Q&A Series. Unang lathala, Philippine Rice Research Institute Maligaya, Science City of Muñoz, 3119 Nueva Ecija

Transcription

1

2 Q&A Series 1 Hybrid Rice 2 Varieties and Seeds 3 Integrated Pest Management 4 Integrated Nutrient Management 5 Rice Biotechnology 6 Rice Postproduction Technology 7 Economics of Rice 8 Golden Rice 9 Organic Fertilizer 10 Location-specific Technology Development 11 Hybrid Rice (Filipino version) 12 Varieties and Seeds (Filipino version) 13 Integrated Pest Management (Filipino version) 14 Integrated Nutrient Management (Filipino version) 15 Rice Biotechnology (Filipino version) 16 Rice Postproduction Technology (Filipino version) 17 Economics of Rice (Filipino version) 18 Organic Fertilizer (Filipino version) 19 Climate Change and Rice Production 20 Climate Change at Pagpapalayan Unang lathala, Philippine Rice Research Institute Maligaya, Science City of Muñoz, 3119 Nueva Ecija

3 Mga Nilalaman LOKAL AT PANDAIGDIGANG EPEKTO NG CLIMATE CHANGE Paano nagkakaiba-iba ang mga katagang greenhouse effect, global warming, at climate change? p. 1 Ano ang Intergovernmental Panel on Climate Change? p. 2 Paano nakakapag-ambag ang mga gawain ng tao sa climate change? p. 2 Anu-ano ang mga palatandaan ng pandaigdigang climate change? p. 3 Anu-ano ang mga palatandaan ng climate change sa Pilipinas? p. 4 May mga tinataya bang pandaigdigang pagbabago sa klima? p. 4 Anu-ano ang mga tinatayang pagbabago ng klima sa Pilipinas? p. 5 Saang mga lugar sa Pilipinas ang delikado sa pananalasa ng climate change? p. 5 EPEKTO NG CLIMATE CHANGE SA PAGPAPALAYAN Ano ang mga pangunahing epekto ng climate change sa pagpapalayan? p. 6 Ano ang mga epekto ng pagdami ng carbon dioxide (CO 2 )? p. 7 Ano ang mga epekto ng pag-init ng temperatura? p. 7 KONTRIBUSYON NG PAGPAPALAYAN SA CLIMATE CHANGE Paano nakakapag-ambag sa climate change at global warming ang pagpapalayan? p. 8 Bakit sumisingaw ng methane ang mga palayan? p. 8

4 Anu-anong mga bagay ang nagpapasingaw ng methane? p. 9 MGA PARAAN NG PAMAMAHALA SA CLIMATE CHANGE Ano ang adaptation? p. 11 Ano ang mitigation? p. 11 Ano ang maaaring gawin upang mabawasan ang epekto ng climate change sa pagpapalayan? p. 11 Ano ang mga barayti ng palay na matatag sa climate change? p. 14 Ano ang mga teknolohiya at paraan para mabawasan ang pagsingaw ng mga greenhouse gas sa palayan? p.14 IBA PANG PAGBABAGO SA KLIMA: EL NIÑO at LA NIÑA Ano ang El Niño? p. 17 Ano ang La Niña? p. 18 Ano ang mga epekto ng El Niño at La Niña? p. 18 Paano mapapagaan ng mga magsasaka ang mga epekto ng El Niño at La Niña? p. 18

5 LOKAL AT PANDAIGDIGANG EPEKTO NG CLIMATE CHANGE Paano nagkakaiba-iba ang mga katagang greenhouse effect, global warming, at climate change? Nagkakaroon ng sapat na init ang mundo sa pamamagitan ng prosesong tinatawag na greenhouse effect. Sa prosesong ito, sumasalo ang mundo ng sapat na init mula sa liwanag ng araw. Kapag lumalamig ang mundo, pinakakawalan nito ang init sa ibang anyoang infrared radiation-papunta sa kalawakan. Bahagi ng init na ito ay hinaharangan ng mga greenhouse gas (GHG) sa kalangitan kaya umiinit ito. Dahil dito, umiinit din ang mundo. Dahil sa sobrang GHGs na nagpapakapal sa kalangitan, maraming infrared waves ang nahaharangan at naiipon kaya tumitindi ang paginit ng mundo. Dahil sa mga gawain ng tao, tumatambak ang GHG sa himpapawid na lalong nagpapaalinsangan sa mundo. 1

