Y BANC Y BANC. Hyfedredd

Transcription

1 Y Gymraeg a r Gyfraith 1 amddiffynydd ar sail cyfartal arwyddocaol blaenoriaeth dylanwad gwahardd * gweinyddiaeth gwireddu addewidion hawl * hawl llwyr hwyluso hyrwyddo y Ddeddf Uno ymgyrchu Nodyn i r Tiwtor Hyd: awr Bydd angen llungopïo r camau gwahanol ar gyfer pawb yn y dosbarth. Maent i gyd yn A4 i wneud pethau n haws. Bydd angen torri cardiau ar gyfer yr ymarfer llafar. Amser Paratoi: 15 munud ac amser ymgyfarwyddo. Y Gymraeg a r Gyfraith 1 amddiffynydd ar sail cyfartal arwyddocaol blaenoriaeth dylanwad gwahardd * gweinyddiaeth gwireddu addewidion hawl * hawl llwyr hwyluso hyrwyddo y Ddeddf Uno ymgyrchu Nodyn i r Tiwtor Hyd: awr Bydd angen llungopïo r camau gwahanol ar gyfer pawb yn y dosbarth. Maent i gyd yn A4 i wneud pethau n haws. Bydd angen torri cardiau ar gyfer yr ymarfer llafar. Amser Paratoi: 15 munud ac amser ymgyfarwyddo. 2 Cyweiriau Ffurfiol Rydych yn gweithio mewn swyddfa lle mae r pennaeth (sydd o r de) a r is-bennaeth (sydd o r gogledd) wedi ysgrifennu nifer o lythyrau yn y cywair anffurfiol. Gyda ch partner cynigiwch frawddegau ffurfiol a fyddai n fwy addas ar gyfer llythyrau busnes. Weithiau, bydd mwy nag un opsiwn felly mae n bwysig trafod y canlyniadau â r dosbarth i gyd ar y diwedd. Caeth llythyr ei anfon atat ti ddoe ambwyti r VAT. Ces i wbod heddi bod eich tacs côd wedi newid. Ddaru hi ddim matab o gwbl Ddaru ni sgwennu atoch chi ym mis Ionawr Fyddech chi n fodlon dod miwn am chat? Licen ni orffen yr acownts fory Mae pris y serfis wedi mynd lan Mae lot o bethach sy eisie trafod Mae n flin da fi eich trwblu chi Mae r busnes ma da Griffiths Finance yn gwneud pen fi miwn O ch chi n gwbod am hyn? Ro n i n gobeitho bennu r llythyr ddoe Sdim hawl da fe wahardd neb rhag mynd miwn 3 Cam 3 Trafod, Deall ac Ystyried Dull 1: Os ydy r CD sain gennych, trafodwch y pynciau yn y grid cyntaf fel dosbarth neu mewn grwpiau o 3-5. Wedyn, darllenwch trwy r cwestiynau gwrando a deall yn yr ail grid. Gwrandewch ar y darn a cheisiwch ateb y cwestiynau gyda ch partner. Cewch wrando sawl gwaith. Cewch wedyn ddarllen sgript y darn. Ar ddiwedd yr ymarfer, dylid trafod y pynciau a nodir yn y trydydd grid. Dull 2: Os nad ydy r CD gennych, trafodwch y pynciau yn y grid cyntaf fel dosbarth neu mewn grwpiau o 3-5. Wedyn, darllenwch trwy r cwestiynau darllen a deall yn yr ail grid. Darllenwch y darn a cheisiwch ateb y cwestiynau gyda ch partner. Cewch ddarllen y darn sawl gwaith. Ar ddiwedd yr ymarfer, dylid trafod y pynciau a nodir yn y trydydd grid. Grid 3 Ar ôl Darllen y Darn Ymrannwch yn barau neu n grwpiau o 3-5. Mae Deddf Iaith newydd yn cael ei chynnig. Dyma r prif ddarpariaethau. Fel grŵp, trafodwch ba broblemau a allai godi a chynigiwch ffyrdd o oresgyn y problemau. Ar ddiwedd yr ymarfer, trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan. 1. Bydd gan bawb yr hawl i ddefnyddio r Gymraeg â r sector preifat. 2. Bydd pob ysgol yng Nghymru yn dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg yn bennaf 3. Bydd gan bob oedolyn dros 16 oed yr hawl i dri mis o r gwaith ar gyflog lawn i ddysgu r Gymraeg. Grid 2 Deall y Darn Pryd cafodd pobl hawl i ddefnyddio r Gymraeg yn y llys am y tro cyntaf?. Sut roedd Deddf 1993 yn wahanol i r deddfau eraill?. Ydy r Gymraeg a r Saesneg yn gyfartal ym mhob agwedd ar fywyd yng Nghymru?. Grid 1 Cyn Troi at y Darn Ydych chi n cofio r tro cyntaf i chi ddefnyddio r Gymraeg yn gyhoeddus? Sut deimlad oedd e?. Oes rhywbeth erioed wedi mynd o i le wrth siarad Cymraeg yn gyhoeddus?. Ydych chi erioed wedi gorfod mynnu defnyddio r Gymraeg?. 