Prosiect Wylfa Newydd Cais ar gyfer paratoi a chlirio r safle

Transcription

1 YNNI YN GWEITHIO I BRYDAIN Prosiect Wylfa Newydd Cais ar gyfer paratoi a chlirio r safle Datganiad Amgylcheddol

2

3 Cynnwys 1 Cyflwyniad 1 2 Disgrifiad o r Prosiect 3 3 Asesiad o r effaith amgylcheddol 13 4 Trosolwg o effeithiau posibl 17 5 Adfer 33 6 Crynodeb o effeithiau cronnus 35 7 Casgliad 37 Rhestr o Ffigurau Ffigur 2.1 Safle'r Cais SPC... 5 Ffigur 2.2 Cyfyngiadau Amgylcheddol... 7 Ffigur 3.1 Proses yr asesiad o r effaith amgylcheddol Tudalen i

4 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen ii

5 1 Cyflwyniad 1.1 Mae Pŵer Niwclear Horizon, cwmni ynni o r DU, yn bwriadu adeiladu a gweithredu gorsaf bŵer niwclear newydd (yr Orsaf Bŵer) ar dir gerllaw r orsaf bŵer Magnox bresennol (yr Orsaf Bŵer Bresennol) yn Ynys Môn. 1.2 Mae r ddogfen hon yn grynodeb annhechnegol o r Datganiad Amgylcheddol a gynhyrchwyd i gyd-fynd â r cais cynllunio i Gyngor Sir Ynys Môn gyda chynigion ar gyfer paratoi a chlirio r safle (y Cynigion SPC). Mae r rhain yn cynnwys ystod o weithgareddau y bydd angen eu gwneud er mwyn adeiladu r Orsaf Bŵer. Mae r Datganiad Amgylcheddol yn adrodd ar ganfyddiadau r asesiad o r effaith amgylcheddol (AEA) a gynhaliwyd ar gyfer y Cynigion SPC. 1.3 Bydd yr Orsaf Bŵer yn cynnwys dau Adweithydd Dŵr Berwedig Uwch y DU, a fydd yn cynhyrchu 2,700 megawat o drydan, a fydd yn sicrhau digon o bŵer diogel, carbon isel i tua phum miliwn o gartrefi am ddegawdau. Bydd hefyd yn creu cyfleoedd gwaith tymor hir sylweddol a buddiannau economaidd i Ynys Môn a gogledd Cymru. 1.4 Yr Orsaf Bŵer yw prif ran Prosiect Wylfa Newydd, sydd hefyd yn cynnwys cyfleusterau i r Orsaf Bŵer oddi ar y safle a datblygiadau cysylltiedig. Diben y ddogfen hon 1.5 Er mwyn galluogi Horizon i adeiladu Prosiect Wylfa Newydd, bydd yn rhaid cael nifer o gydsyniadau gwahanol. Gan fod gorsaf bŵer niwclear yn brosiect seilwaith o arwyddocâd cenedlaethol, y prif gydsyniad sydd ei angen ar gyfer y prosiect gan Horizon yw gorchymyn cydsyniad datblygu (DCO). Rhoddir hwn o dan Ddeddf Cynllunio 2008 gan yr Ysgrifennydd Gwladol perthnasol yn seiliedig ar gyngor gan yr Arolygiaeth Gynllunio. Mae Horizon yn bwriadu cyflwyno r cais am DCO ar gyfer yr Orsaf Bŵer yng ngwanwyn Yn achos rhannau eraill o Brosiect Wylfa Newydd, bydd angen sawl caniatâd cynllunio o dan Ddeddf Cynllunio Gwlad a Thref 1990, yn ogystal â thrwyddedau morol, trwyddedau amgylcheddol a thrwydded safle niwclear. 1.7 Mae r Cynigion SPC yn cael eu cyflwyno cyn gwneud y cais am DCO er mwyn gallu gweithredu r Orsaf Bŵer cyn gynted â phosibl yn unol â pholisi ynni r llywodraeth. Felly, bydd angen cyflwyno cais cynllunio ar wahân o dan Ddeddf Cynllunio Gwlad a Thref Fel arfer, ni fyddai angen Datganiad Amgylcheddol ar gyfer y mathau o weithgareddau sy n rhan o r Cynigion SPC. Fodd bynnag, mae Horizon wedi mabwysiadu r ymagwedd ragofalus y gallai r gweithgareddau hyn gael effeithiau amgylcheddol sylweddol ac mae wedi penderfynu o i wirfodd i roi asesiad ffurfiol o r Cynigion SPC er mwyn lleihau effeithiau amgylcheddol a chymdeithasol y Prosiect. Ymgynghori â r cyhoedd 1.9 Ers 2009, mae Horizon wedi bod yn ymgynghori â phobl y gall Prosiect Wylfa Newydd effeithio arnynt, ymgyngoreion arbenigol yng Nghymru a'r cyhoedd. Mae hyn wedi cynnwys ymgynghoriad ar y Cynigion SPC ac ar y broses AEA Mae Horizon wedi cynnal cyfres o ddigwyddiadau gwybodaeth i gyflwyno'r Cynigion SPC, y cyfyngiadau amgylcheddol a'r materion sensitif sydd wedi cael eu hystyried, yn ogystal ag effeithiau amgylcheddol posibl a mesurau i'w lleihau. Cafodd y digwyddiadau hyn eu Tudalen 1

6 cynnal yn ystod cyfnod o bythefnos ym mis Mai 2016 a chroesawodd Horizon dros 350 o bobl i chwe digwyddiad. Roedd staff Cymraeg a Saesneg eu hiaith ar gael i ateb unrhyw gwestiynau Mae Horizon wedi defnyddio adborth a gafwyd yn sgil yr ymgynghoriad hwn fel sail i'r cynigion a'r AEA. Er enghraifft, mae addasiadau i'r dyluniad wedi cynnwys newid uchder a dyluniad y ffens o amgylch y perimedr, ac ymrwymiad i gadw mynediad i Drwyn Wylfa a maes parcio'r Pysgotwyr. Tudalen 2

7 2 Disgrifiad o r Prosiect Pennu Safle r Cais SPC 2.1 Dangosir y tir sy n destun y cais cynllunio ar gyfer y Cynigion SPC yn ffigur 2.1 (Safle r Cais SPC). Mae wedi i leoli ar arfordir gogledd Ynys Môn, ac i r gogledd mae n ffinio â safle r Orsaf Bŵer Bresennol ac yn rhannol ag arfordir Môn. I r dwyrain, mae wedi i wahanu oddi wrth bentref Cemaes gan goridor cul o dir amaethyddol. Mae rhan o ffin i r de-ddwyrain yn cael ei nodweddu gan yr A5025 ac eiddo preswyl. I r de a r gorllewin, mae Safle r Cais SPC yn ffinio â thir amaethyddol. I r gorllewin, mae n ffinio â r gefnwlad arfordirol gyda Bae Cemlyn ymhellach i ffwrdd. 2.2 Yn ogystal ag aneddiadau Cemaes a Thregele, mae r tir o amgylch Safle r Cais SPC yn cynnwys clystyrau bychain o anheddau preswyl a ffermydd. Mae r dirwedd yn yr ardal yn cael ei nodweddu gan fryniau crwn (a adwaenir fel drymlinoedd) ynghyd ag aneddiadau a ffyrdd lleol. Mae arfordiroedd hindreuliedig Môr Iwerddon yn nodweddion amlwg. 2.3 Mae r tir yn yr ardal yn cael ei reoli n bennaf fel tir pori, sydd wedi i amgáu gan wrychoedd ac mae n cael ei groesi gan rwydwaith o ffyrdd, lonydd gwledig, cyrsiau dŵr a llinellau pŵer uwchben. Mae llawer o r tir sy n amgylchynu Safle r Cais SPC wedi i ddynodi fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol, gyda rhannau ohono n rhan o Arfordir Treftadaeth Gogledd Ynys Môn. 2.4 Mae nifer o safleoedd sy n destun dynodiadau cadwraeth ecolegol (rhai statudol ac anstatudol) o bwys rhyngwladol, cenedlaethol a lleol ar neu ger Safle r Cais SPC. Dangosir yn rhain yn ffigur 2.2. Mae r mwyaf nodedig o r rhain yn cynnwys safleoedd o ddiddordeb gwyddonol arbennig (SoDdGA) Tre'r Gof a Chae Gwyn, sydd o fewn a ger Safle r Cais SPC, yn y drefn honno, a Bae Cemlyn i r gorllewin, sy n rhan o Ardal Gwarchodaeth Arbennig Ynys Feurig, Bae Cemlyn ac Ynysoedd y Moelrhoniaid ac Ardal Gwarchodaeth Arbennig a SoDdGA Bae Cemlyn. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) wrthi ar hyn o bryd yn ymgynghori ar ymgeiswyr Ardaloedd Cadwraeth Arbennig ac Ardaloedd Cadwraeth Arbennig Morol newydd posibl. Mae r ardaloedd a ddynodwyd yn cynnwys ardaloedd morol sy n ymestyn i r gogledd o arfordir Ynys Môn ac maent yn cynnwys dyfroedd o fewn a gerllaw Safle r Cais SPC. 2.5 Mae nifer o hawliau tramwy cyhoeddus, gan gynnwys Llwybr Arfordir Cymru a r Trywydd Copr wedi u lleoli o fewn Safle r Cais SPC. Mae Llwybr Arfordir Cymru n llwybr pellter hir sy n dilyn holl arfordir Cymru, er bod rhai rhannau ohono n gwyro i r tir lle mae mynediad wedi i gyfyngu, fel yn achos y llwybr sy n mynd i mewn i r tir ger yr Orsaf Bŵer Bresennol. Mae r Trywydd Copr yn rhan o r Rhwydwaith Beicio Cenedlaethol (Llwybr 566) ac mae n torri ar draws, o r gogledd i r de fwy neu lai, trwy ran ganolog Safle r Cais SPC. 2.6 Mae nifer o adeiladau a strwythurau eraill hefyd ar hyd a lled Safle r Cais SPC y bydd yn rhaid eu dymchwel fel rhan o r Cynigion SPC. Tudalen 3