6 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Ang climate change ay ang abnormal na pagbabago ng klima tulad ng pag-init o paglamig ng temperatura, at tuluy-tuloy at malakas na pag-ulan sa isang lugar. Ang pagbabago ay inaabot ng isang dekada o higit pa. Ito ay maaaring resulta ng natural na kadahilanan tulad ng pagbago ng enerhiya ng araw, o pagputok ng bulkan. Maaaring resulta rin ito ng natural na proseso sa sistema ng klima tulad ng pagbabago sa sirkulasyon ng karagatan, at kagagawan ng tao tulad ng pagsunog ng fossil fuel at gawain sa agrikultura. Ang global warming ay abnormal na pag-init ng karaniwang temperatura sa mundo, na nagiging dahilan ng climate change. Ano ang Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)? IPCC ang nangungunang siyentipiko at pandaigdigang organisasyon na nagsusuri sa mga bagong impormasyong siyentipiko, teknikal, at panlipunan sa buong mundo tungo sa pagpapaunawa kung ano ang climate change. Ito ay itinatag noong 1998 ng World Meteorological Organization at ng United Nations Environment Program. Paano nakakapag-ambag ang mga gawain ng tao sa climate change? Ang mga gawain ng tao katulad ng pagsunog ng fossil fuel, naiibang paggamit sa lupa, paghahayupan, at paggamit ng pataba at irigasyon sa agrikultura ay nagreresulta sa pagdami ng GHG, tulad ng carbon dioxide (CO 2 ), methane (CH 4 ), at nitrous oxide (N 2 O). Pinalalala ng mga ito ang greenhouse effect at pinaiinit ang temperatura ng mundo. Kumapal ang mga GHG sa kalangitan ng daigdig dahil sa mga gawain ng tao mula noong 1750, at malayong nalampasan na ang mga sukat bago lumakas ang industriyalismo (IPCC 2007). Dahil sa mabilisang paglago ng mga gawaing pang-ekonomiya at pang-industriya mula noong ika-18 siglo, sobra-sobra na ang paggamit 2

7 ng enerhiya at likas na yaman. Mula sa kalagitnaan ng ika-18 siglo, nagkalat ng bilyun-bilyong tonelada ng CO 2 sa kalangitan ang paggamit ng fossil fuel at paggawa ng semento. Bago ang industrial revolution, ang antas ng CO 2 sa himpapawid ay 280 parts per million (ppm) lamang. Noong 2007, umabot na ito sa 384 ppm-tumaas nang 37%. Tsina at Amerika ang pinakamalakas magbuga ng mga GHG. Ranggo (sa dami) Greenhouse Gases Pinagmumulan ng Pagbuga 1 CO 2 paggamit ng fossil fuel, naiibang paggamit ng lupa 2 CH 4 agrikultura, paggamit ng fossil fuel 3 N 2 O agrikultura Anu-ano ang mga palatandaan ng pandaigdigang climate change? Ayon sa IPCC, malinaw na ang pag-init ng klima. Kapansin-pansin ang pandaigdigang pag-init ng temperatura ng hangin at karagatan, malawakang pagkatunaw ng mga yelo at niyebe, at ang patuloy na pag-alsa ng tubig sa dagat. Tumaas ang karaniwang pandaigdigang temperatura nang 0.74 C mula 1906 hanggang Pinakamainit na mga taon ang mula noong Ang pangkaraniwang lebel ng tubig sa dagat ay tumaas nang 1.8 mm kada taon noong 1961 hanggang 1993, at 3.1 mm noong Gayunpaman, hindi pa malinaw kung ito nga ay pangmatagalang pangyayari. Sa nakaraang 50 taon, dumalas ang mga matitinding kalamidad tulad ng pagbaha, tagtuyot, bagyo, at sobrang init ng panahon. Simula noong 1970s, mas lumala at tumagal ang tagtuyot, at mas malalawak na lugar ang naaapektuhan nito. Mas madalas din ang matinding pagulan sa mas maraming lugar. 3

8 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Pinatataas ng pag-init ng klima ang pandaigdigang lebel ng tubig sa karagatan dahil sa malawakang pagkatunaw ng mga yelo at niyebe sa ibabaw ng lupa. Habang umiinit ang tubig-dagat, tumataas ang lebel nito. Natutunaw rin ang mga niyebe dahil sa init ng panahon at umaagos ang mga ito sa karagatan. Anu-ano ang mga palatandaan ng climate change sa Pilipinas? Ayon sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA), mula 1951 hanggang 2006, tumaas nang 0.35 C, 0.89 C, at 0.61 C ang pinakamainit, pinakamalamig, at karaniwang taunang temperatura. Ang pinakamalamig na temperatura ay tumaas nang triple sa itinaas ng pinakamainit na temperatura. Mula 1961 hanggang 2003, dumalas ang pag-init sa araw at gabi, at dumalang din ang malamig na araw at gabi. Dumami ang mga araw na maulan. Ang paghaba ng panahon ng tagulan at mabigat na pag-ulan ay naging dahilan ng biglaang pagbaha, pagguho ng lupa, at paglubog ng mga mabababang lugar. Sa mga nakaraang dekada, nasa 15 hanggang 20 bagyo ang pumapasok sa bansa. May mga tinataya bang pandaigdigang pagbabago sa klima? Ang global warming at pag-angat ng tubig sa dagat ay magtutuluytuloy hanggang sa mga susunod pang siglo. Ayon sa IPCC, maaaring mangyari sa Timog-Silangang Asya sa ang mga sumusunod: pag-init ng temperatura nang C; paglakas ng ulan nang mula -2% hanggang 12%; at pagtaas ng tubigdagat nang 0.18 m-0.59 m. Ninipis o matutunaw ang mga yelo sa 4