5 Ymrannwch yn grwpiau o dri. Rydych yn gweithio ar brosiect hanes ac mae r tiwtor wedi gofyn i chi Iunio erthygl am ddigwyddiadau sydd wedi effeithio ar y Gymraeg. Rydych yn penderfynu dwyn 3 erthygl o r rhyngrwyd. Darllenwch un erthygl yr un. Bydd disgwyl, yn fuan, i chi adrodd cynnwys y nodiadau i ch cydweithwyr yn Gymraeg. Dylech dreulio rhai munudau yn cynllunio ac efallai yn gwneud nodiadau byr. Croeso i chi ddefnyddio geiriadur neu holi r tiwtor os ydych yn ansicr. Cofiwch, nid ymarfer CYFIEITHU ydy hwn. Yr unig beth mae n rhaid i chi ei wneud ydy deall yr ystyr a chyfleu r ystyr i bobl eraill. Wedyn, dewch at eich gilydd fel grŵp i drafod y stori. Does dim rhaid i chi gynnwys popeth ond gwnewch yn siŵr bod y prif negeseuon yn glir. N.B. Os oes person sbâr mewn grŵp, mae r person hwnnw yn gweithredu fel angor yn darllen y tri darn ac yn llenwi bylchau yn yr adroddiadau. Cerdyn 1 New Names for Everybody! (1546) Most people in Wales are to be given new names! The present practice is for every man to take his father's name. Geraint ap Llywelyn is the son of Llywelyn. This system, however, causes administrative headaches for the Government. 'The problem is that there are too many names,' a spokesman said. 'Every time a new generation is born, the family names change. The son of Siôn ap Huw is Dafydd ap Siôn. The son of Dafydd ap Siôn is Rhys ap Dafydd! It's crazy.' Under the new system families in Wales will keep the same surname forever. 'That is what happens in England,' said the spokesman. 'And England and Wales are one country since the Act of Union ten years ago.' So, how will you get your new name? Much will depend on the name of the present head of the family. Siôn ap Rhisiart's family will keep the Richard forever and, usually, the English word 'son' (or just the s) will be added. Therefore, ap Rhisiart will become Richards, ab Ifan will become Ifans or Evans and ap Wiliam will become Williams. 'We will be trying to eradicate some names,' said the spokesman, 'because they are too difficult - complicated names like Meilir, Llywarch and Gwalchmai.' Therefore, some families will be given completely new names! Sometimes the new names will have their roots in the Bible but many families will also be given royal names like John (Jones), David (Davies), Richard (Richards), Henry, Harry (Harries) and Charles. Cerdyn 2 New Course for Welsh Learners (1550) A new course has been published recently for English men wishing to read Welsh and master its pronunciation. The author of the work is William Salesbury and the publication, 'A brief and a plain introduction, teaching how to pronounce the letters in the British tongue, (now commonly called Welsh)' has been published by Crawley's in London. Salesbury's dictionary was published three years ago. In his introduction Salesbury notes that he was approached by merchants and administrators from the Marches who need to communicate with Welsh speakers. Welsh speakers themselves have not been appointed to many key positions since the Act of Union 14 years ago. It is thought that much interest has been expressed