y dudalen nesaf. Lluniwyd y rhagolwg llif arian gan ddefnyddio'r gweithdrefnau canlynol: Gan ddechrau gyda'r mis cyntaf: mae eitemau refeniw unigol yn cael eu mewnbynnu ac yna'n cael eu hadio at ei gilydd i roi cyfanswm y refeniw mae eitemau gwariant unigol yn cael eu mewnbynnu ac yna'n cael eu hadio at ei gilydd i roi cyfanswm y treuliau. Wedyn, caiff yr eitemau unigol hyn eu mewnbynnu a'u hadio ar gyfer pob mis sy'n dilyn. Ar ôl gwneud hyn, mae'n amser cyfrifo'r llif arian parod net, y balans agoriadol a'r balans terfynol ar gyfer pob mis. Unwaith eto, dechreuwch gyda'r mis cyntaf, ac yna ar gyfer pob mis sy'n dilyn: mae llif arian parod net yn cael ei gyfrifo drwy ddidynnu cyfanswm y treuliau o gyfanswm y refeniw y balans banc agoriadol yw'r balans banc terfynol o'r mis blaenorol mae'r balans banc terfynol yn cael ei gyfrifo drwy adio'r llif arian parod net a'r balans agoriadol. Mae Benny'n rhagweld ei lif arian parod am y chwe mis nesaf ar gyfer ei siop lyfrau. Gan ddefnyddio ei brofiad, mae wedi mewnbynnu'r mewnlifoedd ac all-lifoedd y mae'n eu rhagweld ac wedi cyfrifo'r wybodaeth ganlynol. 49

52 HYD ( ) TACH ( ) RHAG ( ) ION ( ) CHWE ( ) MAW ( ) Refeniw Gwerthiannau arian parod Gwerthu asedau Cyfanswm y refeniw Treuliau Stoc Rhent Nwy a thrydan Cyflogau Costau eraill Cyfanswm treuliau Llif arian parod net 680 (1070) 780 (70) (1020) (70) Balans banc agoriadol Balans banc terfynol (200) (200) (270) Mae refeniw Benny yn seiliedig ar werthu ei lyfrau yn bennaf. Mae'n gwybod o brofiad ei fod yn gwerthu mwy o lyfrau ym mis Rhagfyr, am fod cwsmeriaid yn prynu llyfrau fel anrhegion Nadolig. Ym mis Ionawr, mae'n bwriadu gwerthu rhywfaint o hen gyfarpar cyfrifiadurol nad yw'n ei ddefnyddio mwyach. Un o'i dreuliau mwyaf yw'r llyfrau y mae'n eu prynu gan gyflenwyr i'w gwerthu yn ei siop mae'r rhain yn cynyddu ym mis Tachwedd wrth iddo stocio ei siop yn barod am gyfnod gwerthu'r Nadolig. Mae'n debygol ei fod wedi prynu'r stoc hon ym mis Hydref ond ei fod wedi cael 30 diwrnod o gredyd am y llyfrau a brynodd, felly dim ond ar adeg talu ei fil y bydd hyn 50

53 yn dod yn draul. Mae'n gymharol hawdd rhagweld ei gostau rhent a thrydan am fod y treuliau hyn yn sefydlog yn y byrdymor, ac nid yw wedi cael unrhyw awgrym gan ei landlord na'i gyflenwyr nwy a thrydan y bydd y rhain yn cynyddu yn ystod y 6 mis nesaf. Mae'r cyflogau y mae'n eu talu i'w staff ac iddo ef ei hun yn draul fawr arall ac, unwaith eto, mae'n weddol hawdd rhagweld y rhain. Fodd bynnag, mae'n gwybod y bydd ei siop ar agor yn hirach dros gyfnod y Nadolig, felly bydd angen iddo dalu ei weithwyr am yr oriau ychwanegol y byddant yn eu gweithio. Mae hefyd wedi rhagweld ei gostau eraill (manion). Mae'n bosibl iddo ei chael hi'n anodd gwneud hyn oherwydd gall y costau hyn fod yn anoddach i'w rhagweld mae wedi ceisio bod mor gywir â phosibl, ond mae'n gwybod y gall y treuliau hyn fod yn wahanol i'r disgwyl. Mae rhagolwg llif arian Benny yn dangos ei fod yn rhagweld y bydd yn cael mwy o fewnlifoedd nac all-lifoedd ym mis Tachwedd a Rhagfyr yn unig, ac y bydd ei lif arian parod net yn negyddol am bedwar mis. Bydd y rhagfynegiad hwn yn ei rybuddio bod angen gwneud rhywbeth i geisio cynyddu ei refeniw a/neu leihau ei dreuliau yn ystod y misoedd hyn. Yn yr hirdymor, ni fydd yn gallu datblygu busnes llwyddiannus os bydd ei lif arian parod net yn negyddol yn y rhan fwyaf o fisoedd. Yr hyn a fydd yn peri pryder i Benny yw'r duedd yn ei falans terfynol mae'n rhagweld y bydd hyn yn gwaethygu'n raddol yn ystod y 6 mis ac na fydd ganddo unrhyw arian yn ei gyfrif banc