9 ibabaw ng lupa at ang mga niyebe sa dagat. Maaaring gumuho ang lupa sa gilid ng dagat at umangat ang tubig nito. Dadalas ang lubhang pag-init ng panahon at matinding pag-ulan. Lalong matutuyo ang mga rehiyong tuyo, at lalong magiging matubig ang mga rehiyong basa. Lalapad ang mga lugar na matutuyot. Mabagsik ang mga bagyo, lalakas ang hangin, at dadalas ang pag-ulan na sanhi ng pagbaha. Anu-ano ang mga tinatayang pagbabago ng klima sa Pilipinas? Iinit ang lahat ng bahagi ng bansa bagamat mas matindi sa ilang lugar. Ang taunang karaniwang temperatura ay tataas nang 0.9 C hanggang 1.4 C sa 2020, at 1.7 C-2.4 C sa Paiba-iba ang dami ng ulan sa Hunyo-Agosto at Marso-Mayo. Mas madalang sa Disyembre-Pebrero at Setyembre-Nobyembre. Lalong tataas ang temperatura sa Marso-Mayo at bibigat ang mga pag-ulan. Dadalang ang ulan sa kalakhang Mindanao sa lahat ng panahon pagdating ng Inaasahan din ang malakas na habagat. Magkakaroon din ng mas malakas na hangin at ulan, at pagbabago sa daan ng bagyo. Tataas ang posibilidad na magkaroon ng tagtuyot dahil sa El Niño. Saang mga lugar sa Pilipinas ang delikado sa pananalasa ng climate change? Pinakamalaki ang posibilidad na iinit ang temperatura sa Mindanao at Gitnang Visayas. Malamang magbago ang pag-ulan sa Gitna, Timog, at Timog-Silangang Luzon, at Silangang Visayas. Delikado rin sa mga sama ng panahon at super bagyo ang Hilagang Luzon, Timog-Silangang Luzon, at Silangang Visayas. Malaki ang posibilidad na magkaroon ng tagtuyot dahil sa El Niño sa Gitna at Kanlurang Mindanao. Maaaring makaranas ng mga panganib 5

10 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 dulot ng klima at panahon ang Timog-Silangang Luzon at Kanlurang Visayas. Ang Gitnang Luzon at Silangang Mindanao, na palay ang pangunahing tanim, ay masasabak sa panganib dulot ng klima. EPEKTO NG CLIMATE CHANGE SA PAGPAPALAYAN Ano ang mga pangunahing epekto ng climate change sa pagpapalayan? Magdudulot ang climate change ng malaking pinsala sa pagpapalayan kung hindi ito maiiwasan. Ang bitin na suplay ng bigas, habang kailangan ito, ay nakaaapekto sa pagkain at ekonomiya ng bansa. Kabilang sa mga masamang epekto ng climate change ay ang pag-init ng temperatura, pagdalas, paglala, at paghaba ng tagtuyot, pagbaha, at pagbagyo; pagbabago sa panahon at distribusyon ng ulan; pagkasira ng lupa; at pagtaas ng tubig-dagat na magreresulta sa pagpasok ng tubig-alat sa mga sakahan. Ang pag-angat ng tubig-dagat ay maaaring magpalala sa pag-alat ng lupa at pagsikip ng mga magagandang palayan malapit sa dagat. Parusa ang tagtuyot sa lahat ng yugto ng paglaki ng palay. Maiiksi ang mga uhay, payat pa ang mga butil. Ang pinakamalalang tagtuyot-el Niño-ay nangyari noong kung kailan bumulusok pababa ang ani ng palay. Ang di-tukoy na direksyon ng hangin dahil sa pagbabago ng klima ay magkakalat ng mas maraming peste, fungi, at baktirya. Ang posibleng pagdami ng mga peste ay maaaring maging dahilan ng paggamit ng mas maraming kemikal na pamatay-peste. Makaaapekto rin ang climate change sa ekolohiya ng mga damo, at ebolusyon ng mga bagong uri ng damo. 6