8 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen 4

9 Ffigur 2.1 Safle'r Cais Paratoi a Chlirio'r Safle Tudalen 5

10 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen 6

11 Ffigur 2.2 Dynodiadau Amgylcheddol Tudalen 7

12 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen 8

13 Disgrifiad o r Cynigion SPC 2.7 Mae'r Cynigion SPC yn cynnwys amrywiaeth o waith a gweithgarwch sy'n cynnwys gwaith sefydlu'r safle, gwaith clirio'r safle, dargyfeirio cwrs dŵr, gwaith gwella'r tir a gwaith uwchbriddoedd (ynghyd â'r gwaith DPC). Mae'r Cynigion SPC hefyd yn cynnwys dulliau o weithio a chau dros dro a dargyfeirio hawliau tramwy cyhoeddus a ffyrdd sy'n gysylltiedig â'r gwaith SPC. Mae'r gweithgarwch arfaethedig sy'n gysylltiedig â'r gwaith SPC wedi'i amlinellu isod. 2.8 Compownds y safle: Bydd y compownd presennol ar y safle, sydd wedi'i leoli ychydig i'r de o Glwb Chwaraeon a Chymdeithasol Wylfa, yn cael ei ehangu a'i uwchraddio i greu prif gompownd y safle ar gyfer y gwaith SPC. Bydd y compownd yn cynnwys: diogelwch y safle; trafod a storio deunyddiau; parcio diogel ar gyfer offer a pheiriannau; swyddfeydd portacabin dros dro; toiled a chyfleusterau ffreutur; storfa danwydd a maes parcio. 2.9 Bydd dau gompownd llai a mwy pellennig yn cael eu hadeiladu (un i'r dwyrain, ac un i'r gorllewin o Safle'r Cais SPC) fel storfeydd diogel ar gyfer offer a deunyddiau Croesi'r ffordd: Er mwyn caniatáu mynediad i gerbydau'r gwaith SPC i bob rhan o Safle'r Cais SPC yn ystod y gwaith SPC, bydd angen adeiladu ffordd newydd. Bydd yn rhaid i'r ffordd newydd groesi'r ffordd fynediad i'r Orsaf Bŵer Bresennol. Bydd arwyddion amlwg (yn Gymraeg a Saesneg) yn dangos y man croesi i sicrhau mynediad diogel i gerbydau a cherddwyr, fel sy'n briodol, a bydd yn cael ei rheoli gan oleuadau traffig Ffensio: Bydd ffens dros dro'n cael ei chodi o amgylch perimedr Safle'r Cais SPC ac ar hyd hawliau tramwy cyhoeddus er mwyn diogelu'r safle ac i greu mannau gweithio diogel. Bydd ffensys diogelwch ychwanegol (hyd at 3m o uchder) yn cael eu codi o amgylch pob compownd ar y safle Llwybr diogelwch: Bydd llwybr diogelwch, a fydd yn caniatáu mynediad i gerbydau 4 x 4, yn cael ei osod gan ddefnyddio 'bog matting' neu ddefnydd plastig / ffabrig tebyg Clirio llystyfiant: Bydd Horizon yn clirio llystyfiant ar hyd a lled Safle'r Cais SPC. Bydd hyn yn cynnwys cael gwared ar yr holl goed, llwyni a gwrychoedd, sy'n ffurfio ffiniau ffyrdd a chaeau ar hyd Safle'r Cais SPC. Bydd hyn yn cael ei wneud â llaw a pheiriannau i leihau'r aflonyddwch i gynefinoedd sensitif. Pan yn bosibl, bydd rhai coed a llwyni'n cael eu cadw o amgylch ffiniau Safle'r Cais SPC Dymchwel: Bydd Horizon yn dymchwel hyd at 43 o adeiladau a nifer o strwythurau eraill. Bydd y rhain yn cynnwys canolfan reoli amgen mewn argyfwng a labordy arolwg ardal Magnox yn ogystal â nifer o aneddiadau a strwythurau cysylltiedig, yn ogystal â Chlwb Chwaraeon a Chymdeithasol Wylfa. Bydd gweithgareddau mwy cyffredinol i glirio'r safle'n cynnwys cael gwared ar waliau, giatiau a therfynau caeau Ffyrdd cludo: Pan fo'n briodol, bydd y ffyrdd cludo presennol yn cael eu defnyddio a'u hymestyn. Bydd ffyrdd cludo newydd yn cael eu hadeiladu i roi mynediad i'r mannau a Tudalen 9

14 ddynodir ar gyfer storio deunyddiau, stripio a thwmpathau pridd. Pan yn berthnasol, cynigir fod deunyddiau fel bog matting neu blastig neu ffabrig tebyg yn cael eu defnyddio i greu ffyrdd cludo lle bydd angen ymestyn rhannau byr, er enghraifft, yn yr ardal rhwng y ffyrdd cludo presennol a'r mannau storio pridd i'r de o ffordd fynediad yr Orsaf Bŵer Bresennol Cloddio creigiau: Canfuwyd dau ffurfiant creigiau amlwg sy'n brigo i wyneb y tir cyfagos, ychydig i'r dwyrain o'r Orsaf Bŵer Bresennol. Bydd y rhain yn cael eu defnyddio i gyflenwi creigiau mâl i'w defnyddio ar y safle. Bydd creigiau'n cael eu cloddio â morthwylion hydrolig neu dechnegau chwythu lefel isel, a byddant yn cael eu prosesu ag offer malu a sgrinio 2.17 Mannau cadw deunyddiau: Yn ychwanegol at gompownd y prif safle bydd man arall i storio deunyddiau yn cael ei leoli i'r gorllewin o Safle'r Cais SPC, a bydd yn cael ei ddefnyddio i storio deunyddiau sy'n ganlyniad dymchwel strwythurau a deunyddiau sy'n gysylltiedig â gweithgareddau eraill, a allai gynnwys cerrig ar ôl dymchwel waliau cerrig sych, yn ogystal â storio'r bog matting a phibelli draenio Dargyfeirio cwrs dŵr: Bydd y cwrs dŵr bychan presennol, sydd i'r gogledd o Gaerdegog Isaf yn cael ei ail-alinio i ffurfio sianel newydd, i'r de o'r cwrs dŵr presennol. Bydd y gwaith hwn yn cynnwys: cael gwared ar lystyfiant trwy stripio uwchbridd o lwybr arfaethedig ailaliniad y sianel; bydd y cwrs dŵr wedi'i ail-alinio'n cael ei gloddio a gadewir i orchudd llystyfiant sefydlu'i hun cyn bydd y llifoedd yn cael eu dargyfeirio; adeiladu rhannau i fyny ac i lawr y cwrs dŵr; ac ôl-lenwi'r cwrs dŵr segur gyda deunydd glân heb ei halogi a fydd wedi'i gloddio ar y safle Adfer pridd: Mae priddoedd wedi'u canfod yma ac acw ar Safle'r Cais SPC sydd wedi'u halogi gan asbestos a chemegau. Bydd Horizon yn cloddio'r priddoedd hyn a chynnal profion i weld a ellir eu hailddefnyddio. Os penderfynir eu bod yn anaddas i'w hailddefnyddio, bydd y priddoedd yn cael eu hanfon i gyfleuster trwyddedig priodol i'w trin neu eu gwaredu Rhywogaethau o blanhigion estron goresgynnol: Mae Safle'r Cais SPC hefyd yn cynnwys nifer o leoliadau lle canfuwyd rhywogaethau planhigion estron goresgynnol, (e.e. Clymog Japan). Bydd contractwr arbenigwr yn cael gwared ar y planhigion hyn a'r priddoedd o'u cwmpas sy'n cynnwys deunydd planhigion o Safle'r Cais SPC Codi uwchbridd: Bydd Horizon yn gwaredu uwchbridd o amryw o fannau ar Safle'r Cais SPC ac mae'n bwriadu gwneud hynny fesul cam. Bydd yr uwchbridd cyntaf yn cael ei godi o'r fan a glustnodwyd ar gyfer yr Adweithydd Dŵr Berwedig Uwch y DU cyntaf, ychydig i'r de o'r Orsaf Bŵer Bresennol. Ar ôl hynny, bydd uwchbridd yn cael ei godi oddi ar dir i'r gorllewin o Gemaes ac yng nghyffiniau ail Adweithydd Dŵr Berwedig Uwch y DU. Ar ôl eu codi, bydd y priddoedd hyn yn cael eu storio mewn twmpathau hyd at 2m o uchder, mewn gwahanol fannau ar Safle'r Cais SPC i'w hailddefnyddio'n ddiweddarach fel deunydd tirlunio. Bydd y twmpathau uwchbridd yn cael eu ffurfio i'r gorllewin o'r A5025 gyferbyn â Thregele ac i'r gogledd o'r aneddiadau sydd wedi'u lleoli rhwng mynedfa safle'r Orsaf Bŵer Bresennol a Chemaes Draenio: Bydd system ddraenio'n cael ei gosod a / neu ei huwchraddio i reoli dŵr ffo ar Safle'r Cais SPC. Bydd y prif fannau'n cynnwys compownd y prif safle; mannau lle bydd creigiau'n cael eu cloddio; a lle bydd uwchbriddoedd yn cael eu storio a'u pentyrruf. Bydd Tudalen 10

