Yn y Gwres a r Stêm Cartref pilipalod Sara adeinhir yw coedwigoedd glaw yr Amazon, ac maen nhw n hedfan hanner ffordd i fyny r canopi,

Size: px

Start display at page:

Download "Yn y Gwres a r Stêm Cartref pilipalod Sara adeinhir yw coedwigoedd glaw yr Amazon, ac maen nhw n hedfan hanner ffordd i fyny r canopi,"

Gregory McGee
5 years ago
Views:

Heliconius sara Mae gan bilipalod adeinhir ffordd wych o oroesi. Mae lliwiau eu cyrff a u hadenydd yn dynwared y pryfed gwenwynig sy n byw yn yr un coedwigoedd trofannol â nhw.

1 Heliconius sara Mae gan bilipalod adeinhir ffordd wych o oroesi. Mae lliwiau eu cyrff a u hadenydd yn dynwared y pryfed gwenwynig sy n byw yn yr un coedwigoedd trofannol â nhw. Er nad yw r pilipalod yn wenwynig dyw eu gelynion ddim yn gwybod hynny a chânt lonydd felly. Mae sawl rhywogaeth adeinhir ym Mhlas Pilipala, pob un â i liwiau arbennig yn efelychu pryfed penodol. Yn y Gwres a r Stêm Cartref pilipalod Sara adeinhir yw coedwigoedd glaw yr Amazon, ac maen nhw n hedfan hanner ffordd i fyny r canopi, ar ymylon y goedwig Longwings have a great survival technique. Their body and wing colours mimic those of poisonous bugs that live in their tropical forest habitat. The butterflies may not be poisonous but predators don t know that they leave them alone. We have several species of longwing in Plas Pilipala, each with their own distinctive mimicking colours. Hot and Steamy Sara longwings live halfway up the canopy and on the edges of the Amazon rainforest Matyas Rehak / Shutterstock.com

2 T eg edrych t uag adre Mae pob gloyn.. gwydr sydd yma n dychwelyd i r un brigyn bob nos Dychmygwch eich bod yn gwbl dryloyw oni fyddai hynny n hwyl? Mae gan y glöyn gwydr adenydd y gallwch edrych drwyddynt ac mae hynny n help i guddio oddi wrth elynion. Gan fod y pilipalod hyn yn teithio ar draws canolbarth America mae cuddliw yn bwysig er mwyn cadw n ddiogel. Yn adenydd y glöyn gwydr ceir meinwe nad yw n amsugno golau, a does ganddyn nhw ddim cen fel sydd gan bilipalod a gwyfynod eraill i roi lliw i r adenydd. Bahadir Yeniceri / Shutterstock.com Home Sweet Home Each of our glasswing butterflies returns to the same branch every night Can you imagine having a see-through body? What fun you d have. Glasswings have see-through wings which help them to hide from predators. This camouflage helps them to survive the long migrations they make across Central America. Their wings are made up of tissue which doesn t absorb light. Glasswings also lack tiny scales which give butterflies and moths their colour. Greta oto

Pan fydd y pilipala n gorffwys yng ngoedwigoedd glaw De America, mae brown yn guddliw ardderchog.

3 Er fod y morpho glas yn llachar ei liw, y golau sy n creu r glesni, achos does dim lliw glas yn yr haenau o gen yn ei adenydd. Edrychwch ar yr adenydd o onglau gwahanol i weld y lliwiau glas yn tywynnu. O dan yr adenydd mae n stori wahanol. Pan fydd y pilipala n gorffwys yng ngoedwigoedd glaw De America, mae brown yn guddliw ardderchog. The dazzling colour of blue morpho wings is a trick of light, created by layers of scales which don t have a blue pigment. Try and look at the wings from different angles and you ll see how the blue colours shimmer. Under the wing is very different. When the butterfly is resting, its brown colour provides good camouflage in the South American rainforests. Gadwch lony dd i f i Mae marciau tebyg i lygaid mawr ar yr ôl-adenydd yn codi ofn ar elynion ysglyfaethus Leav e Me Alone Large eye markings on the underwings scare off predators Morpho peleides Jag_cz / Ondrej Prosicky / Shutterstock.com

Cymerwch ofal mae r mormon yn hedfan yn isel. Yn y gwyllt, mae n haws iddo weld yn iawn trwy gadw n agos ar y ddaear. Mae n hoff o dir coediog, a hynny yn Pakistan a de-ddwyrain Asia hyd at Indonesia.