11 Ano ang mga epekto ng pagdami ng carbon dioxide (CO 2 )? May magandang epekto sa paglaki ng palay at ani ang pagdami ng CO 2 sa kalangitan kung hindi gaanong iinit ang temperatura sa panahon ng pamumulaklak at pagbubuntis ng palay. Nakapagpaparami nang 0.5 t/ha na ani ang bawat 75 ppm pagtaas ng konsentrasyon ng CO 2. Ano ang mga epekto ng pag-init ng temperatura? Ang ani ng mga pangunahing pananim, kasama ang palay, ay bababa nang 5-7% sa bawat 1 C na pagtaas ng pang-araw-araw na temperatura. Dahil ito sa pahirap dulot ng init at umiikling panahon ng paglaki. Naaapurang gumulang ang palay. Ayon sa isang pag-aaral, ang ani ng palay ay bababa nang 10% sa bawat 1 C na pag-init ng temperatura sa gabi, lalo na sa tag-araw. Sa pinakabagong pag-aaral ng Asian Development Bank, sinasabing ang 4 C na pag-init ng temperatura ay maaaring magresulta sa 75% pagbaba ng potensyal na ani ng palay sa Pilipinas sa mga darating na dekada. Ang antas ng pinsala ng mainit na temperatura ay depende sa barayti ng palay at yugto ng paglaki nito. Sa vegetative stage ng palay, mahihirapang magsuwi at mababansot pa ang pananim kung lubhang mainit ang temperatura. Iindahin ito ng palay hanggang sa pag-uhay. Malantad lamang ang palay sa init ng araw na 36 C pataas sa loob ng ilang oras, ay magiging tulyapis o payat na ang mga butil nito. Maselan sa mainit na temperatura ang palay sa panahon ng pamumulaklak. Dahil sa init, maaaring hindi magkalaman ang mga butil. Kung sa panahon ng paghinog, mainit, mahirap tumubo o pangit ang kalidad ng butil ng palay. Naaapura kasi ang paggulang ng palay, kaya bumababa rin ang ani. 7

12 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Mapapabilis ang pagtuyo ng lupa (ebaporasyon) at ang pagpawis (transpirasyon) ng halaman kung mainit ang temperatura. Dahil dito, maaaring umalat ang lupa at papangit ang kalidad nito. KONTRIBUSYON NG PAGPAPALAYAN SA CLIMATE CHANGE Paano nakakapag-ambag sa climate change at global warming ang pagpapalayan? Ang methane gas ay sumisingaw mula sa nakalubog na palayan at naiipon ito sa himpapawid. May gas din mula sa sinunog na dayami, maging ang sariwang dayami na ihinalo sa lupa. Kapag ang methane (CH )ay nasa himpapawid na, hinaharangan nito 4 ang init na dapat ay tatagos sa kalawakan. Ang methane ay 21 beses mas malakas humarang ng init kumpara sa CO 2. Nagtatagal ito sa kalangitan nang 9-15 taon. Pinalalala ng methane ang global warming dahil sa greenhouse effect nito. Ang paggamit ng sobrang kemikal na pataba at pamatay-peste ay nakadaragdag din ng nitrous oxide (N 2 O). Naninibago rin ang mundo dahil sa paglawak ng mga palayan, na dati ay mga kagubatan. Bakit sumisingaw ng methane ang mga palayan? Kung nakalubog ang palayan, hindi mapasok ng hangin mula sa himpapawid ang lupa, kaya umaasim nang walang hangin ang mga organikong bagay sa lupa. Methane ang isang pangunahing bunga nitong abnormal na proseso. Sumisingaw pataas ito mula sa nakalubog na lupa sa pamamagitan ng mga ugat at puno ng halamang palay. Kung laging nakalubog ang lupa, mas maraming methane gas ang unti-unting ibubuga nito kumpara sa mga bukid na natutuyo sa tuwituwina. Halos walang methane gas mula sa mga katihan dahil hindi 8

13 nalulubog ang lupa. Kontrolado rin ang methane gas sa mga palayang sahod-ulan. Anu-anong mga bagay ang nagpapasingaw ng methane? 1. Pagpapataba Ang paggamit ng kemikal at organikong pataba tulad ng urea, dayami, dumi ng hayop, at patabang halaman, ay nakadaragdag sa pagsingaw ng CH 4 sa kalangitan, ayon sa dami, kalidad, at panahon ng paglalagay ng pataba. Ang pagpapatubig at ang temperatura ay maaaring makapagpalala rin sa pagsingaw ng CH Pagpapatubig Habang nakalubog ang lupa, tuloy rin ang pagsingaw ng CH 4. Kung natutuyo ang palayan sa tuwi-tuwina, nababawasan din ang pagsingaw ng methane. Samakatuwid, kontrolado ang pagsingaw ng methane sa palayang sahod-ulan kumpara sa may irigasyon. 3. Uri ng lupa Mas marami ang sumisingaw na CH sa lupang luwad o lagkitin 4 kumpara sa buhaghag na lupa, dahil mas madali itong pasukin ng tubig mula sa ibabaw. Madaling matuyuan ang mga buhaghag na lupa kumpara sa luwad, kaya mas marami itong oksiheno. Ito ay nakahahadlang sa pagsingaw ng CH 4. 9