erbyn mis Chwefror. Mewn gwirionedd, bydd wedi gordynnu, sy'n golygu y bydd arno arian i'r banc, gan y bydd yn gwario mwy nag y mae'n disgwyl ei gael mewn refeniw. Gallai drefnu gorddrafft i dalu am hyn, ond yn yr hirdymor bydd angen iddo ystyried sut y gall ddefnyddio ei ragolwg llif arian i wella ei lif arian parod. Gan ddefnyddio templed addas, lluniwch ragolwg llif arian ar gyfer y busnes canlynol: Mae Kelly a George yn berchen ar siop atgyweirio ffonau symudol yng nghanol y dref, ac yn rhedeg y siop hefyd. Maent yn pryderu am eu llif arian parod yn ystod y 4 mis nesaf, felly maent am lunio rhagolwg llif arian i'w helpu i reoli eu harian parod. Gan ddefnyddio eu profiad o redeg y busnes, maent wedi amcangyfrif y canlynol: Refeniw gwerthiant ( ) Ion Chwe Maw Ebrill Nid ydynt yn disgwyl unrhyw incwm arall yn ystod y misoedd hyn. Maen yn talu yr un iddynt eu hunain bob mis ac nid ydynt yn cyflogi unrhyw weithwyr eraill. Maent yn talu rhent o 1000 bob mis, ond ym mis Mawrth bydd hwn yn cynyddu 20%. Maent yn disgwyl talu 2000 y mis am y deunyddiau sydd eu hangen arnynt i atgyweirio'r ffonau symudol. Pan wnaethant ddechrau'r busnes 2 flynedd yn ôl, gwnaethant godi benthyciad gan fanc 51

54 trefnwyd eu bod yn ad-dalu'r benthyciad dros y 5 mlynedd nesaf a'r taliad misol yw 350. Ym mis Chwefror, maent yn bwriadu prynu cyfarpar newydd a fydd yn eu galluogi i atgyweirio'r ffonau symudol yn well. Bydd y cyfarpar hwn yn costio Ym mis Mawrth, bydd yn rhaid iddynt dalu eu bil cyfleustodau chwarterol gan gynnwys trydan, ffôn a Wi-Fi ac amcangyfrifir y bydd y bil yn 250. Maent hefyd wedi grwpio nifer o dreuliau eraill gyda'i gilydd fel manion ac maent yn amcangyfrif y bydd y rhain yn costio 200 y mis. Ar ddechrau mis Ionawr, mae gan Kelly a George 500 yn eu cyfrif banc busnes. Ar ôl i chi gwblhau'r rhagolwg llif arian, rhowch gyngor i Kelly a George ar eu sefyllfa ariannol dros y 4 mis. A oes angen iddynt bryderu? Dehongli rhagolygon llif arian Mae rhagolygon llif arian yn rhoi dadansoddiad manwl o'r mewnlifoedd ac all-lifoedd a ragwelir ar gyfer busnes dros gyfnod penodol o amser. Maent hefyd yn cyfrifo balansau pwysig ar ffurf balansau misol a chyfansymiau. Bydd y ffigurau hyn yn helpu busnesau i reoli eu llif arian parod a'u rhybuddio am brinderau posibl yn y llif arian parod yn y dyfodol. Drwy ragweld sefyllfaoedd mewn perthynas â'r llif arian parod yn y dyfodol, mae rhagolwg llif arian parod yn galluogi busnes i ymateb cyn i'r sefyllfa fynd yn ddifrifol a bod dim arian parod i dalu biliau, a allai olygu bod yn rhaid i'r busnes gau. Byddwch yn barod mae gwybod ymlaen llaw am beryglon neu broblemau posibl yn rhoi mantais dactegol Bydd y broses o lunio rhagolwg llif arian parod yn helpu busnes i fonitro a rheoli ei arian parod yn well. Bydd hyn yn meithrin profiad o reoli mewnlifoedd ac all-lifoedd arian parod ac yn helpu i wella perfformiad busnes. Os yw busnes yn gwybod y bydd yn wynebu anawsterau o ran llif arian parod yn ystod y misoedd nesaf, bydd ganddo amser i weithredu a rhoi strategaethau ar waith i osgoi problemau gyda llif arian parod. Ymhlith y rhesymau nodweddiadol dros broblemau gyda llif arian parod mae: Gwerthiant llai na'r disgwyl, a allai fod o ganlyniad i: fwy o gystadleuaeth cyhoeddusrwydd gwael newidiadau yn arferion prynu cwsmeriaid newidiadau economaidd, e.e. dirwasgiad neu incymau gwario is dylanwad llywodraethau, e.e. trethi uwch ar rai cynhyrchion Cynnydd yn y costau canlynol: deunyddiau crai cydrannau rhent cyflogau cyfraddau llog taliadau am wasanaethau trydan, ffôn ac ati. 52