15 gwelliannau i'r system ddraenio'n cynnwys nifer o byllau gwaddod a gwaith trin dŵr cysylltiedig. Bydd hyn yn galluogi gronynnau soled sydd mewn daliant mewn dŵr ffo i setlo, yn hytrach na chael eu gollwng yn uniongyrchol i gyrff dŵr yng nghyffiniau Safle'r Cais SPC. Dargyfeirio a Chau Hawliau Tramwy Cyhoeddus Dros Dro 2.23 Mae Safle Cais SPC yn cael ei wasanaethu gan rwydwaith o lwybrau troed cyhoeddus, gan gynnwys rhan o Lwybr Arfordir Cymru. Mae rhwydwaith y llwybrau troed yn rhoi mynediad i nifer o amgylcheddau arfordirol a mewndirol, gyda golygfeydd i'r gorllewin i gyfeiriad Bae Cemlyn a thua Trwyn Llanbadrig i'r dwyrain. Bydd adegau pan fydd gweithgarwch adeiladu'n golygu y bydd angen cau neu ddargyfeirio'r llwybrau hyn. Er nad yw'n weithgarwch gwaith SPC yn benodol, bydd Horizon yn codi system o ffensys, giatiau ac arwyddion i sicrhau bod defnyddwyr llwybrau troed yn cael eu gwahanu oddi wrth unrhyw waith sy'n cael ei wneud a bydd yn ymdrechu i gadw cymaint o lwybrau â phosibl ar agor am gyhyd â phosib, tra'n sicrhau bod mesurau diogelwch ar gyfer defnyddwyr yn flaenoriaeth. Rhaglen 2.24 Bydd y gwaith SPC yn cychwyn cyn gynted ag y bydd Horizon wedi cael caniatâd cynllunio, a rhagwelir y ceir hwnnw ym mis Mai Disgwylir y bydd y gwaith SPC yn para am tua dwy flynedd. Rhagwelir y bydd rhannau olaf y gwaith SPC yn gorgyffwrdd â chamau cyntaf y gwaith o adeiladu'r Orsaf Bŵer. Gwaith adfer 2.25 Diben y Cynigion SPC yw creu lleoliad sy'n addas i adeiladu'r Orsaf Bŵer. Os na roddir y DCO neu os na fydd Prosiect Wylfa Newydd yn mynd yn ei flaen am unrhyw reswm, byddai Horizon yn nodi ac yn gweithredu mesurau adfer priodol. Mae cynllun adfer dangosol wedi cael ei baratoi i ddangos sut y byddai hyn yn cael ei wneud. Tudalen 11

16 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen 12

17 3 Asesiad o r effaith amgylcheddol Proses yr AEA 3.1 Mae Horizon yn cynnal AEA i sicrhau bod effeithiau amgylcheddol a chymdeithasol sylweddol posibl wedi eu deall yn llawn a'u bod wedi cael eu hystyried pan fydd penderfynwyr yn ystyried y cais cynllunio ar gyfer y Cynigion SPC. 3.2 Mae AEA yn broses sy'n caniatáu canfod, asesu a gwerthuso effeithiau amgylcheddol sylweddol tebygol y Cynigion SPC a sut y gellid eu lleihau neu eu hosgoi (a adwaenir fel lliniaru). Mae'r broses hon yn cynnwys y camau canlynol sydd wedi'u hategu trwy ymgynghori â rhanddeiliaid: sgrinio; cwmpasu; asesiad amgylcheddol; adrodd; gwneud penderfyniadau; a lliniaru a monitro. 3.3 Mae AEA yn broses iteraidd o asesu a diwygio dyluniadau i ddatblygu'r prosiect fesul cam mewn modd sy'n dderbyniol yn amgylcheddol ac yn gymdeithasol. Mae ffigur 3.1 yn dangos proses AEA. Ffigur 3.1 Proses yr asesiad o r effaith amgylcheddol Tudalen 13

18 Sgrinio 3.4 Yn achos y Cynigion SPC, nid oedd angen y cam sgrinio gan fod Horizon wedi penderfynu o i wirfodd i baratoi Datganiad Amgylcheddol. Cwmpasu 3.5 Mae 'cwmpasu' yn gam allweddol yn y broses AEA, lle bydd materion allweddol yn cael eu nodi er mwyn canolbwyntio astudiaethau ar y rhai y mae ymgyngoreion a rhanddeiliaid yn credu sydd fwyaf perthnasol. Mae Horizon wedi paratoi adroddiad cwmpasu ar gyfer y Cynigion SPC ac mae wedi'i gyflwyno i Gyngor Sir Ynys Môn. Cyflwynodd y Cyngor ei farn gwmpasu ffurfiol ym mis Ebrill Mae'r AEA ar gyfer y Cynigion SPC yn canolbwyntio ar y pynciau a amlinellwyd yn y farn gwmpasu. Mae'r broses hon wedi helpu Horizon i ganfod ystod o faterion amgylcheddol arwyddocaol posibl. Y pynciau a aseswyd yn yr AEA hwn yw: Effeithiau economaidd-gymdeithasol; Mynediad i'r cyhoedd a hamdden; Ansawdd yr aer; Sŵn a dirgryniadau; Priddoedd a daeareg; Deunyddiau a gwastraff; Dŵr wyneb a dŵr daear; Ecoleg ddaearol a dŵr croyw; Yr amgylchedd morol; Tirwedd a gweledol; Treftadaeth ddiwylliannol ac Effeithiau cronnus. 3.7 Roedd yr AEA yn canolbwyntio ar effeithiau tebygol y Cynigion SPC ar dderbynyddion wrth eu hasesu yn erbyn amodau amgylcheddol y waelodlin a nodwyd ar gyfer pob pwnc. Derbynyddion yw canolbwynt asesiadau amgylcheddol a dyma r pethau a all gael eu heffeithio. Mae derbynyddion cyffredin yn cynnwys pobl, cymunedau, planhigion, anifeiliaid, ac adeiladau neu nodweddion a warchodir. 3.8 Mae ardal astudio pob pwnc amgylcheddol yn amrywio n ôl yr ardal ddaearyddol lle gallai effeithiau perthnasol ddigwydd. Mae ardal benodol yr astudiaeth yn cael ei nodi ym mhob pwnc amgylcheddol. 3.9 Mae r AEA hefyd yn ystyried sut y gallai effeithiau prosiectau eraill gyfuno â r Cynigion SPC i gael effaith gronnus ar adnoddau neu dderbynyddion amgylcheddol. Er enghraifft, gallai r effeithiau gweledol a fyddai n deillio o r Cynigion SPC a r llinellau pŵer uwchben newydd sy n cael eu cyflenwi gan SPManweb achosi effaith gronnus ar olygfeydd lleol Mae canlyniadau a chanfyddiadau proses yr AEA yn cael eu cyflwyno mewn Datganiad Amgylcheddol, ac mae r ddogfen hon yn grynodeb annhechnegol o r Datganiad hwnnw. Tudalen 14

19 Bydd y dogfennau hyn yn cael eu cyflwyno fel rhan o r cais am ganiatâd cynllunio a byddant yn cynnwys gwybodaeth am effeithiau amgylcheddol sylweddol tebygol y Cynigion SPC Hefyd, bydd nifer o ddogfennau ategol yn cael eu cynnwys gyda r cais cynllunio, gan gynnwys: 3.12 Asesiad Cyflym o r Effaith ar Iechyd: Mae Horizon wedi cynnal yr astudiaeth hon i ddeall y posibilrwydd o effeithiau sylweddol y Cynigion SPC ar iechyd a llesiant cymunedau lleol a r gweithlu adeiladu. Mae r term Cyflym yn cyfeirio at ddull lefel uchel Asesiad o r Effaith ar yr Iaith Gymraeg: Mae Horizon yn cydnabod pwysigrwydd yr iaith a r diwylliant Cymraeg ac mae wedi cynhyrchu asesiad o effaith i ystyried effeithiau r Cynigion SPC ar gymunedau Cymraeg eu hiaith, yn ogystal â r iaith Gymraeg, y diwylliant a thraddodiadau. Mae r ddogfen hon ar gael yn Gymraeg hefyd. Tudalen 15

20 Gadawyd y dudalen hon yn wag yn fwriadol er mwyn argraffu ar y ddwy ochr Tudalen 16

21 4 Trosolwg o effeithiau posibl Effeithiau economaidd gymdeithasol Cyflwyniad 4.1 Mae r adran hon yn disgrifio r effeithiau economaidd-gymdeithasol tebygol y Cynigion SPC. Mae n cynnwys asesiad o effeithiau ar gyflogaeth, y gadwyn gyflenwi busnes, twristiaeth a defnydd tir. 4.2 Mae effeithiau economaidd-gymdeithasol yn cynnwys ystod o fuddiannau cymdeithasol ac economaidd. Mae effeithiau cymdeithasol yn cyfeirio at ganlyniadau r Cynigion SPC ar y boblogaeth ddynol, sut y mae pobl yn byw, gweithio a chwarae, yn ymwneud â i gilydd, yn trefnu i ddiwallu eu hanghenion a sut y maent yn gweithredu fel aelodau o gymdeithas. Mae effeithiau economaidd yn cyfeirio at yr effeithiau hynny sy n gysylltiedig â busnesau, cyflogaeth a gwario uniongyrchol a all godi o ganlyniad i r Cynigion SPC. Methodoleg ac asesu effeithiau 4.3 Gall effeithiau economaidd-gymdeithasol gael effaith ar wahanol raddfeydd a lleoliadau, felly roedd y waelodlin yn ystyried nifer o feysydd astudio gwahanol. Cafodd y data ei gasglu trwy gyfuniad o ymchwil desg, arolygon a thrafodaethau â rhanddeiliaid. 4.4 Yn ystod y gwaith SPC, y rhagwelir a fydd yn para tua 24 mis, mae Horizon yn disgwyl y bydd hyd at 80 o weithwyr adeiladu n gweithio ar Safle r Cais SPC. Nid yw r asesiad o r effaith ar gyflogaeth yn tybio y bydd y swyddi a fydd yn gysylltiedig â r gwaith SPC yn rhai newydd i r farchnad gyflogaeth leol, ond y byddant yn hytrach yn cynnig cyfleoedd i gontractwyr lleol i gadw swyddi presennol. Daeth yr asesiad i r casgliad gan y bydd swyddi presennol yn cael eu cadw, na fydd dim effeithiau sylweddol ar gyfanswm cyflogaeth. 4.5 Mae oddeutu 90 o fusnesau o fewn 5km i Safle r Cais SPC sydd â r potensial i gael eu heffeithio gan y gwaith SPC. Er mwyn asesu r potensial am fuddiannau lleol bu r asesiad yn ystyried gwerth y contractau SPC a dosbarthiad gwariant, gan ystyried strwythur y gweithlu llafur a busnesau lleol. 4.6 Disgwylir y bydd gwariant lleol yn sgil y gwaith SPC yn ddibwys o i roi yng nghyd-destun economi flynyddol yr ardal. Er y tybir bod sensitifrwydd yr economi leol yn uchel, byddai newid dibwys yn awgrymu na fyddai r effaith gyffredinol ar yr economi yng ngogledd Cymru o ganlyniad i r Cynigion SPC yn sylweddol. 4.7 Mae twristiaeth yn bwysig i Ynys Môn. Amcan yr asesiad o r effaith ar dwristiaeth yw canfod a fydd y Cynigion SPC yn cael effaith ar fusnesau twristiaeth, gan gynnwys atyniadau a llety. Mae atyniadau i dwristiaid sydd wedi u lleoli o fewn Safle r Cais SPC yn cynnwys Llwybr Arfordir Cymru, a byddai mynediad iddo n cael ei gadw trwy gydol y gwaith SPC. Gan y byddai mynediad at Lwybr Arfordir Cymru n cael ei gadw, ni ragwelir effaith sylweddol ar dwristiaeth o ganlyniad i r gwaith SPC. Tybir y bydd y gweithwyr yn byw gartref ac na fyddai n rhaid iddynt deithio i r ardal a chwilio am lety n lleol yn ystod y gwaith SPC. Felly ni ragwelir effaith sylweddol ar lety twristiaeth o ganlyniad i r gwaith SPC. 4.8 Bydd ar y SPC angen lleiniau o dir amaethyddol pan fydd uwchbridd yn cael ei glirio fesul cam ac yn cael ei storio. Bydd tua 19 hectar o r tir gorau a mwyaf amlbwrpas yn cael ei effeithio gan y Cynigion SPC. Fodd bynnag, mae 33,960 hectar o dir gorau a mwyaf Tudalen 17

22 amlbwrpas o fewn yr ardal astudio berthnasol, gyda 19 hectar tua 0.06% yn unig o r cyfanswm. Ni thybir fod hyn yn arwyddocaol. 4.9 Mae argaeledd a hyfywedd y tir sydd wedi i glustnodi ar gyfer ei ddatblygu ar hyd ardal yr astudiaeth wedi cal ei ystyried. Mae ardal yr astudiaeth yn cael ei diffinio gan Ddwy Ardal Teithio i r Gwaith Bangor, Caernarfon a Llangefni a Chaergybi. Mae gan y gwaith SPC y potensial i wella hyfywedd tir ar gyfer ei ddatblygu trwy greu cyfleoedd i fusnesau a r gadwyn gyflenwi. Mae hyn yn cynnwys buddsoddiad uniongyrchol y gadwyn gyflenwi a fydd yn galluogi cyflenwyr i ehangu a thyfu eu busnesau a chreu mwy o gyfleoedd yn sgil cyflogau uwch a thwf economaidd. Lliniaru 4.10 Ni chanfuwyd dim effeithiau andwyol sylweddol trwy r broses asesu, ac felly nid oes angen dim mesurau lliniaru. Mynediad i r cyhoedd a hamdden Cyflwyniad 4.11 Mae r adran hon yn crynhoi r asesiad o effeithiau r Cynigion SPC ar fynediad i r cyhoedd a hamdden. Fel rhan o ddylunio r gwaith SPC, mae Horizon wedi rhoi llawer o sylw i r angen i gadw mynediad i hawliau tramwy cyhoeddus, fel llwybrau troed, llwybrau beicio, mannau o dir agored a chyfleusterau hamdden ar y tir. Methodoleg 4.12 Mae ardal yr astudiaeth ar gyfer mynediad i r cyhoedd a hamdden yn ymestyn 2km o ffiniau Safle r Cais SPC. Mae ardal yr astudiaeth yn cynnwys y rhwydwaith hawliau tramwy cyhoeddus a mynediad i r blaendraeth lleol gan ystyried nodweddion fel pwyntiau mynediad allweddol i r rhwydwaith, meysydd parcio a mannau cychwyn a gorffen rhesymegol ar gyfer teithiau cerdded hamdden Yn ystod Awst a Thachwedd 2014 a Gorffennaf 2015, cynhaliodd Horizon arolygon o lwybrau troed lleol a llwybrau cenedlaethol fel Llwybr Arfordir Cymru a llwybr beicio r Trywydd Copr sydd wedi u lleoli o fewn ardal yr astudiaeth i ganfod lefelau r defnydd a wneir ohonynt ar y pryd, eu pwysigrwydd a u cyflwr. Mae astudiaethau desg ac arolygon ar droed eraill wedi canfod nifer o ddefnyddiau hamdden eraill o fewn ardal yr astudiaeth. Mae Horizon wedi ymgynghori hefyd â rhanddeiliaid allweddol, ymgyngoreion arbenigol yng Nghymru a r cyhoedd er mwyn deall yn well y materion sy n gysylltiedig â r llwybrau troed a r rhwydweithiau eraill yn yr ardal. Asesiad o r effeithiau 4.14 Y derbynyddion a ystyriwyd fel rhai a allai gael eu heffeithio gan y Cynigion SPC yw'r cyfleusterau neu'r safleoedd hamdden eu hunain, yn hytrach na'r bobl sy'n eu defnyddio. Gwneir hyn er mwyn gallu asesu maint y newid posibl mewn ffordd fwy gwrthrychol, gan fod pobl yn gallu adweithio'n wahanol i newidiadau, ac felly mae canfyddiadau'n amrywio o unigolyn i unigolyn Dyma'r effeithiau sylweddol posibl canlynol a allai ddeillio o'r Cynigion SPC: dargyfeirio a chau dros dro rai o'r hawliau tramwy cyhoeddus presennol, gan gynnwys Llwybr Arfordir Cymru a llwybr beicio'r Trywydd Copr; Tudalen 18

23 cau meysydd parcio am gyfnod dros dro, gan gynnwys mynediad cyfyngedig i faes parcio'r Pysgotwyr o ganlyniad i gau'n achlysurol y ffordd fynediad sy'n arwain ato; effaith ar y tawelwch a'r prydferthwch yn Nhrwyn Wylfa o fewn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Ynys Môn, o fewn ac yn union i'r gorllewin o ffiniau Safle'r Cais SPC, o ganlyniad i gynnydd mewn sŵn a llwch a chyflwyno nodweddion gweledol fel ffens y safle adeiladu; aflonyddwch i amwynder hamdden ac atyniad traethau lleol, tir yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol a Thrwyn Wylfa o ganlyniad i'r aflonyddwch a achosir trwy gau maes parcio'r Pysgotwyr am gyfnod; colli mynediad i Borth-y-pistyll o ganlyniad i bresenoldeb y ffens o amgylch y perimedr; a cholli Clwb Chwaraeon a Chymdeithasol Wylfa a'r caeau chwaraeon sy'n cael eu llogi i'r gymuned o ganlyniad i'w dymchwel. Lliniaru 4.16 Er mwyn lleihau'r effeithiau hyn cafodd cyfres o fesurau eu cynnig. Mae'r rhain yn cynnwys: cadw llwybrau ar agor pan fydd y rhaglen waith SPC yn caniatáu; creu dargyfeiriadau ar gyfer llwybrau allweddol a sicrhau arwyddion eglur yn Gymraeg a Saesneg i ddangos y dargyfeiriadau; mesurau i leihau sŵn, i reoli llwch a lleihau amhariad gweledol i helpu i leihau colled neu leihad mewn amwynderau i ddefnyddwyr llwybrau troed, llwybrau beicio a mannau hamdden eraill Ar ôl gweithredu'r mesurau lliniaru, mae effeithiau gweddilliol sylweddol ar fynediad i'r cyhoedd a derbynyddion hamdden yn debygol o barhau mewn ardaloedd o amgylch Safle'r Cais SPC. Ansawdd yr aer Cyflwyniad 4.18 Mae'r adran hon yn crynhoi'r asesiad o effeithiau'r Cynigion SPC ar ansawdd yr aer. Mae'r term ansawdd yr aer yn cyfeirio at lygredd yn yr aer, fel allyriadau o beiriannau, ecsôsts cerbydau a llwch sy'n cael ei gynhyrchu gan weithgarwch adeiladu, sy'n gallu effeithio ar blanhigion, anifeiliaid a'u cynefinoedd ac ar iechyd pobl. Methodoleg 4.19 Cafodd yr ardaloedd canlynol eu hastudio: tua 350m y tu hwnt i ffin Safle'r Cais SPC am effeithiau llwch; a hyd at 2km o ffin Ardal Datblygu Wylfa Newydd am effeithiau allyriadau o offer a pheiriannau a ddefnyddir yn y gwaith SPC. Ardal Datblygu Wylfa Newydd yw'r ardal fwyaf a gaiff ei heffeithio gan weithgarwch adeiladu sy'n gysylltiedig â'r Orsaf Bŵer ac fe'i defnyddir i bennu lleoliad a nodweddion tirlunio'r Orsaf Bŵer weithredol Cafodd data monitro ei gasglu gan Gyngor Sir Ynys Môn ac o ddata mapio cefndir sydd ar gael yn gyhoeddus i ddeall yn well ansawdd yr aer lleol ar hyn o bryd o fewn, a gerllaw, Tudalen 19

24 Ardal Datblygu Wylfa Newydd. Mae'r data hwn yn cynnwys y prif fathau o lygrwyr: nitrogen deuocsid, sylffwr deuocsid, carbon monocsid a gronynnau. Mae adolygu'r data hwn yn dangos bod lefelau llygrwyr o fewn terfynau derbyniol, a bod ansawdd yr aer yn Ynys Môn yn dda ar y cyfan. Canfuwyd hefyd fod lefelau llwch o fewn ardal yr astudiaeth hefyd yn gymharol isel, a'u bod yn ymdebygu i 'gefn gwlad agored.' 4.21 I ganfod effeithiau ar ansawdd yr aer, defnyddiwyd amrywiaeth o dechnegau, gan gynnwys modelau cyfrifiadurol ac asesu risg, sy'n amcangyfrif allyriadau llygrwyr o offer a pheiriannau a cherbydau eraill ar y safle sy'n gysylltiedig â'r gwaith SPC. Mae Horizon hefyd wedi ystyried effeithiau posibl traffig ffordd sy'n gysylltiedig â'r gwaith ar ansawdd yr aer a chanfuwyd nad oedd y rhain yn sylweddol o'u hasesu yn erbyn y canllaw perthnasol. Asesiad o'r effeithiau 4.22 Mae derbynyddion allweddol a nodwyd o fewn ardal yr astudiaeth a fyddai'n profi'r effaith fwyaf bosibl yn sgil y gwaith SPC yn cynnwys: eiddo, ysgolion a gweithleoedd o fewn neu'n agos at Dregele a Chemaes, yn ogystal â'r A5025 rhwng y ddau anheddiad hyn; eiddo diarffordd, yn bennaf i'r de, y de-orllewin a'r gorllewin o Ardal Datblygu Wylfa Newydd; yr Orsaf Bŵer Bresennol, lle rhagwelir y byddai gweithwyr yn bresennol yn ystod gweithgarwch datgomisiynu; defnyddwyr llwybrau cyhoeddus, hawliau tramwy cyhoeddus neu fannau hamdden sy'n agos at neu o fewn Safle'r Cais SPC; a chynefinoedd ecolegol sensitif, fel safleoedd â dynodiad cenedlaethol e.e. SoDdGA Tre'r Gof, sydd o fewn 2km i ffiniau Ardal Datblygu Wylfa Newydd Mae gwaith asesu hyd yma wedi canfod mai'r prif effaith ar ansawdd yr aer yw llwch a fyddai'n cael ei gynhyrchu gan waith tir a gweithgarwch dymchwel. Mae gan hyn y potensial i achosi annifyrrwch ac effeithiau iechyd i bobl a niwed i dderbynyddion ecolegol ger Safle'r Cais SPC. Lliniaru 4.24 Bydd mesurau a rheolaethau i reoli llwch yn cael eu cyflwyno gan Horizon o fewn Cynllun Rheoli Ansawdd yr Aer, a fydd yn rhan o'r Cynllun Rheoli Amgylcheddol. Bydd hyn yn lleihau effeithiau posibl llwch nes bydd y lefel yn un 'nad yw'n sylweddol'. Diben y Cynllun Rheoli Amgylcheddol yw amlinellu'r prif drefniadau rheolaeth amgylcheddol trosfwaol ar gyfer Prosiect Wylfa Newydd yn ei gyfanrwydd, ond bydd yn berthnasol hefyd i unrhyw un sy'n gweithio'n uniongyrchol i Horizon a rhai sy'n gwneud gwaith ar ran Horizon fel rhan o'r Cynigion SPC. Sŵn a dirgryniadau Cyflwyniad 4.25 Mae'r adran hon yn crynhoi effeithiau sŵn a dirgryniadau ar gymunedau lleol a'r amgylchedd. Mae sŵn yn aml yn cael ei ddisgrifio fel 'sain digroeso', tra mae dirgryniad fel arfer yn teimlo fel bod adeilad neu'r ddaear yn symud yn ffisegol. Gall sŵn a dirgryniadau Tudalen 20

25 effeithio ar ansawdd bywyd pobl a chymunedau, a gall effeithio ar fuddiannau amgylcheddol eraill fel bywyd gwyllt ac adeiladau hanesyddol. Methodoleg 4.26 I ganfod effeithiau'r gwaith SPC o ran sŵn a dirgryniadau, mae ardal astudiaeth wedi'i dewis sy'n ymestyn 600m o Ardal Datblygu Wylfa Newydd. Mae Horizon hefyd wedi ystyried effeithiau posibl sŵn a dirgryniadau yn seiliedig ar lwybrau trafnidiaeth yn yr ardal. Fodd bynnag, tybiwyd na fyddai newidiadau mewn sŵn a dirgryniadau o ganlyniad i draffig ffordd yn gysylltiedig â gwaith SPC yn debygol o fod yn amlwg ac felly nid oedd angen asesiad pellach Mae Horizon wedi canfod y derbynyddion canlynol, o fewn ardal yr astudiaeth, a allai gael eu heffeithio: eiddo preswyl yn Nhregele, Cemaes ac ar hyd yr A5025 rhwng yr aneddiadau hyn; eiddo diarffordd i'r de, y gorllewin a'r dwyrain o ardal yr astudiaeth yn bennaf; Ysgol Gynradd Cemaes ac Eglwys Gatholig Dewi Sant; defnyddwyr mannau hamdden gan gynnwys hawliau tramwy cyhoeddus, defnyddwyr caeau chwarae lleol, cae pêl droed Ffordd yr Ysgol, gweithgareddau hamdden morol, Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Ynys Môn a Gardd Cestyll; Ardal Gwarchodaeth Arbennig Ynys Feurig, Bae Cemlyn ac Ynysoedd y Moelrhoniaid (a ddynodwyd oherwydd adar sy'n bridio), nythfeydd ystlumod a chynefinoedd lle ceir llygod y dŵr a dyfrgwn; yr Orsaf Bŵer Bresennol, newidyddion y Grid Cenedlaethol a gwasanaethau tanddaearol statudol; a swyddfeydd ac adeiladau manwerthu Cafodd data monitro sŵn, a gasglwyd rhwng 2010 a 2015 ei ddefnyddio i ddeall yr amodau amgylcheddol presennol o fewn ardal yr astudiaeth. Mae'r prif ffynonellau sŵn yn yr ardal yn gymysgedd o rai wedi'u cynhyrchu gan bobl a ffactorau naturiol Cymerwyd mesuriadau dirgryniadau gwaelodlin hefyd i oleuo'r broses ddylunio ar gyfer chwythu creigiau ar Safle'r Cais SPC. Gellir defnyddio technegau chwythu i gloddio creigiau i'w defnyddio ar ffyrdd cludo I ganfod effeithiau sŵn a dirgryniadau, mae Horizon wedi defnyddio amrywiaeth o dechnegau, gan gynnwys modelau cyfrifiadurol. Asesiad o'r effeithiau 4.31 Mae'r asesiad wedi canfod nifer cyfyngedig o effeithiau sŵn a dirgryniad sylweddol: cynnydd mewn sŵn a dirgryniadau o offer a pheiriannau sy'n gweithio'n agos at eiddo preswyl pan fyddant yn ffurfio'r twmpathau uwchbridd sy'n cael ei storio, a phan fydd cerbydau dympio'n teithio ar hyd y ffordd gludo i symud deunydd yn ôl a blaen o dwmpathau storio'r uwchbridd; a chynnydd mewn lefelau dirgryniadau o ganlyniad i ddefnyddio rholeri'n agos at eiddo preswyl a hawliau tramwy cyhoeddus. Tudalen 21

26 Lliniaru 4.32 Yn ogystal â mabwysiadu mesurau rheoli sy'n cynrychioli arferion da safonol ar gyfer sŵn a dirgryniadau, bydd nifer o fesurau ychwanegol yn cael eu mabwysiadu a fydd yn lleihau'r effeithiau a brofir gan dderbynyddion: dewis offer sy'n cynhyrchu lefelau isel o sŵn a dirgryniad gydag allyriadau is na'r rhai a ddefnyddiwyd i ragweld lefelau sŵn; dim gweithio yn ystod y nos na min nos, nac ar Suliau a Gwyliau Banc; paratoi Cynllun Rheoli Sŵn a Dirgryniadau Adeiladu, a fydd yn cynnwys gofynion monitro ac adrodd ar sŵn a dirgryniadau, a gweithdrefnau i reoli chwythu creigiau; hysbysu ac egluro ymlaen llaw wrth breswylwyr eiddo preswyl, o'r holl effeithiau dirgrynu maent yn debygol o'u teimlo, gyda chwythu wedi'i drefnu ar gyfer yr un amser bob dydd a dim rholeri sy'n dirgrynu i gael eu defnyddio o fewn 10m i dderbynyddion preswyl sydd wedi'u meddiannu; paratoi Cynllun Lliniaru Sŵn Lleol sy'n amlinellu meini prawf cymhwyso a hawl i fesurau insiwleiddio rhag sŵn i'r rhai sy'n cael eu heffeithio fwyaf gan sŵn adeiladu; a ffurfio pwyllgor cyswllt lleol i sicrhau bod materion rheoli sŵn a dirgryniadau'n cael eu trafod yn rheolaidd rhwng Horizon, contractwyr, Cyngor Sir Ynys Môn a'r gymuned leol Ar ôl gweithredu'r mesurau lliniaru, bydd effeithiau gweddilliol sylweddol o ganlyniad i sŵn a dirgryniadau'n parhau, ond am gyfnodau byr yn unig, i rai eiddo preswyl yn agos at Safle'r Cais SPC. Priddoedd a daeareg Cyflwyniad 4.34 Mae'r adran hon yn crynhoi effeithiau'r gwaith SPC ar briddoedd a daeareg. Methodoleg 4.35 Cafodd nifer o arolygon ac ymchwiliadau daear eu cynnal rhwng 1987 a 2015, gan Horizon a chan bartïon eraill, i ddeall nodweddion y priddoedd a'r ddaeareg o fewn ardal astudio sy'n ymestyn 250m o Safle'r Cais SPC Yn ogystal ag ymchwiliadau daear, cafwyd amodau gwaelodlin ar gyfer ansawdd y pridd trwy adolygu data sydd ar gael yn fasnachol, arolygon i ganfod pwysigrwydd amaethyddol y priddoedd ac ymgynghoriad â rheolyddion a rhanddeiliaid Canfuwyd y derbynyddion canlynol o fewn ardal yr astudiaeth, fel rhai sy'n debygol o gael eu heffeithio: ansawdd y pridd; derbynyddion halogi: - iechyd pobl: gweithwyr adeiladu, defnyddwyr y safle yn y dyfodol, gweithwyr cynnal a chadw, defnyddwyr tir cyfagos; - dyfroedd a reolir: dŵr daear a dyfroedd wyneb; - eiddo: adeiladau, anifeiliaid sy'n pori, cnydau; Tudalen 22

27 safleoedd o bwys daearegol gan gynnwys SoDdGA a Safleoedd Daearegol Pwysig Rhanbarthol; ac adnoddau daearegol Canfu arolygon fod ansawdd y rhan fwyaf o'r priddoedd amaethyddol yn ardal yr astudiaeth yn gymedrol, gydag ardaloedd helaeth o ansawdd isel a rhannau llai (7% o gyfanswm Safle'r Cais SPC) o ansawdd da neu dda iawn. Canfuwyd pedair ardal ag agregau, a all fod o werth masnachol o fewn ardal yr astudiaeth Yn ystod ymchwiliadau daear, darganfuwyd ardaloedd bychain o dir halogedig a deunyddiau gwastraff sy'n deillio'n bennaf o fannau adeiladu'r Orsaf Bŵer Bresennol. Asesiad o'r effeithiau 4.40 Bydd yr effeithiau sylweddol canlynol yn digwydd ar y priddoedd a'r ddaeareg bresennol, gyda'r rhan fwyaf yn debygol o ddigwydd wrth godi'r uwchbridd, ac wrth drafod a storio priddoedd: colli uwchbridd amaethyddol neu ddirywiad yn ei ansawdd; ac amlygiad gweithwyr adeiladu a defnyddwyr tir cyfagos i ffynonellau presennol o halogiad a symudiad posibl halogiad o ganlyniad i symud pridd Hefyd mae posibilrwydd o ollyngiadau damweiniol a gollyngiadau a fyddai'n achosi halogiad newydd o fewn Safle'r Cais SPC. Lliniaru 4.42 Mae nifer o fesurau i leihau neu osgoi effeithiau andwyol ar briddoedd a daeareg wedi cael eu hymgorffori'n uniongyrchol yn nyluniad y Cynigion SPC Bydd y mesurau ychwanegol canlynol yn lleihau effeithiau sylweddol posibl ymhellach: paratoi nifer o gynlluniau rheoli sy'n amlinellu'r technegau ymarfer gorau a gaiff eu defnyddio yn ystod y gwaith SPC. Bydd hyn yn cynnwys arferion gweithio priodol, cyfleoedd i ailddefnyddio deunyddiau a mesurau i warchod adnoddau pridd; a pharatoi Cynllun Halogiad Annisgwyl sy'n dangos gweithdrefnau eglur i ddelio ag unrhyw ardaloedd lle bydd halogiad annisgwyl yn digwydd, ynghyd ag unigolyn â chymwysterau addas a fydd yn gallu adnabod halogiad posibl yn ystod y gwaith cloddio ac yn gallu rhoi'r gweithdrefnau yn y cynllun ar waith Ar ôl gweithredu'r mesurau lliniaru, bydd rhai effeithiau gweddilliol sylweddol ar briddoedd yn parhau i olygu diraddio neu golli adnoddau pridd ac amlygiad gweithwyr adeiladu i halogiad annisgwyl. Deunyddiau a gwastraff Cyflwyniad 4.45 Mae'r adran hon yn rhoi crynodeb o'r deunyddiau a'r gwastraff sy'n gysylltiedig â'r gwaith SPC ac yn asesu arwyddocâd tebygol yr effeithiau amgylcheddol posibl a fydd yn deillio o wastraff a gynhyrchir a gweithgarwch rheoli, gan ystyried yr effeithiau posibl ar y seilwaith gwastraff lleol. Tudalen 23

28 Methodoleg 4.46 Mae asesiad o argaeledd cyfleusterau rheoli gwastraff priodol wedi'i gynnal, yn enwedig o ran y gallu i ddelio â phob math o wastraff sy'n debygol o gael ei gynhyrchu, mewn cyfleusterau lleol. Asesiad o'r effeithiau 4.47 Bydd y gwaith SPC yn cynnwys: clirio uwchbridd fesul cam o rannau o Safle'r Cais SPC; cael gwared ar goed, gwrychoedd a llystyfiant arall; dymchwel adeiladau a waliau a nodweddion eraill uwchben wyneb y ddaear, gwaredu asbestos; a gwaredu priddoedd halogedig Bydd hyn yn cynhyrchu mathau amrywiol o wastraff a deunyddiau gan gynnwys gwastraff anadweithiol, peryglus a heb fod yn beryglus. Bydd angen rheoli a thrin y rhain mewn ffordd arbenigol a'u gwaredu oddi ar y safle Bydd yr holl wastraff a deunyddiau a fydd yn deillio o'r gwaith SPC yn cael eu rheoli mewn ffordd gyfrifol gyda'r bwriad pendant o ailddefnyddio cymaint â phosibl o ddeunyddiau ar y safle pan fo hynny'n bosibl. Mantais hyn fyddai lleihau faint o wastraff y byddai'n rhaid ei gludo o Safle'r Cais SPC. Mae deunyddiau a gaiff eu hailddefnyddio ar y safle'n cynnwys uwchbridd a deunyddiau o waliau a grisiau Yn achos deunyddiau na ellir eu hailddefnyddio yn Ardal Datblygu Wylfa Newydd, bydd y rhain yn cael eu hailddefnyddio neu eu hailgylchu oddi ar y safle, ac maent yn cynnwys: coed, gwrychoedd a llwyni; deunydd o adeiladau wedi'u dymchwel; byrddau arwyddion ffyrdd, pyst lampau, blychau trydan; ffensys a giatiau; a gwastraff cyffredinol Disgwylir hefyd y bydd peth deunyddiau'n dod i'r amlwg yn ystod y gwaith SPC a fydd angen eu rheoli a'u trin mewn ffordd arbenigol oddi ar y safle a / neu eu gwaredu, gan gynnwys: polion trydan a thelathrebu; Clymog Japan a rhywogaethau planhigion estron goresgynnol eraill; asbestos a phriddoedd sy'n cynnwys asbestos; a phriddoedd halogedig Mae'r effeithiau'n gysylltiedig yn bennaf â'r gofyniad i drin neu brosesu'r gwahanol ffrydiau gwastraff a gynhyrchir mewn cyfleusterau cymeradwy oddi ar y safle (gan gynnwys cyfleusterau ailgylchu, adennill neu waredu). O bwys penodol mae'r gallu sydd ar gael i ddelio â phob math o wastraff mewn cyfleusterau lleol, gyda sylw penodol i wastraff peryglu a heb fod yn beryglus. Os yw'r gallu sydd ar gael yn gyfyngedig, mae perygl y gallai'r gwastraff a gynhyrchir gan y gwaith SPC gael effaith sylweddol ar y cyfleusterau rheoli / Tudalen 24

29 gwaredu gwastraff presennol gan y byddai'n defnyddio cyfran sylweddol o'r capasiti sydd ar gael. Byddai hyn yn achosi'r naill neu'r llall o'r canlynol: byddai'n rhaid i wastraff sy'n cael ei gynhyrchu'n lleol gael ei gludo i gyfleusterau eraill i gael ei drin, a fyddai'n golygu costau ychwanegol i gludo'r deunydd; neu byddai'n rhaid i ddeunyddiau gwastraff a gynhyrchir yn sgil y Cynigion SPC gael eu cludo i gyfleusterau eraill ymhellach i ffwrdd Mae prif fathau a meintiau'r deunyddiau a'r gwastraff a gynhyrchir gan y gwaith SPC wedi cael eu nodi. Nid oes dim effeithiau sylweddol ynghlwm wrth y capasiti sydd gael i drin a gwaredu'r mathau a'r meintiau o wastraff a deunyddiau a gynhyrchir gan y gwaith SPC. Lliniaru 4.54 Nid yw'r asesiad wedi dangos dim effeithiau sylweddol; fodd bynnag, mae nifer o fesurau lliniaru ychwanegol yn cael eu cynnig i helpu i reoli gwastraff a deunyddiau a gynhyrchir yn sgil y gwaith SPC. Mae'r mesurau'n cael eu gweld fel ymarfer gorau o fewn y diwydiant a byddant hefyd yn cael eu hymgorffori o fewn Cynllun Rheoli Gwastraff y Safle. Dŵr wyneb a dŵr daear Cyflwyniad 4.55 Mae'r adran hon yn crynhoi'r asesiad o'r effeithiau ar yr amgylchedd dŵr croyw, a all ddigwydd yn ystod y gwaith SPC. Mae'r derbynyddion yn cynnwys dŵr wyneb (afonydd, llynnoedd, gwlyptiroedd a draeniau) a dŵr daear (dŵr sy'n cael ei ddal mewn creigiau neu bridd o dan wyneb y ddaear) Mae asesiad o'r effeithiau ar ddŵr wyneb yn cynnwys ystyriaeth i ansawdd y dŵr, argaeledd dŵr, dosbarthiad dŵr a pherygl o lifogydd, ynghyd â "geomorffoleg" sy'n edrych ar dirffurfiau, gwaddodion afonydd a phrosesau fel erydu sy'n gysylltiedig â systemau afonydd. Mae asesiad o'r effeithiau ar ddŵr daear yn cynnwys ystyriaeth i ansawdd y dŵr, adnoddau dŵr i gynnal dyfrdyllau a ffynhonnau, a chyflenwad dŵr daear i gynnal ecoleg sy'n ddibynnol ar ddŵr fel gwlyptiroedd. Methodoleg 4.57 Mae'r asesiad yn defnyddio nifer o ardaloedd astudio gwahanol: Mae'r ardal astudio dŵr wyneb wedi'i seilio ar y nentydd a'r nodweddion dŵr wyneb pwysig eraill o fewn ac yng nghyffiniau terfynau Safle'r Cais SPC a allai o bosibl gael eu heffeithio gan y Cynigion SPC. Mae ardal yr astudiaeth hefyd yn cynnwys y tiroedd hynny sy'n draenio i'r nodweddion hyn; Mae ardal astudio'r geomorffoleg afonol wedi'i seilio ar ddalfeydd nentydd ac mae'n ymestyn 1km y tu hwnt i ffin Safle'r Cais SPC. Yn achos adnoddau dŵr daear, defnyddiwyd dwy ardal astudio. Mae'r rhain yn cynnwys ardal astudio fewnol a ddiffinnir gan radiws o 1.8km o ffin Safle'r Cais SPC, ac ardal astudio allanol a ddiffinnir gan radiws o 3km. Mae'r ddwy ardal astudio wedi cael eu dewis i leihau ansicrwydd ynglŵn â maint yr effeithiau posibl a allai godi. Tudalen 25

30 4.58 Cafwyd gwybodaeth sy'n ymwneud â'r amodau amgylcheddol presennol o fewn yr ardaloedd astudio trwy ffynonellau data cyhoeddedig, arolygon, monitro a modelau cyfrifiadurol Mae sawl cwrs dŵr a nodweddion dŵr eraill yn croesi Safle'r Cais SPC. Y cwrs dŵr mawr agosaf yw Afon Wygyr, sy'n draenio tir i'r dwyrain o'r Orsaf Bŵer Bresennol ac sy'n llifo i Fôr Iwerddon yng Nghemaes. Mae nant fechan sydd weithiau'n llifo i Borth-y-pistyll, ac mae hefyd nifer o darddellau bychain a ffosydd draenio sy'n croesi Safle'r Cais SPC ac sy'n codi yn SoDdGA Tre'r Gof a SoDdGA Cae Gwyn. I'r gorllewin, mae Afon Cafnan yn llifo i Borthy-pistyll. Mae ansawdd y dŵr o amgylch yr ardal astudio'n adlewyrchu'r defnydd tir, heb ddim tystiolaeth o lygredd eang Mae'r perygl o lifogydd yn isel yn y rhan fwyaf o Safle'r Cais SPC, ond mae lleiniau bychain o dir mewn mannau isel a lle thybir fod y perygl o lifogydd yn uwch Mae derbynyddion dŵr daear a ganfuwyd yn cynnwys SoDdGA Cae Gwyn a Thre'r Gof, ac echdyniadau dŵr daear preifat bychain. Mae gwaith monitro wedi cadarnhau bod ansawdd y dŵr daear yn dda a'i fod yn cael ei fwydo gan ddŵr glaw yn bennaf. Asesiad o'r effeithiau 4.62 Mae effeithiau posibl y gwaith SPC yn seiliedig ar y canlynol: newidiadau i ansawdd y dŵr, gan gynnwys mewnbwn gwaddodion, gollyngiadau olew a deunyddiau llygru eraill; newidiadau i ddalgylchoedd o'r rhwydwaith draenio arfaethedig a gwaith SPC arall, a fyddai'n arwain at effeithiau posibl ar argaeledd dŵr a pherygl o lifogydd; cynnydd mewn ardal anathraidd a llethrau mwy serth o fewn dalgylchoedd sy'n newid cyfundrefnau dŵr ffo, a allai gynyddu'r llif i fannau y tu allan i ffiniau Safle'r Cais SPC, a newid y prosesau geomorffaidd mewn sianelau sy'n arwain at addasu sianelau a newid cysylltiedig i gynefinoedd; gwaddodion mân sy'n effeithio ar geomorffoleg y cyrsiau dŵr, gan newid cyfundrefnau gwaddodi ac erydu; cynnydd mewn arllwysiad o arllwysfeydd sy'n newid patrymau llifoedd lleol ac yn newid ffurf sianelau lleol; newidiadau i gyfraddau ail-lenwi dŵr daear o ganlyniad i gael gwared ar lystyfiant, ac i ryngdoriad dŵr daear bas yn nraeniau'r perimedr sy'n gysylltiedig â chodi pridd, twmpathau pridd a chloddio creigiau; a newidiadau i lefelau dŵr daear o ganlyniad i newidiadau i gyfraddau ail-lenwi dŵr daear. Lliniaru 4.63 Mae nifer o fesurau i reoli unrhyw broblemau posibl wedi cael eu hymgorffori yn nyluniad y gwaith SPC. Bydd y mesurau ychwanegol canlynol yn cael eu mabwysiadu a fydd yn lleihau unrhyw effeithiau sylweddol posibl Rhagwelir y byddai llawer o'r risgiau o lygredd yn cael eu lliniaru trwy fesurau a fydd yn cael eu hamlinellu yn y Cynllun Rheoli Amgylcheddol, a fydd yn cynnwys Cynllun Rheoli Gwaddodion a Gweithdrefn Parodrwydd ac Ymateb i Argyfwng Amgylcheddol. Bydd y dogfennau hyn yn rhan o gyfres o ddogfennau a fydd yn cyd-fynd â'r cais cynllunio ffurfiol. Tudalen 26