by those working with the Marcher Council at Ludlow. Salesbury was also approached by those who had moved from Wales at a young age and were eager to renew their Welsh links. There is a huge Welsh presence in many centres in England. In London, the Welsh account for 20% of the population. Philanthropists who have a love of all languages have also expressed an interest in the course. Salesbury hopes that the work will increase mutual friendship and brotherly love. Cofiwch ddatblygu pob sgwrs. Byddwch yn barod i ofyn am fwy o wybodaeth a i chynnig 6 Cerdyn 3 The Nativity - in Welsh (1588) The whole Bible, the Old Testament and the New Testament, is now available in Welsh, thanks to William Morgan, vicar of Llanrhaeadr ym Mochnant in Clwyd. The first copies have already received a warm welcome from churchmen and poets like Siôn Tudur and Siôn Dafydd. The Queen, Elizabeth 1, has decreed that a copy must be deposited in every church in Wales by Christmas. Not everybody wanted to see the Bible in Welsh. Many believed it would be better to teach English to the people of Wales and let them read the English version. However, 43 year old Morgan argued successfully that the spiritual future of the Welsh people depended on having a translation of the Bible. He began the work some years ago but nearly gave up at one point. 'I had been through a difficult period,' he said. 'Working on the translation without a library was hard and I was experiencing personal problems and financial difficulties.' Last year, however, he received a letter from Archbishop Whitgift asking him to go to London to finish the work. The language Morgan uses in the Bible is natural and simple. This has been welcomed by those who believed that William Salesbury's old translation of the New Testament was too complicated. Morgan himself is now interested in becoming a bishop - possibly in Llandaf. He also has ideas for a number of other books including a new Prayer Book and a Welsh dictionary. Cam 5 Ymarfer Llafar (b) Mae angen i chi benderfynu fel grŵp pa un o r digwyddiadau hyn gafodd yr effaith fwyaf ar (i) yr iaith Gymraeg (ii) bobl Cymru heddiw. Pam rydych chi n meddwl hynny? Trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan ar y diwedd * Yn cael sylw yn yr Ymarfer Cadarnhau (Cam 2) (Ymarfer Cymalau Perthynol) Cam 3 Trafod, Deall ac Ystyried Darn Sain 1 (Safonol) Darn Sain 2 (Naturiol) Cam 5 Ymarfer Llafar 2 Cyweiriau Ffurfiol Rydych yn gweithio mewn swyddfa lle mae r pennaeth (sydd o r de) a r is-bennaeth (sydd o r gogledd) wedi ysgrifennu nifer o lythyrau yn y cywair anffurfiol. Gyda ch partner cynigiwch frawddegau ffurfiol a fyddai n fwy addas ar gyfer llythyrau busnes. Weithiau, bydd mwy nag un opsiwn felly mae n bwysig trafod y canlyniadau â r dosbarth i gyd ar y diwedd. Caeth llythyr ei anfon atat ti ddoe ambwyti r VAT. Ces i wbod heddi bod eich tacs côd wedi newid. Ddaru hi ddim matab o gwbl Ddaru ni sgwennu atoch chi ym mis Ionawr Fyddech chi n fodlon dod miwn am chat? Licen ni orffen yr acownts fory Mae pris y serfis wedi mynd lan Mae lot o bethach sy eisie trafod Mae n flin da fi eich trwblu chi Mae r busnes ma da Griffiths Finance yn gwneud pen fi miwn O ch chi n gwbod am hyn? Ro n i n gobeitho bennu r llythyr ddoe Sdim hawl da fe wahardd neb rhag mynd miwn 3 Cam 3 Trafod, Deall ac Ystyried Dull 1: Os ydy r CD sain gennych, trafodwch y pynciau yn y grid cyntaf fel dosbarth neu mewn grwpiau o 3-5. Wedyn, darllenwch trwy r cwestiynau gwrando a deall yn yr ail grid. Gwrandewch ar y darn a cheisiwch ateb y cwestiynau gyda ch partner. Cewch wrando sawl gwaith. Cewch wedyn ddarllen sgript y darn. Ar ddiwedd yr ymarfer, dylid trafod y pynciau a nodir yn y trydydd grid. Dull 2: Os nad ydy r CD gennych, trafodwch y pynciau yn y grid cyntaf fel dosbarth neu mewn grwpiau o 3-5. Wedyn, darllenwch trwy r cwestiynau darllen a deall yn yr ail grid. Darllenwch y darn a cheisiwch ateb y cwestiynau gyda ch partner. Cewch ddarllen y darn sawl gwaith. Ar ddiwedd yr ymarfer, dylid trafod y pynciau a nodir yn y trydydd grid. Grid 3 Ar ôl Darllen y Darn Ymrannwch yn barau neu n grwpiau o 3-5. Mae Deddf Iaith newydd yn cael ei chynnig. Dyma r prif ddarpariaethau. Fel grŵp, trafodwch ba broblemau a allai godi a chynigiwch ffyrdd o oresgyn y problemau. Ar ddiwedd yr ymarfer, trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan. 1. Bydd gan bawb yr hawl i ddefnyddio r Gymraeg â r sector preifat. 2. Bydd pob ysgol yng Nghymru yn dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg yn bennaf 3. Bydd gan bob oedolyn dros 16 oed yr hawl i dri mis o r gwaith ar gyflog lawn i ddysgu r Gymraeg. Grid 2 Deall y Darn Pryd cafodd pobl hawl i ddefnyddio r Gymraeg yn y llys am y tro cyntaf?. Sut roedd Deddf 1993 yn wahanol i r deddfau eraill?. Ydy r Gymraeg a r Saesneg yn gyfartal ym mhob agwedd ar fywyd yng Nghymru?. Grid 1 Cyn Troi at y Darn Ydych chi n cofio r tro cyntaf i chi ddefnyddio r Gymraeg yn gyhoeddus? Sut deimlad oedd e?. Oes rhywbeth erioed wedi mynd o i le wrth siarad Cymraeg yn gyhoeddus?. Ydych chi erioed wedi gorfod mynnu defnyddio r Gymraeg?. 5 Ymrannwch yn grwpiau o dri. Rydych yn gweithio ar brosiect hanes ac mae r tiwtor wedi gofyn i chi Iunio erthygl am ddigwyddiadau sydd wedi effeithio ar y Gymraeg. Rydych yn penderfynu dwyn 3 erthygl o r rhyngrwyd. Darllenwch un erthygl yr un. Bydd disgwyl, yn fuan, i chi adrodd cynnwys y nodiadau i ch cydweithwyr yn Gymraeg. Dylech dreulio rhai munudau yn cynllunio ac efallai yn gwneud nodiadau byr. Croeso i chi ddefnyddio geiriadur neu holi r tiwtor os ydych yn ansicr. Cofiwch, nid ymarfer CYFIEITHU ydy hwn. Yr unig beth mae n rhaid i chi ei wneud ydy deall yr ystyr a chyfleu r ystyr i bobl eraill. Wedyn, dewch at eich gilydd fel grŵp i drafod y stori. Does dim rhaid i chi gynnwys popeth ond gwnewch yn siŵr bod y prif negeseuon yn glir. N.B. Os oes person sbâr mewn grŵp, mae r person hwnnw yn gweithredu fel angor yn darllen y tri darn ac yn llenwi bylchau yn yr adroddiadau. Cerdyn 1 New Names for Everybody! (1546) Most people in Wales are to be given new names! The present practice is for every man to take his father's name. Geraint ap Llywelyn is the son of Llywelyn. This system, however, causes administrative headaches for the Government. 'The problem is that there are too many names,' a spokesman said. 'Every time a new generation is born, the family names change. The son of Siôn ap Huw is Dafydd ap Siôn. The son of Dafydd ap Siôn is Rhys ap Dafydd! It's crazy.' Under the new system families in Wales will keep the same surname forever. 'That is what happens in England,' said the spokesman. 'And England and Wales are one country since the Act of Union ten years ago.' So, how will you get your new name? Much will depend on the name of the present head of the family. Siôn ap Rhisiart's family will keep the Richard forever and, usually, the English word 'son' (or just the s) will be added. Therefore, ap Rhisiart will become Richards, ab Ifan will become Ifans or Evans and ap Wiliam will become Williams. 'We will be trying to eradicate some names,' said the spokesman, 'because they are too difficult - complicated names like Meilir, Llywarch and Gwalchmai.' Therefore, some families will be given completely new names! Sometimes the new names will have their roots in the Bible but many families will also be given royal names like John (Jones), David (Davies), Richard (Richards), Henry, Harry (Harries) and Charles. Cerdyn 2 New Course for Welsh Learners (1550) A new course has been published recently for English men wishing to read Welsh and master its pronunciation. The author of the work is William Salesbury and the publication, 'A brief and a plain introduction, teaching how to pronounce the letters in the British tongue, (now commonly called Welsh)' has been published by Crawley's in London. Salesbury's dictionary was published three years ago. In his introduction Salesbury notes that he was approached by merchants and administrators from the Marches who need to communicate with Welsh speakers. Welsh speakers themselves have not been appointed to many key positions since the Act of Union 14 years ago. It is thought that much interest has been expressed by those working with the Marcher Council at Ludlow. Salesbury was also approached by those who had moved from Wales at a young age and were eager to renew their Welsh links. There is a huge Welsh presence in many centres in England. In London, the Welsh account for 20% of the population. Philanthropists who have a love of all languages have also expressed an interest in the course. Salesbury hopes that the work will increase mutual friendship and brotherly love. Cofiwch ddatblygu pob sgwrs. Byddwch yn barod i ofyn am fwy o wybodaeth a i chynnig 6 Cerdyn 3 The Nativity - in Welsh (1588) The whole Bible, the Old Testament and the New Testament, is now available in Welsh, thanks to William Morgan, vicar of Llanrhaeadr ym Mochnant in Clwyd. The first copies have already received a warm welcome from churchmen and poets like Siôn Tudur and Siôn Dafydd. The Queen, Elizabeth 1, has decreed that a copy must be deposited in every church in Wales by Christmas. Not everybody wanted to see the Bible in Welsh. Many believed it would be better to teach English to the people of Wales and let them read the English version. However, 43 year old Morgan argued successfully that the spiritual future of the Welsh people depended on having a translation of the Bible. He began the work some years ago but nearly gave up at one point. 'I had been through a difficult period,' he said. 'Working on the translation without a library was hard and I was experiencing personal problems and financial difficulties.' Last year, however, he received a letter from Archbishop Whitgift asking him to go to London to finish the work. The language Morgan uses in the Bible is natural and simple. This has been welcomed by those who believed that William Salesbury's old translation of the New Testament was too complicated. Morgan himself is now interested in becoming a bishop - possibly in Llandaf. He also has ideas for a number of other books including a new Prayer Book and a Welsh dictionary. Cam 5 Ymarfer Llafar (b) Mae angen i chi benderfynu fel grŵp pa un o r digwyddiadau hyn gafodd yr effaith fwyaf ar (i) yr iaith Gymraeg (ii) bobl Cymru heddiw. Pam rydych chi n meddwl hynny? Trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan ar y diwedd * Yn cael sylw yn yr Ymarfer Cadarnhau (Cam 2) (Ymarfer Cymalau Perthynol) Cam 3 Trafod, Deall ac Ystyried Darn Sain 1 (Safonol) Darn Sain 2 (Naturiol) Cam 5 Ymarfer Llafar

2 Cyweiriau Ffurfiol Rydych yn gweithio mewn swyddfa lle mae r pennaeth (sydd o r de) a r is-bennaeth (sydd o r gogledd) wedi ysgrifennu nifer o lythyrau yn y cywair anffurfiol. Gyda ch partner cynigiwch frawddegau ffurfiol a fyddai n fwy addas ar gyfer llythyrau busnes. Weithiau, bydd mwy nag un opsiwn felly mae n bwysig trafod y canlyniadau â r dosbarth i gyd ar y diwedd. Caeth llythyr ei anfon atat ti ddoe ambwyti r VAT. Ces i wbod heddi bod eich tacs côd wedi newid. Ddaru hi ddim matab o gwbl Ddaru ni sgwennu atoch chi ym mis Ionawr Fyddech chi n fodlon dod miwn am chat? Licen ni orffen yr acownts fory Mae pris y serfis wedi mynd lan Mae lot o bethach sy eisie trafod Mae n flin da fi eich trwblu chi Mae r busnes ma da Griffiths Finance yn gwneud pen fi miwn O ch chi n gwbod am hyn? Ro n i n gobeitho bennu r llythyr ddoe Sdim hawl da fe wahardd neb rhag mynd miwn 2

3 Cam 3 Trafod, Deall ac Ystyried Yn gyntaf, trafodwch y pynciau yng Ngrid 1. Os oes ffeil sain i gyd-fynd â r darn hwn darllenwch trwy r cwestiynau yng Ngrid 2 gan sicrhau bod popeth yn glir. Wedyn gwrandewch ar y darn a cheisio ateb y cwestiynau gyda ch partner. Cewch wrando sawl gwaith. Cewch wedyn ddarllen trwy r sgript yn fanwl. Ar ddiwedd yr ymarfer, dylid trafod y pynciau a nodir yn y trydydd grid. Os nad oes ffeil sain, darllenwch trwy r cwestiynau yng Ngrid 2 gan sicrhau bod popeth yn glir. Wedyn darllenwch y darn gyda ch partner a cheisio ateb y cwestiynau. Popeth arall fel uchod. Grid 1 Cyn Troi at y Darn Ydych chi n cofio r tro cyntaf i chi ddefnyddio r Gymraeg yn gyhoeddus? Sut deimlad oedd e?. Oes rhywbeth erioed wedi mynd o i le wrth siarad Cymraeg yn gyhoeddus?. Ydych chi erioed wedi gorfod mynnu defnyddio r Gymraeg?. Grid 2 Deall y Darn Pryd cafodd pobl hawl i ddefnyddio r Gymraeg yn y llys am y tro cyntaf?. Sut roedd Deddf 1993 yn wahanol i r deddfau eraill?. Ydy r Gymraeg a r Saesneg yn gyfartal ym mhob agwedd ar fywyd yng Nghymru?. Grid 3 Ar ôl Darllen y Darn Ymrannwch yn barau neu n grwpiau o 3-5. Mae Deddf Iaith newydd yn cael ei chynnig. Dyma r prif ddarpariaethau. Fel grŵp, trafodwch ba broblemau a allai godi a chynigiwch ffyrdd o oresgyn y problemau. Ar ddiwedd yr ymarfer, trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan. 1. Bydd gan bawb yr hawl i ddefnyddio r Gymraeg â r sector preifat. 2. Bydd pob ysgol yng Nghymru yn dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg yn bennaf 3. Bydd gan bob oedolyn dros 16 oed yr hawl i dri mis o r gwaith ar gyflog llawn i ddysgu r Gymraeg. 3