55 Hefyd, gall fod ffactorau mewnol sy'n effeithio ar lif arian parod busnes: mae'r busnes yn gwneud colled mae cwsmeriaid yn cael gormod o amser i dalu dyledwyr yn talu'n hwyr rhagfynegiadau gwael o ran llif arian parod dyledion gwael dyledion i'r busnes na ellir eu casglu y mae'n rhaid eu trin fel colled incwm cyllidebu gwael a rheolaeth wael dros wario. Gan ddychwelyd i siop lyfrau Benny, gallwn ddehongli'r wybodaeth yn y rhagolwg llif arian er mwyn ei helpu i wella ei sefyllfa o ran llif arian parod. Gan ei fod yn rhagweld y bydd ei falans terfynol yn ystod y ddau fis olaf yn negyddol, rhaid iddo fynd i'r afael â hyn ar unwaith er mwyn osgoi'r sefyllfa negyddol hon. Drwy edrych yn ôl ar ei dreuliau, gallai ystyried nifer o wahanol gamau gweithredu: Gallai chwilio am gyflenwr llyfrau rhatach, gan fod y costau hyn yn cyfrannu'n fawr at ei dreuliau. Neu, gallai geisio cyd-drafod disgownt neu delerau talu'n hwyr. Cyflogau yw ei draul fawr nesaf, felly gallai ystyried lleihau oriau gwaith rhai o'i weithwyr cyflogedig, neu hyd yn oed ddileu eu swyddi. Gallai edrych yn fanylach ar ei gostau eraill er mwyn gweld a ellid gwneud arbedion. Gallai hefyd edrych ar ei refeniw a gwneud y canlynol: cynyddu prisiau, os nad yw hyn yn troi gormod o gwsmeriaid i ffwrdd cyflwyno gweithgareddau hyrwyddo er mwyn cynyddu gwerthiant, yn enwedig yn ystod y misoedd tawel ar ôl y Nadolig agor ei siop am oriau hwy ceisio cael mwy o arian wrth werthu ei ased. Yn ogystal â'r camau hyn, gallai Benny hefyd gysylltu â'r banc a gofyn am gyfleuster gorddrafft a fydd yn caniatáu iddo gael balans arian parod negyddol yn y banc. Bydd y banc yn fodlon rhoi hwn i Benny, ar yr amod ei fod yn gallu profi ei fod yn disgwyl i hyn fod yn fesur byrdymor a'i fod wedi cymryd camau i wella llif arian parod ei fusnes yn yr hirdymor. 1. Dehonglwch y rhagolwg llif arian y gwnaethoch ei lunio ar gyfer Kelly a George a'u siop atgyweirio ffonau symudol. Nodwch unrhyw fewnlifoedd ac all-lifoedd y gellid eu haddasu i wella eu llif arian parod. 2. Awgrymwch unrhyw ffactorau mewnol a all fod wedi effeithio ar eu llif arian parod. Ffyrdd o ddatrys problemau llif arian parod Cynyddu refeniw gall hyn gynnwys cynyddu prisiau, ond mae'n debygol o leihau galw. Bydd pa mor llwyddiannus yw'r cam gweithredu hwn yn dibynnu ar ffyddlondeb cwsmeriaid ac argaeledd cynhyrchion tebyg gan gystadleuwyr. Ymhlith y ffyrdd eraill o gynyddu refeniw mae: cyflwyno cynhyrchion gwahanol neu ystod o gynhyrchion a fydd yn apelio at fwy o gwsmeriaid; gwerthu'r cynnyrch mewn marchnadoedd gwahanol gallai'r rhain fod yn farchnadoedd daearyddol neu'n farchnadoedd targed gwahanol; defnyddio ystod o weithgareddau hyrwyddo a hysbysebu fel dau am bris un, defnyddio cyfryngau cymdeithasol i hysbysebu, a chyflwyno cynigion arbennig pan fydd 53

56 gwerthiant yn isel; ystyried dulliau dosbarthu newydd, fel gwefan, safleoedd newydd neu werthu'n uniongyrchol i fusnesau newydd. Lleihau costau bydd gan fusnes ystod o gostau bydd rhai o'r rhain yn arwain at all-lif mawr i'r busnes, fel cyflogau a rhent. Gallai lleihau costau staffio fod yn ateb da, ar yr amod nad yw hynny'n cael effaith negyddol ar ansawdd a gwasanaeth cwsmeriaid. Mae defnyddio technoleg newydd yn lle gweithwyr yn opsiwn arall, ond gall fod angen arian ychwanegol ar gyfer hyn yn y byrdymor. Gallai busnes chwilio am safleoedd rhatach ond, unwaith eto, gallai hyn effeithio ar werthiant os oes gan y safle presennol lefel dda o gwsmeriaid ffyddlon. Mae deunyddiau crai a chydrannau hefyd yn draul fawr i fusnes, felly mae chwilio am gyflenwyr rhatach