31 4.65 Mae rhaglen i fonitro dŵr daear hefyd yn cael ei chynnig fel rhan o'r gwaith SPC, ac os bydd y monitro'n canfod y gallai'r gwaith gael effeithiau andwyol ar ddŵr daear, byddai mesurau lliniaru ychwanegol yn cael eu rhoi ar waith. Gallai hyn gynnwys ail-lenwi artiffisial i gynnal lefelau dŵr daear SoDdGA Tre'r Gof neu dderbynyddion dŵr daear eraill, neu fesurau adfer pe bai halogiad yn cael ei ganfod I'r rhan fwyaf o dderbynyddion a gweithgareddau mae'r effeithiau gweddilliol i'r amgylchedd dŵr ar ôl gweithredu mesurau lliniaru ychwanegol yn ddibwys. Canfuwyd dwy fân effaith o ganlyniad i'r posibilrwydd o "ruthr cyntaf" o faetholion o uwchbridd a gloddiwyd i ddraeniau Tre'r Gof ac Afan Cafnan. Mae peth ansicrwydd ynglŵn â'r effeithiau hyn, ond os byddant yn digwydd ni fyddant yn para'n hir. Canfuwyd un fân effaith bositif yn gysylltiedig ag ailalinio'r nant i Nant Caerdegog Isaf. Ecoleg ddaearol a dŵr croyw Cyflwyniad 4.67 Mae'r adran hon yn crynhoi effeithiau'r gwaith SPC ar ecoleg ddaearol a dŵr croyw. Mae'n cynnwys yr asesiad o'r effeithiau ar safleoedd a rhywogaethau o werth o ran cadwraeth natur. Methodoleg 4.68 Mae astudiaethau ecolegol parhaus wedi cynnwys arolygon, modelu ac ymchwiliadau o fewn ardal astudio sy'n ymestyn 500m y tu hwnt i ffiniau Ardal Datblygu Wylfa Newydd. Mae canfyddiadau'r astudiaethau ac ymgynghoriadau â sefydliadau allweddol wedi helpu i ddeall maint a phwysigrwydd cynefinoedd ar y tir ac yn y dŵr a'r bywyd gwyllt maent yn ei gynnal Mae'r asesiadau wedi canfod 18 rhywogaeth neu gynefin ecolegol o fewn yr ardal astudio sy'n cael eu gwarchod gan y gyfraith neu sy'n achos pryder cadwraethol ac a all gael eu heffeithio gan y gwaith SPC. Mae safleoedd dynodedig o bwys cadwraeth natur o fewn neu gerllaw ardal yr astudiaeth yn cynnwys cynefinoedd gwlyptir, ffen a mignen (SoDdGA Tre'r Gof a Chae Gwyn), morlynnoedd arfordirol (fel Bae Cemlyn), glaswelltir arfordirol (Trwyn Wylfa a Thrwyn Pencarreg), safleoedd lle mae adar yn bridio (Ardal Gwarchodaeth Arbennig Trwyn Wylfa, Ynys Feurig, Bae Cemlyn ac Ynysoedd y Moelrhoniaid) a thair ardal o goetiroedd hynafol Mae CNC wedi dynodi Trwyn Wylfa a Thrwyn Pencarreg fel ymgeisydd safleoedd bywyd gwyllt i gael eu dynodi fel safleoedd a warchodir, ond nid ydynt wedi cael eu dynodi'n ffurfiol hyd yma. Hefyd mae CNC yn ymgynghori ar hyn o bryd ar ymgeisydd morol Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig ac Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig morol posibl. Mae'r ardaloedd morol a ganfuwyd yn ymestyn i'r gogledd o arfordir Ynys Môn ac mae'n cynnwys dyfroedd o fewn a gerllaw Safle'r Cais SPC Mae rhywogaethau prin a phwysig, fel ystlumod, brithyllod, llysywod Ewropeaidd, dyfrgwn, madfallod cribog a llygod y dŵr, wedi eu nodi fel derbynyddion allweddol posibl yn yr ardal astudio. Hefyd mae cynefinoedd dyfrol amrywiol, gan gynnwys pyllau, nentydd, ffosydd, gwlyptir, pyllau pentiroedd arfordirol a thryddiferiad, gyda llawer ohonynt yn cael eu gweld fel cyrff dŵr dros dro, sy'n golygu eu bod yn llifo yn ystod cyfnodau o law uwch yn unig. Tudalen 27

32 Asesiad o'r effeithiau 4.72 Canfu'r asesiad chwe llwybr ar gyfer rhyngweithio rhwng y gwaith SPC a derbynyddion ecolegol a allai effeithio ar dderbynyddion ecolegol. Mae'r rhain fel a ganlyn: newidiadau i ansawdd yr aer; aflonyddu ar rywogaethau, trwy newidiadau i sŵn, dirgryniadau, gweledol a golau; colli, diraddio, addasu a dirywiad mewn cynefinoedd; newidiadau hydrolegol (gan gynnwys ansawdd a lefelau dŵr); marwolaeth ac anafiadau i rywogaethau; a chyflwyno ac ymlediad rhywogaethau planhigion estron goresgynnol Mae'r asesiad wedi canfod bod effeithiau sylweddol yn cael eu rhagweld a bod angen mesurau lliniaru. Lliniaru 4.74 Mae amryw o rywogaethau (ffawna) o fewn Safle'r Cais SPC y byddai eu cynefin yn cael ei golli neu ei effeithio gan y gwaith SPC, gan arwain at effaith sylweddol. Er mwyn lleihau'r effeithiau sylweddol, byddai rhai rhywogaethau'n cael ei symud o Safle'r Cais SPC trwy reoli cynefinoedd yn ogystal â'u dal a'u hadleoli. Byddai tir y tu allan i ffiniau Safle'r Cais SPC ac a fyddai heb ei effeithio gan y gwaith SPC yn cael ei sicrhau a'i reoli i weithredu fel cynefinoedd i'r rhywogaethau a effeithir ac i greu coridor cynefinoedd y gallai anifeiliaid ei ddefnyddio i symud i'r dirwedd ehangach o'u cwmpas Byddai mesurau lliniaru eraill yn cynnwys: arferion adeiladu da, Cynlluniau Rheoli Amgylcheddol, gan gynnwys datganiad dull bioddiogelwch i atal lledaeniad rhywogaethau planhigion estron goresgynnol, a Chynllun Rheoli Gwaddodion, i osgoi digwyddiadau lle gallai gwaddodion gael eu rhyddhau i gyrsiau dŵr; monitro gweithgarwch adeiladu i sicrhau y cydymffurfir â chynlluniau rheoli; ac amseru gwaith i osgoi cyfnodau arbennig o sensitif Ar ôl gweithredu'r mesurau lliniaru, bydd rhai effeithiau gweddilliol sylweddol ar dderbynyddion ecolegol yn parhau o ran colli a diraddio cynefinoedd ac efallai marwolaeth ac anafiadau i rywogaethau. Yr amgylchedd morol Cyflwyniad 4.77 Mae'r adran hon yn crynhoi'r asesiad o effeithiau'r gwaith SPC ar yr amgylchedd morol. Mae'n cynnwys sylw i gynefinoedd rhynglanwol ac islanwol ac aflonyddu ar adar, pysgod a mamaliaid morol. Methodoleg 4.78 Mae'r arfordir o amgylch ffiniau Safle'r Cais SPC yn cynnwys amrywiaeth eang o amgylcheddau sy'n nodweddiadol o arfordir creigiog gorllewin y DU sy'n cael ei amlygu'n rhannol. Mae astudiaethau manwl wedi cael eu cynnal i ddeall y cynefinoedd ar hyd yr Tudalen 28