Il-Presepju Óar a Nru. 90 Ottubru 2016 Fuljett ma ru mill- GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA c/o 56, Amaltea, Triq il-marg, Attard ATD 2382 - Malta Newspaper Post 1
colour Fuljett ma rug kull tliet xhur mill- G aqda Óbieb tal-presepju Malta. VO/0844 Kull korrispondenza g andha ti i ndirizzata lis- Segretarju, Charles A. Bellia 56, Amaltea, triq il-mar, Attard ATD2382. Malta IL-PRESEPJU Jitqassam lill-membri tal-g aqda u g alhekk biex tirçevih allas il-miωata tieg ek regolarment billi tibg at 5 lill-kaxxier. Kontribuzzjonijiet o ra biex jinfdew l-ispejjeω ikunu ferm apprezzati. L-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU Malta tirringrazzja lil kull min kiteb f din il- ar a tal-fuljett. Apprezzament speçjali jmur g as- Sinjura Jessie Chircop li adet sieb il- proof reading. Werrej Editorjal...3 Il-Kelma tal-president...4 Dwal fil-presepju: l-uωu tal-leds...5 Laqg a ta kulturi Ewropej f Malta...7 X ji ri f Assisi fiω-ωmien il-milied?...8 Kelba Abbandunata...10 L-istorja tfakkarna...12 Ûew pitturi li hemm fi Giotto-Basilica......14 L-G assiesa Mo bija......15 PoeΩija...18 Wirja fis-sala San Fran isk 2016...19 30 Anniversarju...22 L-Img allem tal-bambini...23 Il-Kartolini tal-milied...25 Tag rif fuq il-bolol tal-milied...28 L-Irwiegel......30 Ta min jinnothom...31 Kraft g at-tfal...33 Ambaxxaturi li ew iωuruna...34 Spiritwalità: Il-Milied fil-katekiωmu...36 Min kien Iben ÌuΩeppi u Marija...38 X pasturi tlifna mill-img oddi...39 Stampat 36, St. Paul Street, Valletta Tel: 21224607-21228138 E-mail: emibonnici@gmail.com 2
Editorjal L-G aqda Óbieb tal-presepju-malta, f din is-sena ddedikata mill-papa Fran isku b ala s-sena tal-óniena, qieg da tfakkar it-tletin Sena mit-twaqqif tag ha. Anniversarju wie ed wara l-ie or ifasslu l-istorja tal-g aqda. Kien proprju f Ottubru tal-1986 meta bdiet tinkiteb l-istorja. F sala fil-kunvent ta Santu Wistin fil-belt Valletta, fl-ewwel laqg a enerali, l-g aqda bdiet tiffunzjona. Minn dakinhar il quddiem saru bosta wirjiet u avvenimenti li g ollew l-isem tal-g aqda ferm il fuq f dik li hija kultura u g arfien tal-presepju. Donnu din is-sena fejn b al ma g idt il fuq, hija ddedikata lis-sena tal- niena u rikonçiljazzjoni, fid-dinja qeg din ji ru avvenimenti li jnisslu mibg eda bejn il- nus. L-g an prinçipali tal-mi ja tal-bambin kien proprju biex jifdi l-bniedem u jer a j abbu ma Alla l-missier. Kemm hija façli li a na, b ala bnedmin, ninsew l-g an prinçipali tal-presepju. Nafu, li f dawn iω-ωminijiet, il-bniedem g andu iktar minn qatt qabel jag mel eωami talkuxjenza u jara kif jasal biex ikun aktar qrib il-bambin li tant nifir u u niffeste jaw il-mi ja tieg u. Na seb li kul add jaf x inhu ji ri madwarna. Qtil u biωa sfrenati qalb in-nies tad-dinja!! Sirna nibωg u no or u jew insiefru min abba t-terroriωmu. Smajna dan l-a ar b dak il-qassis FrançiΩ li nqatel kiesa u biered fuq l-artal minn Ωew Ωg aωag li qalu li kienu suldati ta ISIS. Fejn hija l- niena lejn il-proxxmu ta dawn in-nies? Jien b ala nisrani u li f dan iω-ωmien ikra u tal-biki rrid xorta na fer u nitlob g al dawn in-nies, in oss li hija a a DIFFIÇILISSIMA... imma u ner a ng id imma... jekk irrid nifra bil-mi ja tal-bambin fostna dan irrid nag mlu. Dan ma jg oddx biss g all- rajjiet li qeg din isiru madwarna. Jaf ukoll li hemm nies imwe g in madwarna w a na ndawru wiççna u addio l-ma fra jew il- niena. Dawn it-tletin sena li jien g amilt parti minn din l-g aqda, min jaf kemm stajt kont sors ta we g at li loqt bla ma kont naf lil çertu nies. Fl-a ar dejjem wasalt g allkompromess u re a kollox g al li kien. J Alla l-g aqda Óbieb tal-presepji - Malta tibqa xxerred il-qima lejn il-presepju, alli xi darba kull bniedem jifhem sew l-g an tal-mi ja tal-bambin. Il-Milied u s-sena Tajba. Frans Chircop 3
Il-Kelma tal-president Óbieb, Qeg din fl-ista un tas-sajf li, ng id g alija, hu l-a jar Ωmien biex wie ed jibda ja seb g all-presepju did. Tinsewx li din is-sena qeg din niççelebraw it-tletin anniversarju tal- G aqda. G alhekk nistennew ming andkom xi a a speçjali li tkun isba mis-snin ta qabel, biex intellg u wirja kif jixraq g all-okkaωjoni. Kif di a ndunajtu introduçejna l-kulur anke fil-fuljett ta matul is-sena! Kien ilna na sbu dwar dan u wara li ibna prezzijiet minn numru ta stamperiji, irnexxielna nsibu min, ming ajr iktar spejjeω jag mlilna x-xog ol li xtaqna. Dan hu ta vanta kbir g ax apparti li anke d-dehra tkun isba, wie ed ikun jista japprezza r-ritratti tal-presepji u o etti o ra li jidhru fil-fuljett. Il- sieb tag na hu li nkomplu intejbu l-kuntatt tag na mag kom, iωda dejjem inωommu f mo na li l-flus jo or u malajr imma jid lu bil-mod. Huwa g alhekk li f kull ar a tal-fuljett qed nistiednukom, jekk g andkom, tibg atulna l-indirizz tal-email! F din il- ar a sejrin issibu afna avviωi g all-attivitajiet li ser torganizza l-g aqda fix-xhur li ejjin. M humiex xi attivitajiet kbar afna, imma huma biωωejjed biex g al darb o ra nuru li l-g aqda hija wa da ajja u attiva. Nie du gost narawkom g al xi attivita minn dawn. Kif dejjem ng id il-parteçipazzjoni t a g k o m tag mlilna kura biex na dmu iωjed. Tislijiet u sa a lilkom ilkoll. Andrew Spiteri Fil-waqt li jawgurawlek Milied Óieni u Sena mimlija Risq, Il-President u l-kunsill tal- G aqda Óbieb tal-presepju Malta g andhom il-pjaçir jistiednu lilek u l-familja g all-ftu tal- WIRJA ANNWALI TA PRESEPJI 2016 Li ser issir fis-sala San Fran isk Triq Melita Valletta nhar il-gimg a 9 ta Diçembru, 2016 fis-6.30 p.m. 4
Dwal fil-presepju l-uωu tal-leds Id-dwal jiffurmaw element importanti fil-presepji tag na. Jista jkun li dan hu hekk min abba l-fatt li l-presepji tag na jikkonsistu f g add ta g erien, binjiet jew kmamar u rkejjen o ra li jekk ma jinxteg lux ikunu mudlama u allura ma jitgawdewx. Matul is-snin kienu jintuωaw diversi mezzi biex jiddawwal il-presepju. Kien hemm Ωmien meta, b periklu kbir, l-presepju kien jiddawwal permezz ta msieba biω-ωejt jew xemg a u mhux wie ed u tnejn spiççaw u ie a! Mal-wasla tal-elettriku, tfaççaw il-bozoz li maω-ωmien çkienu kemm fil-qies kif ukoll fil-kurrent me tie biex jinxteg lu. Minn ftit tas-snin l hawn tfaççaw fis-suq l-led s. G alkemm afna jirreferu g alihom b ala bozoz, it-terminu li jiddeskrivihom huwa: dijodu, bl-ingliω diode. Sakemm dawn jag tuna d-dwal li nixtiequ fil-presepji tag na ftit li xejn jaffettwana l-isem tag hom, imma tajjeb li nkunu nafu xi ftit informazzjoni dwar x inhuma u kif ja dmu; fuq kollox irridu naraw x irridu nag mlu biex dawn l-leds jag tuna r-riωultat mixtieq g al Ωmien twil. L-LED ma tixg elx permezz talfilament b al bozza normali u anqas hi mag mulha mill- ie. Fig. 1 hija bozza tradizzjonali fil-waqt li Fig. 2 hija LED. Façli naraw id-differenza fil-mod kif inhuma ma dumin! Fig. 1: INCANDESCENT mini bulb Bil-mod il-mod il-bozoz qed jinqatg u u flokhom de lin b mod mg a el l-leds. Dawn mhux biss g andhom Fig. 2: LED diode forma differenti, imma l-mod li bih jintuωaw huwa wkoll partikolari. Billi huma ta volta baxx normalment 3.5 Volt, ikollna bωonn transformer, jew a jar driver li jniωωel il-vulta tal- Enemalta minn 240 Volt g al 3.5 Volt. Dan iddriver jibdel il-kurrent minn AC, dak li nuωaw fid-djar tag na, g al DC li insibuh fil-batteriji. L-LED ma ta dimx fuq kurrent AC! EΩempju ta transformer DC huwa ç-charger tal-mobile li wkoll jista jintuωa biex jit addmu l-leds, li g andhom partikolarita o ra. Waqt li bozza tradizzjonali m g andhiex Positive (+) u Negative (-), l-led g andha u ma jistg ux jinqalbu. Fig 2 turi kif wie ed jag raf il-(+) u 5
l-(-). Il-(+) Positive hija itwal min-(-) Negative. Id-driver jew DC transformer ukoll ikollu l-positive u Negative. Dawn jew ikunu immarkati fuq il-kaxxa jew jing arfu mill-kulur tal-wires, normalment A mar (Positive) u Iswed (Negative). Jekk dawn jinqalbu l-led ma ta dimx. Problema o ra Ωg ira hija li mhux dejjem insibu driver li jag ti 3.5 Volt U allura jkollna bωonn l-g ajnuna ta reωistenza biex i ib il-vulta viçin dak li jkollna bωonn. Din ti i ssaldjata mas-sieq il-qasira (-) tal-led. Fig 3 turi kif din ir-reωistenza ti i wωata. Flok driver ser nuωaw batterija ta 9V li tag mel l-istess xog ol b al driver jew transformer DC. Ejja nispjegawha ftit! Jekk a na nag tu l-vulta kollu tal-batterija fuq l-led, din tag ti dawl qawwi imma g al ftit in! It-terminals tal-led jis nu afna u jin arqu. Mela g andna bωonn ta reωistenza biex tixrob il-vulta Ωejjed li ej mill-batterija. Jekk l-led hija 3.5V, mela g andna 5.5V Ωejda. BiΩ-Ωieda tar-reωistenza kif muri hawnhekk, ikollna bilanç bejn dak li iere mill-batterija u dak li qed ji i uωat. B dan il-mod l-led qed tie u dak biss li g andha bωonn u allura ser ittina servizz tajjeb u fit-tul. Dan g aliex, LED, jekk tintuωa tajjeb, g andha ajja afna itwal minn bozza tradizzjonali. Fattur ie or importanti hu li meta LED tintuωa kif spjegajna, din ma tis onx u g alhekk ir-riskju li ddewbilna l-jablo jew anke ta arqu ji i eliminat. Tajjeb ninnutaw ukoll li billi l-leds ftit li xejn ja lu kurrent (inqas minn 0.03 amp), il-konsum fuq il-batterija huwa minimu... dan ifisser li l-batterija ser iddum ranet twal biex tin ela... anke jekk tit alla mixg ula kontinwament. G al min forsi jaqta qalbu biex jissaldja wires ma xulxin, tajjeb ng idu li llum insibu LED li di a jkollhom reωistenza imwa la mag hom. Dawn jissej u prewired LEDs u kull ma jkollok bωonn hu li ΩΩidilhom biççtejn wire. Fl-a arnett, nota Ωg ira dwar it-tip ta dawl li jo ro mill-led. Óafna drabi, l-kulur abjad, g alkemm ikun dawl sabi ikun qawwi wisq g all-presepju insej ulu dawl a rax jew kiesa. Dan irridu nevitawh! Meta nixtru LEDs bojod ikun ferm a jar jekk nitolbu l-kulur warm white. Dan ikun jag ti kemxejn fl-isfar u l-effett tieg u ikun afna a jar f kull parti tal-presepju. Nittama li dawn il-ftit punti ser jiswew ta g ajnuna g alikom. Bl-uΩu tal-leds mhux biss ikollna presepji sbie, imma wkoll presepji safe u ekonomiçi. Awguri lil kul add. minn Charles A. Bellia 6
Laqg a ta kulturi Ewropej f Malta L-ewwel sieb dwar din il-laqg a kien li fl-okkaωjoni tal-valletta 2018, meta l-belt tag na tilbes il-libsa tal-kapitali Ewropeja tal-kultura, l-g aqda tag na ttella wirja ta presepji minn pajjiωi Ewropej f Malta. Bil-mod il-mod dan il- sieb rabba l-eg ruq u sar ideja iktar ambizzjuωa. Kompla jissa a meta il-president tal-un. Foe.Prae., is-sur Johann Dendorfer, offra l-appo tieg u biex l-g aqda tag na tlaqqa f Malta l-ewwel Konvenju ta Óbieb tal-presepju mill-ewropa. Minkejja li konna g adna fil-bidu tal-2016, beda x-xog ol biex jitfassal programm ta attivitajiet ma suba biex jattiraw il-parteçipazzjoni ta barranin. L-iskop wara dan l-avveniment sar wie ed çar dak li npo u l-g aqda Óbieb tal-presepju Malta fuq livell Ewropew fil-waqt li no olqu f Malta, niçça ta turiωmu speçjalizzat fi Ωmien il-milied. Konna nafu li biex nil qu l-iskopijiet tag na ridna na dmu bilg aqal jekk mhux ukoll b mod professjonali. G alhekk bdejna l-kuntatti tag na ma entitajiet lokali li setg u jkunu ta g ajnuna f dan il-pro ett. Mhux dejjem infet ulna l-bibien bera ; kultant kellna nduru l-kantuniera u nid lu mill-bieb tal- enb, imma xorta ri na sodisfatti. G adna ma wasalniex fil-final... fadlilna ftit x naqdfu mhux aωin, imma bil-paçenzja u determinazzjoni resqin lejn pro ett li ser jag ti spinta qawwija lill-g aqda tag na. G all- abta ta nofs Ottubru ta din is-sena, Óbieb tal-presepju minn diversi pajjiωi tad-dinja ser isiru jafu b dan il-konvenju f Malta. Dan g aliex, dan l-avveniment ser jit abbar b mod uffiççjali waqt il-kungress Mondjali tal-presepju li ser isir f Bergamo, l-italja. Minn hemm nibdew it-triq biex nippreparaw dak kollu me tie g as-suççess mixtieq. Fejn ser ikunu l-membri tag na? Hija a a çerta li l-kunsill mhux ser ikun kapaçi jla aq max-xog ol kollu wa du u l-g ajnuna ser tkun me tie a. Fil-waqt li çertu xog ol ser ikollu jsir minn entitajiet barra l-g aqda, g all-preparazzjoni u tmexxija ta numru ta attivitajiet ser ikun hemm bωonn ta numru ta membri li jiffurmaw sotto kumitati b responsabiltajiet diversi fl-organizzazjoni. Fi ftit Ωmien ie or ser jibdew il-laqg at g al dawn is-sotto kumitati; g alhekk in e u lil dawk li jixtiequ jkunu parti minn dan il-pro ett presti juω, biex jikkuntattjaw immedjatament lis- Segretarju permezz ta ittra jew email biex jitniωωlu f lista apposta. Meta jasal il-waqt dawn jissej u g all-laqg a u jkunu organizzati fi gruppi skond il-bωonn. Minn issa ng idulkom grazzi tal-interess u g ajnuna tag kom 7
X ji ri f Assisi fiω-ωmien il-milied? F Diçembru, l-bliet ta Umbria jinbidlu f kuluri u dwal li b alhom ftit tara f postijiet o ra. F postijiet b al Assisi u Spello, kif ji u armati g all-milied, tist ajjilhom partijiet mixxena tal-presepju. G al min ikun f Assisi fi Ωmien il- Milied, jara dawk il- wienet sbie u mωejnin g all- festa kbira tat-twelid tal-bambin Ìesu. G alina l-isba Ωmien tas-sena. Min jaf Assisi u l-in awi ta madwarha, jaf kemm ji u mtella attivitajiet natalizie. Fil-belt ta San Fran isk, li oloq il-manifestazzjoni tal-presepju, n-nies tallokal jag mlu re-enactment tal-mument ma iku ta Greccio, billi jie du sehem u jintrepretaw dak il-mument tant sabi. It-toroq taç-çentru tal-belt, kif ukoll filvilla i tal- madwar, f kull tieqa jew niçça jkun hemm xi presepju. Dawn il-presepji li jkun g all- wiri, jie du sehem f kompetizzjoni li ti i organizzata mill-kunsill tal-lokal. 8 Ûgur li wie ed ma g andux jitlef l-esibizzjoni ta presepji minn madwar id-dinja fiddar tal-porziuncola ta Santa Maria degli Angeli f Assisi. Dawn il-presepji, li ew min madwar id-dinja kollha, kienu mog tija lill-patrijiet ma tul is-snin. Fi Ωmien tal-milied l-a jar presepji, jitpo ew g all-wiri filpassa ta Rose Garden u fil-kjostru tal-monasteru.