14 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October Dami ng baktirya May mga baktiryang kumukunsumo ng methane sa mga nakalubog na palayan bago pa man ito makasingaw sa himpapawid. 5. Barayti ng palay Magkakaiba ang pagpapakawala ng CH 4 ng mga barayti ng palay. Malaki ang papel ng mga ugat, bilang ng suwi, dayami, pati na ang tagal ng paggulang ng mga barayti sa dami ng pasisingawing CH Temperatura Kung mainit ang panahon ilang linggo makalipas ang pagpapataba, lalakas din ang pagsingaw ng CH 4. Habang umiinit ang temperatura, bumibilis din ang pagkabulok ng mga organikong bagay. Umiinit ang temperatura at dumarami ang methane sa maagang yugto ng paglaki ng palay. Lumalamig ang temperatura at umuunti ang methane sa huling kalahating yugto kapag ang lupa ay napapayungan na ng palay. 7. Pagbubungkal ng lupa Ang pag-aararo t pagsusuyod ng lupa ay nakakapagpasingaw rin ng naipong CH Uri ng klima Malakas sumingaw ang methane kapag pirming mainit ang timplada ng panahon. 10

15 MGA PARAAN NG PAMAMAHALA SA CLIMATE CHANGE Ano ang adaptation? Ito ay pakikiangkop o pakikibagay sa ekolohikal, sosyal, at pangekonomiyang sistema sa pagtugon sa pagbabago ng klima at sa mga epekto nito. Ito ay proseso, aksyon, o resulta sa isang sistema (sambahayan, komunidad, sektor, rehiyon, o bansa) upang masabayan at maibsan ang pagbabago sa kondisyon, pahirap, hamon, o pagkakataon (McCarthy et al. 2001; Smith at Wandel 2006.) Halimbawa ng climate change adaptation ay pagpapanatili sa biological diversity. Ano ang mitigation? Ito ay pagkilos o paraan ng tao upang mabawasan ang methane sa kalangitan. Ang pagtatanim ng mga punung-kahoy ay halimbawa ng mitigation dahil babawasan nito ang pagsingaw ng methane. Ano ang maaaring gawin upang mabawasan ang epekto ng climate change sa pagpapalayan? 1. Pag-aalaga ng hayop o pagtatanim ng palay at iba pa Pinairal ng PhilRice ang Palayamanan System upang tulungan ang mga magsasaka sa sahod-ulan at katihan na mapanatili ang kabuhayan at matakasan ang grabeng epekto ng climate change. Ang Palayamanan ay sistema ng pagsasaka na sadyang nagtatanim ng palay at iba pang halamang pagkain, naghahayupan, nagpapalaisdaan, at iba pang paraan upang madagdagan ang kita ng mga magsasaka. Hindi mawawalan ng pagkain ang magsasaka, mas malaki ang kita, at mas 11

16 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 maraming aanihin. Masusulit pa niya ang kanyang bukid. 2. Wagas na pag-aalaga ng palayan Maiibsan ng pagpapalayan ang mga pasakit ng climate change kung lalago ang ani at kita ng mga magsasaka. Kung maraming bigas, mas marami ang taong makakakain at mas disente ang pamumuhay. Sa pagtalima sa PalayCheck System, maaaring tumaas ang ani ng mga magsasaka. Ang PalayCheck ay isang sistema ng pangangasiwa sa palayan na nagsasaad ng mga paraan upang maisulong ang ani at mapakinabangan nang wasto ang puhunan sa pagsasaka. Makatutulong din ang sistemang ito sa mga palayang sahodulan. 3. Pagpapalahi ng mga barayting maani at matibay sa mga pangit na kundisyon ng sakahan. Ito ang pangunahing depensa laban sa climate change. May mga barayting mabubuhay at aani pa rin nang maayos kahit sa mga masungit na lugar at panahon, tulad ng tuyot, maalat na lupa, at pagkalubog ng lupa sa tubig sa mahaba-habang panahon. 4. Paggamit ng mga teknolohiyang matipid sa tubig tulad ng kontroladong (lubog-litaw) irigasyon, aerobic rice, hydroponic seed establishment, small farm reservoir, at pag-iipon ng tubigulan. Nakatitipid ng 16-35% tubig ang lubog-litaw na pagpapatubig nang hindi nababawasan ang ani. Maraming bukid sa duluhan at laylayan 12

17 ng patubig ang makikinabang. Makatitipid din sa puhunan ang mga magsasaka, makokontrol pa ang pagsingaw ng methane. 5. Pagsasaayos ng disenyo, pagtatayo, at pagmamantine sa mga imprastraktura ng patubig 6.Pagdebelop ng mga matibay-saanumang-panahon na kagamitan sa bukid 7.Pagbago sa panahon ng pagtatanim upang makaiwas sa sakuna 8. Pagpapaseguro sa mga pananim, mabawi man lang ang puhunan 9. Pinalakas na serbisyo sa mga magsasaka gamit ang information and communications technology (ICT) tulad ng internet at cellphone 10. Pagdebelop ng mga ricemonitoring at forecasting system gamit ang teknolohiyang remote sensing, simulation o modelling, climate forecasting, at pagtukoy sa mga palayang delikado sa tagtuyot, pagbaha, maalat na lupa, pag-alsa ng tubig sa dagat, at iba pang parusa ng climate change. 11. Napapanahong pagbigay ng impormasyon tungkol sa klima at panahon upang makapaghanda ang mga magsasaka. 13