neu leihau nifer y deunyddiau a ddefnyddir yn y busnes yn opsiwn da, ar yr amod nad yw hyn yn effeithio ar ansawdd, a all, yn ei dro, effeithio ar y galw am y cynnyrch neu'r gwasanaeth. Gohirio taliadau wrth brynu gan gyflenwyr, gallai'r busnes ystyried gohirio'r taliad iddynt, gan wella'r sefyllfa o ran llif arian parod ar unwaith. Fodd bynnag, efallai na fydd y cyflenwyr (a elwir yn gredydwyr i'r busnes am eu bod yn cynnig credyd) yn fodlon gwneud hyn oherwydd y bydd ganddynt eu llifoedd arian parod eu hunain i'w rheoli. Gallai hyn hefyd arwain at oedi cyn dosbarthu'r cynnyrch os nad yw'r credydwr yn fodlon ar y trefniadau credyd newydd. Gallai busnes hefyd ystyried cysylltu â'u cwsmeriaid a gofyn iddynt dalu'n gyflymach. Bydd hyn yn golygu bod y busnes yn cael ei refeniw yn gyflymach, ond gallai cwsmeriaid ddigio a phenderfynu siopa yn rhywle arall. Gallai'r busnes gynnig disgownt i gwsmeriaid am dalu'n gynnar, a fydd yn lleihau'r elw ar y cyfan ond yn gwella'r sefyllfa o ran llif arian parod. Cyllid ychwanegol gallai fod yn chwistrelliad o gyfalaf gan y perchennog neu fuddsoddwyr eraill, neu'n fenthyciad gan y banc. Fodd bynnag, gallai hyn fod yn fentrus i'r perchennog, a gallai olygu ei fod yn colli rheolaeth dros y busnes, ac efallai y bydd banc yn anfodlon rhoi benthyg i fusnes sydd â phroblemau llif arian parod (cofiwch y byddant, fwy na thebyg, am weld rhagolwg llif arian cyn cytuno i roi benthyg yr arian). Hefyd, yn yr hirdymor, bydd yn rhaid ad-dalu benthyciad, gyda llog, felly bydd hyn yn cynyddu treuliau hirdymor y busnes. Gellid cytuno ar orddrafft gyda'r banc bydd hyn yn broses syml os yw'r busnes wedi ennill ei blwyf ac os oes ganddo hanes da o reoli arian, ond gallai fod yn anodd i fusnes newydd. Hefyd, nid yw gorddrafft yn cael ei roi am ddim bydd yn rhaid i'r busnes dalu amdano. Nid yw'r un ffordd o ddatrys problemau llif arian parod yn syml gallai pob un gael effeithiau negyddol ar y busnes. Bydd pa ateb yw'r gorau yn dibynnu ar sefyllfa benodol y busnes. 1. Awgrymwch sut y gall bwyty geisio cynyddu refeniw er mwyn gwella ei ragolwg llif arian. Ystyriwch (rhowch y canlyniadau cadarnhaol a negyddol) effaith eich awgrymiadau ar lif arian parod a sefyllfa ariannol y bwyty. 2. Mae'r rhestr isod yn dangos nifer o gostau busnes. Ar gyfer pob cost a ddangosir uchod, awgrymwch sut y gellir gwella'r all-lif arian parod. Hefyd, ym mhob achos, awgrymwch effeithiau negyddol y mesur torri costau. Deunyddiau crai Rhent Cyflogau gweithwyr cyflogedig 54

57 Cyflogau'r perchennog 3. Esboniwch sut y gall gohirio derbyniadau (incwm gan gwsmeriaid) a thaliadau (treuliau) wella llif arian parod. Darllenwch yr erthygl ganlynol ac atebwch y cwestiynau sy'n dilyn: Ymgyrch torri costau Royal Dutch Shell i barhau Mae Royal Dutch Shell yn bwriadu gwerthu mwy o asedau a thorri mwy o gostau dros yr ychydig flynyddoedd nesaf wrth i'r cwmni ynni blaenllaw addasu i brisiau olew a nwy isel am gyfnod estynedig. Mae Shell yn dileu 2200 yn rhagor o swyddi... ar ben y 2800 a gyhoeddwyd yn barod. Mae Shell wedi cyhoeddi bod mwy na o swyddi wedi cael eu dileu ledled y byd yn ystod y ddwy flynedd diwethaf. Mewn datganiad, dywedodd y prif weithredwr, Mr van Beurden: "Drwy gapio ein gwariant cyfalaf yn y cyfnod hyd at 2020, buddsoddi mewn projectau cymhellol, lleihau costau a gwerthu safleoedd nad ydynt yn rhai craidd, gallwn ailffurfio Shell yn gwmni mwy cydnerth sydd â ffocws mwy pendant, gwell adenillion a llif arian parod". Ychwanegodd Shell y byddai'n parhau â'r cynllun i werthu gwerth $30bn o asedau dros y ddwy flynedd nesaf. Ym mis Mai, cyhoeddodd Shell fod ei elw yn y chwarter cyntaf wedi lleihau i $800m o $4.8bn flwyddyn ynghynt, gan roi'r bai ar brisiau olew is. Y pris ar hyn o bryd yw tua $50 y gasgen, ar ôl cynnydd sydyn ers dechrau'r flwyddyn, ond dywedodd Mr van Beurden wrth y BBC nad oedd yn gwybod p'un a fyddai'r pris yn cynyddu ymhellach yn y tymor byr i ganolig. O ganlyniad i'r cwymp mewn prisiau, mae grwpiau ynni ledled y byd wedi torri gwariant, dileu swyddi a gwerthu asedau yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: 1. Pa strategaethau torri costau y mae Royal Dutch Shell wedi'u rhoi ar waith? 2. Sut y bydd y strategaethau hyn yn gwella llif arian parod? 3. Beth sydd wedi achosi'r lleihad mewn elw a'r llif arian parod gwael? Effaith rhagolygon llif arian ar fusnesau a'u rhanddeiliaid Bydd y sefyllfa o ran llif arian parod yn effeithio ar nifer o wahanol randdeiliaid busnes: Gall perchenogion a rheolwyr busnes ddefnyddio'r rhagolwg llif arian i'w helpu i reoli'r busnes a chynllunio gweithgareddau'r dyfodol. Gellir defnyddio rhagolygon llif arian er mwyn helpu i wneud penderfyniadau. Maent hefyd yn rhybuddio'r perchenogion am unrhyw 55

58 broblemau posibl yn y dyfodol o ran y llif arian parod ac yn rhoi amser iddynt geisio datrys y broblem cyn iddi ddigwydd. Mae rhagolygon llif arian parod yn adnodd hanfodol ar gyfer gwaith cynllunio ariannol unrhyw fusnes. Buddsoddwyr yn y busnes gall rhagolwg llif arian helpu darpar fuddsoddwr (angel busnes neu gyfalafwr menter) i benderfynu p'un a yw'n dymuno buddsoddi yn y busnes. Hefyd, gall buddsoddwyr presennol ei ddefnyddio i roi cyngor i'r perchennog, gan ei fod yn debygol o fod wedi wynebu problemau tebyg o ran llif arian parod gyda busnesau eraill y mae wedi buddsoddi ynddynt. Yn y sefyllfa waethaf, gall rybuddio'r buddsoddwr bod y busnes yn debygol o fethu, fel y gall ystyried tynnu ei gyfalaf yn ôl (neu rywfaint ohono) o'r busnes. Banciau bydd banc yn defnyddio'r rhagolwg llif arian pan fydd entrepreneur neu berchennog busnes presennol yn gofyn am fenthyciad neu orddrafft. Bydd y banc yn edrych yn fanwl ar y ffigurau yn y llif arian parod er mwyn gweld a yw'r busnes yn ddichonadwy ac yn debygol o fod yn broffidiol yn yr hirdymor. Dylai'r rhagolwg llif arian allu dweud wrth fanc p'un a fydd y benthyciwr yn gallu ad-dalu'r benthyciad drwy'r ad-daliadau misol. Bydd gan gwsmeriaid ddiddordeb yn llif arian parod busnes os yw wedi talu'r busnes am gynhyrchion a gwasanaethau cyn iddynt eu cael. Mae llawer o fusnesau, fel asiantaethau teithio, manwerthwyr dodrefn, gweithgynhyrchwyr ceir a gwasanaethau arlwyo, yn gofyn am flaendaliadau er mwyn sicrhau cynnyrch a gwasanaethau. Fodd bynnag, os yw'r busnes mewn trafferthion ac yn methu â chyflawni'r archebion hyn, gall y cwsmer golli ei arian. Cyflenwyr mae'n bosibl y bydd cyflenwr sy'n ystyried rhoi credyd masnach i fusnes yn dymuno gweld rhagolwg llif arian y busnes cyn cytuno ar delerau credyd. Os yw'r cyflenwr yn pryderu bod y busnes yn debygol o gael problem o ran llif arian parod, mae'n annhebygol o gytuno i roi credyd masnach, a dim ond ar ôl cael ei dalu y bydd yn gwerthu neu ddosbarthu'r nwyddau. 1. Esboniwch pam y gall fod yn anodd llunio rhagolwg llif arian. 2. Disgrifiwch sut y gallai manwerthwr cerddoriaeth a ffilmiau ar-lein wella mewnlifoedd arian parod. 3. Esboniwch pam y gallai rhoi credyd masnach i gwsmeriaid waethygu sefyllfa busnes o ran llif arian parod. 4. Amlinellwch sut y gallai salon trin gwallt leihau all-lifoedd arian parod o'r busnes. 5. Bydd defnyddio cyfleuster gorddrafft gan fanc yn datrys problemau llif arian parod busnes. Trafodwch y gosodiad hwn. 6. Nodwch y rhanddeiliaid allweddol y gallai sefyllfa negyddol o ran llif arian parod busnes effeithio arnynt. 56

59 Mae Sergio Cruz yn gwneud cardiau cyfarch â llaw ac yn eu gwerthu i gwsmeriaid mewn ffeiriau crefftau a siopau crefftau. Mae Sergio wedi llunio rhagolwg llif arian ar gyfer gweddill y flwyddyn. MEH GOR AWS MEDI HYD TACH RHA Derbyniadau Trosiant Taliadau Deunyddiau Cyflogau Trydan 300 Ardrethi busnes 5100 Yswiriant Cyfanswm y taliadau Llif arian parod net 0 50 (100) Balans banc agoriadol Balans banc terfynol Beth yw ystyr y term 'trosiant'? 2. Beth yw 'ardrethi busnes'? 3. Astudiwch y rhagolwg llif arian a llenwch y rhannau sydd wedi'u tywyllu. 4. Awgrymwch un ffordd y gallai rhagolwg llif arian fod yn ddefnyddiol i fusnes fel un Sergio. 5. Hoffai Sergio wella ei sefyllfa o ran y llif arian parod disgwyliedig ymhellach. Gwerthuswch ffyrdd y gall gyflawni hyn. Cwblhewch y cwestiynau yn yr adnodd Llunio Rhagolwg Llif Arian ar gyfer TGAU: unit1/llunio-rhagolwg-llif-arian.pdf 57

60 Dadansoddi perfformiad ariannol Mae data ariannol yn galluogi perchenogion, rheolwyr a rhanddeiliaid eraill busnes i farnu pa mor dda y mae'r busnes yn cael ei redeg. Wedyn, gellir defnyddio'r wybodaeth hon wrth wneud penderfyniadau ynghylch y strategaeth y bydd y busnes yn ei defnyddio i gyflawni ei hamcanion. Mae'r adnodd hwn wedi dangos nifer o wahanol fathau o wybodaeth ariannol a gaiff ei defnyddio mewn busnes. Mae r rhain yn cynnwys: refeniw costau sefydlog, newidiol a chyfanswm elw trothwy elw cyfrif elw a cholled elw crynswth a net cyfradd adennill gyfartalog llif arian parod rhagolwg llif arian Mae pob adran wedi dangos sut y caiff y data eu cyfrifo a'u defnyddio er mwyn helpu i wneud penderfyniadau. Bydd angen i bob busnes ddefnyddio'r wybodaeth ariannol hon wrth redeg y busnes ac wrth gynllunio ei strategaeth hirdymor er mwyn sicrhau ei fod yn cynnal gweithgareddau er mwyn cyflawni ei amcanion. Mae'r holl bwyntiau bwled uchod yn rhynggysylltiedig, ac er mwyn dadansoddi perfformiad ariannol busnes yn llawn, dylid ystyried pob un o'r pwyntiau hyn. Wrth ddadansoddi data ariannol, mae'n bwysig cofio bod angen ystyried tueddiadau yn hytrach na ffigurau unigol. Ei lwyddiant hirdymor yn y dyfodol sy'n bwysig i fusnes ac, yn aml, gall fod adegau ar hyd y daith pan fydd y busnes yn wynebu rhywfaint o berfformiad ariannol negyddol. Rhaid rhoi'r gwyriadau hyn o'r duedd gyffredinol yn eu cyd-destun. Fydd bynnag, os bydd y gwyriadau hyn yn dechrau ymddangos yn fwy aml, rhaid mynd i'r afael â nhw cyn iddynt ddechrau mynd yn duedd tymor hwy. Wrth ddadansoddi data ariannol, mae hefyd yn bwysig cymharu'r wybodaeth â data eraill sy'n allanol i'r busnes ac yn rhoi cyd-destun. Gall y data hyn gynnwys perfformiad busnesau eraill (cystadleuwyr) sy'n gweithredu yn yr un farchnad, neu ddata economaidd sy'n rhoi syniad o'r hinsawdd economaidd efallai fod holl fusnesau'r farchnad yn wynebu anawsterau ariannol o ganlyniad i'r amodau economaidd. Yn olaf, mae hefyd yn bwysig edrych ar wybodaeth arall, gan gynnwys data ansoddol a data anariannol. Gwybodaeth na ellir ei mesur yw data ansoddol, ond gallai roi syniad o'r rhesymau dros berfformiad busnes. Gellir mesur data anariannol, ond maent yn ystyried ffactorau nad ydynt yn uniongyrchol gysylltiedig â'r agweddau ariannol a restrir uchod. Gall data ansoddol gynnwys: Boddhad cwsmeriaid mae boddhad cwsmeriaid yn mesur i ba raddau y mae'r cynnyrch neu'r gwasanaeth yn bodloni disgwyliadau cwsmeriaid neu'n rhagori arnynt, e.e. o ran pris ac ansawdd y cynnyrch/gwasanaeth. Ymhlith y dulliau o fesur boddhad cwsmeriaid neu agweddau cwsmeriaid mae ystyried faint o gwsmeriaid sy'n prynu fwy nag unwaith, nifer y cwynion gan gwsmeriaid a chanran y cynhyrchion a ddychwelwyd, a thrwy gasglu 58

61 adborth drwy holiaduron a grwpiau ffocws. Efallai fod y busnes yn canolbwyntio ar wella boddhad cwsmeriaid yn y byrdymor, gan gynyddu costau o bosibl, er mwyn gwella elw yn yr hirdymor. Agweddau gweithwyr cyflogedig a yw'r gweithwyr cyflogedig yn llawn cymhelliant i weithio'n galed, a oes cydberthnasau da rhwng cyflogwyr a gweithwyr cyflogedig, sut mae gweithwyr cyflogedig yn ymateb pan fydd prosesau a chyfarpar newydd yn cael eu cyflwyno, a oes gweithwyr cyflogedig yn gadael y busnes fel bod angen i'r busnes wario mwy ar recriwtio a hyfforddi gweithwyr newydd? Gall gwella boddhad gweithwyr cyflogedig a chynyddu lefelau cadw gweithwyr fod yn nod pwysig i rai busnesau sydd wedi cael problemau o ran llafur yn y gorffennol, gan arwain at golli gwerthiant a chynnydd mewn costau. Effaith amgylcheddol a moesegol yn gynyddol, mae busnesau'n dod yn fwy ymwybodol o'r effaith ar yr amgylchedd a chymdeithas ac yn ceisio lleihau'r effaith hon cymaint â phosibl. Gallai mesurau o'r fath gynnwys ailgylchu neu ddefnyddio deunyddiau wedi'u hailgylchu; gallant geisio sicrhau bod cyflenwyr mewn gwledydd sy'n datblygu yn cael bargen dda; gallant dalu mwy na'r isafswm cyflog i'w gweithwyr. Bydd y mesurau hyn yn cynyddu costau i fusnes. I rai busnesau, bydd eu gweledigaeth a'u nodau ac amcanion amgylcheddol yn bwysicach o lawer na chynyddu eu cyfran o'r farchnad neu uchafu elw. Gall data anariannol gynnwys: Cyfran o'r farchnad cyfran o'r farchnad yw'r gyfran o gyfanswm y gwerthiant sydd gan fusnes yn y farchnad. Mae cynyddu cyfran o'r farchnad yn nod hirdymor cyffredin i fusnesau. Gallai busnesau fuddsoddi arian mewn hysbysebu a datblygu cynnyrch newydd, er mwyn ceisio cynyddu cyfran o'r farchnad. Gallai hyn leihau elw yn y byrdymor ond bydd yn eu helpu i gyflawni nod hirdymor. Targedau gwerthiant mae gwerthiant yn bwysig i bob busnes. Wedi'r cyfan, gwerthiant sy'n cynhyrchu elw. Gallai pennu targedau gwerthiant ar gyfer y dyfodol olygu gwario arian yn y byrdymor er mwyn cynhyrchu refeniw gwerthiant, gan leihau proffidioldeb. Gall hyn olygu defnyddio cynhyrchion nwydd ar golled, sy'n arwain at gynnydd mewn gwerthiant yn y dyfodol. Gwella effeithlonrwydd (cynhyrchiant) os bydd busnes yn buddsoddi mewn cyfarpar a hyfforddiant newydd yn y byrdymor er mwyn gallu cynhyrchu mwy o gynnyrch o fewn yr un cyfnod o amser, bydd hyn yn cynyddu elw yn yr hirdymor wrth i'r costau leihau. Fodd bynnag, bydd hyn yn ddrud yn y byrdymor wrth i beiriannau newydd gael eu prynu a gweithwyr cyflogedig gael eu hyfforddi, a gallai hyn arwain at gwymp mewn elw am gyfnod. 59

62 Busnes newydd yn y diwydiant bwyd brys yw Enzo's. Mae wedi bod yn gweithredu ers bron i flwyddyn. Mae gan Enzo's un safle sy'n gwerthu amrywiaeth o gynnyrch, o fyrgyrs i pizzas. Awgrymwch ac esboniwch ddwy ffordd y gallai perchenogion Enzo's fesur llwyddiant y busnes ar ddiwedd yr ail flwyddyn. 1. Wrth ddadansoddi perfformiad busnes, dylai busnes bob amser ystyried ffactorau ansoddol. Esboniwch ystyr y gosodiad hwn. 2. Esboniwch sut y caiff perfformiad byrdymor ei anwybyddu'n aml er mwyn cyflawni amcanion hirdymor. 3. Elw yw'r brif ffordd o fesur llwyddiant bob amser. Trafodwch. 