Bwletin Mai 2017 Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru

Transcription

1 Bwletin Mai 2017 Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Mae Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru yn rhwydwaith cenedlaethol, a hwylusir gan Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru yn anelu at gynyddu dealltwriaeth, gwerthfawrogiad a rheolaeth gynaliadwy ar adnoddau naturiol mewn perthynas â Chymru trwy dynnu ar arbenigedd, gwybodaeth ac ysbrydoliaeth gan ystod o bartneriaid, arweinwyr ac addysgwyr. Nod y bwletin hwn yw rhoi'r diweddaraf i aelodau yng Nghymru ar newyddion, prosiectau a mentrau sy'n gysylltiedig â rheolaeth gynaliadwy ar adnoddau naturiol. Y Diweddaraf gan Ddysgu yn yr Awyr Agored Cymru: Dim ond mis i fynd er mwyn cyflwyno ceisiadau prosiect ar-lein! Daw'r cylch ychwanegol i ben ar 1 Mehefin. Mae gwefan Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru yn y broses o gael ei diweddaru gyda gwybodaeth gywirach yn dilyn newidiadau diweddar yn ymwneud ag ariannu felly efallai y bydd rhai tudalennau i lawr neu wedi dyddio. Felly maddeuwch i ni. Cyfarfodydd Grŵp Rhwydwaith: Ynys Môn Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Dyddiad: 09/05/17, Lleoliad: Llwynonn, Amser:10am Caerffili Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Dyddiad: 11/05/17, Lleoliad: Ysgol Gynradd Cefn Fforest, Amser:4pm Y Fro Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Dyddiad: 15/05/17, Lleoliad: Nightingale Cottage, Porthceri, Amser:4pm Gwynedd Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru - Dyddiad: 17/05/17, Lleoliad: Gerddi Botaneg Treborth, Amser:4pm Rhondda Cynon Taf/Merthyr Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru - Dyddiad: 14/05/17, Lleoliad: Parc Gwledig y Cambria Amser: 4.15pm Digwyddiadau: De Powys Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Datblygiad Proffesiynol Parhaus Celf yn yr Awyr Agored, Dyddiad: 18/05/17, Lleoliad: Ysgol Gynradd Mount Street, Amser: 4.30 PM Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Casnewydd Datblygiad Proffesiynol Parhaus Cyfeiriannu, Dyddiad: 20/05/17, Lleoliad: Ysgol CIW Charles Williams, Amser: 9.30am Hyfforddiant O Ddafnau Glaw i'r Tegell Bydd y digwyddiad hyfforddi dwyieithog hwn yn cynnig gweithgareddau cyffredinol dysgu am yr afon i addysgwyr a gwybodaeth/data yn benodol i afonydd Tryweryn a Dyfrdwy gan gynnwys: Cylch dŵr Systemau afon Rheoli Adnoddau Dŵr Llifogydd Llygredd Bioamrywiaeth Dylanwad dyn amgylcheddol, economaidd a chymdeithasol Dyddiad: Lleoliad: Canolfan Dŵr Gwyn Cenedlaethol, Frongoch, pm Cost: Am ddim

2 Yn cysylltu â chwricwla TGCh, Rhifedd, Llythrennedd, ADCDF, Gwyddoniaeth, Hanes a Daearyddiaeth CA2 & CA3, CA4 & 16+ Cadw lle yn hanfodol cysylltwch â:education@naturalresourceswales.gov.uk Cofiwch fod gan Ddysgu yn yr Awyr Agored grŵp a phresenoldeb Twitter gyda llawer o weithgareddau ymarferol a thrafodaethau diddorol ar Facebook. Rysáit y mis Salad wedi'i gasglu Mae casglu dail ifanc a blodau o nifer o blanhigion a choed i ddatblygu salad blasus i gyd-fynd ag unrhyw bicnic ar ddiwrnod allan yn weithgaredd hyfryd i'r teulu cyfan. Mae dysgu adnabod planhigion addas i'w bwyta yn sgìl gwych i'w dysgu, yn enwedig ochr yn ochr â chanfod pa blanhigion peryglus sydd angen eu hosgoi. Osgowch blanhigion isel ar lwybrau ble y mae cŵn yn mynd am dro. Gall ymestyn at ganghennau uchel fod yn anodd ond fe all plant llai helpu i olchi dail a'u cymysgu gyda'i gilydd. Mewn ardaloedd coediog ystyriwch gasglu garlleg gwyllt a suran y coed. Ar yr arfordir mae plethora o blanhigion i ddewis ohonynt gan gynnwys perllys y morfa (sea celery), marchbersli (sea lovage), ffenigl y môr (samphire) a gwymon. Mae'r ardd yn llawn blodau a dail bwytadwy megis dant y llew a meillion. Os ydych chi'n ddigon dewr i gasglu dail danadl, gallwch lyfnhau'r blew pigog trwy eu mwytho i lawr tuag at eu cyfeiriad tyfu er mwyn galluogi i chi eu bwyta yn syth o'r planhigyn. Mae rhai coed megis Ffawydd, Bedw, Pisgwydd a'r Ddraenen Wen yn cynnig ystod o flasau o'r chwerw i'r cyfoethog i'r cneuog. Peidiwch â bwyta gormod ar unwaith, cofiwch, gan fod rhai coed megis derwen yn cynnwys asid tannig uchel a all achosi anhwylder stumog. Torrwch y dail/blodau a'u hychwanegu at eich salad neu frechdan. Trwy fwydo nodwyddau Sbriwsen mewn finegr seidr afalau gallwch greu trwyth sy'n blasu'n debyg i finegr balsamaidd i greu dresin salad. Dyfyniad y mis Some people feel the rain, others just get wet Bob Marley Gweithgaredd y Mis Crëwch Fedrydd Glaw Byddwch chi angen: potel blastig pren mesur pen marcio parhaol cyllell grefft neu siswrn. Nodwch raddfa centimetr ar eich potel blastig, gan ddefnyddio pren mesur a marciwr parhaol. Yna yn ofalus torrwch y botel blastig gan ddefnyddio cyllell grefft. Trowch ran uchaf y botel blastig a'i gosod yn y gwaelod i greu twndis a fydd yn cyfeirio'r glaw i'r medrydd glaw ac yn atal dail rhag disgyn i mewn. Dewiswch leoliad da i'r medrydd glaw. Gall hyn gynnig cyfle datrys problemau. Rhowch mewn man agored, ac nid o dan orchudd, fel bod modd iddo ddal y glaw. Gwnewch yn siŵr na fydd yn chwythu i ffwrdd neu'n dymchwel ond bod modd i chi ei wagio bob dydd, er mwyn i chi fesur y glawiad newydd y diwrnod canlynol.

3 Arhoswch a gwyliwch. Gwiriwch y galw yn ddyddiol am wythnos neu fis, a nodwch eich canlyniadau ar siart neu graff. Gwiriwch eich rhagolygon tywydd lleol i weld sut y mae eu rhagolygon yn cymharu â swm y glaw yr ydych chi'n ei gasglu yn eich gardd. Ffaith y Mis A oeddech chi'n gwybod nad yw gwynt yn gwneud sŵn hyd nes iddo fwrw yn erbyn gwrthrych? Planhigyn y Mis Clustog Fair / Armeria maritima Gall y planhigion hyn gyrraedd 15cm, yn blodeuo o fis Mai i'r haf. Mae'n tyfu ar draws Ewrop, America ac mor bell â Siberia. Mae'r planhigyn hwn yn blanhigyn lluosflwydd, sy'n tyfu mewn clystyrau isel ac yn tyfu coesynnau hir sy'n cefnogi peli o flodau pinc llachar sy'n arogli o fêl. Mae'r Glustog Fair yn fytholwyrdd, gan ffurfio cudynnau neu fatiau o ddail siâp strapiau neu linellol, gyda choesyn hir, clystyrau dwys o flodau siâp cwpan bach. Mae gan bob blodyn pum petal. Mae gan y petalau dair gwythïen dywyllach. Mae pump brigell yn cludo paill melyn hufennog. Weithiau mae'r blodau yn fwy gwyn na phinc, a gyda llawer yn llai ar dop pob un coesyn unigol. Mae'n tyfu mewn pridd sy'n draenio'n dda ac fe ellir ei ledaenu trwy hadau, rhannu neu doriadau basal. Mae'n ffynnu mewn cilfachau creigiau calchfaen creigiog wrth ymyl y môr. Mae'n goddef plwm sydd i'w gael mewn calchfaen. Mae metelau trwm fel arfer yn wenwynig i blanhigion ond nid i'r glustog Fair. Mae'r glustog Fair yn goddef metalau trwm yn enwedig copr, ac i raddau llai cadmiwm, mercwri, sinc, nicel, haearn a manganîs yn y drefn honno. Mae'n gronadur hyper ar fetelau trwm ac mae'n ddefnyddiol fel phytoremediator i lanhau tiroedd halogedig. Clustog Fair yw blodyn sirol Orkney Rhywogaethau'r Mis Cyflwr Adar y DU 2016 "Mae chwarter o rywogaethau adar mwyaf cyffredin y DU bellach ar "Restr goch". Mae llawer o'r rhain oherwydd dirywiadau difrifol diweddar yn eu niferoedd a/neu ystod yn y DU. Ac mae wyth yn cael eu hystyried wrth risg o ddifodiant byd-eang. Mae tueddiadau tuag i lawr yn rhywogaethau ucheldir yn parhau, gyda phump wedi'u hychwanegu at y Rhestr Goch; sy'n achosi pryder. Mae aderyn hirgoes mwyaf a mwyaf nodedig Ewrop - y gylfinir, wedi'i ychwanegu at y Rhestr Goch ac arni hefyd y mae hutan, crec yr eithin, siglen lwyd a chudyll bach. Mae hyn yn tynnu sylw at y ffaith bod llawer o rywogaethau ucheldir y DU mewn trafferthion cynyddol gyda chyfanswm nifer adar yr ucheldir sydd ar y rhestr goch bellach yn 12. Dywedodd Patrick Lindley, Uwch Adaregydd Daearol / Morol CNC: Roedd pedwerydd adolygiad o'r Adar o Bryder Cadwraethol yn asesu'r 244 rhywogaeth ac yn dangos nifer cynyddol o adar ucheldir sy'n symud i'r rhestr goch. Yn anffodus, mae'r gylfinir yn un o'r rhywogaethau hyn ac mae Adroddiad Cyflwr Adar y DU yn tynnu sylw pellach at raddau'r dirywiad, swm aruthrol o 64% dros 45 o flynyddoedd, o'r aderyn hirgoes bridio ucheldir eiconig hwn. Mae'r gylfinir bellach yn cael ei ystyried y flaenoriaeth gadwraeth fwyaf taer i adar yn y DU a dim ond trwy weithio ac ymgysylltu ar y cyd y mae cyfle i gildroi'r duedd hon fel y bydd galwad atgofus y gylfinir i'w glywed ar draws y tiroedd unwaith eto."

4 Darllenwch yr adroddiad diweddaraf ar Gyflwr Adar y DU: Catherine Duigan Enw torfol y mis Nid oes term am grŵp o octopysau, gan fod y molysgiaid yn unig. Er bod rhai rhywogaethau môr-lawes, math arall o folwsg, yn byw mewn heigiau pan maen nhw'n ifanc, mae'r octopws yn byw ar ei ben ei hun mewn ffeuau dan dŵr yn ystod ei oes gyfan. Cyrsiau/Digwyddiadau: Taclo Tipio Cymru Wythnos wastraff RCT (#RCTWasteWeek) yn dechrau ar 8 Mai Bydd adnoddau a chynlluniau gwersi ar gyfer cymryd rhan yn yr wythnos â thema hon sy'n gysylltiedig ag ysgol eco ar gael yn fuan. Cysylltwch â: jayne.carter@naturalresourceswales.gov.uk. Ymddiriedolaeth Plas Derw Aelod Rhwydwaith Hyfforddi Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Uned Ysgol Arfordirol - Lefel 3 2 ddiwrnod ynghyd â gwaith cwrs ac asesiad Dyddiad: 5 & 6 Gorffennaf Cost: 350 Plantlife Adnoddau dwyieithog ar gael i athrawon ac arweinwyr gweithgareddau i archwilio coetiroedd, dolydd a mannau gwyrdd lleol gyda'u grwpiau. Mae'r adnoddau yn cefnogi plant oed Cyfnod Allweddol 2 i weithio'n wyddonol a datblygu eu sgiliau arsylwi ond gellir eu haddasu hefyd i gefnogi dysgu yng Nghyfnod Allweddol 1 a Chyfnod Allweddol 3. Coed Afalau Mae gan Blanhigfa Canolbarth Cymru ormodedd o goed afalau - bargen diwedd tymor!!! Coed afalau dros ben ar gael am 4 yr un. Mae'r coed yn cael eu tyfu mewn celloedd mawr, felly gellir eu plannu unrhyw bryd trwy gydol y gwanwyn, neu eu cadw hyd at y gaeaf nesaf hyd yn oed. Maen nhw'n gymysgedd o afalau bwyta, coginio ac ychydig o amrywiaethau seidr Mae'r coed mewn bagiau o tua 15 - dyna'r maint archebu lleiaf. Cysylltwch â: gareth@welshtrees.co.uk Woodland Skills Centre Mae cyrsiau yn ymdrin â'r pynciau a ganlyn: Rheoli coetir bychan Tasgau coetir ymarferol Gosod gwrychoedd Prosesu pren Llif gadwyn yn y cartref Dod i adnabod eich coed Creu basgedi Cerflunio helyg Cerfio pren Cerfio llwyau Crefftau coedwigoedd Crefftau coedlannau Creu bwa hir Creu cwrwgl Byw yn y gwyllt Tyfu a defnyddio perlysiau meddygol Lleoliad: The Warren, Bodfari, Dinbych, Cyswllt: enquiries@woodlandskillscentre.co.uk / /

5 Canolfan y Dechnoleg Amgen Rewilding Ourselves: Deepening Our Nature Connection Dyddiad: 8-10 Gorffennaf Cost: 55 y dydd. Cyswllt: courses@cat.org.uk / The Wildlife Roleplay Book Cost: Cyswllt:info@beetlesandbees.co.uk Llen Natur Rhifyn diweddaraf o newyddion natur yn Gymraeg. Cyswllt: Wythnos Bioamrywiaeth/Natur Cymru Cyfle i ddathlu amrywiaeth a harddwch ein bywyd gwyllt yng Nghymru Dyddiad: 3 11 Mehefin Cyswllt: Gwobrau Ffotograffiaeth Bywyd Gwyllt Prydain Mae cystadleuaeth 2017 bellach yn agored i geisiadau ac mae'n agored hyd at 3 Mehefin. Cyswllt: Ymddiriedolaeth Cynefinoedd y Dŵr Croyw Cyfres o ddigwyddiadau hyfforddi ar draws y wlad i gyflwyno prif ddulliau arolygu ac adnabod technegau a ddefnyddir yn ystod arolygon PondNet. Sir y Fflint, 13 Gorffennaf - Adnabod ac arolygu gwas y nedir i'w gadarnhau Morgannwg, 3 Mai - Adnabod Bryoffytau Llac Twyni GNG Cynffig Powys, Dydd Iau 13 Gorffennaf - Cyflwyniad i Adnabod Planhigion Gwlypdir - Llyn Llan-gors Dydd Iau 31 Awst Adnabod ac Arolygu Pelenllys FHT/Cymdeithas Rhedyn Prydain Llanfair-ym-Muallt 29 Mehefin - Taith Gerdded a Sgwrs Pyllau Begwns Begwns Ynys Môn, 24 Mehefin Taith Gerdded a Sgwrs Adnabod Gwas y Neidr GNG Cors Erddreiniog Cyswllt: Natur Cymru 08/05/2017, Taith Dywys, Ynys Sgomer 09/05/2017, Gweithdy Ffotograffiaeth Ynys Sgomer 11/05/2017, Reptile Ramble Reptile Ramble, Gwarchodfa Natur Parc Slip 12/05/2017, Blodau Arfordir De Gŵyr, Maes Parcio Port Eynon, Abertawe 13/05/2017, Cyflwyniad i Adnabod Adar, Canolfan i Ymwelwyr Parc Slip, 13/05/2017, Ymweliad â Gwarchodfa Gwlyptiroedd ac Adar Gwylltion, Canolfan Gwlyptiroedd Llanelli, Llanelli 17/05/2017, Curo Jac y Neidiwr yng Nghoedwig Brynna a Chors Llanharan 20/05/2017, Gwair - Taith Dywys trwy Barc Gwledig Cosmeston 20/05/2017, Dolffiniaid Cyffredin - Taith Gwylio Natur Morol, Marina Neyland 20/05/2017, Titw Tomos Las - Lefelau Gwent 20/05/2017, Taith Gerdded Cerdded trwy flodau gwyllt ym Mharc Dinefwr Cyswllt: Ignite Up Dyddiad: 15 a 16 Mai: Cyflwyniad i Ysgol y Goedwig - Lefel 1 15,16 & 19 Mai : Cynorthwyydd Ysgol y Goedwig - Lefel Mai: Arweinydd Ysgol y Goedwig - Lefel 3 22 Mai TGCh Hylendid Bwyd Awyr Agored - Lefel 2 Lleoliad: Parc Gwledig Cwm Dâr Cyswllt: marcw@igniteup.co.uk Rooted Forest School Sgiliau Ymarferol ar gyfer Ysgol y Goedwig Datblygwch ac ehangwch ar eich ystod o sgiliau ymarferol, gan gynnwys adeiladu llochesi, technegau tanio tanau, coginio gwyllt, chwilota am fwyd, defnyddio offer a byw yn y gwyllt.

6 Dyddiad: 8 Mai 2017 Cost: 60 Lleoliad: Parc Gwledig Queenswood, Llanllieni Cyswllt: / samgoddard22@gmail.com Walk 4 Wildlife Gan obeithio gosod Guinness World Record newydd am y nifer fwyaf o bobl yn cerdded mewn digwyddiad wedi'i drefnu a hoffem annog ysgolion y mae gennych gysylltiadau â hwy i wisgo eu hesgidiau cerdded a chymryd rhan. Dyddiad: 19 Carriers for Causes One Stop Grantiau o hyd at Rhaid i brosiectau fod o fewn 2 filltir i siop One Stop sy'n cymryd rhan. Rhaid i'r prosiectau fod o fudd i'r gymuned leol. Wythnos Ymwybyddiaeth Draenogod 30 Ebrill - 6 Mai Trefnir Wythnos Ymwybyddiaeth Draenogod gan Gymdeithas Cadwraeth Draenogod Prydain Walk In the Woods Mai Yn annog pawb i fwynhau coed a choedwigoedd. Diwrnod Ystafell Ddosbarth Awyr Agored 18 Mai Cysylltwch â Ni: Karen Clarke Cydlynydd Cenedlaethol Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru Cyfoeth Naturiol Cymru / outdoorlearningwales@naturalresourceswales.gov.uk Cyfraniadau: Cyflwynwch awgrymiadau am gynnwys neu eitemau o ddiddordeb ar gyfer bwletinau i ddod erbyn 20 o'r mis. Mae'r holl gyflwyniadau yn amodol ar gymeradwyaeth y Cydlynydd. Ymwadiad: Nid yw Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru na Cyfoeth Naturiol Cymru yn gyfrifol am gynnwys, safon neu ddibynadwyedd y gwefannau, cyrsiau neu adnoddau cysylltiedig yn y bwletin hwn o ffynonellau allanol. Ni ddylid ystyried eu cynnwys yn gefnogaeth o unrhyw fath. Ni allwn warantu y bydd y dolenni hyn yn gweithio bob amser ac nid oes gennym unrhyw reolaeth dros argaeledd y tudalennau cysylltiedig. Dad-danysgrifio: Os nad ydych chi'n dymuno bod yn rhan o E-Grŵp Pawb Dysgu yn yr Awyr Agored Cymru mwyach, gallwch ddad-danysgrifio trwy anfon e-bost at outdoorlearningwales@naturalresourceswales.gov.uk