Sorpriza o ra hija l-presepju monumentali fil-passa tal- Basilika ta San Fran isk, li huwa mag mul minn figuri tat-terracotta, kbar daqs bniedem, is-si ra tal- Milied fid-da la tal-baωilika Minuri. Tajjeb li wie ed jiftakar li f Assisi u n awi ta madwar ikun hemm attivitajiet tradizzjonali b al presepju tas-sacred Hovel kif ukoll l-inωul tal-befana minn fuq il-bejt tal-knisja ta Rivotorto. Fuq kollox, wie ed ma jistax jitlef il-famuωi Christmas markets li jkunu miftu a mill-4 sat- 8 ta Diçembru fil-piazza del Comune u Piazza Santa Chiara. Fl-a ar u mhux l-inqas, il-presepju Óaj li ji i mtella mir-residenti ta Assisi, qalb il-kampanja ma ika ta dawk id-djar u kastelli medjovali. L-Editur u l-board Editorjali, Flimkien mal-president u l-kumitat tal-g aqda Óbieb tal-presepju-malta, jag tu l-isba xewqat g al Milied mimli hena ta Ìesu Bambin u Sena Ìdida mimlija riωq u barka tas-sema F dawn il- ranet ta fer Ma nisewx niftakru f utna tal-kumitat, membri qrabat u bieb tag na li allew din id-dinja biex jiççelebraw it-twelid tal-bambin fil-prezenza tieg u fil- enna. Ag tihom o Mulej il-mistrie ta dejjem, id-dawl ta dejjem jiddi fuqhom. Jistir u fil-paçi, Hekk ikun 9
Kelba Abbandunata Sonia issa kellha g axar snin u kienet taf tmur l-iskola we idha. Kienet tifla bilg aqal u ommha, Sandra, tg idx kemm kellha bokka biha. L-hena tag ha kienet li tfa arha man-nies sa ansitra meta tkun g and tal-merça. Kienet l-g axqa tag ha. Imma x-xitan m g andux alib kif jg idu tant sewwa l-antiki. Mara li bintha xejn ma kienet bil-g aqal bdiet tg ir sewwa g al Sonia u anke g al ommha. Xtaqet ma nafx x tag ti biex t assrilha l-fama tajba. Din kienet Klara. Kien mielu qed joqrob il-milied imma dik is-sena donnu s-sajf ma riedx i allina bi kwietna. Darba Sonia kienet ejja lura mill-iskola. Damet ma waslet fit-triq li tag ti g ad-dar g ax kienet g addiet tixtri xi affarijiet g al ommha. F daqqa wa da fuq bankina we idha, f xemx taqli li kienet barra minn Ωmienha f dak ix-xahar tal-milied, rat kelba mitfuha fl-art tilg e kemm tifla. Kienet tidher mag kusa u niexfa g adma u ilda miskina. Sonia kkonfondiet x se taqbad tag mel. Il-kelba dehret marida u ma tifla x tiççaqlaq. Imbag ad imxiet bil-mod qribha lesta biex jekk il-kelba tag mel xi mossa li se tattakkaha titlaq ti ri. Imma dik il-povra lejqa ma fel itx tqum. B xorti tajba Sonia kien baqg alha ftit ilma fil-basket tal-iskola. Resqet eqreb u ferrg et ftit ilma f idha u ressqitha lejn alq il-kelba. Dik ar et ilsienha u lag qet l-ilma. Sonia tatha l-ilma kollu li kien baqa fil-flixkun. Imbag ad bdiet miexja lejn id-dar. Il-kelba li kienet sabet l-im abba bdiet timxi bla sa a wara Sonia sakemm waslu d-dar. Omm Sonia n asdet meta rat lil bintha bil-kelba mag ha. Ma damitx ma ndunat li Sonia kienet ennet g al dik il-kreatura msejkna. Da litha u adet siebha bilqalb. AvΩat l-g assa, biex jekk sidha kien qed ifittixha ji i g aliha. Óaditha wkoll g and Veterinarju. Tg idx kemm vitamini taha barra mediçini g al xi marda li laqqtet mit-triq. Klara, dik il-mara g ajjura, indunat b din il-kelba li kien hemm fid-dar ta Sonia. Óalliet ftit img at jg addu u marret l-g assa. Hemm ivvintat storja li Sandra kellha kelba li kienet g adma u ilda, li kienet iωωommha maqfula fuq il-bejt bil- u u bilg atx. Il-pulizija li kien hemm, a r-rapport u meta sie bu da al lura minn biçça xog ol barra, qabdu t-triq u r ewlha lejn id-dar ta Sandra. Fet et il-bieb Sonia u tg idx x qatg a adet meta rat iω-ωew pulizija quddiemha. Óar et Sandra u g alkemm in asdet ukoll Ωammet il-kalma u staqsiet x kien ara. Wie ed mill-pulizija qalilha li ried jara l-kelba li kellhom. Sandra asbet li sid Beauty kien tfaçça u ried jo odha. G ajtitilha u Beauty iet dejhom. G alkemm issa kienu g addew ftit xhur il-kelba ma kienx g adha iet f tag ha g al kollox. 10
Kien g adha rqiqa u tidher fra li. Malli raha hekk wie ed mill-pulizija, li kien i obb il-klieb u ma ja milx jara annimali ma qurin, tg idx kemm beda jg ajjat ma Sandra. AkkuΩaha li kienet ta qar lil dik l-imsejkna kelba. Ried jara kellhiex ilma, u ikel. Sandra ppruvat tfehemu l-istorja ta Beauty imma qisha qeg da tkellem ajt. Dak il-pulizija nzerta kien i obb l-annimali u li ara kien li t assarha afna lil Beauty. Fl-a ar g abbew il-kelba f vann u telqu biha. Sewwa Sonia u kemm Sandra ddispjaçihom afna. Imbag ad Sandra ftakret li meta Sonia kienet sabet lil Beauty hi kienet g amlet rapport l-g assa prova li Sonia veru kienet sabet il-kelba. Iddeçidiet li tmur l-g assa dak il- in stess biex ifittxu r-rapport l-antik. Qabel ar u mid-dar Sonia tablet l ommha biex flimkien imorru jitolbu quddiem il-presepju li kellhom fis-salott. Hekk g amlu. Sonia spjegat lill-bambin x kien ara u talbitu jg inha biex ma titlifx lil Beauty li issa kienet saret parti minn ajjitha u kienet t obbha afna. Dak il- in Sonia arset lejn il-bambin li kien hemm fil-maxtura u b al asset li kien fehemha u kien se jg inha. L-istorja spiççat b wiçç il- id g alihom, imma Klara qalg et çanfira kbira minn g and dawk il-pulizija. Meta re g u kellmuha bdiet t awwad fid-diskors u malajr indunaw li kienet gidbet. Imma Sandra u Sonia afrulha l- sara li riedet tag mlilhom. Sandra rra unat li l-bambin kien tahom grazzja kbira li Beauty baqg et g andhom. Xtaqu jag mlu bieb ma Klara u g alhekk stednuha tid ol tg id talba mag hom quddiem il-presepju. Óadu ftit te u pasta li kienet g amlet Sandra u kollox intesa G andek tg id il-presepju jag mel afna id u j ib paçi, serenita u armonija fid-dar!! Marianne Tabone www.presepjumalta.org Dan hu l-indirizz tal-website tag na! Id ol fih biex taqra dwar l-istorja tal-g aqda, il-presepju, kif ta dem il-presepju u xi aççessorji. Ûur l-albums tarritratti u edded il-memorja tal-wirjiet annwali. G addi l-indirizz lil bieb u qraba, speçjalment dawk imsefrin...ibqa Ωgur li japprezzaw. 11
L-istorja tfakkarna Il-priedka tal-milied tat-tifel, illum il- urnata saret sinonima mal-quddiesa ta nofs il-lejl, li ti i ççelebrata lejlet il-milied. Niftakar meta kont g adni tifel u xi darba kont nie u sehem fil-purçissjoni tal-bambin hawn fiω-ûurrieq. Kemm kont nistenna bil- erqa li xi darba jmissni jien biex nag mel dik l-imbierka priedka!! Niftakar li kien ikun fiha afna kliem bil-latin li mija fil-mija la t-tifel, la l- enituri u l-anqas l-udjenza ma kienu jifhmu x qed jing ad. Imma ta tifel li kont, b al tfal o ra dejjem kont nittama. A na s-subien, niftakarni nin abru fil-muωew g as-sebg a ta filg axija. Il-bniet ma niftakarx li kienu jie du sehem. Kull tifel kien ikollu xi xema, xi fanal ma dum minn missier it-tifel u b xema o fih. Konna nkunu mlefilfin sewwa fil- ersijiet biex nilqg u mill-bard u l-kes a. Kienet tkun atmosfera tal- enn. Kont tid ol fl-ispirtu tal-milied. Hekk kif is-superjur kien jippreparana tnejn tnejn fit-triq, lesti biex tibda l-purçissjoni, ta tfal li konna, kul add kien jibda ji ieled biex kemm jista jkun ikun viçin dawk li jkunu jerfg u l-bambin. Min hu l-aqwa kien i awwel u dawk goffi u fuq tag hom dejjem kienu xxurtjati. Hekk kif tibda l-purçissjoni kien jibda l-kant talg anjiet tal-milied. Jien minn dejjem kont inkun emozzjonat, kemm meta kont inkun fer an u kemm meta kont inkun imdejjaq. Ma nafx g aliex hekk kif kienet tibda l-g anja Nini la tibkix iωjed, tant kont nemozzjona ru i li kienet titlag li g oqla fi griωmejja u ma kontx inkun nista nlissen nota wa da. Biex tag qad kienu ukoll jo or uli xi demg at. Hekk hija l- ajja!! It-tfal, bil-fanali mixg ulin u l-kant lejju tag hom jimlew bil-fer li dawk kollha li jkunu preωenti. Kont ta seb li qieg ed fil- enna. Dawk il-fanali kont tist ajjilhom l-istilel li fe ew fis-sema meta l-an li abbru l-paçi lir-rg ajja waqt li kienu jirg u l-mer liet tag hom. 12
Biex ma ntawwalx, ilmanifestazzjoni kienet tasal quddiem il-knisja ta San Ìakbu fi Triq il-kbira u hemm kienet tieqaf u jsiru ftit priedki Ωg ar minn tfal mag Ωulin di a mis-soçi tal-muωew. Bejn poeωija jew xi rakkonti kien isir il-kant. Povru jien kont ner a nemozzjona ru i u addio x- xewqa li nsemma l-vuçi tieg i. Wara ftit konna naslu l-knisja u hemm, wara li nag mlu l-prova g all- quddiesa ta nofs il-lejl, konna mmorru lura lejn id-dar. Niftakar li meta konna mmorru l-quddiesa ta nofs il-lejl, wara l-evan elu kien jo ro it-tifel li kien ser jag mel il-priedka, liebes ta abbati, bil-berettin fuq rasu qisu qassis Ωg ir u mieg u kien ikun hemm is-su eritur. Niftakar kienu jo or u dritt dritt g al fuq il-pulptu u wara li kienu jag mlulu banketta Ωg ira biex jkun jista jidher minn isfel, kien jibda jinse il-priedka fost it-tferfir tal-idejn hekk kif ikun ie mg allem. Wara li jispiçça, l-knisja kienet tinfaqa biççapçip u povru hu min ikun qieg ed fl-isba nag sa g ax iqum ma sud g ax ja seb li tkun waqg et l-istilla ta Betlem. Dan it-tifel kien jing ata Bambin sabi b ala premju ta l-isforz li jkun g amel biex iwassal il-messa ta Betlem. Darba, ta tifel kurjuω li kont, staqsejt lis-superjur meta bdiet issir il-priedka. Dan qalli: Id-drawwa li fil-milied issir il-priedka minn tifel fil-quddiesa ta nofs il-lejl da let f pajjiωna lejn l-a ar tas-seklu dsatax. Jing ad li l-ewwel priedka saret filknisja parrokjali ta Sant Andrija f Óal Luqa fil-milied tas-sena 1883. It-tifel li g amel din il-priedka kien Ìor Sapiano. Fil-Milied ta tliet snin wara, ÌuΩeppi Carabez g amel il-priedka tal-milied fil-knisja tal-furjana. Fl-1900 Ìanni Carabez g amel il-priedka fil-knejjes ta Santu Rokku u tal-vitorja fil-belt Valletta. G allbidu, din il-priedka kienet issir wara l-qari tal-evan elju b ala omelija, iωda llum issir qabel il-quddiesa. Biex ikompli, spiçça biex qalli, Frans, jekk trid li tag mel il-priedka tal-milied xi darba attendi regolari l-muωew G al xejn spjegajtlu li kien diffiçli li mmur g ax kelli l bog od. Na seb li f qalbu qal,... u daqshekk int l bog od li tag mel il-priedka Fil-fatt qatt ma g amiltha!! Frans Chircop 13
Ûew pitturi li hemm fi Giotto-Basilica Superiore u f Basilica Inferiore L-ewwel pittura li hemm fil-basilika Superjuri ta Greççio, impittra minn Giotto, te odna f lejlet il-milied tal- 1223, fi Greççio fejn g ex il-qaddis San Fran isk. Giotto ma pittirx ilprespju ambjentat f post naturali, kif kien jista ji i indikat fil-kitbiet li kien hemm. Minflok, hu g aωel li jpitter interpretazzjoni personali, u jambjentah fi struttura ta knisja, li afna jidentifikaw b ala s-santwarju tal-qabar Imqaddes. Fran isk, liebes ta djaknu, joqg od g arkubbtejh u f idejh iωomm lill-bambin Ìesu, imgeωwer fil- rieqi. Hemm ukoll baqra u mara, anki jekk f qisien pjuttost çkejkna, ma enb il-maxtura. It-tieni pittura fil-basilica Inferiore Din il-pittura kellha suççess kbir malartisti tal-umbria ta dak iω-ωmien u g aldaqstant irreplikawha f numri kbar. Il-persona i huma mpittrin bi sbu ija kbira u dan juri l-viωjoni dida fuq ir-riçerka tas-sbu ija fiωika. Marija, bilqieg da, toffri lil Ìesu Bambin lill- Ma i sabiex jadurawh. L-inçens hu mpo i ma enb it-tron u l-ewwel Ma i jag ti qima lil Ìesu Bambin billi jpo i idu fuq il-libsa tieg u biex juri l-gratitudni tieg u lejh. 14
colour L-G assiesa Mo bija... fil-knisja tan-nativita - Beltem! Il-Knisja tan-nativita, mibnija fuq dak li hu mag ruf b ala l-g ar li fih twieled Ìesù Bambin, inbniet fuq ordni tal-imperatur Kostantinu fis-sena 327 wara Kristu. Matul is-snin, din il-knisja spiççat fiç-çentru ta afna kontroversji u lied bejn id-diversi reli jonijiet li kienu jippretendu li g andhom id-dritt taddominanza f din il-knisja. RiΩultat ta dan, il-knisja iet im arrfa mis-samaritani fis-seklu sitta. L-Imperatur Ìustinjanu re a bena din ilknisja u fis-seklu tnax fuq struzzjonijiet tar-re Almariç I u l-imperatur Manuel Comnenus, li kien BiΩantin, din iet mog nija b muωajçi ma dumin minn ie, folji tad-deheb u fidda, madreperla u ebel ikkulurit. Ilfiguri f dawn il-kwadri juru lil Kristu, ommu Marija u San ÌuΩepp, kif ukoll it-tnax l-appostlu fost qaddisin u patrijarki o ra. IΩda dan kollu ma serviex biex tirrenja l-armonija, anke jekk il-pellegrina i lejn dan il-maqdes kienu numeruωi afna. Il-kontroversji mhux talli ma naqsux, imma Ωdiedu u afna drabi saru wkoll element ta lied u gwerer. Dawn il-konflitti, mg ejjuna mill-elementi naturali fosthom l-ilma taxxita u theωωiω tal-art, olqu telqa u abbandun li g amlu sara kbira fl-istruttura tal-knisja. Il-bieb prinçipali ie imbarrat bil- ebel sakemm sar daqsxejn ta da la madwar metru u nofs g oli biex ma j allux ellieda fuq iω-ωwiemel jibqg u de lin. It-tmermir tal-knisja tan-nativita, meqjusa wkoll b ala l-ewwel tempju Kristjan fit- Testment il-ìdid, tant kiber li l-knisja bdiet titqies b ala perikoluωa g all-viωitaturi. Dan wassal biex fl-2012 il-unesço tiddikjara din il-knisja b ala wirt dinji filperiklu li ji arraf. Il-President Palestinjan Mahmoud Abbas insista mal-patrijarki tal-knisja biex iwarrbu fil- enb id-differenzi ta bejniethom u jibdew ir-restawr minnufih. 15
colour Fl-2013, id-ditta ta restawr S.p.A. Piaçenti mill-italja, ing atat l-inkarigu biex tirrestawra l-knisja. Beda x-xog ol fuq is-saqaf, mag mul mill-injam. L-elementi tan-natura, terremoti u bombi tal-gwerra kienu g amlu erba minn dan is-saqaf tant li l-ammont ta ilma li kien jid ol minnu meta tag mel ix-xita ikkawωa sarat anke fil-moωajçi li semmejna qabel. Óafna mill-injam kellu jinbidel; ma kienetx biçça xog ol façli biex jinstab il-materjal me tie, iωda finalment l-ewwel pass tlesta. Kien imiss li jinkixfu u jitnaddfu l-mosajçi li kien g ad fadal. Aktar minn sittin fil-mija ta dawn il-panelli biωantini inqerdu maω-ωmien. Dak li kien fadal inkixef u tnaddaf biex juri l-wirt imprezzabbli li kien hemm mo bi ta t it-trab, nugrufun u kisi bil- ir li sar Ωmien ilu. Waqt dan il-proçess inkixfu l-firem ta min adem dawn l-opri hekk sbie. Dawn kienu juru isem bil- Latin...Basilius. Bil-mod il-mod, u wara sieg at twal ta xog ol paçenzjuω, dawn il-muωajçi, anke jekk b afna sarat irreparabbli, re g u taw il- ajja lil din il-knisja, monument tal-ewwel snin tal-kristjaneωmu. Fost il-panelli li inkixfu jew tnaddfu, kien hemm sitt figuri ta an li twal madwar Ωew metri u nofs il-wie ed. G alkemm anke dawn kienu arrbu xi sarat, l-an li ew imlaqqma l-g assiesa Mo bija li tpo ew hemm biex jindukraw il-post fejn twieled il-messija. Meta tfaççaw l-ewwel sinjali ta muωajk daqshekk elaborat, Giannmarco Piacenti, il-kap eωekuttiv ta Piacenti S.p.A. qal li dawn il-muωajçi kienu jixb u afna lil xog ol simili fi Sqallija, Firenze u Ravenna. Huwa qal, G al dan ix-xog ol g andna bωonn idejn esperti u dedikati. L-abilita ta dawn l-idejn bdew jikxfu opri li kienu saru kwaωi elf sena ilu. Fost ir-restawraturi kien hemm tfajla ta 28 sena mit- Toscana Silvia Starinieri. B ala technician esperta fuq ir-restawr, xog ol Silvia kien li tifli sew il-kisi li kien hemm mal- itan biex tidentifika dawk il-postijiet li setg u kienu qed ja bu partijiet tal-muωajk. Waqt li 16
kienet qed tag mel dan ix-xog ol bi strument apposta, mag ruf b ala demographic camera, hija ndunat li f post partikulari il- ibs kien maqtug mill- ajt. Meta beda x-xog ol metikoluω ta brix, tfaçça dak li deher forma ta wiçç. Kien mument ie or ta emozzjoni kbira, qalet Silvia Starinieri, iktar u iktar meta ftit wara bdiet tinkixef dijadema kulur id-deheb. Kien innotat li l-muωajk kien g adu fi stat tajjeb afna u deher li l-figura kienet s ie a. Wara ranet twal ta tindif bir-reqqa, inkixfet figura ta An lu ie or li ma kienet arrbet ebda sara. Kien is-seba G assies Mo bi li g al snin twal kien jindokra l-grotta ta Betlem. Hemm xog ol ta muωajk ie or li jrid jinkixef. Dan jinsab mg otti bil-paviment eωistenti, li parti minnu inkixfet biex deheret parti minn din l-opra li tixraq lil dan il-wirt mhux biss monumentali imma wkoll reli juω. G ad fadal xog ol xi jsir, iωda llum wie ed jista jie u nifs u jg id li fl-a ar, ir-ra uni reb et u dan il- ojjell li jirrapreωenta l-bidu tal-kristjaneωmu, ie salvat mir-rovina li kien riesaq lejha. Me ud minn artiklu fuq id-daily Mail miktub minn Anne Marie O Connor TABLE SHOW Fis-Sala San Fran isk, Valletta Nhar l-erbg a 12 ta Ottubru, 2016 mill-5.30 p.m. Ikun hemm wiri u informazzjoni dwar * Aççessorji g al-presepju * Pasturi free hand u bil-forom * Dwal fil-presepju u l-uωu tal-leds * Kif nevitaw il-periklu fil-presepju! * Bejg ta aççessorji u pasturi. * Filmati informattivi dwar il-bini tal-presepju 17
PoeΩija Jien twelidt g eri -biex int titg allem tinωa mill-egoiωmu tieg ek. Jien twelidt fqir -biex lili tqisni b ala l-uniku g an tieg ek Jien twelidt f maxtura -biex int titg allem tqaddes kull ambjent fejn tg ix. Jien twelidt dg ajjef -biex int ma tibωax minni. Jien twelidt bl-im abba -biex int ma tiddubitax minn im abbti. Jien twelidt bil-lejl -biex int temmen li jien indawlek fid-dlam ta ajtek. Jien twelidt bniedem -biex int issir alla Jien twelidt persegwitat -biex int taççetta kull diffikulta Jien twelidt fis-sempliçita -biex titg allem ma tkunx bniedem kumplikat Jien twelidt fil- ajja tieg ek -biex inwassal lil kul add lejn Dar Missieri. Lambert Noben mill ktejjeb Jesus Emanuel 18
Wirja fis-sala San Fran isk 2016 9 ta Diçembru - 31 ta Diçembru 2016 Regoli g all-parteçipazzjoni 1. Kull membru tal-g aqda li jkollu l-miωata tal-2016 im allsa jista jie u sehem fil-wirja billi jimla l-formola li tinsab f dan il-fuljett u jibg atha lis-segretarju flimkien ma 8 bolli ta Malta mhux uωati ta 26ç l-wa da. 2. Kull parteçipant jista jippreωenta sa Ωew presepji; iωda l-kumitat ikollu dritt li jirrifjuta xi presepji min abba nuqqas ta spazju, livell ta xog ol baxx jew xi ra uni o ra valida. 3. Presepji li jkunu dehru f xi wirjiet o ra jistg u ma ji ux aççettati g all-wirja. 4. Il-qisien tal-presepji m g andhomx jaqbωu is-60çm faççata u 50çm fond. Presepji li jkunu ikbar, iωda ma jaqbωux il-100çm wisa u 60çm fond ji u aççettati sakemm l-ispazju barra l-vetrini jippermetti. 5. It-tqassim tal-presepji fis-swali tal-wirja jsir mill-kumitat u add ma jista jirriserva postijiet. 6. Il-presepji ji u esibiti g ar-riskju tal-proprjetarji tag hom. G alhekk il-preωenza tal-esibituri waqt il-wirja hija importanti. 7. Presepji li jkollhom dwal o fihom, irid ikollhom biçça twin sheeted flex ta mhux inqas minn tliet metri kif ukoll fused plug 13 amp. Óadd ma jkun permess li jikkonnettja l-presepju tieg u mas-sistema tal-elettriku ming ajr il-permess tal-kumitat. 8. Il-Kumitat ma jkunx responsabbli g al xi sarat li jistg u jsiru lil xi presepji min abba li l-vulta tal- bozoz, transformers jew muturi ma jkunux jaqblu ma dak tal-enemalta - 240Volt. Presepji li jkun fihom l-ilma ma jitpo ewx fil-vetrini. 9. Presepji li, skond il-kumitat, jistg u jkunu ta riskju min abba xog ol tal-elettriku aωin, ma ji ux aççettati. 10. Il-presepji g andhom jitwasslu mill-proprjetarji tag hom fis-sala San Fran isk bejn il-óadd 20 ta Novembru u s-27 ta Novembru 2016 f dawn il- inijiet: mit-tnejn sal Ìimg a bejn il-5.00 u 7.15p.m. Is-Sibt u Óadd bejn id-9.00 a.m. u 12.00 (nofsinhar). 11. Kull membru li japplika biex jesibixxi presepju/i fil-wirja jrid jimpenja ru u li jattendi fis-sala waqt il-wirja g al ta l-inqas tliet nofs ta nhari. Kull parteçipant hu mitlub li jimmarka 6 nofs ta nhari fuq il-formola tal-applikazzjoni. Il-Kunsill jag Ωel tlieta minn dawn skond il- tie a. 19
12. Waqt li l-presepji fil-wirja jibqg u proprjeta tal-esibitur; ritratti u/ jew videos tal-istess presepji me uda mill-kumitat ikunu proprjeta esklussiva tal-g aqda Óbieb tal-presepju (Malta) u l-kumitat ikollu d-dritt ming ajr ebda obbligu li juωahom f pubblikazzjonijiet, urnali, DVD s u websites. 13. Bejg jew negozjar ta bejg ta presepji jew partijiet minnhom ma jkunx permess fis-swali tal-wirja. Membru li jikser dan ir-regolament jista jitkeçça mill-g aqda. 14. Il-presepji ma jistg ux jittie du mis-sala waqt il-wirja, iωda jridu jibqg u esibiti sas-sibt 31 ta Diçembru, 2016 f nofs inhar. 15. Il-presepji jistg u jin abru nhar it-tnejn 2 ta Jannar, 2017 bejn it- 8.30 a.m. u s-7.00 p.m. Min ma ji borx il-presepju tieg u dakinhar, ikun irid jag mel appuntament mal-kumitat biex ikun jista ji bru. Min ikun jixtieq jie u l-presepju tieg u nhar is-sibt 31 ta Diçembru, 2016 wara li tag laq il-wirja, g andu javωa lil xi membru tal-kumitat qabel din id-data. 16. L-applikazzjonijiet jag lqu nhar l-erbg a 16 ta Novembru, 2016. ÌURNATA GÓAWDEX mal-góaqda ÓBIEB TAL-PRESEPJU Malta InΩuru l-wirja tal-g aqda Óbieb tal-presepju G awdex u presepji o ra ta dilettanti G awdxin. Qabel nirritornaw lura Malta, inωuru Betlehem f G ajnsielem. F nofsinhar nieqfu Marsalforn g all-ikel. Nitilqu mill-furjana ( dejn Kristu Re) fis-7.15 Ni u lura mal-vapur tal-5.15 p.m. Prezz barra l-vapur: Kbar 23 Tfal (sa 11-il sena) 16 Jintalab depoωitu g al kull persuna. Booking waqt il-wirja fis-sala S. Fran isk. Aktar informazzjoni: Tel: 9940 6645 jew e-mail: charbel@onvol.nt 20
GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - Malta WIRJA SALA SAN FRANÌISK 2016 Applikazzjoni Isem u Kunjom:... Nru ID... Indirizz:........ Tel No / Mob: e-mail:......... Dettalji dwar il-presepju: Qisien: Faççata çm Fond çm G oli çm Materjal Immarka hawn ta t il- ranet (6) li fihom int tista tattendi fis-sala San Fran isk waqt il-wirja 2016. Il-Kunsill jag Ωel biss TLIETA minn dawn. Ara Regolament Nru: 11 A.M. 9.30am sa 12.30pm ÓADD TNEJN TLIETA ERBGÓA ÓAMIS ÌIMGÓA SIBT 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 P.M. 4.00pm sas- 7.00pm ÓADD TNEJN TLIETA ERBGÓA ÓAMIS ÌIMGÓA SIBT 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 N.B. F dawn il- ranet il-wirja tkun mag luqa. Data... Firma... *** Tfal ta t l-14 -il sena m humiex obbligati jattendu mal-wirja. *** 21
30 Anniversarju Kalendarju ta Attivitajiet B al ma tkellimna f ar iet o ra tal-fuljett, din is-sena l-g aqda tiççelebra 30 sena mit-twelid tag ha! Tletin sena li matulhom Kumitati u membri admu biex il-presepju jer a jie u postu fiç-çentru tal-milied Malti. Bis-sa a tal-g aqda u dawk li emmnu fiha, l-presepju Malti mhux biss re a a l- ajja f pajjiωna, imma mar ukoll barra minn xtutna fejn t allat ma kulturi o rajn u kien apprezzat minn Óbieb tal-presepju barranin. L-istorja ta suççessi li kellna anke fil-qasam Ewropew ippubblikajniha fil- ar a ta Jannar 2016 tal-fuljett tag na u g alhekk m hemmx lok li nirrepetuha. IΩda anniversarju ta 30 sena ma jiqafx bil-pubblikazzjoni ta storja, imma jibda b numru ta attivitajiet li jfakkru avveniment sabi. Huwa g alhekk li l-kunsill Amministrattiv tal-g aqda aseb biex ifassal programm g al dan l-iskop. Ftit attivitajiet li jkomplu jg ollu ie l-g aqda Óbieb tal-presepju Malta. OkkaΩjonijiet li fihom il-presepju ser ikun prominenti. Óudu nota ta dawn l-attivitajiet u attendu g alihom. IlpreΩenza tag kom tkompli t e e it-tradizzjoni li l-milied Malti jkun iççelebrat madwar il-presepju! 7 ta Ottubru, 2016 Ikla tal-anniversarju Ara avviω f pa na o ra. 12 ta Ottubru, 2016 TABLE SHOW fis-sala San Fran isk, Valletta 19 ta Ottubru, 2016 Jibda l-armar tas-sala San Fran isk g all-wirja 11 ta Novembru, 2016 Seminar dwar il-presepju fil-mosta 20 ta Novembru, 2016 Jibdew jintlaqg u l-presepji g all-wirja 2016 9 ta Diçembru, 2016 FTUÓ TAL-WIRJA ANNWALI 10 ta Diçembru, 2016 Kunçert fil-knisja ta San Fran isk 26 ta Diçembru, 2016 Ìurnata G awdex Bookings mill-wirja 28 ta Diçembru, 2016 Dawra ma presepji f Malta 31 ta Diçembru, 2016 L-AÓÓAR JUM tal-wirja fis-sala S. Fran isk. 7 ta Jannar, 2017 Serata ta Eg luq is-sena. 22
L-Img allmin tal-bambini Meta nsemmu l-bambini, hemm bωonn li qabel wie ed isemmi l-img allem u jsemmi l-materjali li bih ikun mag mul. Bambin tax-xema jista jsir bil-forma b riωultati tajbin, ie or tat-tafal jista jsir hekk ukoll. Tal-kartapesta wkoll jid ol ix-xog ol tal-forom. Illum issib forom tal-lastiku, li jimtlew bil- ibs u li r- riωultat a ari jkun mill-a jar. IΩda meta nitkellmu fuq l-injam, Bambin hekk, ikun sar minn skultur professjonali. Meta tara çerti Bambini jkollok tg id li kienu xog ol ta dilettanti. Bambini o ra b al ta Wistin, Buttigieg, Gerada u Milja tal-muωew u o rajn, kienu kollha xog ol tal-forom raffinat. Mill-ewwel tg id li kienu jafu ja dmu. Illum, meta wie ed iderri g ajnejh, jaf jg idlek mill-ewwel dan Bambin ta Buttigieg jew ta Wistin jew ta Gerada billi admu afna u mill-istess forom. Ix-xog ol fl-injam hu iωjed rari u dawk ta Farru ia u ta Marçjol jinqatg u g alihom. Tajjeb li nag tu ftit tag rif fuq xi mg allmin ta dawn il-bambini. Ìanni Gerada (1919-1964) Dan Ìanni Gerada kien soçju tal-muωew minn ÓaΩ-Zabbar. Óadem g al bosta snin fit-tarzna b ala addied u dejjem kellu xog ol goff filbaçiri. Tiskanta bl-idejn kbar u goffi li kellu, qishom pala tal-bajtar tax-xewk, b danakollu kien ja dem Bambini dawk tal-4çm u o rajn kbar daqs tarbija. Ìanni tg allem wa du jag mel il-bambini, u b al afna o rajn b alu, baqa mhux mag ruf. Il-forom kien jag milhom hu u adem minn qabel il-gwerra sal-1964. F ÓaΩ-Ûabbar Ìanni kien mag ruf b ala dak li g amel il-bambini u nafu li kien ibig xog olu fil- wienet tal-belt u kien ukoll jibg at barra minn Malta. IΩda nafu wkoll li kien jag mel afna xog ol b ala premjijiet tal-milied g at-tfal tal-muωew. Buttigieg ta Bambini Meta ssemmi lil Buttigieg ta Óal Lija tkun qed issemmi l-iωjed wie ed li adem minnhom wara l-gwerra. Tmur fejn tmur g andek tiltaqa ma Bambini tieg u u ma tistax tmur Ωmerç meta tara dik ir-ra iera tal-fildiferru, dak il-mant a mar, dik il-qalb tax-xema fuq sidru u fuq kollox dak il-lewn tal-karna jon roωa. Sirt naf 23
li kellu wie ed ji i minnu fir-rabat, li kien ja dimlu n-nag a u li kien i ib blokki ta xema mill-ìermanja, barra bωonnijijiet o ra b al g ajnejn tal- ie u x-xag ar artifiçjali. Illum Paul, wie ed mit-tfal tieg u, qed ikompli fejn alla missieru. ÌuΩeppi Caruana Dan kien mag ruf iωjed b ala Marçjol minn Bormla. It-TereΩjani f Bormla g andhom il- miel ta Bambin tal-injam, xog ol ta dan Marçjol. G al xi ra uni huwa juri ras ta wie ed mill-bambini tieg u qisha ta tifel kbir. Dun Belinn Dan il-qassis kien reli juω tal-mssp iωda wara sar saçerdot djoçesan. Dan adem bosta Bambini kbar u tara n-nag a kbar tieg u tiskanta kif kien jag milhom mimlijin u mhux vojta minn ewwa. Anton Farrugia Dan kien minn Óal G axaq. Kien jag mel u jsewwi afna Bambini. G al xi Ωmien kien membru fl-g aqda Óbieb tal-presepju-malta. Carmel Sammut Dan tista tg idlu li kulma jara b g ajnejh jag mluh idejh. Barra xog ol fl-injam u fl-induratura huwa ntefa b ru u u b ismu g ax-xog ol ta presepji u xog ol taxxema. Jag mel il- miel ta Bambini tax-xema, nag a u pasturi. Ir-Reverendu Charles Vella. Dan il-qassis huwa professjonist f dan il-qasam fejn tid ol kemm restawr ta opri sagra, kemm pitturi u o etti o ra. Dan il-qassis g andu xog ol speçjali ta Bambini u jispeçjalizza f dawk g amla ta trajbu. Dan Vella hu fi klassi g alih wa du g ax hu artist professjonali. Hekk tajna fuq fuq xi tag rif dwar l-artisti Maltin li admu u allewlna patrimonju ta Bambini ta kull kwalita, li meta t ares lejhom, tinduna kemm, o din il-biçça gωira, kellna talenti li illum jg a bu kemm lill-maltin kif ukoll lill-barranin. Joseph Muscat 24
colour Il-Kartolini tal-milied Illum saret façli li bniedem jid ol f anut u jixtri l-kartolini, biex jibg at xi awguri, speçjalment g all-milied. Anki l- wienet li jbig u b ir is, saru joffru afna pakketti, min bl-istampi differenti, minn dawk pagani, g all-o rajn bl-imma ini ta Ìesu tarbija. IΩda kif kien il-bidu tag hom? G alkemm in-naqqaxa flinjam kienu jipproduçu prints b temi reli juωi sa minn Ωminijiet Ewropej tan-nofs, l-ewwel kartolina kummerçjali g all-milied u l-ewwel tas-sena, kienet disinjata f Londra fl-1843. John Callcott Horsley (1817-1903) pittur narrattiv IngliΩ u Akkademiku, iddisinja l-ewwel kartolina g all-milied u l-ewwel tas-sena fuq talba tal- abib tieg u Sir Henry Cole, li kien l-ewwel direttur tal-muωew ta Victoria u Albert. Horsley ddisinja l-kartolina fl-1840, iωda dehret g all-bejg fl-1843, meta ar u elf minnha u kull wa da nbieg et g all- prezz ta ames çenteωmi!! Il-Kartolina ntlaqg et b kontroversja g ax kienet turi familja tg olli t-tazzi biex tiççelebra l-milied. Il-Puritani ça duha mill-ewwel. O rajn laqg uha bil-fer. B hekk, l-idea tal-kartolini tal-milied sabet art fertili u artisti o rajn malajr bdew ipin u l-istampi tag hom g all-kartolini. Kartolina partikulari li kienet popolari ferm, kienet iddisinjata fl-1849 mill-artist IngliΩ William Egley. Il-kartolini g ax-xewqat tajba ma kinux xi a a dida. Sa mil-litografija ta Aloys Senefeldet fl-1796, in-negozanti kienu jibag tu l-awguri tag hom g as-sena l-ìdida. IΩda dan ma kienx il-kaω fi Franza. Hemmhekk, il-françiωi ppreferew juωaw l-a ar kartolina. Father Christmas fuq il-kartolini L-ewwel kartolina prodotta fl-istati Uniti kienet dik mil-litografija ÌermaniΩa ta Louis Prang li emigra lejn New York g all- abta tal-1850. Prang kellu n-negozju 25
colour tieg u f Boston u dan fet u fl-1860. Fih beda jipproduçi l-ewwel kartolini bilkulur, b xeni ta le endi xitwin, kemm g all-milied kif ukoll g all-ewwel tas- Sena. Matul il-gwerra Çivili Amerikana, Abraham Lincoln talab lill-cartoonist politiku Thomas Nast, ipin i lil Santa Christmas (Santa Claus) mat-truppi ta l-unjoni, biex iqawwilhom il-moral. Nast kien l-ewwel bniedem li ntroduça lil Father Christmas b ilbies a mar tradizzjonali u b çinturin wiesg a tal- ilda. Illum il- urnata, l-kartolini saru industrija multi biljunarja u nsibhom g al kull okkaωjoni Attività 30 Anniversarju SEMINAR DWAR IL-PRESEPJU Fir-Razzett tal-markiω Mallia Tabone Triq Wied il-g asel Mosta. Il-Ìimg a 11 ta Novembru, 2016 PROGRAMM 6.00 p.m. Membri tal-g aqda juru kif jin adem il-presepju 7.00 p.m. Ftu tas-seminar Ta dita: Il-Presepju minn Betlem sa Greccio Kelliem: Sur Alex Powell 7.45 p.m. Il-Presepju Naplitan ori ini u sinjifikat Ta dita minn Rev. Edgar Vella Ikun hemm in g all-mistoqsijiet wara kull ta dita. 8.30 p.m. G eluq is-seminar u tazza nbid. Grazzi lill-g aqda Talent Mosti g all-g ajnuna. 26
Attivita 30 Anniversarju KUNÇERT ta MuΩika u Kant tal-milied bi stil Gospel fil-knisja ta San Fran isk, Triq ir-repubblika, Valletta bil-parteçipazzjoni ta JOY GOSPEL SINGERS Nhar il-ìimg a 16 ta Diçembru, 2016. Il-Kunçert jibda fis-7.30 p.m. Il-Quddiesa tal-5.15 p.m. tkun wa da ta Radd il-óajr. Grazzi lill-patri Gwardjan u Komunita Fran iskana Konv. li taw permess biex isir dan il-kunçert. Kul add huwa mistieden Il-MiΩata Óbieb, Qed joqrob tmien is-sena u mieg u Ω-Ωmien li fih irridu niftakru fiddmir tag na b ala membri tal-g aqda Óbieb tal-presepju - Malta... dak li in eddu s-s ubija tag na u n allsu l-miωata g as-sena 2017. Wie ed forsi jiddejjaq jirrepeti... imma l-fatti huma li fil-waqt li l-ispejjeω dejjem tilg in, l-g ajnuna minn barra qed titbieg ed. G alhekk il- 5 ta kull membru huma b al tazza ilma f urnata sajfija... tg inna biex nibqg u g addejjin bix-xog ol tag na. Grazzi bil-quddiem. 27
Tag rif fuq il-bolol tal-milied Sejrin nag tu arsa fuq fuq fejn g andhom x jaqsmu l-bolol tal-milied li l-pajjiωi tad-dinja ar u fis-sena 2000 g al Ωmien il-milied. Christmas Islands Fi Ωminijiet afna l-bog od, l-ewropej bdew ifittxu artijiet biex ikabbru l-imperu tag hom. Kien proprju l-kaptan William Mynors li kien ja dem mal-kumpanija Royal Mary ta English East India, li fil-25 ta Diçembru 1643, kien qed iba ar qrib gωira li add qatt ma kien semg a biha u qabad u taha l-isem ta Christmas Islands. Fil-5 ta Settembru, 2000 il-posta ta dan il-pajjiω ar et sett ta tliet bolol dedikati lill-milied. Is-su ett hu l-g anja IngliΩa We Three Kings. Id-disinji, li g andhom afna g asafar u pjanti tropikali, saru minn Bill Wood mill-belt ta Melbourne. Ilbolol kienu stampati mid-ditta Awstraljana ta SNP Ausprint. Il-bolol g andhom dawn il-valuri Ωew bolol ta 40ç u bolla ta 45ç. Malta Il-posta ta Malta ar et sett disinjat minn Ìor Mallia. Dan is-sett juri t-twelid ta Sidna Ìesu Kristu f ambjent Malti. Fid-disinji naraw iddrawwiet ta Ωmien il-milied li ejjin minn afna sorsi differenti; l-aktar dawk insara u dawk IngliΩi. Hemm si ra tal-milied, il-figura ta Father Christmas, ir-rigali, l-presepju, knisja b si ra tal-milied u Ωew gruppi ta familji. Id-disinji huma tipiçi ta Ìor Mallia. Min ma jafux lil Ìor Mallia? 28