4 Sgript y Darn Gwrando/Darllen Y Gymraeg a'r Gyfraith Pan basiwyd y Ddeddf Uno ym 1536, daeth Cymru a Lloegr at ei gilydd yn un uned weinyddol - ac er na chafwyd unrhyw ddeddfau penodol newydd yn gwahardd pobl yng Nghymru rhag siarad Cymraeg ar ôl 1536, dechreuodd y Gymraeg golli i dylanwad a i thir yn gyflym. Roedd yn rhaid aros tan 1943 am yr hawl i siarad Cymraeg yn y llysoedd - ar yr amod bod modd profi y byddai r amddiffynydd dan anfantais fel arall. Fe sefydlodd Deddf yr Iaith Gymraeg 1967 yr hawl i bawb ddefnyddio'r Gymraeg yn y llysoedd a hefyd sicrhawyd cyfle i'w defnyddio mewn gweinyddiaeth gyhoeddus. Ond y Ddeddf fwyaf arwyddocaol hyd yn hyn o safbwynt ymdrin â'r iaith yw Deddf yr Iaith Gymraeg Mae'r Ddeddf hon, sy'n rhoi'r Gymraeg a'r Saesneg ar sail cyfartal mewn bywyd cyhoeddus yng Nghymru, yn garreg filltir yn hanes yr iaith yn y cyfnod modern. Mewn termau syml mae'r Ddeddf yn nodi tri pheth: mae'n gosod dyletswydd ar y sector cyhoeddus i drin y Gymraeg a'r Saesneg yn gyfartal, wrth ddarparu gwasanaethau i'r cyhoedd yng Nghymru mae'n rhoi hawl llwyr i siaradwyr Cymraeg ddefnyddio'r iaith yn y llys mae'n sefydlu Bwrdd yr Iaith Gymraeg i arolygu gwireddu r addewidion hyn ac i hyrwyddo a hwyluso'r defnydd o'r iaith Gymraeg Nid yw Deddf 1993 yn rhoi r hawl i siaradwyr ddefnyddio r Gymraeg yn y sector preifat nac ychwaith ym mhob agwedd ar y broses gyfreithiol. Mae rhai felly, yn ymgyrchu am ddeddf iaith newydd i lenwi r bylchau hyn. Mae eraill yn teimlo mai gweithredu Deddf 1993 yn effeithiol yw r flaenoriaeth. Hawlfraint yr Awdur 4

5 Ymrannwch yn grwpiau o dri. Rydych yn gweithio ar brosiect hanes ac mae r tiwtor wedi gofyn i chi Iunio erthygl am ddigwyddiadau sydd wedi effeithio ar y Gymraeg. Rydych yn penderfynu dwyn 3 erthygl o r rhyngrwyd. Darllenwch un erthygl yr un. Bydd disgwyl, yn fuan, i chi adrodd cynnwys y nodiadau i ch cydweithwyr yn Gymraeg. Dylech dreulio rhai munudau yn cynllunio ac efallai yn gwneud nodiadau byr. Croeso i chi ddefnyddio geiriadur neu holi r tiwtor os ydych yn ansicr. Cofiwch, nid ymarfer CYFIEITHU ydy hwn. Yr unig beth mae n rhaid i chi ei wneud ydy deall yr ystyr a chyfleu r ystyr i bobl eraill. Wedyn, dewch at eich gilydd fel grŵp i drafod y stori. Does dim rhaid i chi gynnwys popeth ond gwnewch yn siŵr bod y prif negeseuon yn glir. N.B. Os oes person sbâr mewn grŵp, mae r person hwnnw yn gweithredu fel angor yn darllen y tri darn ac yn llenwi bylchau yn yr adroddiadau. Cerdyn 1 New Names for Everybody! (1546) Most people in Wales are to be given new names! Cofiwch ddatblygu pob sgwrs. Byddwch yn barod i ofyn am fwy o wybodaeth a i chynnig The present practice is for every man to take his father's name. Geraint ap Llywelyn is the son of Llywelyn. This system, however, causes administrative headaches for the Government. 'The problem is that there are too many names,' a spokesman said. 'Every time a new generation is born, the family names change. The son of Siôn ap Huw is Dafydd ap Siôn. The son of Dafydd ap Siôn is Rhys ap Dafydd! It's crazy.' Under the new system families in Wales will keep the same surname forever. 'That is what happens in England,' said the spokesman. 'And England and Wales are one country since the Act of Union ten years ago.' So, how will you get your new name? Much will depend on the name of the present head of the family. Siôn ap Rhisiart's family will keep the Richard forever and, usually, the English word 'son' (or just the s) will be added. Therefore, ap Rhisiart will become Richards, ab Ifan will become Ifans or Evans and ap Wiliam will become Williams. 