4. Ystyriwch sut y bydd rhanddeiliaid yn y busnesau canlynol yn barnu eu perfformiad: a. Busnes newydd sy'n tynnu at ddiwedd ei flwyddyn gyntaf b. Busnes cydweithredol â gwerthoedd moesegol cryf c. CCC amlwladol sydd wedi ennill ei blwyf ac sydd â chyfran fawr o'r farchnad Darllenwch yr erthygl ganlynol ac atebwch y cwestiynau sy'n dilyn: VW yn cymryd camau llymach i reoli cyflogau aelodau'r bwrdd gweithredol ar ôl y sgandal diesel Mae Volkswagen, y gwneuthurwr ceir o'r Almaen, wedi dweud y bydd yn rhoi cap ar gyflogau aelodau'r bwrdd gweithredol wrth iddo gyhoeddi ei fod wedi dychwelyd i elw yn 2016 ar ôl sgandal "dieselgate". O dan y rheolau newydd, bydd cyflogau'n adlewyrchu perfformiad ariannol yn agosach. Bydd pecyn y prif weithredwr wedi'i gyfyngu i 10m ( 8.5m), gyda chap o 5.5m i aelodau eraill y bwrdd. Cafodd Martin Winerkorn, y cyn-brif weithredwr a ymddiswyddodd oherwydd y sgandal diesel, 17.7m yn 2011 oherwydd taliadau bonws mawr. Cyhoeddodd VW elw net o 5.1bn ar gyfer y llynedd, yn dilyn colled o 1.6bn ar gyfer 2015 o ganlyniad i'r sgandal ynghylch twyllo mewn perthynas i allyriadau. "Er i ni wynebu heriau mawr yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, cyflawnodd busnes gweithredol y grŵp ei berfformiad gorau erioed er gwaethaf yr argyfwng," meddai'r prif weithredwr, Matthias Mueller, ar ôl cyfarfod bwrdd goruchwyliol VW yn ei bencadlys yn Wolfsburg ddydd Gwener. Ni wnaeth y sgandal rwystro'r grŵp, sydd hefyd yn berchen ar frandiau Porsche, Audi a Skoda, rhag gwerthu'r nifer uchaf erioed o gerbydau y llynedd, sef 10.3 miliwn, o ganlyniad i alw cryf yn Ewrop a rhanbarth Asia a'r Cefnfor Tawel. 60

63 Galluogodd hynny VW i gymryd lle Toyota fel y gwneuthurwr ceir mwyaf llewyrchus yn y byd. Roedd y refeniw'n 217.3bn, sef y cyfanswm uchaf erioed a 2% yn uwch nag yn Mae'r cwmni'n disgwyl i'r ffigur hwnnw gynyddu 4% eleni yn dilyn cynnydd "cymedrol" mewn gwerthiant cerbydau. "Mae Volkswagen mewn safle cadarn iawn o ran ei sefyllfa weithredol a'i sefyllfa ariannol. Mae hyn yn ein gwneud yn optimistaidd iawn am y dyfodol," meddai Mr Mueller. Fodd bynnag, bu'n rhaid i'r cwmni dalu costau untro uwch na'r disgwyl, sef cyfanswm o 7.5bn, ac roedd 6.4bn o'r costau hynny yn gysylltiedig â'r sgandal ynghylch twyllo mewn profion allyriadau. Roedd dadansoddwyr wedi rhagweld darpariaethau o 4.2bn. Mae VW bellach wedi neilltuo cyfanswm o 22.6bn ar gyfer dirwyon, atgyweirio cerbydau yr effeithiwyd arnynt neu eu prynu'n ôl, a digolledu perchenogion. Effeithiwyd ar tua 600,000 o gerbydau yn UDA a'r mis diwethaf cytunodd y cwmni i bledio'n euog i gyhuddiadau troseddol. Ond nid oes unrhyw iawndal wedi cael ei gynnig i'r miliynau o yrwyr yn y DU neu Ewrop yr effeithiwyd arnynt gan gynddeiriogi gwleidyddion a rheoleiddwyr yno. Ffynhonnell wedi'i chyfieithu: 1. Gan ddefnyddio'r data yn yr erthygl, aseswch berfformiad ariannol VW ar gyfer Gan gyfeirio at y data ansoddol yn yr erthygl, aseswch berfformiad anariannol VW ar gyfer Trafodwch sut y gallai'r sgandal ynghylch twyllo mewn profion allyriadau fod wedi effeithio ar enw da a pherfformiad ariannol VW. Darllenwch yr erthygl ganlynol ac atebwch y cwestiynau sy'n dilyn: Gwerthu esgidiau dynion yn rhoi Jimmy Choo ar y droed flaen Mae'r dylunydd brand esgidiau Jimmy Choo wedi cyhoeddi refeniw uwch, a hynny'n rhannol o ganlyniad i gynnydd mewn gwerthiant esgidiau dynion. Esgidiau dynion yw'r sector sy'n tyfu gyflymaf ar gyfer y brand, gan gyfrif am 8% o'r refeniw byd-eang. Dywedodd y cwmni hefyd yn ei adroddiad hanner blwyddyn fod gwendid y bunt ers pleidlais Brexit wedi helpu i roi hwb i ffigurau'r cwmni. Cafwyd refeniw o 173m, sef cynnydd o 9.2% o gymharu â'r un adeg y llynedd. Cynyddodd 61