L-Isvizzera. Dan il-pajjiω jo ro bolla wa da g al Ωmien il-milied u timbru u envelop speçjali mill-ferg a tal-posta ta Berna, l-belt kapitali mag rufa ukoll b ala Betlehem. Ta min jg id li Betlehem hi distrett ta Berna. Il-bolla turi an lu tal-karti li jiddendel mas-si ra tal-milied. L-an lu li naraw fuq il-bolla sar fil-belt ta Dresden. Il-bolla li g andha valur ta 90Rp, saret fuq disinn ta Bernadette Baltis miz-zumikon. Il-bolla ar et fil- 21 ta Novembru, 2000 u kienet stampata mid-ditta ta Helio Courvoisier SA ta Ka Chaux-de-Fonds. Kull sena l-posta tal-isvizzera to ro sett ta erba bolol li juri stejjer tat-tfal. Il-flus tas-surcharge imorru g all-g ajnuna ta g aqdiet taω-ωg aωag. Dawn il-bolol huma mag rufin b ala projuventute. L-ewwel bolla ta dan is-sett turi lil San Nikola u Father Christmas g addejjin mi budin minn Ωiemel. Il-bolla g andha valur ta 70 Rp + 35 Rp u ar et fil-21 ta Novembru, 2000. L-istampar tag ha sar mid-ditta Swiss post Stamp printers ta Berna u d-disinn tag ha me ud mill-ktieb tat-tfal Little Albert, xog ol tal-kittieb Albert Manser minn Appenzell. Min-na a l-o ra l-ferg a tal-posta ta Betlehem, f Berna qed to ro bejn l-14 sat-23 ta Diçembru, 200 envelopp speçjali li juri l-baqra u l- mara u stilla kbira flimkien mal-maxtura. L-istess disinn sar g al fuq it-timbru li hu speçjali wkoll. Issa dan it-timbru u envelop saru tradizzjoni tal-posta ta dan il-pajjiω. Bermuda Il-pajjiΩ ta Bermuda, biex ifakkar il-milied ukoll are sett ta Ωew bolol. Dawn g andhom isem ta Xewqat. Il-bolol ar u fis-26 ta Settembru, 2000. L-ewwel bolla kienet disinjata minn Meghon Jones, tfajjel ta 11 -il sena. Din turi Father Christmas b bozza li g andha s-saqajn u l-weraq. Din il-bolla g andha valur ta 30ç. It-tieni bolla, fuq disinn ta Garita Lodge li g andha 10 snin tiswa 45ç u turi si ra tal-milied u rigal kif ukoll kartolina bil-kliem Xewqat mill-bermuda. Hekk tajna daqqa t g ajn g al ftit mill-bolol li ar u çertu pajjiωi biex ifakkru l- rajja tal-milied. Donnu fis-sena 2000 kul add a spunt mill-ambjent u l-kulturi ta pajjiωhom. Min mhux mid la tal-bolol, ftit li xejn jaf li kwaωi il-pajjiωi kollha tad-dinja jo or u dawn il-bolol anke bi skop filantropiku. FiΩ-Ωminijiet tallum l-uωu tal-bolol naqas afna g ax l-era teknolo ika moderna issuperat l-uωu tag hom. J.C. Camilleri 29
L-Irwiegel... Il-Kalendarju tat-temp tal-bdiewa Il-kelma Irwiegel hija l-plural miksur tal-kelma Maltija riegla li ejja mill-kelma regola bit-taljan. Riegla-rwiegel mela tfisser tkejjel, tie u qies. Fil-kas tag na, tfisser tbassir tat-temp. Wie ed ikun jaf meta ejja x-xita fis-sajf u l-maltemp kbir fix- xitwa. Jitkejjel hekk. Bejn it-13 ta Diçembru u l-24 ta Diçembru hemm 12 -il urnata. Mela kienu jaraw x temp jag mel fl-ewwel urnata, 13 ta Diçembru, festa ta Santa Luçija. Jinnotaw kif kien it-temp filg odu kif bdiet l- urnata. Jekk ikun bnazzi jfisser li l-ewwel img a ta Jannar ser jag mel bnazzi. Wara jinnotaw kif ikun f nofs inhar. Jekk ikun maltemp, ifisser li t-tieni img a ta Jannar ser jag mel maltemp. L-istess kienu jag mlu fil-g axija fit-tard. B hekk ikollhom it-temp li jkun ser jag mel matul Jannar kollu. Kienu jkomplu l-g ada 14 ta Diçembru u skond it-temp ta dak inhar ikun it-temp ta Frar. Jibqg u sejrin hekk il- ranet ta wara sa l-24 u jkollhom ittemp tax-xhur kollha tas-sena, Rari kien ifallilhom. Illum il- urnata dawn l-irwiegel ma tantx g adhom jiffunzjonaw g ax it-temp inbidel afna. Bit-teknolo ija moderna u satelliti li hawn iduru madwar id-dinja biex jiprevedu it-temp, ukoll ifallu. Il-bniedem qered l-ambjent ta madwaru u qed inbatu l-konsegwenzi. Jekk tara madwar id-dinja lief g arar, maltempati kbar, klima s una u temperaturi jg olew, m a niex nisimg u. Meta ser nitg allmu?! 30
Ta min jinnothom 1. Kull Milied jitlob li jkun hemm xi film, panto jew ballet. Il-ballet The Nutcracker ji i esegwit kull sena, f afna pajjiωi, speçjalment fi Ωmien il- Milied. Il-muΩika ta dan il-ballet, miktuba minn Tchaikovsky, jisimha, The Nutcracker Suite 2. Il-mag ruf Christmas Club beda fl-1905. Kull ma kien dan il- Christmas Club, hu, li matul is-sena l-familji jiddepoωitaw xi a a Ωg ira tal-flus biex fi Ωmien il-milied ikun hemm flus biωωejjed biex jinxtraw ir-rigali g all-membri tal-familja, speçjalment g at-tfal. 3. Fl-Ingilterra, afna Ωmien ilu, l-ikla speçjali tal- Milied kienet ras ta anωir mixwija u fit-tisjir tag ha kienet tintuωa l-mustarda. Illum il- unata d-dundjan adlu postu. 4. Il-film White Christmas, li fih admu Bing Crosby u Danny Kaye, are fl-1954. Dan kien l-ewwel film ma dum bil-vista Vision. Il-melodija tattitlu tal-film White Christmas, kantata minn Bing Crosby, bieg et miljuni u miljuni ta kopji, anzi wa da mill-aktar diski li nbieg u. 5. Skont xi st arri li sar fl-ingilterra, sebg a minn kull g axart iklieb jirçievu rigal g all-milied. 6. Wara li kiteb Christmas Carol, Charles Dickens kiteb aktar novelli bbaωati fuq il-milied. Imma ma kisibx suççess daqs Christmas Carol 7. Fl-1836, f Alabama, l-amerika, il-milied ie rikonoxxut b ala festa pubblika. Kien afna snin wara, fl-1907, li dan sar ukoll rikonoxxut f Oklahoma. 8. Fl-Ukraina, l-festa tal-milied tista ti i ççelebrata f Ωew dati differenti; jew fil-25 ta Diçembru mill-insara, jew inkella fis-7 ta Jannar mill-ortodossi. 9. Fis-South Afrika, l-milied huwa vaganza sajfija. L-g ada, l-boxing Day hija festa wkoll. F dan il-jum jitqassmu ikel u wejje lill-familji fqar. 10. Fl-Ewropa, r-rigali tal-milied kienu jing ataw biss bejn is-sinjuri. Kien biss g al dawn l-a ar mija u amsin sena li n-nies komuni bdew jag tu r-rigali lil xulxin. 31
11. Jimmy Boyd kien g ad kellu biss 12 -il sena meta are id-diska I saw Mummy kissing Santa Claus. Din kienet telg et fil-quççata tal-pop Charts u fi Ωmien il-milied g adna nisimg uha tindaqq afna. 12. F afna pajjiωi juωaw si ar tal- Milied ta veru. Dan wassal, biex ma jkunx hemm skarsezzi aktar l quddiem, dawk li jbieg u dawn is-si ar, bdew i awlu tnejn jew tlett Ωerrieg at g al kull wa da li jaqtg u. 13. Id-ditta Hallmark ar et l-ewwel Christmas Cards fis-sena 1915, meta l-kumpanija kienet ilha 5 snin biss li twaqqfet. 14. Dejjem kont nisma li hawn Christmas Island wa da, iωda riçenti sibt li fil-fatt hawn tnejn. Wa da tinsab fl-oçean Paçifiku u l-o ra fl-oçean Indjan. Din ta l-a ar hi biss 52 mil kwadru. 15. Fl-Awstralja, fl-1937 ar et l-ewwel bolla tal-milied. Issa anke f Malta l-kollezzjonisti tal-bolli jkollhom xalata, g ax kull sena, il-posta ta Malta, to ro sett did tal-milied. Jessie Chircop Kun parti mill-fuljett... Ikkontribwixxi billi tibg at xi kitbiet, novelli qosra, poeωiji, eçç biex ji u ppubblikati fuq il-presepju. G andek xi idejat kif tag mel aççessorji? Trid tikkummenta dwar l-g aqda? Tiddejjaqx, iktbilna. Sa fejn ikun possibbli nilqg u is-su eriment tieg ek. Nota Ωg ira...kitbiet li jistg u jo olqu polemiki ma jkunux pubblikati. 32
Kraft g at-tfal Il-Milied ji i g al kul add speçjalment g at-tfal li jkunu g adhom ma bdewx jitfarfru. KwaΩi dan il-perjodu jkun Ωmien ta olm u imma inazzjonijiet. Tajjeb li ng idulkom kif tistg u tag mlu xi boroω ori inali g ar-rigali. Jekk tridu tkunu ftit ori inali tistg u tag mlu dawn il-boroω biex fihom tpo u r-rigali. G ar-reindeer ikollkom bωonn: BorΩa tal-karti Kolla Biççiet tal-kartonçin Lapes Imqass Pompoma ( ummiena tas-suf) Meta jkollkom kollox dejkom tibdew hekk: 1. Ag Ωlu d-daqs tal-borωa tal-karti li se tuωaw u fuq biçça kartonçina bajda pin u l-qrun taç-çerva skont il-qies tal-borωa. Wara qasqsuhom u pin uhom kannella skuri 2. Bil-lapes aqbdu xi platt u pin u nofs tond fit-tarf tal-borωa. Aqtg u u bilfdalijiet g aqqdu Ωew biççiet g all-widnejn forma ta demg a. 3. Itwu l-borωa kwaωi min-nofs. Mat-tinja wa lu l-qrun u l-widnejn. 4. Issa aqtg u biççtejn kartun tondi u pin uhom suwed. Wa lu fuq kull wa da biçça tonda bajda iωg ar u wa lu l-g ajnejn fuq it-tinja li tkunu g amiltu. Jekk tridu, tistg u ssibu tixtru g ajnejn li jiççaqalqu, sticker, li jag mlu elu afna. Wa lu l-pompoma fit-tarf u g andkom iç-çerva lesta. Tistg u tag mlu wkoll snowman jew si ra tal-milied. UΩaw il-fantasija... u taslu. 33