18 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Ano ang mga barayti ng palay na matatag sa climate change? 1. Matibay sa tuyot NSIC Rc192, Rc272, Rc274, Rc276, Rc278, Rc280, Rc282, Rc284, Rc286, Rc288, Rc346, Rc348 para sa sahod-ulan at PSB Rc9, Rc80, at NSIC Rc23 para sa katihan 2. Matibay sa maalat na lupa NSIC Rc182 (Salinas), Rc184, Rc186, Rc188, at Rc Matibay sa mga lugar na lumulubog NSIC Rc194 (Submarino 1). Nakakaraos ito kahit mababad nang 10 araw, kung nagsusuwi pa lamang. Ano ang mga teknolohiya at paraan para mabawasan ang singaw ng mga greenhouse gas sa palayan? 1. Patuyuin pansamantala ang palayan kapag tapos nang magsuwi. Magandang gawain ito kumpara sa tuluy-tuloy na pagkalubog ng palayan. Mga 80% ang ibababa ng pagtagas ng methane, at hindi mababawasan ang ani. Praktikal ang paraang ito sa mga patag at may tiyak na patubig na palayan. Subalit maaaring tumubo ang damo habang walang tubig sa palayan at tumagas din ang nitroheno. Kailangan nito ng tamang 14

19 pangangasiwa sa palayan. 2. Gamitin ang kontroladong (lubog-litaw) pagpapatubig. Mga pag-aaral sa India, Pilipinas, Japan, Indonesia, at iba pang bansa ang nagpapakita na nakokontrol ng paraang ito ang pagtagas ng methane sa himpapawid, nang hindi bumababa ang ani. 3. Patuyuin ang palayang walang tanim. 4. Magsabog-tanim. Kinokontrol ng paraang ito ang pagtagas ng methane dahil mas maikli ang pagkakalubog ng palayan, mabilis pang gumulang ang palay. Mga 16-54% ang naiiwasang pagtagas ng methane kumpara sa lipat-tanim (Corton et al. 2000). 5. Pansamantalang magtanim ng ibang halaman. Magtanim ng mga pagkaing baging matapos ang sunud-sunod na pagpapalayan. Buhayin ang mga puno sa mga dike o pilapil. Dahil dito, mababawasan ang tatagas na carbon sa lupa, makokontrol ang pagguho at pagsingaw ng nitroheno. Gaganda ang kalidad ng lupa, di madaling matuyuan, di basta-basta guguho ang lupa, at darami ang organismong mabubuhay. 6. Tamang paggamit ng nitroheno. Saklaw nito ang tamang pagsabog ng patabang nitroheno sa lupa upang mas madaling masipsip ng mga ugat ng palay; tingi-tingi bagamat napapanahong pagpapataba ng nitroheno ayon sa kailangan ng pananim. 15

20 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Ang Leaf Color Chart (LCC) at Minus-One Element Technique (MOET) ay mura at madaling gamitin upang matukoy ang nitrohenong kailangan ng pananim. 7. Gumamit ng patabang kemikal. Ang paggamit ng patabang ammonium sulfate ay nakababawas sa pagsingaw ng CH 4 nang 25-36%. Ang paggamit ng phosphogypsum at urea ay nakababawas nang 70% sa tumatagas na methane. 8. Ayusin ang paghahanda ng lupa. Matindi ang pagsingaw ng methane habang ihinahanda (inaararo/ sinusuyat) ang lupa upang tamnan. Sumisingaw ang methane na nabaon sa lupa mula sa mga natirang bahagi ng halaman sa nakaraang taniman. Dahil sa pagbubungkal ng lupa, tumatagas ang carbon. Napananatili ang carbon kung ang tanim ay hindi matakaw sa pagbungkal ng lupa. Sa mga palayang may irigasyon, ang teknolohiyang reduced tillage ay nakababawas sa methane na sumisingaw kumpara sa nakasanayan nang paraan. Madali itong isakatuparan matapos matutuhan nang 16

21 husto. 9. Gamitin nang wasto ang dayami. Gumamit ng na-compost sa halip na sariwang dayami bilang pataba sa pirming nakalubog na palayan upang mabawasan nang 63% ang methane na sumisingaw. 10. Paramihin ang carbon; magtanim ng sari-saring halaman at buhayin muli ang mga sirang lupa. Ibubunga ng mga paraang ito ang mas maraming organikong bagay sa lupa. Hindi basta-basta tatagas ang carbon at nitroheno. 11. Gamitin ang mga pinag-anihan. Ipanggatong ang ipa at iba pang pinag-anihan, o gamitin bilang patabang organiko para menos-gastos sa kemikal na abono. Subukin ang Rice Husk Gasifier-Engine System, Maligaya Flatbed Dryer, at Maligaya Rice Hull Stove. Matipid ang mga teknolohiyang ito. IBA PANG PAGBABAGO SA KLIMA: EL NIÑO AT LA NIÑA Ano ang El Niño? Ito ang matinding pag-init ng temperatura sa Karagatang Pasipiko na nagpapainit din sa kalangitan at panahon ng buong mundo. Nangyayari ito sa bawat 2-7 taon at nagtatagal nang 8-12 buwan. Hindi pare-pareho ang tama ng El Niño. 17