4 Cymerwch ofal mae r mormon yn hedfan yn isel. Yn y gwyllt, mae n haws iddo weld yn iawn trwy gadw n agos ar y ddaear. Mae n hoff o dir coediog, a hynny yn Pakistan a de-ddwyrain Asia hyd at Indonesia. Wrth baru mae gan bilipalod mormon ddefodau cymhleth iawn. Os gwelwch chi un gyryw ac un benyw yn cornio ei gilydd, un yn erbyn pen y llall, efallai mai dechrau paru y maen nhw. Watch out the mormon is one of the lowest flyers in Plas Pilipala. This makes it easier to see in the wild where it prefers lightly wooded country from Pakistan through south-east Asia down to Indonesia. Male and female mormons perform a complex courtship ritual which takes up to 20 minutes. So if you see them head butting each other, they may be getting ready to mate. Complicat ed Colours Judy Whitton / Shutterstock.com Lliw iau Amryw iol Mae amrywiaeth o liwiau ymhlith mormoniaid benyw ond mae pob gwryw yn edrych yr un fath Female mormons have different colour forms but males always look the same Papilio polytes

5 Gallwch feddwl am alaw r coed fel angylion bach Plas Pilipala. Maen nhw n hedfan yn araf ac yn osgeiddig ac yna, pan yn gorffwys, maen nhw n cadw r adenydd yn agored, yn wahanol i r rhan fwyaf o bilipalod sy n eu cau. Hyd yn oed wrth fwydo, bydd alaw r coed yn symud tipyn bach ar yr adenydd er mwyn creu awel yn y gwres. Does dim brys arnyn nhw oherwydd mae r patrwm ar eu hadenydd yn dweud wrth adar ysglyfaethus eu bod yn wenwynig. Ble yn y Byd Mae alaw r coed yn byw yng nghoedwigoedd trofannol trwchus Borneo a r Dwyrain Pell W here in t he World Tree nymphs live in the dense tropical forests of Borneo and the Far East Bildagentur Zoonar Gmbh / Shutterstock.com Tree nymphs are the cool dudes of Plas Pilipala. They fly slow and gracefully, and when resting, they outstretch their wings, rather than tucking them up like most other butterflies. Even when feeding, tree nymphs gently flutter their wings to keep themselves cool. They can take their time as their wing pattern tells predatory birds that they are poisonous. Idea leuconoe

6 Ach-y-f i Hoff fwyd y pilipala hwn o Ganolbarth America yw tail ystlumod Mae n bosib taw r malacit yw r creadur mwyaf swil ym Mhlas Pilipala. Gan fod ei adenydd yn wyrdd, mae n diflannu ymhlith y dail trofannol ac mae r wyau, y lindys a r chwilerod hefyd yn wyrdd. Wrth orffwys, dim ond 4 coes y bydd malacit yn eu defnyddio. Mae n bosibl bod y ddwy goes flaen, segur yn ei helpu i arogli. Leena Robinson / Shutterstock.com Y uk This common butterfly of Central America feeds on bat dung Malachite may be the shyest butterfly in Plas Pilipala. Its attractive green wings blend in with the leaves of tropical plants its eggs, caterpillar and pupa are also green. Notice how malachites use only 4 of their 6 legs when they are resting. The two legs they don t use, the forelegs, may be used to amplify their sense of smell. Siproeta stelenes

Un bach ymosodol Mae r morpho gwyn gwryw yn barod iawn i warchod ei diriogaeth a bydd yn ymosod hyd yn oed ar rywogaethau eraill o bilipalod gwyn.

5); Arto Hakola / Antonio Jorge Nunes / Shutterstock.com Ai dyma r hedfanwr cyflymaf ym Mhlas Pilipala? Ym myd pilipalod ai hwn yw Usain Bolt?

Pan fydd coedwigoedd yn cael eu clirio, yr unig obaith sydd gan y lindys yw dod o hyd i r llwyn dringo Paulinnia pinnata a bwydo ar hwnnw.

7 Un bach ymosodol Mae r morpho gwyn gwryw yn barod iawn i warchod ei diriogaeth a bydd yn ymosod hyd yn oed ar rywogaethau eraill o bilipalod gwyn. Tough Guys Male white morphos are very territorial and can attack rivals, even other white butterfly Marco Schmidt, 2004, Wikicommons(CC BY-SA 2.5); Arto Hakola / Antonio Jorge Nunes / Shutterstock.com Ai dyma r hedfanwr cyflymaf ym Mhlas Pilipala? Ym myd pilipalod ai hwn yw Usain Bolt? Gall y morpho gwyn hedfan ar uchder o dros gilomedr. Yng nghoedwigodd glaw Canolbarth America, mae n byw lan yng nghanopi r coed. Pan fydd coedwigoedd yn cael eu clirio, yr unig obaith sydd gan y lindys yw dod o hyd i r llwyn dringo Paulinnia pinnata a bwydo ar hwnnw. Is this the fastest flier in Plas Pilipala? The butterfly equivalent of Usain Bolt? White morphos are also capable of flying over 1km high. In Central America, it lives amongst the canopy of wild rainforest. When forests are cut down, its only chance of survival is if its caterpillars can find the climbing shrub Paulinnia pinnata (right) to feed on. Morpho polyphemus

Mauvries / sirimongkol wongfu / Matt Knoth / Shutterstock.

Neithdar yw unig fwyd glöyn cynffon gwennol felly mae n hoff ganddo gynefin agored gyda digon o flodau a chwyn.

There are over 500 swallowtail species in the world and we have several species in Plas Pilipala.

8 Mauvries / sirimongkol wongfu / Matt Knoth / Shutterstock.com Mae dros 500 rhywogaeth o r glöyn cynffon gwennol i w cael ar draws y byd a cheir sawl math yma ym Mhlas Pilipala. Neithdar yw unig fwyd glöyn cynffon gwennol felly mae n hoff ganddo gynefin agored gyda digon o flodau a chwyn. Yma, maen nhw n hoff iawn o neithdar llaethlys America, Asclepias curassavica (ar y dde, isod). There are over 500 swallowtail species in the world and we have several species in Plas Pilipala. Swallowtails only feed on nectar so they are often found on open, weedy areas where there are lots of flowers to feed on. In Plas Pilipala, they particularly like the nectar of butterfly weed Asclepias curassavica (below right). Dal dy Drw yn Os byddant dan fygythiad, gall lindys cynffon gwennol ollwng sylwedd drewllyd ofnadwy o r cyrn ar eu pennau. Hold Your Nose When under threat, swallowtail caterpillars eject a foul-smelling chemical from horns on their heads Papilio thoas

Rhaid i bilipalod ddewis yn ofalus ble i ddodwy wyau. Gall y lindys fod yn ffyslyd am eu bwyd felly rydym yn tyfu planhigion y mae lindys penodol yn eu hoffi.

Trwy fwyta r dail cânt yr holl faeth sydd ei angen er mwyn trawsnewid i fod yn chwiler ac yn y pen draw yn bilipala. Butterflies carefully choose where to lay their eggs.

Swallowtail caterpillars love the taste of citrus leaves whilst longwings prefer passion flowers Passiflora spp.

9 Rhaid i bilipalod ddewis yn ofalus ble i ddodwy wyau. Gall y lindys fod yn ffyslyd am eu bwyd felly rydym yn tyfu planhigion y mae lindys penodol yn eu hoffi. Dail citrws yw hoff beth lindys y glöyn cynffon gwennol, tra bod lindys pilipalod adeinhir yn hoffi llysiau poen, sef passion flowers Passiflora spp. Trwy fwyta r dail cânt yr holl faeth sydd ei angen er mwyn trawsnewid i fod yn chwiler ac yn y pen draw yn bilipala. Butterflies carefully choose where to lay their eggs. Caterpillars can be very fussy eaters so we grow plants here that we know certain butterflies will like. Swallowtail caterpillars love the taste of citrus leaves whilst longwings prefer passion flowers Passiflora spp. The leaves allow the caterpillar to get all of the nutrients needed to transform into a pupa and then into an adult butterfly. Peidiwch t rio f y mwyta i Ar ôl bwyta dail llysiau Steffan Cestrum mae lindys.. y gloyn gwydr yn wenwynig i forgrug a allai ymosod arnynt Don t Eat Me Eating Cestrum leaves makes glasswing caterpillars poisonous to predatory ants Uchod: lindysyn cynffon gwennol; dde: lindysyn adeinhir Above: swallowtail caterpillar, right: longwing caterpillar Tyler Fox / Joanna22 / Cosmin Manci / Shutterstock.com

Ffrwythau Wedi Pydru ar y Fwydlen Ydych chi wedi trio bwyta trwy welltyn erioed? Er mwyn sugno i fwyd mae gan bilipala sugnydd, sy n dafod tebyg i welltyn.

10 Ffrwythau Wedi Pydru ar y Fwydlen Ydych chi wedi trio bwyta trwy welltyn erioed? Er mwyn sugno i fwyd mae gan bilipala sugnydd, sy n dafod tebyg i welltyn. Hoff fwyd y rhan fwyaf o bilipalod yw r neithdar sydd ar gael fel hylif ar waelod blodyn. Ond mae angen mwynau ar rai pilipalod fel pilipalod morpho, eggfly a sêr y nos ac mae r rheiny i w cael mewn ffrwythau sy n pydru. Rhaid iddynt aros tan i r ffrwyth droi n slwtsh dyfrllyd cyn dechrau ei sugno. Rotting Fruit Service Station Have you ever tried to eat through a straw? Butterflies suck up their food through a straw-like hollow tongue called a proboscis. Most adult butterflies feed on liquid nectar from the base of a flower. But some like our morpho, eggfly and starry night butterflies need minerals from rotting fruit. They have to wait until fruit rots and becomes runny before they can eat it. Wrt h eich T raed Mae pilipalod hefyd yn bwydo ar sudd coed, dagrau anifeiliaid, ffyngau sy n pydru, tail, creaduriaid marw ac ar ddŵr o byllau bach ar y llwybrau wrth eich traed! Hamadryas laodamia Watch Your St ep Butterflies also feed on tree sap, animal tears, rotting fungi, dung, dead animals, and from puddles on these paths! mr_coffee / Shutterstock.com

Gwyliwch y cloc Bob dydd am 3yp byddwn yn agor y drysau hyn i ryddhau r pilipalod newydd sbon Make a Dat e Every day at 3pm, we open these doors and release newly emerged butterflies Alexander

11 Gwyliwch y cloc Bob dydd am 3yp byddwn yn agor y drysau hyn i ryddhau r pilipalod newydd sbon Make a Dat e Every day at 3pm, we open these doors and release newly emerged butterflies Alexander Tihonov / Shutterstock.com Caets y Pilipalod Newydd Sbon Edrychwch trwy ffenest y bocs hwn ac fe welwch chwilerod yn hongian. Mewn mater o ddyddiau neu wythnosau bydd pilipalod wedi ffurfio y tu mewn iddynt. Bydd pilipala n cymryd munud neu ddau i ddod mas o i chwiler, ac yna dros y munudau nesaf bydd yn lledu ei adenydd. Rhai oriau n ddiweddarach, bydd ei adenydd wedi sychu a chryfhau, yn barod i hedfan. Butterfly Emergence Cage Look through the window of this box you should see hanging pupae. These can take a few days to a few weeks to transform into butterflies. It takes a butterfly a couple of minutes to emerge from its pupa, a few more minutes to unfurl its wings, and then several hours for its wings to dry and harden so it can then fly.

ranges of any form of wildlife Neithdar o r Planhigion Mmm. Blasus iawn. Yng Nghaffi Pilipala mae r fwydlen yn ddelfrydol.

12 Enf ys Arall o Liw iau Mae gan bilipalod y gallu i weld llawer mwy o liwiau na phobl. Mae n debygol bod rhychwant eu golwg ymhlith yr ehangaf o r holl greaduriaid ar y ddaear beyond t he rainbow Butterflies see flower colours differently from humans and have one of the widest visual ranges of any form of wildlife Neithdar o r Planhigion Mmm. Blasus iawn. Yng Nghaffi Pilipala mae r fwydlen yn ddelfrydol. O r neithdar daw siwgr ac mewn paill y mae protein sydd ei angen ar rai pilipalod er mwyn byw n hirach. Rhaid cofio bod y pilipalod yn helpu r planhigion hefyd, trwy symud paill o flodyn i flodyn. Dwy ffynhonnell neithdar i lawer o r pilipalod yw saets melyn Lantana camara (chwith) a chochwraidd yr Aifft, Pentas lanceolata (dde). Nectar Plants Yum yum. Plants in the Butterfly Café provide a rich diet for the butterflies. Nectar provides sugar whilst pollen gives some butterflies valuable protein pollen can help some butterflies live longer. In return, butterflies help to pollinate plants by moving pollen from flower to flower. Yellow sage Lantana camara (left) and starcluster Pentas lanceolata (right) are popular nectar plants for most of our butterflies. Saran Poroong / Skyprayer2005 / Shutterstock.com

The Life of Freshwater Mussels

The Life of Freshwater Mussels Where do they live? What do they eat? Do they taste good? Why are they dying out? How do we get baby mussels? This American mussel has a piece of tissue outside its shell