Ambaxxaturi li ew iωuru l-wirjiet tal-g aqda Óbieb tal-presepju - Malta matul dawn it-tletin Sena Il-presepju huwa eneru li sar mag ruf mad-dinja kollha, kemm qalb l-insara kif ukoll ma nies bi twemmin differenti minn tag na. A na, li nkunu nie du sieb ilwirja, li l-g aqda Óbieb tal-presepju-malta ttella fis-sala ta San Fran isk, il-belt Valletta, minn Ωmien g al Ωmien nie du xi sorpriωa. Darba niftakar li konna rçevejna telefonata minn g and l-ambaxxatriçi Amerikana fejn din riedet ti i ΩΩur ilwirja tag na. A na adna gost u niftakar iffissajna urnata u narawha ejja bl-land Rover kbira, waqfet f nofs it-triq u niωlet bilfamilja kollha tag ha. Wara li ntroduçejna lil xulxin, din bdiet il-mawra tag ha. Kif qalet hija stess assitha li kienet fil- enna. It-tfal ma ridux jitilqu. Naf li stqarret li qatt ma rat wirja ta Presepji hekk kbira. Ambaxxatur ie or li ie jωur il-wirja tag na kien dak ta l-awstralja. Dan ukoll kien mistag eb bis-sbu ija u l-atmosfera sabi a li kien hemm fis-sala. U stqarr li kellu bωonn li l-maltin li hemm jg ixu fl-awstralja jtellg u wirja b al din f artu biex irawmu fost l-awstraljani l-qima lejn il-presepju. Niftakar li xtaq li ntellg u wirja ta Presepji fl-awstralja. Din, kif stqarr hu stess, titlob afna finanzi. Biex tkompli tkabbar l-g arfien tax-xog ol tal-g aqda, kif jg id il-malti fuq tlieta toqg od il-borma, kienet iet iωωurna l-ambaxxatriçi Spanjola. Din niftakar kienet 34
xi ftit out spoken u kienet qaltilna li l-presepji fil-wirja kienu, skond kliemha, j abbtuha sew ma dawk Spanjoli. Kelma ib lil o ra u konna domna sag tejn nitkellmu fuq il-kulturi tal-presepji Spanjoli u dawk Maltin. Din ukoll donnha ma riditx titlaq. Ambaxxatriçi o ra li iet iωωur il-wirja ta l-g aqda Óbieb tal-presepju-malta, kienet dik tal-awstrija. Ftit snin qabel konna bg atna 25 Presepju l-awstrija u huma rreçiprokaw billi abu l-presepji tag hom g all-wirja tag na. L-Ambaxxatriçi Awstrijaka kienet fet et ilwirja hija stess. Dan juri l-impenn bla waqfien mill-kumitat biex il-presepju Malti jkun mag ruf malerbat irji at tad-dinja. Attivita 30 Anniversarju NIÇÇELEBRAW FLIMKIEN IKLA fil-melita Restaurant Balzan nhar il-ìimg a 7 ta Ottubru, 2016 fit-8.00 p.m. Menu: Starter: Main: Penne (or) Salad (or) Veg Soup Chicken Normande (or) Salmon Fillet in white wine (or) BBQ Ribs Dessert...Inbid/Minerali u Ilma Prezz: 23 G all-bookings çemplu 2143 6174 jew 9940 6645 35
Spiritwalità Il-Milied fil-katekiωmu Qabel sifirt l-awstralja fl-1995, rajt li jkolli l-katekizmu, li bil-malti are madwar l-1994. Ktieb o xon mielu u fih mijiet ta pa ni u afna noti li jg allmuna dwar x temmen il-knisja llum mibni fuq dak li rçeviet f elfen sena ta Storja. Mieg i g andi biss il-kopja bl-ingliω u g alhekk li qieg ed nikteb je tie jiftiehem f dan id-dawl. F dan il-katekiωmu nsibu t-tag lim nisrani mfisser fil-tul u bil- sieb li jibni Nsara maturi fil-fidi tag hom. Hemm taqsima mielha dwar Ìesù Kristu; arist ftit lejn il-kelma Milied u sibt dan li gej. Il-KatekiΩmu j ares lejn Il-Misteru tal-milied f artikli 525 u 526. Qabel inkompli nikteb, nixtieq in arsu lejn il-milied fil-gωejjer tag na. G andna n-novena tal-milied, l-quddies tal-milied (bil-quddiesa ta nofs il-lejl hi importanti afna), g andna l-litur ija bl-uffiççju tal-milied, (il-brevjar) u mbag ad, kull pajjiω g andu d-drawwiet tieg u. Il-presepju, tista tg id hu mifrux kullimkien, a na l-maltin g andna l- priedka tat-tifel (jew tat-tifla), l-purçissjoni bil-bambin fittoroq, l-imqaret, il- elu tal-milied, l-ikla tal-familja u r-rigali (li ssibhom kullimkien imqar fejn nies ma humiex Insara). Nixtieq li naraw x niççelebraw fil-milied mid-dawl ta dak li ta seb, temmen u tg id il-knisja. Miniex a nid ol f dettalji g ax mhux il- sieb tieg i; li nixtieq hu li nifhmu a jar iç-çelebrazzjonijiet tag na, minn fejn ejjin, u fid-dawl ta dak li tg id il-knisja biex niççelebrawh b mod nisrani. Il-KatekiΩmu jg id li Ìesù twieled o stalla sempliçi minn familja fqira; l-ewwel li rawh kienu r-rg ajja, nies li ma kinux meqjusin importanti mis-soçjeta ta dak iω-ωmien. Kienu nies baxxi. F dan il-faqar dehret il-glorja tas-smewwiet. G al dan il-lejl, il-knisja tg id li l-ver ni abet fid-dinja lid-dawl Etern u l-art offriet lil dak li ma nistg ux nil quh. Ifa ruh l-an li u r-rg ajja u l-ma i jimxu wara kewkba g ax twieled daqsxejn ta Tifel, Alla Etern. Wara din ir-riflessjoni, l-katekiωmu jωid li biex nid lu fis-saltna rridu nsiru tfal quddiem Alla, umli u çkejknin. Irridu nkunu ulied Alla u Mweldin minn Alla. Il-misteru tal-milied isib il-milja tieg u fina meta Kristu jissawwar fina. Il-knisja twasslilna riflessjoni li tag mel fl-uffiççju Divin jew kif nafuh bil-malti, l-brevjar. Hi bidla tal-g a eb li l-óallieq isir bniedem minn Ver ni u naqsmu fid-divinita ta Kristu li qasam mag na n-natura tag na ta bnedmin. 36
Il-KatekiΩmu jibni l- sieb u l-argumenti tieg u fuq il-bibbja, innijiet litur içi u kitbiet tal-qaddisin F din in-naqra, (madwar sbatax-il vers b kollox) il-katekizmu jibni t-tag lim tieg u madwar dawn is-siltiet tal-bibbja: i ares lejn Luqa 2:6-7 Ìara li meta kienu hemm, Marija g alqilha Ω-Ωmien li te les, u welldet l-ewwel Iben tag ha, fisqietu u medditu f maxtura, g ax ma kienx hemm post g alihom fil-lukanda. u Luqa 2:8-20 (l-istorja tar-rg ajja li dehrulhom l-an li, marru jaraw u jfa ru l Alla. Mattew 18:3-4 Tassew ng idilkom, li jekk intom ma ter g ux issiru b at-tfal iω-ωg ar, Ωgur li ma tid lux fis-saltna tas-smewwiet. U g alhekk l-akbar wie ed fis-saltna tas-smewwiet huwa dak li jçekken lilu nnifsu b al dan it-tfajjel Ωg ir. Ìwanni 3:7, la tistag ibx jekk jien g edtlek li je ti ilkom titwieldu mill- did. Ìwanni 1:13, li titwieldu mhux bid-demm, lanqas mill- ibda tal- isem, u anqas mir-rieda tal-bniedem, iωda minn Alla. Mattew 23:12 min jitg olla, jitbaxxa, u min jitbaxxa, jitg olla. u Galatin 4:19 Uliedi, g al darba o ra qieg ed in oss l-u ig tal- las sakemm Kristu jissawwar fikom. Nittama li dawn il-ftit sibijiet mill-katekiωmu jg inuna niççelebraw il-milied a jar u nifhmuh aktar. IL-MILIED IT-TAJJEB!! Father Frans Ferriggi minn l-awstralja GÓELUQ IS-SENA 2016 Nhar is-sibt 7 ta Jannar, 2017 ------------------------------------ Programm: 5.15 p.m. Quddiesa ta Ringrazzjament fil-knisja ta San Fran isk Triq ir-repubblika, Valletta. Wara jsir Riçeviment fis-sala S. Fran isk Triq Melita, Valletta Tqassim ta Çertifikati u Tokens. Biljetti mis-sala S. Fran isk waqt il-wirja 2016. Prezz: 2 l-kbar; Tfal ta t il-11 il-sena ma j allsux 37
Min kien Iben ÌuΩeppi u Marija Kien g alliem g aqli; g aωla, biex tifdi, tbierek, tferra, lil frustier fra li, ferut; u seddaq, sa a, serra. Kien essri emnut, eroj, biex kag bar kburi, kattiv, li baωωa, batta batut; u avωa ajjut, attiv. Kien rawwem renju, rebbie, biex salva, sabbar, saffa, lil abriek, utu, biebu; u tejjeb, tema, taffa. Kien lissen lingwa; li i, biex ja fer, jg ammed, jg aqqad, lil dubjuω, diviω, divers; u ribell raωωan, raqqad. Kien ma sub, mag Ωul, mixtieq, biex iben intens, intbag at, lil mara mg arrsa, mg ajta; u isem intqal imbag ad. Kien patrun prezzjuω, perfett, biex qaddes; qassam, qiesu, lil ensu, usti, wejdin; u nissel, nebba, niesu. Joseph Bonnici 21-08-2016 G andek email? Jekk trid infakkruk fl-attivitajiet li jkollna minn Ωmien g al Ωmien ibghatilna l-indirizz tal-email tieg ek. Tag na huwa: charbel@onvol.net 38
colour X pasturi tlifna mill-img oddi Sa amsin jew sittin sena ilu, wie ed kien jara filpresepju Malti s-serduk ukoll jekk xi ftit kbir. Dak kien i abbar jum did b alma bit-twelid ta Ìesù beda Ωmien did g addinja. Kien hemm ukoll in-nag a l-mitlufa li kont taraha f xi rokna jew f xi toqba tal-presepju; Ìesù ie fid-dinja biex ifittex in-nag a l-mitlufa jew il-midneb. Imdendla massaqaf tal-grotta kien ikun hemm amiema kbira taxxema li tfisser il- idma tal-ispirtu s-santu filmisteru tal-inkarnazzjoni. Kont tara wkoll ix-xbiha tal-missier Etern Alla taxxema jew tat-tafal, li forsi dda let fil-presepju Malti minn dak Sqalli. Hekk wie ed kien jara t-trinità fil-presepju Malti. L-an li kienu dawk tal-karti li jitwa lu max-xifer ta barra tal-grotta u rari tara xi wie ed tat-tafal. Dawn xi ritratti tal-palk u l-ie or mal-gwardjan il- did tas-sena l-o ra. 39
colour 40