'We will be trying to eradicate some names,' said the spokesman, 'because they are too difficult - complicated names like Meilir, Llywarch and Gwalchmai.' Therefore, some families will be given completely new names! Sometimes the new names will have their roots in the Bible but many families will also be given royal names like John (Jones), David (Davies), Richard (Richards), Henry, Harry (Harries) and Charles. Cerdyn 2 New Course for Welsh Learners (1550) A new course has been published recently for English men wishing to read Welsh and master its pronunciation. The author of the work is William Salesbury and the publication, 'A brief and a plain introduction, teaching how to pronounce the letters in the British tongue, (now commonly called Welsh)' has been published by Crawley's in London. Salesbury's dictionary was published three years ago. In his introduction Salesbury notes that he was approached by merchants and administrators from the Marches who need to communicate with Welsh speakers. Welsh speakers themselves have not been appointed to many key positions since the Act of Union 14 years ago. It is thought that much interest has been expressed by those working with the Marcher Council at Ludlow. Salesbury was also approached by those who had moved from Wales at a young age and were eager to renew their Welsh links. There is a huge Welsh presence in many centres in England. In London, the Welsh account for 20% of the population. Philanthropists who have a love of all languages have also expressed an interest in the course. Salesbury hopes that the work will increase mutual friendship and brotherly love. 5

6 Cerdyn 3 The Nativity - in Welsh (1588) The whole Bible, the Old Testament and the New Testament, is now available in Welsh, thanks to William Morgan, vicar of Llanrhaeadr ym Mochnant in Clwyd. The first copies have already received a warm welcome from churchmen and poets like Siôn Tudur and Siôn Dafydd. The Queen, Elizabeth I, has decreed that a copy must be deposited in every church in Wales by Christmas. Not everybody wanted to see the Bible in Welsh. Many believed it would be better to teach English to the people of Wales and let them read the English version. However, 43 year old Morgan argued successfully that the spiritual future of the Welsh people depended on having a translation of the Bible. He began the work some years ago but nearly gave up at one point. 'I had been through a difficult period,' he said. 'Working on the translation without a library was hard and I was experiencing personal problems and financial difficulties.' Last year, however, he received a letter from Archbishop Whitgift asking him to go to London to finish the work. The language Morgan uses in the Bible is natural and simple. This has been welcomed by those who believed that William Salesbury's old translation of the New Testament was too complicated. Morgan himself is now interested in becoming a bishop - possibly in Llandaf. He also has ideas for a number of other books including a new Prayer Book and a Welsh dictionary. Cam 5 Ymarfer Llafar (b) Mae angen i chi benderfynu fel grŵp pa un o r digwyddiadau hyn gafodd yr effaith fwyaf ar (i) yr iaith Gymraeg (ii) bobl Cymru heddiw. Pam rydych chi n meddwl hynny? Trafodwch y pwyntiau â r dosbarth cyfan ar y diwedd