22 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Ano ang La Niña? Ito ay kabaliktaran ng El Niño. Lumalamig ang temperatura ng Karagatang Pasipiko. Madalas nangyayari ang La Niña pagkatapos ng El Niño. Ano ang mga epekto ng El Niño at La Niña? Sa El Niño, tuyo at mainit ang timplada ng panahon, mas matagal na tag-araw, maikling tag-ulan, mahinang pag-ulan at bihira ang bagyo. Mahinang umani ang mga pananim bagamat matakaw sila sa tubig. Napipilitang magtipid sa tubig ang mga kabahayan. Sa La Niña, basa ang kondisyon ng panahon, maikling tag-araw, mahabang tag-ulan, mas maraming bagyo, at mas malamig ang hangin. Mag-ingat sa pagbaha at pagguho ng lupa sa mga tatamaang lugar. Malamang masira ang mga pananim. Paano mapagagaan ng mga magsasaka ang mga epekto ng El Niño at La Niña? Sa panahon ng El Niño: 1. Magtanim ng barayting matipid sa tubig at maagang inaani (NSIC Rc10, Rc14, Rc192, Rc348, atbp.) 2. Aralin at gamitin ang teknolohiyang reduced tillage. 3. Gumamit ng mga teknolohiyang tipid sa tubig tulad ng kontroladong (lubog-litaw) irigasyon, aerobic rice, at drip irrigation. 18

23 4. Maglagay ng alap-ap (mulch) sa lupa upang di mabilis matuyo, at makontrol pa ang damo. Maaaring gamiting alap-ap ang dayami, mga damo, at plastik. 5. Gumamit ng evaposuppressant upang makontrol ang pagsingaw ng tubig. 6. Magtanim ng ibang halaman (tulad ng gulay) sa halip na palay sa mga lugar na hindi sapat ang tubig. 7. Magtanim ng mga halamang ma-presyo (pakwan, kalabasa, melon) upang kumita, o mga halamang matipid sa tubig tulad ng kamoteng-kahoy, kamote, at ube. 8. Tuwi-tuwinang bisitahin ang palayan upang makita kung inatake ng peste at sakit dala ng init ng panahon. 9. Palaging makinig o magbasa ng mga pagtaya ng panahon upang maplano ang mga gagawin sa bukid. Sa panahon ng La Niña: 1. Magtanim ng mga barayting nakakaraos kahit nalulubog sa tubig (NSIC Rc194). 2. Planuhin ang pagtatanim upang ang pamumulaklak, paglalaman, at pag-ani ay hindi matapat sa malakas na ulan o hangin. 19

24 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October Kumpunihin ang mga dike, pilapil, at kanal ng irigasyon. 4. Paagusin ang sobrang tubig sa palayan pagkatapos ng malakas na ulan. 5. Magtanim ng punong-kahoy sa paligid ng palayan para may panangga sa hangin (wind-breaker). 6. Gumamit ng mechanical dryer kung hindi pwedeng magbilad ng palay. Floating Garden 7. Sa mga lugar na nagtatagal ang baha, magtanim sa floating garden. 8. Imbakin ang tubig-ulan gamit ang small farm reservoir. 20

25 References Australian Bureau of Meteorology. The Greenhouse Effect and Climate Change. Retrieved October 2010, from au/info/greenhouseeffectandclimatechange.pdf. Commonwealth of Australia. (2007). Climate Change Science. Retrieved October 2010, from au/~/media/publications/science/science-faq.ashx. Environmental Protection Agency (EPA). (2009). Frequently Asked Questions about Global Warming and Climate Change: Back to basics. Retrieved October 2010, from climatechange/downloads/climate_basics.pdf. International Rice Research Institute (IRRI). (2007). Rice Today Magazine, Vol. 6 No. 3. Manila Observatory. (2005). Mapping Philippine Vulnerability to Environmental Disasters. Retrieved October 2010, from Matthews, R.B., M.J. Kropff, T. Horie, and D. Bachelet. (1997). Simulating the impact of climate change on rice production in Asia and evaluating options for adoption. Agric. Syst., 54: Matthews, R.B., and R. Wassmann. (2003). Modelling the impacts of climate change and methane emission reductions on rice production: a review. European Journal of Agronomy, 19: Met Office. (2009). Warming: Climate change - the facts. Retrieved October 2010, from gov.uk/climate change/guide/downloads/quick_guide.pdf. 21

26 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 Pachauri, R.K. and A. Reisinger (Eds.). (2007). Climate Change 2007: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Switzerland. Peng, S.B., J.L. Huang, J.E. Sheehy, R.C. Laza, R.M. Visperas, X.H. Zhong, G.S. Centeno, G.S. Khush, and K.G. Cassman. (2004). Rice yields decline with higher night temperature from global warming. Proc. Natl. Academy of Science, 101: Philippine Rice Research Institute. (2004). Ecological Rice Farming. Rice Technology Bulletin No. 51. Philippines: Philippine Rice Research Institute. Philippine Rice Research Institute. (2007). PalayCheck System for Irrigated Lowland Rice. Philippines: Philippine Rice Research Institute. Philippine Rice Research Institute. (2007). Controlled irrigation: saving water while having good yield. Rice Technology Bulletin No. 59 (2nd ed.). Philippines: Philippine Rice Research Institute. Philippine Rice Research Institute. (2008). Leaf color chart. Rice Technology Bulletin No. 22 (Rev. ed.). Philippines: Philippine Rice Research Institute. Sheehy, J.E., P.L. Mitchell, and A.B. Ferrer. (2006). Decline in rice grain yields with temperature: Models and correlations can give different estimates. Field Crop Res., 98: Wassmann R., S. V. K. Jagadish, S. Heuer, A. Ismail, E. Redona, R. Serraj, R. K. Singh, G. Howell, H. Pathak, and K. Sumfleth. (2009). Climate Change Affecting Rice Production: The Physiological and Agronomic Basis for Possible Adaptation 22

27 Strategies. In D. L. Sparks (Ed.). Advances in Agronomy, Vol. 101, pp Villarin, J.R.T. and M.A.Y. Loyzaga. In the eye of the perfect storm: What the Philippines should do about climate change. Retrieved October 2010, from pub/main/science10/ SCJ_doc.pdf. World Watch Institute. (2009). Climate Change Reference Guide. Retrieved October 2010, from worldwatch.org/ files/pdf/ccrg.pdf. Ziska, L.H. (2000). The impact of elevated CO2 on yield loss from a C3 and C4 weed in field-grown soybean. Global Change Biol, 6: Ziska, L.H. (2003a). Evaluation of the growth response of six invasive species to past, present and future atmospheric carbon dioxide. J. Exp. Bot., 54: Ziska, L.H. (2003b). Rising carbon dioxide: implications for weed-crop competition. In T.W. Mew et al. (Eds.) Rice science: innovations and impact for livelihood. Proceedings of the International Rice Research Conference, Beijing, China, September Philippines: International Rice Research Institute, p

28 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 NOTES 24

29 NOTES 25

30 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 NOTES 26

31 Subject Matter Specialists Ricardo F. Orge, PhD Elmer D. Alosnos Eduardo Jimmy P. Quilang, PhD Constancio A. Asis Jr., PhD Managing Editor/ Layout Artist Mervalyn O. Tomas Editorial Advisers Constante T. Briones Myriam G. Layaoen Jaime A. Manalo IV Eufemio T. Rasco Jr. For more information, text the PhilRice Text Center: (+63) ; visit: write, visit, or call: Agronomy, Soils, and Plant Physiology Division Philippine Rice Research Institute Maligaya, Science City of Muñoz, 3119 Nueva Ecija Tel: (044) ; local 212, 215 or 217 Readers are encouraged to reproduce the contents of this bulletin with acknowledgment. 27

32 Climate Change at Pagpapalayan Series 20 October 2014 PHILRICE CENTRAL EXPERIMENT STATION Science City of Muñoz, 3119 Nueva Ecija Tel: (044) ; Direct line/telefax: (044) ; BRANCH STATIONS : PHILRICE BATAC MMSU Campus, Batac City, 2906 Ilocos Norte; Tel: (077) ; Telefax -1882; batac.station@philrice.gov.ph PHILRICE ISABELA San Mateo, 3318 Isabela; Mobile: ; isabela.station@philrice.gov.ph PHILRICE LOS BAÑOS UPLB Campus, College, 4031 Laguna Tel: (049) ; Telefax: (049) ; losbanos.station@philrice.gov.ph PHILRICE BICOL Batang, Ligao City, 4504 Albay Mobile: ; bicol.station@philrice.gov.ph PHILRICE NEGROS Cansilayan, Murcia, 6129 Negros Occidental; Mobile: ; negros.station@philrice. gov.ph PHILRICE AGUSAN Basilisa, RTRomualdez, 8611 Agusan del Norte; Tel: (085) ; -0768; agusan.station@philrice.gov.ph PHILRICE MIDSAYAP Bual Norte, Midsayap, 9410 North Cotabato; Tel: (064) ;-7242; midsayap.station@philrice.gov.ph PHILRICE FIELD OFFICE CMU Campus, Maramag, 8714 Bukidnon, Tel: (088) LIAISON OFFICE 3rd Flor. ATI Bldg, Elliptical Road, Diliman, Quezon City Tel/Fax (02) , Mobile: