- CENTRUL PENTRU PROMOVAREA INVATARII PERMANENTE -CPIP - RO

Transcription

1

2

3

4 IL-PROĠETT TAGĦNA CLAP Convicts Liberty Aid Project hija r-reazzjoni għar-realtà ħarxa li l-priġunieri jiffaċċjaw waqt l-ewwel ġranet wara l-ħelsien tagħhom. Jekk dawn il-ġranet ma jkunux ippjanati sew minn qabel, ir-riskju li dawn jerġgħu jispiċċaw il-ħabs ikun ferm akbar. L-għan ta CLAP huwa li jgħin fil-preparazzjoni ta dawn il-jiem billi joffri sett ta għodda għall-ħaddiema tal-ħabs u r- residenti, imma fuq kollox, li joffri lil dawn il-persuni involuti l-opportunità li jinnegozjaw u jilħqu għan komuni fil-ħidma tagħhom, b hekk kull intervent ikun kemm jista jkun personalizzat. L-għodda ta CLAP The Dialogical Communication andintervention Toolkit (għall-ħaddiema tal-ħabs) umycompass Reintegration Guide (għal residenti) ġew żviluppatiflimkien ma dawk li ser jagħmlu użu minnhom: ilkonsorzju jipprovdi biss l-opportunità (permezz ta laqgħat u taħriġ) u l-mezzi (qafas ta għodda, websajt, pjattaforma virtwali għall-komunikazzjoni, loġistika). The Dialogical Communication and InterventionToolkithija ġabra ta għodda żviluppati għal u ma edukaturi u assistenti soċjali f ħabsijiet, biex jiffaċilitaw u jtejjbu d-djalogu primarjament għal dawk li jaħdmu fil-ħabs, iżda wkoll ma ħabsin. Dawn l-għodda ġew ibbażati fuq il-ħtiġijiet identifikati mill-ħaddiema u r-residenti nfushom. Sommarju : Din it-taqsima tipprovdi lillqarrej b deskrizzjoni ġenerali tal-proġett CLAP: l-għanijiet u l-objettivi tiegħu. Hija tindika r-rabta bejn iż-żewġ prodotti prinċipali talproġett: The Dialogical Communication and Intervention Toolkit (għallħaddiema tal-ħabs) u My ComPASS Reintegration Guide (għal residenti).tagħti wkoll xi informazzjoni dwar l- imsieħba li jieħdu sehem filproġett. MyComPASS Reintegration Guide uwa prodott żviluppat minn ħaddiema ġo penitenzjarji li jużaw din il-kitt ta għodda, flimkien ma residenti, b assistenza minn membri tal-konsorzju. L-għan ta din il-gwida hu li jgħin lill-priġunieri jerġgħu jintegraw ruħhom aħjar fis-soċjetà, wara r-rilaxx tagħhom. L-imsieħba fil-proġett CLAP: Il-Koordinatur tal-proġett - CENTRUL PENTRU PROMOVAREA INVATARII PERMANENTE -CPIP - RO CPIP hija istituzzjoni privata, attiva fl-oqsma edukattivi u soċjali. L-għan tal-istituzzjoni tagħna huwa li tippromwovi l-kultura ta tagħlim tul il-ħajja permezz tal-involviment attiv tal-membri kollha tal-komunitàfl-iżvilupp ta strateġija koerenti għall-implimentazzjoni tal-kunċett u l- prattika ta tagħlim tul il-ħajja. Din l-istrateġija tirrappreżenta l-fattur ta suċċess għattransizzjoni tas-soċjetà Rumena lejn Era ta Għarfien. F dan il-kuntest, it-tagħlim tul il-ħajja 1

5 m għadux sempliċiment aspett fis-sistema edukattiva u ta taħriġ, imma huwa l-pedament; ilbażi għal toroq futuri. B riżultat ta din il-filosofija, aħna ħsibna biex nikkonċentraw l-attività kollha tagħna sabiex noħolqu alternattiva vijabbli fl-iżvilupp ta komunità ta tagħlim tul il-ħajja. CPIP hija impenjata li tgħin fil-prinċipju ta opportunitajiet indaqs għan-nisa u l-irġiel fl-istrateġiji pubbliċi u l-prattiki relatati, bħala parti integrali ta demokratizzazzjoni u l-ħolqien ta soċjetà aktar miftuħa.cpip tippromwovi l-integrazzjoni mill-ġdid fis-soċjetà tal-gruppi kollha żvantaġġati. G.G.EUROSUCCESS CONSULTING LTD EUROSC- Ċipru Eurosuccess Consulting, permezz ta tim dinamiku ta xjentisti żgħażagħ tipprovdi pakkett komprensiv ta servizzi li jindirizzaw il-ħtiġijiet tal-intrapriżi moderni f Ċipruspeċjalment f oqsma bħal innovazzjoni u teknoloġija. EUROSUCCESS identifikat, sa mill-bidu tal-operazzjonijiet tagħha, l-ħtieġa li tinħoloq rabta bejn l-ekonomija ta Ċipru u s-suq Ewropew u għamlet enfasi kbira fuq l-esplojtazzjoni tal-potenzjal li nħoloq mill-adeżjoni ta Ċipru fl-unjoni Ewropea. Illum EUROSUCCESS toffri varjetà ta servizzi lis-settur pubbliku, kif ukoll privat ta Ċipru. L-għan ta dawn is-servizzi huwa li joffru appoġġ lis-setturi msemmija hawn fuq fil-ħolqien, l-iżvilupp u l- espansjoni tan-negozju u inizjattivi oħra, permezz ta opportunitajiet u skemi ta finanzjament. EUROSUCCESSbdiet ukoll tipparteċipa b mod attiv fi skemi ta riċerka Ewropej, permezz ta netwerk stabbilit u tajjeb ta msieħba barra l-pajjiż, ibbażat fuq l-esperjenza vasta tal-passat talfundatur tagħha. EUROSUCCESS timmira lejn titjib kontinwu tas-servizzi li toffri, kif ukoll l- iżvilupp tat-tim tagħha biex tgħin fit-titjib fis-settur xjentifiku. TIMISOARA PENITENTIARY- PTM- Rumanija Il-penitenzjarju ta Timisoara jinsab fil-belt ta Timisoara fejn bħal issa hemm 1,057 resident filħabs. Il-metodi ta infurzar ta pieni u ċaħda mill-libertà ġo Timisoara huma ta semiopenregime jew open-regime. Id-dipartiment ta Reintegrazzjoni Soċjali tal-ħabs jinkludi żewġ dipartimenti: id-dipartiment tal-edukazzjoni u d-dipartiment Psiko-Soċjali ikkordinat mill-viċipresident għall-assistenza edukattiva u psiko-soċjali. L-għan ta dawn iż-żewġ dipartimenti hu li jgħin lir-residenti fl-edukazzjoni tagħhom u li jipprovdi intervent soċjali u psikoloġiku xieraq għal reintegrazzjoni fis-soċjetà. l-għanijiet ġenerali tad-dipartiment huma li jipprovdu servizzi ta kwalità għall-ħabsin f isem iddiversità, id-dinjità u d-drittijiet tal-bniedem u li jiffaċilita l-aċċess għal opportunitajiet edukattivi u l-integrazzjoni mill-ġdid fis-soċjetà. UETP Action Link/ ActionSynergy S.A. - Greċja ActionSynergy S.A. hijakumpanija ibbażata fuq it-taħriġ u l-għarfien ta ICT u R&Du hija involuta attivament fl-iżvilupp ta teknoloġiji ta edukazzjoni, metodoloġiji ta taħriġ u l-iżvilupp ta korsijiet ta taħriġ ta tagħlim elettroniku. 2

6 ActionSynergy S.A. għandha esperjenza twila fil-ġestjoni u l-koordinazzjoni tal-programmi Ewropej. Sa mit-twaqqif tagħha fl-1987 l-organizzazzjoni ħadet sehem f numru konsiderevoli ta proġetti edukattivi tal-ue, bħall-comett, PETRA, SOCRATES, LEONARDO DA VINCI, ARTIKOLU 6, ADAPT, TEMPUS, PHARE,-Distancelearning. Bħalissa qed tikkoordina żewġ proġetti LLP, GLOSSA ( LLP-GR-KA2MP) u UETPNET ( LLP GR-ERASMUSecue).ActionSynergy hija ukoll speċjalizzata fl-iżvilupp ta metodoloġiji ta taħriġ għal gruppi soċjali żvantaġġati u tipparteċipa f diversi proġetti dwar il-komunitajiet Roma, kura fit-tul u l- immigranti. L-oqsma ta kompetenza ewlenin ta ActionSynergy S.A. jinkludu: l-iżvilupp ta teknoloġiji edukattivi, l-iżvilupp ta korsijiet u moduli li jagħmlu użu minn metodoloġiji innovattivi bħal metodoloġiji ta tagħlim aktar miftuħa u flessibbli, e-learning, analiżi tal-ħtiġijiet tat-tagħlim, l-iżvilupp ta profil professjonali, listi ta ħiliet u kompetenzi, l-iżvilupp ta interazzjonijiet fuq livell lokali, nazzjonali u internazzjonali u r-realizzazzjoni ta studju u riċerka. Rigward il-ġestjoni operattiva tal-proġett, ActionSynergy, għal kull proġett taħtar direttur talproġett li jikkoordina x-xogħol fil-gruppi differenti. Il-ġestjoni finanzjarja ssir minn membru speċjalizzat fil-finanzi tal-proġetti tal-u.e. TheEuropeanPrisonEducationAssociation Fergħa ta Malta EPEA- Malta L-Assoċjazzjoni Ewropea għall-edukazzjoni fil-ħabs Fergħa ta Maltahija prinċipalment ilfergħa lokali tal-epea. Din hija organizzazzjoni magħmula minn edukaturi fil-ħabs, amministraturi, riċerkaturi u professjonisti oħra li għandhom interess fil-promozzjoni u l- iżvilupp tal-edukazzjoni u attivitajiet relatati fil-ħabsijiet fl-ewropa skond irrakkomandazzjonijiet tal-kunsill tal-ewropa. EPEA hija rikonoxxuta mill-kunsill tal-ewropa bħala Organizzazzjoni Mhux Governattiva (NGO). Hija impenjata li taħdem ma l-amministraturi talħabs fl-ewropa biex tkompli twettaq l-għanijiet tagħha, iżda hija totalment awtonoma u indipendenti.bħalissa hemm aktar minn 800 membri fil-epea f 35 pajjiż fl-ewropa u bnadi oħra. Apparti milli jservu l-għanijiet tal-organizzazzjoni billi jinkoraġġixxu l-ħolqien ta fergħat nazzjonali eċċ, l-epea torganizza konferenza internazzjonali kbira dwar l-edukazzjoni fil-ħabs kull sentejn. EPEA hija rreġistrata bħala organizzazzjoni mhux governattiva u mhux għall-profitt. L-għanijiet tal-fergħa EPEA Malta huma: Li taġixxi bħala fergħa rikonoxxuta tal-epea. Li tippromwovi l-edukazzjoni fil-ħabs skond ir-rakkomandazzjoni Nru R (89) 12 tal- Kumitat tal-ministri u l-istati Membri tal-kunsill tal-ewropa (1989). Li tappoġġa u tassisti l-iżvilupp professjonali tal-persuni involuti fl-edukazzjoni fil-ħabs permezz tal-kooperazzjoni Ewropea. Li taħdem ma organizzazzjonijiet professjonali relatati. Li tappoġġa r-riċerka fil-qasam tal-edukazzjoni fil-ħabs. Biex tissorvelja u tappoġġa l-iżvilupp tal-edukazzjoni fil-ħabs f Malta. 3

7 Centrul de ReeducareBuzias CRB- Rumanija Fost istituzzjonijiet oħra simili, Centrul de ReeducareBuziastoffri xi ħaġa ġdida fuq skala nazzjonali l-istruttura interna tagħha toħloq postġdid minn istituzzjoni ta ħabsgħal komunità edukattiva li tenfasizza mhux l-iżolament tradizzjonali iżda l-protezzjoni u r-riabilitazzjoni tażżgħażagħ f ambjent ta sigurtà b valuri edukattivi.centrul de ReeducareBuzias tippermetti r- riabilitazzjoni ta trasgressuri minorenni minn naħa tal-punent tal-pajjiż tagħna, qrib kemm jista jkun tal-familji l-komunità tagħhom fejn dawn se jkomplu jgħixu wara. Dan huwa possibbli billi jiġu involuti l-familji tagħhom fl-attivitajiet ta riforma fl-imġiba u mill-isforzi kontinwi għal integrazzjoni soċjali mill-ġdid li jkomplu jitwettqu anki wara l-ħelsien.centrul de Reeducare Buzias huwa ċentru ta riabilitazzjoni u sigurtà bi struttura edukattiva u skolastika u l-istruttura funzjonali tiegħu tagħti lil kull żagħżugħ l-opportunità li jeżerċita attivitajiet differenti f ambjent miftuħ, biex b hekk jiġi żgurat integrazzjoni mill-ġdid gradwali fil-komunità. Esperjenza rikka filqasam tal-edukazzjoni, psikoterapija, reintegrazzjoni kif ukoll esperjenza rikka fil-programmi Ewropej jippermettu lill-ispeċjalisti li jelaboraw programmi ta riabilitazzjoni għaż-żgħażagħ u l- familji tagħhom. Association of Regional Initiatives Development Lacjum - ARID Lacjum Polonja ARID LACJUMhija istituzzjoni privata, li taħdem fil-qasam edukattiv vokazzjonali. L-għan ewlieni ta din l-assoċjazzjoni huwa li jippromwovi u jaħdem permezz tal-kunċett ta tagħlim tul il-ħajja. Permezz ta tim dinamiku ta xjentisti żgħażagħ, ARID LACJUMtipprovdi pakkett komprensiv ta servizzi li jindirizzaw il-ħtiġijiet tal-intrapriżi Pollakki moderni speċjalment dwar kwistjonijiet bħall-innovazzjoni u t-teknoloġija.arid LACJUMidentifikat, sa mill-passi inizjali taloperazzjonijiet tagħha, il-ħtieġa għal ħolqien ta rabtiet bejn l-ekonomija Pollakka u s-suq Ewropew u għamlet enfasi kbira fuq l-esplojtazzjoni tal-potenzjal maħluq mill-adeżjoni tal- Polonja fl-unjoni Ewropea. Illum ARID LACJUM toffri varjetà ta servizzi lis-settur pubbliku, kif ukoll dak privat tal-polonja.hija bdiet ukoll tipparteċipa b mod attiv fi skemi internazzjonali, permezz ta netwerk stabbilit u tajjeb ma imsieħba barra l-pajjiż, ibbażat fuq l-esperjenzavasta tal-fundatur tagħha. L-aħħar proġett internazzjonali fejn ARID LACJUM tipparteċipa huwa proġett ta Leonardo davinci. It-titolu tal-proġett huwa BeekeepingEuropeanEnvironmentalSustainability. SopronkőhidaiFegyházésBörtön (Prison and Penitentary of Sopronkőhida) - SFB- Ungerija L-għan tal-organizzazzjoni tagħna huwa s-sigurtà ta ħabsin li kienu kkundannati mill-qrati Ungeriżi. Aħna nżommu aktar minn 600 ħabsi, li għandhom piena medja ta madwar 7.2 snin. Wieħed mill-kompiti ewlenin tagħna hu l-ħarsien tar-rispett tal-priġunieri lejhom infushom, biex dawn itejbu r-responsabbiltà tagħhom għax-xogħol u biex jippreparaw lilhom nfushom għallħelsien tagħhom. Aħna norganizzaw diversi proġetti biex jintlaħqu dawn l-għanijiet. 4

8 TheSopronkőhidaiFegyházésBörtön (PrisonandPenitentiary of Sopronkőhida)issa għandha proġett iffinanzjat mill-u.e., imsejjaħ GateFever.Permezz tal-qafas ta dan il-proġett, aħnaħdimna fuq protokoll ġdid ma organizzazzjonijiet li jista jkollhom kuntatt ma eks-ħabsin. 5

9 6

10 MIN AĦNA? Fl-2011 konsorzju ta 9 imsieħba minn 7 pajjiżi Ewropej żviluppaw proġett għallintegrazzjoni mill-ġdid tal-priġunieri, CLAP - ConvictLibertyAid Project. Il-mexxej tal-konsorzju, CPIP mir-rumanija, kellu l-idea li jinkludi l-għodod ta djalogu fir-rutina ta kuljum talħaddiema tal-ħabs, meta dawn ikunu qed iħejju r-residenti għall-mument tarrilaxxtagħħhom. Minn dan il-punt, beda proġett kumpless ta sentejn. Waħda mill-ewwel u l-aktar attivitajiet importanti tul l-ewwel sena kienet dik ta riċerka, biċċa xogħol kumplessali l-għan tagħha kien li jitkixxef u jiskopri x inhuma l-ħtiġijiet talprofessjonisti li jaħdmu ġewwa s-sistema ta detenzjoni. B riżultat ta din ir-riċerka, l-konsorzju tal-proġett żviluppa Preparing for release Dialogue in prison. Comparative Report & Recommendation Paper. Dan l-istudju identifikal-ħtiġijiet tal-assistenti soċjali u l-edukaturi li jaħdmu fil-ħabsijiet u min-naħa l-oħra l-ħtiġijiet tal-priġunieri biex jiffaċilita reintegrazzjoni soċjali aħjar tal-ħabsin fis-soċjetà. Fit-tieni sena aħna iffukajna fuq l-iżvilupp, l-ittestjar u l-valutazzjoni tal-għodod ewlenin tagħna, b involviment qawwi mill-utenti finali tagħna: il-ħaddiema u residenti fil-ħabs. residenti jaħdmu mill-qrib flimkien edukaturi u assistenti soċjali integrazzjoni fis-soċjetà aħjar Jagħmlu użu minn dawn l-għodda u jtejbuhom bl-għajnuna tarresidenti Jinvolvu b mod dirett l- edukaturi u assistenti soċjali f ħabsijiet fl-iżvilupp ta għodda addattati għallħtiġijiet tagħhom X NIXTIEQU NWETTQU? 6

11 Fit-twettiq tax-xogħol tiegħu, it-tim tal-proġett CLAP li pprepara dan is-sett ta għodda, sab li kien hemm ħafna inizjattivi żviluppati lokalment jew fuq livell nazzjonali, b riżultati simili, u għalhekk ħass, li approċċ Ewropew komuni kienet l-pass loġiku li kien jmiss. Kif ippruvajna noqorbu lejn dan il-pass? Billi nagħrfu li l-punt komuni għalina lkoll huwa d-djalogu u aċċettajna l-isfida li ndawru din l-għodda qawwija għall-integrazzjoni mill-ġdid, għodda li twassalna lil hinn minn prijoritajiet nazzjonali, u timmira lejn il-ħtiġijiet preċiżi tal-professjonisti. Liema huma l-passi li qed nipproponu fl-iżvilupp tad-djalogu bħala għodda għallintegrazzjoni mill-ġdid? X'inhi r-realtà fil-ħabsijiet Skopri x'inhi r-realtà fil-ħabsijiet tagħna. Ibda djalogu mal-ħaddiema talħabs ta' kull tip u fil-livelli kollha u tkixxef x'inhuma l- ħtiġijiet u l-bżonnijiet tagħhom u trid. Żid ma' dan il-kontribut ta' dawk li jfasslu d-deċiżjonijiet, ta' organizzazzjonijiet barra l-ħabs, ta' eks-priġunieri u mbagħad ara li jkollok stampa aktar ċara ta' mument ta' qabel ir-rilaxx. L-iżvilupp ta' għodda Fuq bażi ta' din ir-riċerka u l-każijiet li studjajna minn kull pajjiż imsieħeb żviluppajna materjal għall-ħaddiema tal-ħabs. Dan il-materjal jgħin billi jagħti ħjiel prattiċi u biex nistimulaw id-djalogu fit-tħejjija għar-rilaxx. Nittamaw li wara xi żmien, l-użu dan il-materjal taħt forma ta' għodda jistimula l-ħaddiema u residenti tal-ħabs biex jiżviluppaw materjal għalihom stess u attivitajiet ibbażati fuq id-djalogu. Niċċekjaw l- għodda Bl-involviment ta' xi ftit ħaddiema fil-ħabs dedikati u ta' dawk li jieħdu d- deċiżjonijiet dwar sħubija aħna ppruvajna dan is-sett ta' għodda: sessjoni ta' taħriġ apposta, workshops u perjodu ta' skemi sperimentali u proġetti pilota. Prattika Ladarba għandna stabbilita komunità tagħna ta' prattika u l-verżjoni finali ta' din l-għodda, aħna implimentajniha fil-ħabsijiet li ssieħbu filprogramm tagħna. Bħala riżultat ta' din l-implimentazzjoni, il-ħaddiema tal-ħabs flimkien ma' residenti żviluppaw gwida ta' reintegrazzjoni. Dan se jkun l-għan aħħari tagħna, li l-protagonisti rilevanti kollha mill-ħabs jiżviluppaw għodda mibnija għall-bżonnijiet speċifiċi tagħhom. X KIEN IL-PUNT TA TLUQ TAGĦNA? 7

12 Il-konklużjonijiet tal-european Penitentiary Policy Forum minn Varsavja f Ġunju 2007, iffinanzjat mill-programm EQUAL tal-kummissjoni Ewropea, stqarr li hemm bżonn urġenti sabiex isseħħ u tiġi mħeġġa bidla fil-ħabs, li tiġi adottata kultura ta innovazzjoni u biex ikun hemm kooperazzjoni ma aġenziji esterni li jappoġġjaw l-inklużjoni soċjali ta dawk li ser joħorġu lura fis-soċjetà wara sentenza ta ħabs. L-integrazzjoni mill-ġdid b suċċess fis-soċjetà ta dawk li ġew miċħuda mill-libertà jirrikjedi ħidma matul il-ħin mgħoddi fil-kustodja, qabel il-ħelsien kif ukoll warar-rilaxx. Dan ifisser involviment mill-partijiet kollha interessati, l-istituzzjonijiet pubbliċi, mhux governattivi u organizzazzjonijiet privati.punt importanti ieħor huwa l-involviment tal-priġunieri fid-disinn, żvilupp u implimentazzjoni ta dan l-approċċ. Dawk li jaħdmu fil-ħabsijiet għandhom jirrealizzaw li l-interventi multi-dixxiplinari jiddependu minn komunikazzjoni, qsim ta għarfien u l- interazzjonijiet bejniethom u bosta partijiet interessati, biex jipprovdu opportunitajiet ġodda għall-ħabsin. Ir-riċerka għal CLAP bdiet fl-2011.ħaddiema ta kull tip u fuq kull livell minn ħabsijiet minn madwar 7 pajjiżi tal-ue ġew intervistati dwar l-esperjenzi tagħhom fil-ħidma tagħhom mal-ħabsin f diversi mumenti tad-detenzjoni tagħhom. Huma taw eżempji ta xi diffikultajiet li jiltaqgħu magħhom il-ħabsin jew li dawn jkollhom fl-aċċess għall-programmi ta imġieba. Dawn il-ħaddiema identifikaw nuqqas ta għarfien u esperjenza tax-xogħol, diffikultajiet filkomunikazzjoni imma wkoll nuqqas ta' aċċessibilità għall-informazzjoni għal dawn il-ħabsin. Ir-riabilitazzjoni u r-reintegrazzjoni tal-ħabsin huwa wieħed mill-għanijiet ewlenin tassistema penitenzjarja moderna fl-ewropa kollha. Sabiex tinkiseb ir-riabilitazzjoni tal-ħabsin, irrwol ta speċjalisti (assistenti soċjali u edukaturi) li qed jaħdmu fil-ħabsijiet huwa importanti ħafna.l-edukaturi u l-assistenti soċjali fil-pajjiżi msieħba qed jaħdmu f ambjent li huwa kkaratterizzat minn ħafna problemi. Il-ħabsijiet huma normalment iffullati wisq u hemm ammont żgħir ħafna ta speċjalisti għal numru dejjem jikber ta ħabsin. Is-sitwazzjoni qed issir aktar diffiċli f dawn il-jiem minħabba l-kriżi finanzjarja attwali li tnaqqas il-fondi disponibbli għall-ħabsijiet u l-ħaddiema tal-ħabs. F ambjent diffiċli bħal dan, l-assistenti soċjali u l-edukaturi qed jippruvaw jaħdmu għarriabilitazzjoni u r-reintegrazzjoni tal-ħabsin fis-soċjetà. Ġeneralment, il-programmi ta riabilitazzjoni eżistenti fil-maġġoranza tal-ħabsijiet f ħafna pajjiżi msieħba mhumiex ikkunsidrati bħala effettivi. Anki jekk minn jieħu d-deċiżjonijiet jevalwa l-effettività ta dawn ilprogrammi aħjar milli l-edukaturi u l-assistenti soċjali, il-problemiidentifikati xorta huma estensivi. Ħafna mill-eks-priġunieri wkoll stqarru li l-programmi attwali huma superfiċjali u ineffettivi. Xi wħud minnhom saħansitra ma kienux involuti fi programmi bħal dawn. 8

13 L-akbar problema li l-assistenti soċjali u l-edukaturi għandhom hija l-ammont taxxogħol li dawn ikollhom u dan huwa fattur li ħareġ fit-tweġibiet tal-gruppi ta kważi l-pajjiżi kollha. Dan l-ammont ta xogħol huwa dovut għall-għadd żgħir ħafna ta assistenti soċjali li huma mitluba li joffru s-servizz tagħhom għal numru kbir ħafna ta ħabsin. L-assistenti soċjali għandhom ukoll ħafna xogħol amministrattiv, fatt li jnaqqas ukoll mill-ħin li huma jiddedikaw lill-ħabsin.minbarra l-problema ta xogħol, in-nuqqas ta infrastruttura, in-nuqqas ta liġijiet soċjali u l-istituzzjonijiet li jistgħu jipprovdu appoġġ wara l-ħelsien mill-ħabs u n-nuqqas ta koperazzjoni ma aġenziji esterni ġew ukoll identifikati bħala fatturi ewlenin.kwistjoni oħra identifikata mill-ħaddiema soċjali kienet li l-programmi attwali tal-libertà m humiex adegwati għat-tipi kollha ta ħabsin. Dawn il-problemi kollha joħolqu fatturi ta riskju għall-ħaddiema talħabs. Il-fattur ewlieni ta riskju identifikat fil-pajjiżi msieħba huwa l-istress ikkawżat mill-eċċess ta xogħol, kwistjonijiet ta sigurtà, burokrazija eċċ. L-assistenti soċjali jeħtieġu wkoll gwida għall-metodi disponibbligħax normalment proporzjon żgħir biss ta dawn il-metodi jiġu implimentati u hemm nuqqas ta innovazzjoni. Il-ħaddiema u l-edukaturi għandhom ikollhom jaħdmu ġewwa dan l-ambjent u jgħinu lillħabsin biex jippreparaw għar-rilaxx tagħhom bl-aktar mod effettiv. Il-problemi ewlenin li l-ekspriġunieri fi kważi l-pajjiżi kollha msieħba ikollhom iħabbtu wiċċhom magħhom huma biex dawn isibu xogħol / problemi tal-qgħad u l-problemi finanzjarji / dejn. Problema biex jerġgħu jibnu r-relazzjonijiet tal-familja kienet identifikata wkoll bħala problema prinċipali.f xi pajjiżi, bħall-greċja u Malta, kien hemm imsemmi wkoll problemi speċifiċi bħall-użu u l-abbuż taddroga. Għalhekk, ir-residenti għandhom bżonn, matul iż-żmien ta detenzjoni, li jiżviluppaw ħiliet ta kif jagħmlu baġit, kif iżommu relazzjoni u kif jikkontrollaw ir-rabja tagħhom. Enfasi għandha tingħata wkoll għall-iżvilupp ta taħriġ professjonali tagħhom. Ħiliet ta qari ġew identifikati wkoll bħala kwistjoni ewlenija mill-edukaturi fil-ħabs. L-eks-priġunieri qalu li xi ħiliet li jkunu utli għalihom iżda li qatt ma tgħallmu fil-ħabs jinkludu kwalifiki professjonali, tekniki, kif ifittxu impjieg u l-lingwi barranin. Barra minn dan, qalu wkoll li ma kienx faċli għalihom li jiksbu informazzjoni ċara dwar is-servizzi li jista jkollhom bżonn wara r-rilaxx tagħhom mill-ħabs. Wieħed jista jassumi li hemm ħtieġa ta sors ta informazzjoni faċilmentdisponibbli u ħafna aktar speċifika. Il-ħaddiema jużaw varjetà ta metodi fil-ħidma tagħhom mal-priġunieri iżda bħala l- għodod l-aktar effettivi li huma identifikaw kien hemm l-intervisti semi-strutturati u d- djalogu. Id-djalogu kien identifikatukoll mill-edukaturi bħala l-aktar metodu effettiv. Dan huwa importanti ħafna għall-proġett CLAP peress li ser jipprovdi għodda għall-edukaturi fil-ħabs biex itejbu l-użu ta metodi li huma diġà jużaw. L-intervisti personali huma normalment użati għallidentifikazzjoni tal-ħtiġijiet soċjali tal-ħabsin. 9

14 Sabiex ilaħħqu mad-diffikultajiet li jiffaċċjaw matul il-ħidma tagħhom fil-ħabs, ilħaddiema għandhom bżonn jiżviluppaw il-ħiliet tagħhom rigward tolleranza ta stress u frustrazzjoni.l-edukaturi esprimew ix-xewqa li jiżviluppaw il-ħiliet li jikkomunikaw ma kull tip ta livelli edukattivi u persunalità tal-bniedem. Hemm ukoll bżonn li l-edukaturi u l-assistenti soċjali jitħarrġu fil-metodi ġodda ta komunikazzjoni u negozjar ta konflitti. Huwa meħtieġ lijkun hemm taħriġ dwar kif wieħed għandu jqassam tajjeb il-ħin minħabba fil-ħabsijiet m hemmx biżżejjed persunal fid-dipartiment tar-reintegrazzjoni soċjali. It-taħriġ fi kwistjonijiet kulturali speċifiċi relatati ma reliġjon u l-kultura tal-priġunieri barranin ukoll ġew identifikati bħala kwistjonijiet ewlenin fil-pajjiżi bħall-greċja fejn hemm persentaġġ għoli ta priġunieri barranin. Ħiliet dwar kif wieħed imexxi u jaħdem f tim issemmew ukoll bħala fatturi ewlenin. Il-komunikazzjoni mal-priġunieri tista tkun kultant diffiċli iżda l-assistenti soċjali mhumiex jiltaqgħu ma diffikultajiet kontinwament rikorrenti, fatt li huwa ċertament punt pożittiv. Il-komunikazzjoni bejn l-assistenti soċjali u l-priġunieri ġiet meqjusa ġeneralment b mod pożittiv mill-eks-priġunieri. Madankollu fadal ħafna problemi speċjalment dawk relatati ma l-ammont ta' ħin li dedikat għal kull priġunier. L-eks-priġunieriqaluwkoll li dawn jeħtieġu aktar ħin, aktar attenzjoni u aktar trattament uman mill-ħaddiema penitenzjarji. Il-metodu li l-assistenti soċjali evalwaw bħala l-aktar effiċjenti sabiex itejbu l-ħiliet tagħhom kienil-qsim ta esperjenza ma assistenti soċjali oħra li jaħdmu f ħabsijiet oħra jew barra l-ħabsijiet. Il-kooperazzjoni mal-kollegi tagħhom minn pajjiżi Ewropej oħrajn kienetmeqjusa bħala metodu importanti għall-iżvilupp tal-ħiliet. Ir-riċerka tagħna tat stampa kumplessa ħafna b diversi sfidi, uħud minħabba s- sistema, xi wħud minħabba t-timijiet li jaħdmu fil-qasam ta detenzjoni u oħrajn diretti lejn l- individwi. L-għan tagħna mhuwiex li nsolvuhom, iżda li dawn jitpoġġew fuq il-mejda ta diskussjoni u li nipproponu approċċ ġdid ta ftehim: wieħedta djalogu. Dan huwa l-għan ta l- għodda tagħna. Din l-għoddaġiet żviluppatawara diskussjonijietmal-persunalkemm fil-ħabs u servizzi esterni. Speċjalistiġew ukoll ikkonsultatibiex jagħtupariri professjonali. Madankollu, l- informazzjoni f danis-sett ta għoddama tirrappreżentax neċessarjamentopinjoni esperta. Hija tidentifika uħud mill-ostakli li jistgħu jagħmluha diffiċli għall-persunal u l-priġunier biex jikkomunikaw ma xulxin fi djalogu. Din l-għodda timmira li tqajjem kuxjenza dwar xi wħud mid-diffikultajiet fid-djalogu li l- ħabsin jiltaqgħu magħhom meta dawnjiġu f kuntatt ma l-aġenziji tal-ġustizzja kriminali. Hija 10

15 tipprovdi xi gwida dwar kif taġixxi għall-bżonnijiet ta komunikazzjoni ta ħabsin u għodod ta għajnuna għall-komunikazzjoni aktar effettiva. Din l-għodda m għandiex tieħu l-post ta kwalunkwe taħriġ disponibbli biex il-persunal iwettaq xogħolu b mod effettiv ma firxa ta ħabsin bi bżonnijiet differenti, inklużi bżonnijiet relatati ma djalogu. Din ġiet żviluppata biex tipprovdi aċċess rapidu u faċli u appoġġ prattiku. Filwaqt li din l-għodda toffri xi strateġiji għall-ħidma ma ħabsin, din ma tipprovdix għodda ta valutazzjoni u screeningtal-ħabsin. MIN GĦANDU JAGĦMEL UŻU MINN DIN L-GĦODDA? Dan il-materjal huwa destinat għall-ħaddiema tal-ħabs, għall-persunal kollu li qed jaħdem ma l-ħabsin u jgħinhom b mod dirett jew indirett fil-preparazzjoni għall-ħelsien tagħhom. Dan il-materjalhuwa eżerċizzjupropost mit-tim tagħna, għodda ta riflessjoniu fl-istess ħin sfida li wieħed jilqa fl-attivitajiet ta kuljum ma l-ħabsinqabel ma dawn joħorġu fissoċjetà. Dan huwa wkoll għodda utli għall-persunal responsabbli mill-produzzjoni ta informazzjoni u materjal ta taħriġ użat fi programmi ta mġieba u reintegrazzjoni. Aħna qegħdin nindirizzaw lil: Dipartimenti ta' reintegrazzjoni Siġurtà Amministrazzjoni Edukaturi Psikologi Assistenti soċjali Gwardjani Swali Persunal ta' appoġġ Kunsilliera Amministraturi ta' programmi 11

16 Din mhix lista kompleta. U anki jekk dan il-pakkett huwa immiratgħall-ħaddiema fil-ħabs biex isaħħu d-djalogu fil-perjodu ta qabel ir-rilaxx, l-ideat ippreżentati hawnhekk jistgħu ikunu implimentati fil-ħabs kollu, fil-livelli kollha. ID-DJALOGU HUWA GĦODDA TAJBA ĦAFNA, U JISTA JBIDDEL L-INTERAZZJONI KOLLHA MINN ĠEWWA U MINN BARRA. GĦALFEJN WIEĦED GĦANDU JUŻA DIN L-GĦODDA? Kif tista tiċċekkja li r-residenti li int qed taħdem magħhom qed jifhmu dak li inti qed tipprova twettaq fil-perjodu ta qabel ir-rilaxx tagħhom? U jekk inti tirrealizza li dawn ma jkunux qed jifhmu eżattament inti x qed tipprova twettaq magħhom, inti kif tista ssir taf aktar dwar il-ħtiġijiet tagħhom u l-appoġġ li dawn għandhom bżonn? Ir-riċerka li aħna għamilna fost persunal tal-ħabs uriet li l-preparazzjoni għar-rilaxx hija pjuttost sfida u l-problemi li wieħed jiltaqa magħhom huma numerużi: Ammont kbir ta xogħol. Amministrazzjoni żejda. Apatija fuq il post tax-xogħol burning out. Konflitti bejn il-ħaddiema sabiex dawn ikunu jistgħu jorganizzaw sew ix-xogħol tagħhom. Il-motivazzjoni tar-residenti għall-edukazzjoni jew xogħol ma tkunx għolja biżżejjed. Xogħol eċċessiv, minħabba li l-assistenti soċjali m għandhomx biżżejjed żmien għattaħriġ, minħabba li għandhom wisq xogħol amministrattiv u jridu jippreżentaw rapporti dwar l-għanijiet u l-valutazzjonijiet tagħhom. Nuqqas ta għodda xierqa. Livell baxx ta innovazzjoni. Diffikultà biex wieħed jifhem il-firxa kbira ta realtajiet li qed jiffaċċjaw il-ħabsin qabel kif ukoll wara s-sentenza. 12

17 Permezz ta dan is-sett ta għodda, aħna qed nipproponu soluzzjoni alternattiva biex wieħed jindirizza biss ftit mill-problemi msemmija hawn fuq: Noffru għodda innovattiva biex flimkien ma' l-metodoloġija ta' djalogu tgħin lill-persunal u lill-ħabsin biex dawn jaħdmu flimkien. Jiġi kkontestat il-fehim eżistenti ta' preparazzjoni għar-rilaxx billi nħeġġu il-partijiet kollha involuti sabiex jesprimu l-fehmiet tagħhom stess u jintlaħaq fehim komuni. Jipprova jittaffa l-piż fuq il-persunal fil-ħabs li jkunu l-uniċi persuni responsabbli għattħejjija għar-rilaxx u wieħed jibda jiffoka aktar fuq il-ħabsin. L-għan aħħari ta din l-għodda tagħna huwa li ġġib id-djalogu fil-proċess ta qabel irrilaxx. Huwa importanti li tkun taf li l-ħabsin li inti taħdem magħhom jista jsibu diffikultà biex jifhmuk jew biex jesprimuliema huma l-bżonnijiet tagħhom fit-tħejjija tagħhom għar-rilaxx. F każijiet bħal dawn,hemm bżonn li inti tkun taf kif tista tagħmel xi bidliet fil-prattika tiegħek sabiex inti tkun tista tikkomunika b mod aktar effettiv u tressaq lill-ħabsin lejn l-istess ftehim. Jekk dawn il-ħtiġijiet ma jkunux indirizzati, dan jista jwassalf nuqqas ta tħejjija xierqa għar-realtajiet ta barra, u li fl-aħħar iwassal għal riżultat inqas sodisfaċenti għall-ħabsin u riskju ogħla li dawn jerġgħu iwettqu xi offiża oħra. Komunikazzjoni u djalogu tajbin jistgħu jwasslu għal konformità aħjar u tnaqqas iċ-ċans li dawn jerġgħu iwettqu xi offiża oħra. L-implimentazzjoni ta suġġerimenti mressqa f dan il-pakkett mhux sejra tieħu ebda ħin żejjed. Madankollu, f xi każijiet fejn hemm bżonn ta xi ħin żejjed, dan x'aktarx li jkun ifisser li wieħed ser jiffranka l-ħin aktar tard. 13

18 KIF TUŻA DAN IS-SETT TA GĦODDA? Din l-għodda hija mfassla biex Tintuża minn persunal tal-ħabsijietwaqt il-ħidma tagħhom ta kuljum biex tgħin fix-xogħol li dawn iwettqu mal-ħabsin. L-informazzjoni li tinsab f dan ilpakkett m għandiex bilfors tinqara f ċertu ordni u tista tinqara wkoll b mod selettiv. Aħna nipproponulek 4 suġġetti ewlenin ta riflessjoni, li ġew maqsumaf 4 taqsimiet separati. Ittaqsimiet huma: Min hu involu fit-tħejjija għar-rilaxx? X'inhu r-rwol tiegħek f'dan il-proċess? X'inhu djalogu u dan kif jista' għin? Nkunu nafu meta aħna mhux qed nagħmlu djalogu? Rwoli u responsabbilitajiet Komunikazzjoni u djalogu fil-ħabs Djalogu għallfamilja Djalogu biex nippreparaw għar-rilaxx Kemm huwa iżolat ilħabsi? Jista' hu/hi permezz ta' djalogu jerġa' / terġa'jsib/issib lura post fi ħdan il-familja? Dwar xhiex irid wieħed jitkellem? Kif nistgħu naqsmu ħsibijiet differenti u niżviluppaw għodda komuni? Kif wieħed jista jara, aħna nsaqsu ħafna mistoqsijiet. L-għan tagħna huwa li nibdew proċess ta riflessjoni bejn il-persunal tal-ħabs u l-ħabsin li jwassal għall-preparazzjoni għar-rilaxx tagħhom. 14

19 15

20 Li tmur lura fid- dinja ħielsa u tkun ta suċċess hu li mhux terġa tirritorna f dik iċ-ċella l- qadima, u li jkollok suċċess fil-ħajja jirrikjedi ċerti bidliet. Dawn il-bidliet imbagħad jirrikjedu ċerti ħiliet li xi numru ta' ħabsin ikunu għadhom ma żviluppawx. Imma dawn huma essenzjali biex wieħed iġib bidla f ħajtu. Dawn jinkludu: modi ġodda (proċessi) ta ħsieb, li jinstabu mezzi aħjar ta kif wieħed jorganizza l-ħajja tiegħu ta kuljum, li telimina drawwiet u vizzji li jxekklu u li titgħallem mod soċjalment aktar aċċettabbli ta kif wieħed jirreaġixxi għallpersuni, kliem jew ċirkustanzi. Bidliet pożittivi jibbenefikaw mhux biss lill-ħabsi iżda wkoll lill-oħrajn inklużi membri talfamilja, ħbieb, persuni taxxabbli u s-soċjetà. Dawn il-bidliet ma jistgħux jiġu imposti. Dawn jeħtieġ li jiġu mill-ħabsi. Mod ta kif wieħed jista jasal għal dan huwa permezz ta djalogu. Il-komunikazzjoni huwa l-proċess ta qsim tal-ideat tagħna, ħsibijiet, sentimenti li jkollna lejn nies oħra u li dawn l-ideat, ħsibijiet u sentimenti jkunu mifhuma minn dawk in-nies li nkunu qed nitkellmu magħhom. Meta aħna nikkomunikaw, aħna nitkellmu, nisimgħu, unosservaw. Il-mod ta kif nikkomunikaw huwa stil li wieħed jitgħallmu. Bħala tfal, aħna nitgħallmu billi naraw lill-ġenituri tagħna u xi adulti oħra jikkomunikaw. Bħala adulti nistgħu nitgħallmu l-mod ta kif nikkomunikaw billi nosservaw lill-oħrajn li jafu jikkomunikaw b mod effettiv, billi nitgħallmu ħiliet ġodda u nipprattikaw dawn il-ħiliet. 1 Wieħed irid joqgħod attent fid-djalogu speċjalmentfil-kuntest ta ħabs. a) F sessjonijiet ta djalogu li mhumiex partikularment direttivi hemm ir-riskju li l- ħabsinjippruvawimorru lura fil-passat tagħhom, li jiġġustifikawdan il-passat tagħhom u jaħsbu u jħarsu lejnil-futur f termini mhux reali. b) Punt ieħor ta tħassib għall-edukaturi, assistenti soċjali, psikologi u oħrajn hija d- diffikultà ta ħabsin li qatt ma kellhom trobbija soċjalment aċċettabbli fejn dawn ma trawwmux biex jobdu l-liġi. Il-kontribut tagħhom jista jkun utli sakemm min qed jaħdem mal-ħabsi huwa għaqli biżżejjed biex ibiddel dak li qed jiġi espress f esperjenza li 1 Community Partnerships for Adult Learning, 15

21 tiftaħlu għajnejn u jagħti importanza lill-esperjenzi ta kuljum anke jekk dawn jidhru żgħar u bla importanza. c) Kwistjoni oħra li dawn il-ħaddiemajista jkollhom jiffaċċjaw tinvolvi l-attentat minn ċerti ħabsin li huma aktar assertivi u li jafu aktar jitkellmu u jesprimu ruħhom (u forsi anke aggressivi) li jiddominaw id-djalogu u jagħmluha l- pjattaforma tagħhom. Dawn ilħabsin huma ġeneralment l-aktar diffiċli biex jirrijabilitaw ruħhom - huma jaħsbu li għandhom raġun u li kulħadd huwa żbaljat. Għalhekkid-djalogu huwastrumentwieħedfost l-isforzitagħna biex nilħqużewġ għanijiet: ngħinu lill-ħabsin jaġġustaw ruħhom għallħajja ġewwa l-ħabs u jagħmlu użu tajjeb minn dan il-perjodu jippreparaw għall-ħajja wara r- rilaxx Id-djalogu jżid u jikkontribwixxifill-programmi tal-ħabs (bħal pariri individwali) imma ma jieħux post ta programmi oħrajn. IL-KOMUNIKAZZJONI U L-PERSUNA Il-komunikazzjoni hija kollha dwar il-persuna li inti qed tipprova tikkomunika magħha, u kif wieħed jipprova jikkomunika ma din il-persuna. Il-metodi ta komunikazzjoni uffiċjali fil-ħabsijiet ma jipproduċux effetti pożittivi, la fuq l- istituzzjoni u lanqas fuq il-ħabsin. L-ambjent huwasa ċertu puntiddominat minnkonflittili jagħtulok għalċertu diviżjoni,bir-riżultat lijkun hemm ftit jewl-ebdasinerġija bejnsezzjonijiet differentifil-ħabs bħall-amministrazzjoni, ir-residenti, l-uffiċjali, il-psikologi, l-assistenti soċjali,eċċ. 16

22 Id-djalogu huwa forma ta konverżazzjoni awtentika u sinċiera li tibni relazzjonijiet soda u jerġa jgħaqqad fejn ikun hemm diviżjoni. 2 L-għan ta dan il-proċess huwa li jipprovdi opportunitajiet fejn il-ħabsin jistgħu f ambjent miftuħ u kunfidenzjali jiddiskutuxi kwistjonijiet li l-aktar jolqtuhom. Huma jitgħallmu wkoll jaċċettaw l-opinjonijiet ta persuni oħrajn b mod responsabbli u serjuanke meta dawn ma jaqblux magħhom. Wieħed mill-għanijiet mixtieqahuwa li permezz ta dan il-proċess,jiġu żviluppati metodi ġodda għall-kategoriji kollha differenti ta persunal fil-ħabs biex dawn jaħdmu flimkien għallbenefiċċju tal-ħabsin, dawk li joffru s-servizz u l-istituzzjoni. Fi ħdan ġustizzja restorattiva u reparattiva, biex tagħmel dan trid tinkludi wkoll eks-priġunieri, vittmi ta kriminalità u l-pubbliku biex nagħmlu s-soċjetà aktar integrattiva u umana. L-INTRODUZZJONI TA PROĊESS TA DJALOGU FIL-ĦABS JISTA JWASSAL GĦAL BIDLA FIL-KULTURA TAL-ISTITUZZJONI. Huwa importanti li wieħed iżomm f moħħu li l-individwi, fil-każ tagħna l-ħabsin, huma suxxettibbli li jitkellmu, jistaqsu, jikkummentaw u jimpenjaw ruħhom fil-konversazzjonijiet, argumenti u stejjer li jkopru esperjenzi tal-passat. Din hija xi ħaġa li ilhom jagħmlu minn meta kienu tfal. Verità fundamentali oħra huwa l-fatt li l-ħabsin ħafna drabi huma persuni aktar kurjużi. Din il-kurżità sservi bħala vettura li twassal għat-tagħlim. Wieħed irid ukoll iqis il-fatt li l- filosofija, il-kultura u r-rutina fil-ħabs ma tantx jinkoraġġixxu l-iżvilupp ta tagħlim u maturità. Jekk, madankollu, permezz ta proċessi ta djalogu, il-ħabsin tagħna jirnexxielna nqanqlulhom il-kurżità tagħhom u l-ħajra li jiddiskutu u jsaqsu xi mistoqsijiet, dawn il-ħiliet se jitjiebu, jkomplu jikbru u jikkontribwixxu għat-tkabbir personali tagħhom. Skond id-definizzjoni, l-komunikazzjoni hija proċess espressiv, proċess li fih tibgħat messaġġ u hija wkoll proċess riċettiv, li fih int tirċievi messaġġ. Biex wieħed iżomm komunikazzjoni effettiva, wieħed għandu jkun konxju ta xi linji gwida bażiċi

23 Billinagħmlu u nżommu kuntatt fl-għajnejn,wieħedjista jkun żgurligħandu u ser iżomm l- attenzjoni tal-persuna l-oħra. Huwa importanti li wieħed jipprova jibgħat messaġġi li huma konsistenti u jaqblu kemm fil-modi verbali kif ukoll f dawk mhux verbali. Jista joħloq ħafna konfużjoni u jista jwassal għal nuqqas ta ftehim jekk per eżempju t-ton u l-volum li jintuża ma jaqblux mal-emozzjoni li jixtieq iwassal xi ħadd. Wieħed mill-prinċipjibażiċi huwa li wieħed jgħid dak li jrid jfisser u jfisser dak jgħid li jfisser li l-aħjar li wieħed ikun dirett u onest, u ma joqgħodx idur madwar is-suġġett. Is-smigħ attiv huwa wieħed mill-fatturi ewlenin ta komunikazzjoni effettiva. Smigħ attiv hu tip ta smigħ dixxiplinat li jgħinna neżaminaw u inqisu l-informazzjoni li nisimgħu sabiex intejbu l-kwalità u l-kwantità, u b hekk intejbu l-mod ta kif nieħdu d-deċiżjonijiet tagħna. Skond Ferrari (2012) 3 li tisma tajjebhuwa l-muftieħ għall-iżvilupp ta għarfien ġdid u ideat li jwasslu għal suċċess. Ferrari jgħid ukoll li għalkemm ħafna nies jiffokaw fuq kif jitgħallmu jikkomunikaw u kif jippreżentaw il-fehmiet tagħhom b mod aktar effettiv, dan l-approċċ huwa żbaljat u jtellef ħafna opportunitajiet. Fl-artikolugħalMcKinseyQuarterly, Ferrari 4 jgħid: Ħafna mis-semmiegħakbarli ltqajt magħhommatul il-karrieratiegħi bħalakirurgu, eżekuttiv tal-kumpaniji, ukonsulent tannegozjuwrewtliettipi ta mġieba...billi tarafhom u tagħmilha magħhom,inti tista ttejjeb ilħiliettiegħek tas-smigħu ankedawk ta l-organizzazzjoni tiegħek. Lir-rispett jgħin u jappoġġja smigħ attiv. Semmiegħa tajba ma jaqbżux biex jagħtu tweġibiet jew joqogħdu jgħidu x seta mar ħażin; huma jisimgħu b mod attiv u mbagħad isaqsu b mod edukat kif jistgħu jinstabu xi soluzzjonijiet. Ferrari żviluppa l-metodu tiegħu stess li huwa jsejjaħ ir-regola 80/20, jiġifieri li waqt konverżazzjoni huwa jipprova jitkellem 20% fil-waqt li jħalli lill-sieħbu jitkellem 80%. Fl-aħħarnett, jagħti l-parir li nippruvaw nifhmu u nsaqsu r- raġunijiet moħbija wara kull konverżazzjoni. Wieħed mill-elementi ewlenin tal-konverżazzjoni huwa d-djalogu. Id-djalogu huwa skambju maħsub dwar dawk l-affarijiet li huma l-aktar importanti għalina. 3 Carter S.B. (2012) The Art of Listening, in Psychology Today

24 Huwa għodda ta komunikazzjoni importanti ħafna li tippermetti lin-nies jifhmu opinjonijiet oħra mingħajr ma jpoġġu lilhom infushom kontra perspettivi differenti. MIN JIBGĦAT MESSAĠĠ MEZZ RIĊEVITUR KUMMENTI KUNTEST L-istampa t hawn fuq tista tiġi deskritta bil-kliem li ġej: Dak li jibgħat jew komunikatur hija l-persuna li qed tibgħat il-messaġġ Il-messaġġ huwa dak li aħna qed nikkomunikaw f'forma ta' diskors, kitba jew simboli Ir-riċevitur huwa l-persuna li qed tirċievi l-messaġġ, li trid tifhmu u ssarrfu f'xi ħaġa li tagħmel sens għaliha Il-kummenti huma r-reazzjoni tar-riċevitur. Tista' tkun verbal jew mhux verbali. Il-kummenti jippermettu lil min qed jibgħat il-messaġġ li jkun jaf jekk il-messaġġ tiegħu ġiex mifhum. 19

25 Ta min jaħseb u jirrifletti permezz ta djalogu ma sħabu fuq il-mistoqsijiet li ġejjin sabiex jevalwa l-abbiltajiet tal-komunikazzjoni tiegħu fil-post tax-xogħol tiegħu: Fil-ġurnata normali tax-xogħol tiegħek ma' l-ħabsin, min jibgħat l-aktar messaġġi? Kif jintbagħtu dawn il-messaġġi? Verbalment, bil-kitba? Meta inti tkun qed tirċievi xi messaġġ, kif tiċċekkja jekk inti fhimtux b'mod korrett? Min taħseb li huwa responsabbli biex jiċċekja jekk dan ilmessaġġ ġiex mifhum? X'jiġri jekk dan ma ġiex mifhum? X'jiġri meta tkun inti li qed tibgħat messaġġ, kif tiċċekkja jekk il-messaġġ tiegħek kienx mifhum korrettament? KOMUNIKAZZJONI PARZJALI: Jekk il-messaġġ jew l-informazzjoni ma tkunx riċevuta eżattament, wieħed ikollu dik li tissejjaħ komunikazzjoni parzjali jew l-ebda komunikazzjoni. Komunikazzjoni parzjali jew l- ebda komunikazzjoni tista toħloq konfużjoni, nuqqas ta ftehim u argumenti bejn in-nies. Dan jista joħloqproblemi bejnil-ħaddiema fil-ħabs ur-residenti. Komunikazzjoniparzjalitista tkun riżultat ta ostakolifil-komunikazzjoni. 20

26 ostakoli interni Ħiliet baxxi fejn jidħol smigħ Attitudni żbaljata lejn dak li qed jibgħat il-messaġġ Nuqqas ta' interess lejn il-messaġġ Għeja Biża Nuqqas ta' fiduċja Esperjenzi tal-passat Problemi familjari Nuqqas ta' esperjenza Emozzjonijiet negattivi li jistgħu jqanqlu ħsibijiet negattivi ostakoli esterni Storbju Distrazzjonijiet Linja ħażina ta' telefon jew ċellulari Ħin tal-ġurnata e.ż. hemm xi nies li jkollhom aktar enerġija/attenzjoni akbar kmieni filġurnata Min qed jibgħat il-messaġġ juża lingwaġġ tqil L-ambjent Bħala ħaddiema fil-ħabs, ikun ideali jekk wieħed jagħmel djalogu madwar din il-mistoqsija: Inti tista żżid xi ostakli interni oħrajn li qed jagħmlu l-komunikazzjoni bejnek u bejn il-ħabsi aktar diffiċli? X nistgħu nagħmlu biex negħlbu dawn l-ostakli? 21

27 DIFFIKULTAJIET FIL-KOMUNIKAZZJONI Id-diffikultajiet fil-komunikazzjoni huma komuni fl-ambjent tal-ħabs. Li jkollok diffikultà filkomunikazzjoni jista jfisser li ma tkunx tista tesprimi lilek innifsek, jew diffikultà biex tifhem l-informazzjoni li hija mogħtija lilek jew li inti taqra. Immaġina kif tħossok inti kieku kontinwament: Ma tkunx tista tkellem lil xi ħadd dwar xi ħaġa importanti. Ma tkunx kapaċi ssib il-kliem addattat biex tesprimi xi ħaġa. Kliemek joħroġ ħażin u mgerfex. Teħel biex tgħid xi ħaġa, s-sentenzi tiegħek ma jkunux ċari u xi ħadd joqgħod jaqbeż u jispiċċa s-sentenza għalik. Tkun qed titkellem iżda n-nies ma jkunux jistgħu jifhmu dak li int qed tgħid. In-nies tinjora dak li inti qed tgħid, jistħu jew jitbiegħdu minnek. Ma tkunx tista tifhem dak li qed jgħidulek. Ma tkunx kapaċi tkun parti minn konverżazzjoni. Ma tkunx tista tesprimi l-ideat tiegħek f kitba. 5 Xi ħabsin li jsibu problemi biex jikkomunikaw jistgħu jsibuha diffiċli biex jesprimu lilhom infushom permezz ta diskors, kitba u komunikazzjoni mhux verbali u bl-istess mod ma jkunux kapaċi li jifhmu nies oħra. Huma jistgħu wkoll ikollhom diffikultà biex jifhmu u jiftakru l- informazzjoni. Xi ħabsinjista jkollhom problemi biex jifhmu jew jitkellmu. Oħrajn jistgħu jkollhom problemi biex jużaw lingwaġġ biex iwasslu informazzjoni. Ir-riċerka turina li tfal, adoloxxenti u adulti li juru imġieba diffiċli jewanti-soċjali huma aktar probabbli li jkollhom diffikultajiet fil-lingwa u l-komunikazzjoni. Ma nafux jekk waħda tistax tkun kawża ta l-oħra iżda huwa ċar li ħafna ħabsin għandhom ildiffikultajiet ta komunikazzjoni u lingwa li qatt ma ġewtrattati Crossing the Communication Divide: A toolkit for prison and probation staff working with offenders who experience communication difficulties. National Offender Management Service UK. 22

28 ID-DIFFIKULTAJIET FIL-KOMUNIKAZZJONI TAL-ĦABSIN Il-ħabsin jista jkollhomdiffikultajiet fil-komunikazzjonibħal per eżempju: Diffikultajiet ta' diskors u lingwa: problemi biex jibgħatu jew jirċievu messaġġ. Diżabilità jew diffikulta fittagħlim: bħal dyslexia, dyspraxia, nuqqas ta' attenzjoni, awtiżmu, sindromu ta' Asperger, eċċ. Diffikultajiet ta' Litteriżmu: ħiliet baxxi jew ebda ħiliet ta' qari jew kitba. Problemi biex jikkomunikaw fil-lingwa nazzjonali talġustizzja kriminali. Problemi sensorjali: nuqqas ta' smigħ, nuqqas ta' dawl. Wieħed irid jikkunsidra dawn il-fatturi meta jippjana komunikazzjoni ma ħabsin. Wieħed għandu jikkopera ma speċjalisti f dawn l oqsma, jekk wieħed irid jikseb informazzjoni preċiża dwar il-ħabsi u d-diffikultà tiegħu. Fost dawn il-professjonisti nsibu: l-psikologi, l-psikoterapewta, terapista tat-taħdit, l- edukaturi, assistenti soċjali, eċċ. L-ispeċjalisti biss jistgħu jagħtu pariri u informazzjoni korretta dwar kif għandna nittrattaw każijiet bħal dawn. 23

29 KOMUNIKAZZJONI U DJALOGU David Joseph Bohm (20 ta Diċembru ta Ottubru 1992) kienfiżiċistaamerikan ligħamel kontribuzzjoni xierqafil-fiżika teoretika, fil-filosofija tal-moħħ, ufi neuropsychology. Huwa magħruf għall-kontribuzzjoni konsiderevolitiegħufir-riċerkaatomika(relatata mal-bomba atomika), skopra l-fenomenu ta elettron illum magħrufbħalabohm-diffusion, iżdawkollfix- xjenza tal-moħħ, stabbilixxa l-mudell holonomic tal-moħħ, ufix-xjenzital-komunikazzjoni, bitteorijatiegħu ta djalogu. Bohmhuwa ġeneralment meqjusbħalawieħed mill-fiżiċi teoretiċil-aktar sinifikantitas-seklu 20. Biex jindirizzaproblemi tas-soċjetà tard matul is-snintiegħu, Bohm kiteb proposta għal soluzzjoni lisaret magħrufabħala Djalogu Bohm, li fiha status ugwali u spazju ħieles jiffurmaw ir-rekwiżiti l-aktar importanti għall-komunikazzjoni u l-apprezzament ta twemmin personali differenti. Huwaissuġġerixxa li jekkdawn il-gruppita djalogujkunu esperjenzatifuq skalawiesgħabiżżejjed, huma jistgħu jgħinu biex jingħelbul-iżolamentu d-diviżjoni. L-osservazzjoni ta Bohmkienetintegralifissoċjetà. 24

30 ĦILIET GĦAL DJALOGU TAJJEB Il-ħiliet tad-djalogu mhumiex xi ħaġa li aħna nitwieldu biha. Wieħed lanqas ma jista jitgħallem dawn il-ħiliet l-iskola peress li l-għalliema huma ħafna drabi marbutin b sillabu u eżamijiet. Aħna rridu niskopru x għandna minn dawn il-ħiliet, nibnu fuqhomu niżviluppaw dawk l-oqsma li għandna nieqsa jew li mhux daqshekk żviluppati. Aħna niksbu dawn il-ħiliet bilprattika, ngħaddu għal livell aktar avvanzat biex imbagħad nkunu kapaċi nagħmlu konverżazzjoni interpersonali fil-fond mal-ħabsin. Il-ħiliet ta djalogu jistgħu jiġu wżati waqt diversi sitwazzjonijiet li jinvolvu l-bnedmin u huma trasferibbli minn kuntest għall-ieħor b bidla fl-enfasi fejn meħtieġ. L-ideat li ġejjin huma prinċipalment relatati mal-qasam tan-negozju u l-kummerċ. Madankollu, jistgħu jiġu applikati f kuntest ta tagħlim u sitwazzjonijiet li huma mbiegħda ħafna minn negozju u kummerċ. Ħamsa mill-ħiliet li qed nirrikkmandaw huma deskritti hawn taħt: ITTESTJAR TITKIXXEF TIŻVELA TITKELLEM TKUN 25

31 Dawn il-ħiliet jistgħu ma jkunux faċli biex wieħed jiżviluppahom iżda wieħed jeħtieġ li jagħmel l-almu tiegħu għall-fini tal-ħabsin u l-professjoni. L-aħjar mod huwa li: studjahom osservahom f'oħrajn ipprattikahom f'kuntest reali Jista jgħaddi ftit taż-żmien sakemm dawn il-ħiliet isiru parti minna u nibdew nużawhom b mod awtomatiku fil-mod ta kif naħdmu. BEING TKUN F dan il-kuntest ifisser li nesperjenzaw u nifhmu sitwazzjonijiet mingħajr ma nimponu lilna nfusna anke jekk aħna nkunu involuti direttament. Li nifhmu lill-oħrajn u li nkunulesti li naċċettaw lill-oħrajn mingħajr kundizzjonijiet huwa aspett ieħor importanti. Uri interess u kurżità dwar dak li oħrajn qed jgħidu u ipprova ħajjar lill-oħrajn biex jistaqsu mistoqsijiet u jikkummentaw. Żomm f moħħok li aħna lkoll vulnerabbli b xi mod jew ieħor. Meta inti jew xi oħrajn tieħdu pożizzjoni fuq xi kwistjoni huwa importanti li wieħed jiftakar li din il-pożizzjoni tista tinbidel jekk jinbidlu ċ-ċirkustanzi jew tiġi ppruvata ħażin. Qatt ma nistgħunippretendu li nafu kollox. Matul u wara kull sessjoni aħna nistaqsu lilna nfusna aħna x tgħallimna? 26

32 TITKELLEM It-taħdit jista jagħmel numru ta affarijiet u jipproduċu riżultati. Hawnhekk aħna ser nitkellmu l- aktar dwar l-effetti pożittivi tad-diskors. Huwa jista jiċċara ċerti punti, isolvu nuqqas ta ftehim, jħeġġiġna biex naċċettaw u nifhmu lill-oħrajn, iżid l-għarfien, jiffaċilita t-tagħlim, iqarreb ilpersuni lejn xulxin, jgħin fir-riflessjoni, ittaffi t-tensjoni u sentimenti ta rabja, inaqqas il-mistħija u l-biża biex wieħed jesprimi ruħu, eċċ. Kemm il-persunal u l-ħabsin konxjament jew inkonxjament jevalwaw lill-oħrajn parzjalment permezz ta kif dawn jitkellmu u x jgħidu. Allavolja s-seduti jkunu informali, xorta hemm bżonn li l-iskambju bejn il-membri tal-grupp isir b ċertu ordni u b mod paċifiku. Meta xi ħadd jitkellem, l-oħrajn għandhom jisimgħu u li tkun kapaċi tisma huwa meqjus ukoll bħala ħila. Mod wieħed li jista jgħin lis-semmiegħa jifhmu aħjar dak li l-kelliem qal huwa permezz tal-użu ta materjal viżwali (stampi, vidjow, film, eċċ) u deskrittiv (kliem mitkellma biss). Huwa wkoll importanti għal kulħadd li wieħed jitgħallem jagħmel distinzjoni bejn dak li huwa aċċettat bħala fatt (għaliex kien jidher, inħass jew ġie riċerkati) u suppożizzjonijiet millintuwizzjoni. It-tnejn huma importanti iżda l-konfużjoni tista tkun ta ħsara. Lejn l-aħħar tas-sessjoni hemm sentimenti, opinjonijiet, dubji u xewqat li jidhru li għamlu effett fuq il-grupp jew parti kbira minnu? TIŻVELA Li taħbi u li tiċċensura jfixkel l-effett pożittiv mixtieq ta djalogu. Irridu ninkoraġġixxul-ħabsinfilgruppbiex jużaw il-vuċi tagħhom stess meta jitkellmudwar dak li humainkwetati fuqu, dak li jieħdu gost bih jew dak li jibżgħu minnu. Djalogujfisser li nużaw moħħna u l-vuċitagħna u mhux sempliċimentnirrepetu dak li jgħidu l-oħrajn.nitkellmu dwarl-esperjenza personalibilli nirrakontaw l-istorja fid-dettall kemmjista jkun biexnagħtu stampaċarakemm lill-kelliem u lissemmiegħa. Huwafatt magħruf liħafna jħossuhom aħjarwara li jaqsmu l-ħsibijiet us-sentimenti tagħhom ma oħrajn. L-oħrajnisiru jafunaaħjar. Humase jħallulna aktar spazju speċjalment metankunu f burdataħażina. 27

33 ITTESTJAR F dan il-kuntest l-ittestjar Ifisser li tirrifletti fuq dak li inti temmen, il-perċezzjoni li għandek tiegħek innifsek, ir-rwoli (f kuntesti varji), l-istorja personali inklużi azzjonijiet tal-passat, kif taħsibha u kif wieħed iġib ruħu f diversi ċirkustanzi. Huwa importanti li wieħed jifhem minn fejn hu ġej. Dan għandu jgħinna nifhmu aħjar is-sitwazzjoni preżenti tagħna. Dan l-eżerċizzju jista jgħinna biex jiddeċiedu x futur aħna nittamaw li jkollna. F dan il-punt wieħed jista jevalwa kemm il-grupp kien mħeġġeġ biex jesprimi ruħu, jisma u jifhem sabiex jintroduċi l-idea ta rivalutazzjoni ta suppożizzjonijiet li l-ħabsin seta kellhom għal żmien twil. Huma qed juru xi sinjali li qed iqabblu t-twemmin tagħhom, suppożizzjonijiet u l- ideat tagħhom ma dawk tal-oħrajn? TITKIXXEF F dan il-kuntest, wieħed ma jridx jiġġudika meta jkun qed jipprova jitkixxef. Il-fehma ta ħaddieħor għandha l-istess valur daqs dik tiegħek. Madankollu, huwa possibbli li matul issessjoni ta djalogu nippruvaw nitkixxfu minn fejn ġew il-fatti / ir-raġuni għalfejn għamilna jew għedna xi ħaġa, dak li wieħed qed jassumi, is-sorsi ta informazzjoni li wasslu għal din ilkonklużjoni u x jista jiġri bħala riżultat ta xi azzjoni jew pjan. Huwa possibbli li jkun hemm perċezzjoni differenti jew ftehim jew interpretazzjoni tal-azzjonijiet, dikjarazzjonijiet u attitudnijiet ta xi ħadd? Il-kuntest tal-ħabs Fil-ħabsijiet aħna naħdmu ma persuni l-aktar vulnerabbli għall-iżolament u diviżjoni; persuni miżmuma f detenzjoni, lesti biex jiġu esposti għad- dinja ta barra. Din il-bidlaf daqqa, meta ma tkunx preparata tista twassal biss għal iżolament u diviżjoni akbar minħabba rifjut tassoċjetà u n-nuqqas ta aċċettazzjoni. L-għan tal-ħidma tagħna huwa li nkissru dan iċ-ċirku vizzjuż li jwassal biss għal reċidività, billi nippreparaw lill-ħabsin għar-rilaxx permezz billi nħarrġu lillħabsin u nħeġġuhom biex jagħmlu użu minn djalogu. 28

34 29

35 MUDELLI TRADIZZJONALI TA DJALOGU Id-djalogu jaf il-bidu tiegħu minn żmien Sokrate. Fil-fatt terminu komuni u ta spiss użat huwa Djalogu Sokratiku li wassal għal sistema ta djalogu imsejjaħ il-metodu Sokratiku. Sokrate kien juża l-metodu tad-djalogu bħala għodda ta tagħlim, kif ukoll bħala mezz biex tasal għall-verità (li huwa spjegat permezz tal-allegorija tal-għar). Id-djalogu fi ħdan il-metodu Sokratiku kien mod ta kjarifika sabiex tintlaħaq konklużjoni. Permezz ta proċess ta mistoqsijiet u tweġibiet wieħed seta jidentifikan-nuqqasijiet fl-argument, li huwa wkoll mod tradizzjonali ta kif tasal għal konklużjoni u eventwalment għal-azzjoni. Dawn in-nuqqasijiet jistgħu pereżempju jinkludi kontradizzjonijiet (inti ma tistax tgħid X u mhux X fl-istess ħin) jew inkonsistenzi. Sommarju Fattur interessanti huwa li Sokrate jitlaq mill-punt tal-bidu li wieħed ma jafx, u dan huwa kruċjali għal kull dibattitu, argument jew pożizzjoni li ser tittieħed. Dan jirrikonoxxi l-fatt li hemm affarijiet li aħna sempliċiment ma nafuhomx - iżda li nistgħu nsiru nafuhom. Id-djalogu Sokratiku jirrikonoxxi wkoll li l-esperjenzi tagħna, kemm passati u preżenti, għandhom valuri, u hija l- konverżazzjoni ibbażata fuq dawn l-esperjenzi li tista twassalgħall-inqas għal fehim, jekk mhux għal ftehim. Dan it-tip ta djaloguhuwaproċessmaħsubta skopertaprofonda. Dan jeħtieġippjanar u jirrikjedi l-ħin u jwassalgħal fehim aħjar, u possibbilmentazzjoni. F din it-taqsima, xi approċċi għal djalogu jiġu esplorati. Niddiskutu l-għan tad-djalogu Sokratiku bħala tfittxija għall-verità, u metodoloġiji li huma riżultat ta dan l-approċċ huma ppreżentati. Dawn jinkludu l-metodi ta Leonard Nelson u dawk ta MathewLipman. Wara preżentazzjoni ta kif dawn il-metodi jistgħu jintużaw mill-ħaddiema fil-ħabs bejniethom, jew ma residenti, l-approċċi ta David Bohm u Martin Buber jiġu diskussi ukoll. B dan il-mod il-ħaddiem fil-ħabs għandu varjetà ta metodoloġiji li kollha jduru mal-kunċett ta djalogu li jista jintuża bħala għodda biex nesploraw / nirriflettu aktar fuq temi li jikkonċernaw fuq il-ħabsi innifsu. Fl-1920, Leonard Nelson, 7 filosofu Ġermaniż ivvinta t-terminu Metodu Sokratiku, li huwa uża fil-qasam edukattiv. Nelson jemmen li l-metodu Sokratiku jwassal għal riflessjoni u approċċ kritiku, li huwa l-aktar meħtieġ għal ċittadini attivi. Il-punt tat-tluq għall-metodu Nelson huwa dejjem l-esperjenzi tal-individwu. Dan huwa intenzjonat peress li imur kontra diskors ta natura ipotetika, filwaqt lijiffavorixxidiskorsibbażat fuq prattika. 7 Għal dawk li huma interessati f dan l-approċċ, it-test oriġinalisocratic Method ta Nelson jista jsibu fuq: 29

36 Dan il-metodu, li jista faċilment jiġi applikat minn ħaddiema fil-ħabs jew residenti, jinkludi grupp żgħir ta nies li għandhom interess komuni. Għal Nelson, l-aħjar suġġett għandu jkun wieħed filosofiku, wieħed li jista jiddiskuti billi jagħmel użu tar-raġuni u mhux per eżempju b metodu xjentifiku. Eżempju fil-kuntest tagħna tista tkun il-mistoqsija klassika X'inhi Ġustizzja? jew Għandi nigdeb?. Id-differenza prinċipali hawnhekk hija illi l-edukatur huwa dak li jmexxi d-djalogu, jkun ċert li dan ma jkunx ittrattat b mod ipotetiku, iżda huwa ffokat fuq l-esperjenza li dawk li qed jieħdu sehem fid-djalogu kellhom tal-ġustizzja. Importanti hawnhekk huwa r-rwol tal-edukatur li ma jipparteċipax fid-djalogu, iżda sempliċiment ikun qed jiffaċilita d- diskussjoni, jgħin lill-parteċipanti biex jaħsbu aktar fil-fond, u li jesprimu aħjar il-pożizzjoni tagħhom dwar is-suġġett magħżul. Bl-użu ta din il-metodoloġija, wieħed jasal fil-pożizzjoni li jista jieħu deċiżjoni. L-idea li tinstab il-verità hija xi ħaġa mixtieqa mill-maġġoranza, imma l-idea li tilħaqlelementi neċessarjigħall- verità hija possibbli, u din għandha tkun waħda mill-għanijiet ewlenin tal-ħaddiema penitenzjarji u residenti: li jirriflettu fuq il- pożizzjoni preżenti tagħhom, li jikkunsidraw din il-pożizzjoni, u jaġixxu fuqha. Eżempju sempliċi għar-residenti jista jkun l- istudju dwar il-kunċett tal-familja x inhi l-familja għalija (riflessjoni), kif inhi r-relazzjoni tiegħi mal-familja tiegħi (ġudizzju), u x ser nagħmel dwar dan (azzjoni). Huwa proċess li fih l-ideat ta dak li jkun huma ppreżentati għall-iskrutinju tal-grupp, u l-grupp jgħin lill-individwu biex jirrifletti u jirrevedi l-ideat tiegħu dwar is-suġġett. Dan l-approċċ, li għandu l-għeruq tiegħu fil-filosofija ta John Deweyġie żviluppat f dawn l-aħħar erbgħin sena fl-amerika minn Matthew Lipman. Din il-metodoloġija ħadet l-idea ta community of inquiry minn Dewey, u tapplikaha għall-istudju ta kunċetti u ideat, li huwa tradizzjonalment magħruf bħala filosofija. Dil-metodoloġija hija sempliċi u effettiva. Il-grupp m għandux ikun kbir sabiex diskussjoni tkun possibbli. Fi gruppi kbar, issib min jiddomina d-diskussjoni, filwaqt li oħrajn sempliċiment joqogħdu lura milli jipparteċipaw. L-edukatur jidentifika stimulu li jista jwassal għal diskussjoni. Din il-metodoloġija tgħin lill-parteċipant, irrispettivament minn jekk il-persuna hijiex ħaddiem fil-ħabs jew resident. Għalhekk ejjew nimmaġinaw li s-sitwazzjoni hija ta edukatur wieħed ma grupp ta sitt residenti. L-ewwel kompitu tal-edukatur huwa li jiġu stabbiliti xi regoli tal-grupp. Idealment dawn għandhom jiġu stabbiliti mill-grupp innifsu. Dawn jistgħu jinkludu regoli bħal: Nisimgħu lil xulxin Nikkontribwixxu Ma ngħajjtux Nagħmlu sinjal meta rridu nitkellmu Ma nwaqqgħux għaċ-ċajt l-ideat ta xulxin Nikkunsidraw l-ideat kollha bħala possibbiltà Eċċ. 30

37 Aktarkemmtkunqasiradin l-lista ta regoli, aktaraħjar. Dan l-eżerċizzjuisirbiss fil-bidu talproċess u eventwalmentir-regoli jindrawmill-grupp. Iżdatkunideatajba li kiekur-regolijinkitbu fuq foljata kartau din tinżamm fil-kamra fejn issir id-diskussjonisabiexminn żmien għal żmien, jekk xi ħaddjikser xi regola minnhom, tinġibed l-attenzjoni tal-individwu. It is important that the facilitator identifies a stimulus that captures the interest and imagination of the group. The example that is being used here is a photograph of a tattoo of one of the prisoners.huwa importanti li l-edukatur jidentifika stimulu li jqajjem l-interess u l- immaġinazzjoni tal-grupp. L-eżempju li qed jintuża hawnhekk huwa ritratt ta tpinġija fuq idta wieħed mill-priġunieri Din l-istampa turi l-isem ta ħabsi mpinġi fuq idejh. L-edukatur għandu jżomm f moħħu li din l-istampa tiġi biss użata għal bidu tad-diskussjoni, u mhix fiha nnifisha s-suġġett taddiskussjoni. Dan ir-ritratt huwa biss eżempju ta stimulu. L-edukatur jista juża ktieb, storja qasira, bijografija, vidjow qasir, biċċa arti, eċċ. Fir-realtà kollox jista jintuża bħala bidu għaddiskussjoni. Huwa importanti li wara l-istadju ta introduzzjoni permezz ta dan l-istimulu, l- edukatur jitlob lill-ħabsin (f dan il-każ) li jidentifikaw xi suġġetti, idealment xi sett ta mistoqsijiet, li huma jixtiequ jiddiskutu bejniethom. Dawn il-mistoqsijiet jistgħu jkunu: 1. Għalfejn għandna nagħtu isem lill-bnedmin/oġġetti? (Mark) 2. Għalfejn għandu wieħed jagħmel tpinġija b ismu fuq idejh? (James) 3. L-isem huwa xi ħaġa permanenti jew jista jinbidel? (Georgios) 31

38 4. Jiena nista ninbidel allavolja ismi jibqa l-istess? (Costantino) 5. Jiena xi ħaġa aktar minn sempliċiment isem? (Roberto) Idealment, l-edukatur jew il-parteċipant nnifsu għandu jikteb il-mistoqsija fuq karta bajda u kbira. Wieħed għandu wkoll jikteb l-isem ta min għamel il-mistoqsija jew qajjem it-tema ta dan id-dibattitu. It-tielet pass għal din id-diskussjoni hija l-għażla ta waħda minn dawn il-mistoqsijiet għal diskussjoni. Dan jista jsir mill-edukatur, jew idealment, il-grupp kollu għandu jaqbel ma tema waħda li ser jiddiskutu. Mela jekk, per eżempju l-grupp jiddeċiedi li jiddiskuti mistoqsija numru 5 hawn fuq, l- edukatur jista jistaqsi lil Roberto għaliex għażel din id-domanda dak li huwa jrid ifisser biha, u dak li jixtieq li jiddiskutu. It-temi kollha t'hawn fuq jittrattaw dwar il-kunċett ta identità mistoqsija importanti li aħna rarament nistaqsu: jien min jien? Kwistjoni aktar relatata hija jekk jien miniex xi ħaġa permanenti jew jekk nistax ninbidel. Għal xi ħadd li ikkommetta delitt huwa importanti li l-perċezzjoni tiegħu innifsutiġi esplorata, u li jingħata l-inkoraġġiment biex bidla tkun tista sseħħ. Id-differenza ewlenija mill-approċċi l-oħra hija li l-ħabsin jaslu għal konklużjonijiet waħdu permezz ta djalogu, aktar milli b dak li jgħidlu l-edukatur jew psikologu. Fi ħdan din it-teorija wara din il-metodoloġija, dan il-proċess huwa msejjaħ il-community of Inquiry, komunità li permezz ta proċess ta djalogu tesplora u ssaqsi dwar ideat. Din tħeġġeġ parteċipanti biex jaħsbu u jirriflettu, u li tagħmel, li taġixxi. Eventwalment kwalunkwe millparteċipanti jista jmexxi d-djalogu hu, u b hekk tingħata s-setgħa mhux biss fl-għażla tat-tema għal diskussjoni, iżda wkoll fil-proċess tad-djalogu / diskussjoni. L-aspett teoretiku fundamentali ta dan il-proċess huwa li l-ħsieb iseħħ fi grupp, fil-komunità, u mhux b mod iżolat u waħdu. Huwa jtejjeb ħiliet bħal dawk ta smigħ, liwieħed isir konxju u jaċċetta l-ideat ta ħaddieħor, u li wieħed jasal għal konklużjoni, u jieħu pożizzjoni. ID-DJALOGU SKOND DAVID BOHM AND MARTIN BUBER 8 8 Aqra x kiteb Peter Garrett f dan il-qasam: 32

39 Id-djalogu huwa mod ta osservazzjoni, kollettivament, kif il-valuri moħbija u intenzjonijiet jistgħu jikkontrollaw l-imġieba tagħna, u kif differenzi kulturali inosservati jistgħu jiġu f konflitt mingħajr ma wieħed jirrealizza b dak li qed jiġri. Għalhekk tista titqies bħala arena fejn tagħlim kollettiv isseħħ u li minnha jista joħroġ, sens ta aktar armonija, solidarjetà u kreattività... Bohm, Factor &Garrett: Dialogue: A Proposal Djalogu ġej mill-kelma Griega dialogos. Logos tfisser il-kelma, jew fil-każ tagħna ttifsira tal-kelma.diatfisser permezz (Bohm, 1990, p. 1). Bohm jirrimarka li d-djalogu jissuġġerixxi nixxiegħa ta tifsiriet li tiċċirkola fostna, minna u bejnietna. B hekk huwa possibbli li jinħoloq tifsir ġdid. Dan imbagħad se joħloq tifsira komuni fil-grupp li jservi biex jgħaqqadilgrupp (u s-soċjetà) flimkien. 9 Skond Bohm jekk aħna nqabblu l-kelma djalogu mal-kelma diskussjoni, li għandha l- istess għerq bħala perkussjoni u konkussjoni. Dan ifisser li taqsam l-affarijiet biċċa biċċa. Huwajenfasizza l-idea ta analiżi, fejn jista jkun hemm ħafna opinjonijiet. Id-diskussjoni hija simili għal logħba ta Ping-pong, fejn in-nies qed jiddiskutu l-ideat u l-għan tal-logħba huwa li tirbaħ jew li tikseb il-punti. Dan it-tip ta fenomenu spiss iseħħ meta nagħmlu diskussjonijiet. Fi djalogu l-għan tal-konverżazzjoni huwa differenti, ħadd ma jipprova jirbaħ. Kulħadd jirbaħ jekk xi ħadd jirbaħ. Fih tip ta spirtu differenti. Fi djalogu, m hemm l-ebda tentattiv biex jinkisbu punti, jew biex opinjoni partikolari tirbaħ fuq oħrajn. Allura, kif nistgħu nużaw id-djalogu? Ġeneralment, in-nies isibu diffikultà biex jikkomunikaw anki fi gruppi żgħar. Iżda fi gruppi ta tletin jew erbgħin ruħ, jew ma nies li ma jiltaqgħux ma xulxin ta kuljum, id-djalogu jkun aktar diffiċli sakemm ma jkunx hemm għan stabbilit, jew sakemm ikun hemm xi ħadd li jgħin fil-proċess.permezz tad-djalogu, n-nies ikollhom l- opportunità li jesprimu lilhom infushom mingħajr interruzzjoni mill-membri l-oħra fil-grupp imma dan ma jagħtihomx l-opportunità li jittrasmettu l-ħsibijiet tagħhom. Id-djalogu jgħin biex jagħmel id-diskussjoni aktar effettiva, billi jitnaqqas il-ħin u għalhekk jintqal biss dak li jinħass li hu l-aktar importanti. Ejja ngħidu li aħna nistgħu naqsmu l-ħsibijiet tagħna liberament mingħajr il-bżonn kompulsiv li nimponu l-fehma tagħna jew li nbiddluha skond dik ta ħaddieħor u mingħajr tagħwiġ u qerq. Dan ma jkunx ta rivoluzzjoni kbira fil-kultura? " DavidBohm

40 KIF ITTEJJEB U ŻŻOMM DJALOGU Steve Wirth jaratliet stadjiimportantigħall-individwujew gruppli jipprattikadjalogukontemplattiv. L-ewwel, li jasal għal għarfien aktar ċar dwar il-fehmiet u l-perċezzjonijiet mentali tagħna. it-tieni, li jitgħallem il-ħiliet meħtieġa biex jasal biex jieħu deċiżjonijiet b'valuri aħjar b'hekk jagħmel impatt fuq il-komunità tiegħu u fuqu nniffsu u, finalment, jirrelata b'mod konsistenti mal-grupp, filħsibijiet u l-ispirtu tiegħu. Din it-teknika ta djalogu tagħti parir lill-parteċipanti biex jirrealizzaw li l-opinjonijiet tagħhom mhumiex bilfors veritajiet. Permezz tal-użu tad-djalogu, kull persuna tipprova tisma b moħħ miftuħ u b rispett għall-varjetà ta ħsibijiet, mingħajr ma jinjoraw l-ebda opinjoni iżda pjuttost billi jgħaqqduhom kollha flimkien. Jista jkun hemm xi tensjoni bejn opinjonijiet opposti, iżda dan jista jgħin fid-diskussjoni jekk tinżamm attitudni pożittiva u ta rispett. L-istudju ta David Bohm jispjega u jgħin biex wieħed jifhem, parzjalment, għaliex dan huwa ta sfida għalina. Il-moħħ jipproduċi ċerti kimiċi li jipproduċu mekkaniżmi ta difiża ħarxa meta l-ħsibijiet tagħna jiġukontestati. Il-metodi tagħna ta kif aħna naħsbu u l-ħsibijiet tagħna jsiru familjari magħna, kważi vizzju. Skond Bohm, id-djalogu jeħtieġ sforz u prattika u konċentrazzjoni kontinwa fuq l-għan tal-proċess. Kull individwu jesperjenza d-djalogu b mod differenti. 34

41 DonFactorjgħid: Fi grupp ta djalogu, jkun hemm xi vuċijiet li jiddominaw, nies li jsibuha faċli li jesprimu ruħhom u jitkellmu ħafna.hemm dawk li għalihom faċli biex jitkellmu u dawk li jistħu jew li għalihom huwa diffiċli li jidħlu fid-diskussjoni. Maż-żmien, jekk il-grupp ikompli, dawk il-kwieti jibdew ftit ftit jidħlu fid-diskussjoni, jew id-dinamika tal-grupp tinbidel biżżejjed biex dawk li jitkellmu l-ħin kollu, jibdew jipparteċipaw ftit inqas.wieħed ma jistax jipprevedi dawn l-affarijiet. Dan jagħmel dan kollu aktar interessanti. 10 Ħafnamix-xogħolta MartinBuberdwarDjalogudeherbejn1923u1938.MartinBuberippreżentad-djalogub mod differenti, bħalaxi ħaġa ħafna aktar mill-iskambju ta messaġġi li jseħħfl-interazzjonibejn ilbnedmin. Huwa jiddeskrivi djalogu ġenwin bħala... ma jimpurtax jekk mitkellem jew sieket... fejn kull wieħed mill-parteċipanti verament għandu f moħħulil dak jew dawk preżenti u jdur fuqhom bl-intenzjoni li jistabbilixxi relazzjoni ħajja u reċiproka bejnu u bejnhom. (Arnett, p.6, 1986). Jien ma naċċettax formuli assoluti għal għajxien. Ebda kodiċi stabbiliti ma jistgħu jaraw fil-futur dwar x jista jiġri fil-ħajja tal-bniedem. Waqt li ngħixu, aħna nikbru u t-twemmin tagħna jinbidel. Huma jridu jinbidlu. Għalhekk nemmen li għandna ngħixu b din l-iskoperta kostanti. Għandna nkunu miftuħa għal din l-avventura ta għarfien akbar tal-ħajja. Għandu jkollna rieda li nesploraw u nesperjenzaw. Martin Buber (Hodes 1972) Buber jemmen li l- perfezzjoni tista tinkiseb biss permezz ta relazzjoni ma oħrajn. Barra minn hekk, li tiskopri lilek innifsek huwa possibbli biss jekk tifhem li r-relazzjoni bejn il-bniedem u l-ħolqien hija relazzjoni ta djalogu (Buber ikkwotat mill Avnonopcit). Skond Buber, element kruċjali tad-djalogu huwa li ddur lejn l-ieħor (Buber 1947: 22). Is-silenzju huwa element ewlieni fid-djalogu ta Buber. Fid-djalogu, huwa probabbli li jinvolvikemm silenzju u kliem. Meta persuna tkun kapaċi toqgħod fis-skiet, komunikazjonitotali toħroġ mingħandu, u s-silenzju jinħass minn dak ta ħdejh. (Buber 1947: 4). Fis-silenzju wkoll hemm komunikazzjoni

42 DJALOGU TA BOHM Fid-djalogu ta Bohm, minn għoxrin sa erbgħin parteċipant ipoġġu f ċirku għal ftit sigħat matul laqgħat regolari, jew għal ftit jiem f ambjent ta workshop. Dan isir bl-ebda skop predefinit, l-ebda aġenda, minbarra dak li jitkixxef dwar il-ħsibijiet ta kif wieħed jista jesplora l-proċess ta kif naħsbu flimkien kollettivament. Din l-attività tista tippermetti l-parteċipanti fil-grupp biex jeżaminaw l-ideat u l- preġudizzji tagħhom, kif ukoll biex jesplorawil-moviment ġenerali tal-ħsieb. L-intenzjoni ta Bohm fir-rigward tan-numru minimu suġġerit ta parteċipanti kien li tiġi replikata dinamika soċjali / kulturali (aktar milli dinamika ta familja). L-għan ta din il-forma ta djalogu huwa li wieħed isir konxjuta għalfejnil-komunikazzjoni verbali hija tant aktar diffiċli u fiha aktar kunflittminn oqsma oħra ta attività umana. Il-parteċipanti fil-forma ta djalogu ta Bohm jinterrompu t-twemmin, l-opinjonijiet, u l-impulsi tagħhom, waqt li jitkellem flimkien, sabiex jarawil-moviment tal-proċessi ta ħsieb tal-grupp u dawk li jistgħu jkunu l-effetti tagħhom. Skond Dialogue a Proposal (Bohm, Factor, Garret) 11 dan it-tip ta djalogu m għandux jiġi konfuż ma diskussjoni jew dibattitu, li t-tnejn, għid Bohm, jissuġġerixxu li jaħdmu lejn għan jew għal deċiżjoni, aktar milli sempliċiment investigazzjoni u tagħlim. Laqgħa mingħajr aġenda jew objettiv fiss issir biex jinħoloq spazju ħieles biex xi ħaġa ġdida sseħħ.... Jista jirriżulta li tali forma ta skambju ħieles ta ideat u informazzjoni hija ta rilevanza fundamentali għal bidla filkultura biex ma jkunx hemm ftehimdistruttiv, b tali mod li l-kreattività tkun ħielsa. David Bohm Minn dan il-metodu oriġinali, l-affarijiet ġew adattati u rfinuti. Huwa evolva f sett ta prinċipji li aħna inkludejna fl-iżvilupp tas-sett tal-għodda tagħna, biex dan jintuża flimkien mal-ħabsin. Dawn il-prinċipji ta Djalogu Bohm huma: 1. Il-grupp jaqbel li l-ebda deċiżjoni fuq livell ta grupp ma tittieħed fil-konverżazzjoni.... Filgrupp ta djalogu aħna mhux se niddeċiedu x għandna nagħmlu dwar xi ħaġa. Dan huwa importanti. Inkella ma nkunux ħielsa. Irid ikollna spazju ħieles fejn aħna m aħniex obbligati li nagħmlu xi ħaġa, naslu għal xi konklużjonijiet, ngħidu jew ma ngħidux xi ħaġa. Spazju miftuħ u ħieles... (Bohm, OnDialogue, p )

43 2.Kull individwu jaqbel li jissospendi l-ġudizzju tiegħu fil-konverżazzjoni. (Speċifikament, li jekk l-individwu jisma idea li hu ma jkunx jaqbel magħha, hu ma jattakkax dik l-idea.)... Nies fi kwalunkwe grupp ser iġibu magħhom ideat, u waqt li l-grupp ikompli jiltaqa, dawn l-ideat ser joħorġu. Dak li hu meħtieġ minnha huwa li nżommudawn il-ġudizzji tagħna, sabiex la nwettquhom u lanqas inneħuhom, Inti la għandek temminhom u lanqas tiġġudika jekk humiex tajbin jew ħżiena. (Bohm, OnDialogue, p. 22.)" 3. Peress li dawn l-individwi jibqgħu lura milli jiġġudikaw huma jkunu wkoll fl-istess ħin onesti u trasparenti kemm jista jkun. (Speċjalment, jekk l-individwu għandu idea tajba li jista inkella jżomm lura mill-grupp minħabba li hija wisq kontroversjali, huwa se jaqsamdin l-idea f din ilkonverżazzjoni.) 4. L-individwi fil-konverżazzjoni jippruvaw jibnu fuq l-ideat tal-individwi oħra fil-konverżazzjoni. (Il-grupp spiss jiltaqa ma ideat li jmorru ferm aktar il-bogħod minn dak li kwalunkwe individwu ħaseb li hu possibbli meta dan beda l-konverżazzjoni.) Normalment, l-għan ta dawn il-modi varji tad-djalogu ta Bohm huwa li l-grupp jifhem aktar lilu nnifsu. Fi kliem ieħor, id-djalogu Bohm huwa użat biex jinformalill-parteċipanti kollha dwar l-istat attwali tal-grupp li dawn qegħdin fih. KIF WIEĦED JIFFAĊILITA SESSJONI TA DJALOGU L-ewwel nett, wieħed irid iżomm f moħħu li l-kelma ewlenija hija SOSPENSJONI ta ħsibijiet, impulsi, ġudizzji, eċċ.dan huwa l-qalba tad-djalogu. Huwa wieħed mill-aspetti l- ġodda l-aktar importanti tiegħu. Iżda mhuwiex xi ħaġa faċli. Li żżomm għalik ħsibijiet, impulsi, ġudizzji, eċċ, jeħtieġ attenzjoni serja għall-proċess ġenerali li aħna konna qegħdin nikkunsidraw - kemm fuqu stess u fi ħdan il-grupp. Dan jinvolvi dak li jista għal-ewwel jidher bħala biċċa xogħol diffiċli. Iżda jekk dan ix-xogħol huwa sostnut, ilħila tal-individwu li jżomm l-attenzjoni kontinwament tiżviluppa u maż-żmien ikun meħtieġ inqas sforz minn-naħa tiegħu. Dialogue a Proposal (Bohm, Factor, Garrett) 12 Il-pass li jmiss issa hu li jifforma l-grupp. Is-suċċess ta grupp ta djalogu jirrisjedi wkoll fil- parteċipanti tiegħu u n-numri tagħhom. Il-grupp ideali jkun grupp ta madwar 20 persuna, għalkemm dan mhux numru realistiku fil-ħabs. Idealment f ħabs,wieħed m għandux ikollu aktar

44 minn 8 residenti ġo kull grupp. Ftakar li xi parteċipanti jistgħu jitkellmu aktar, oħrajn jistgħu jaħsbuha darbtejn biex jitkellmu. Ftakar li, li tisma huwa importanti daqs kemm huwa importanti li tikkomunika f dan il-metodu ta djalogu! Wieħed għandu wkoll jikkunsidra l-perjodu ta żmien: - kemm indumu nidjalogaw? Xi esperti skoprew li madwar żewġ sessjonijiet ta siegħa huma biżżejjed. Iżda d-djalogu mhux se jidher waqt l-ewwel mumenti tas-sessjoni tagħna. Normalment aktar minn sessjoni waħda ta djalogu hija meħtieġa għall-parteċipanti biex isiru familjari mal-proċess. M hemmx lok għal ġerarkija fid-djalogu. Djalogu jseħħ biss bejn persuni ugwali. Dan huwa pjuttost diffiċli f ambjent ta ħabs. Iżda l-grupp jeħtieġ wieħed jew żewġ edukaturi li huma komdi b dan il-metodu u jkunu jafu kif iħaddmuh.ir-rwol tagħhom huwa li jagħtu xi ħjiel lillgruppu jiżguraw li l-grupp ma joħroġx barra minn din l-atmosfera ta djalogu. Ikun aħjar jekk ikunu huma li jidentifikaw is-suġġett tad-djalogu. 38

45 39

46 ICE-BREAKERS: ATTIVITAJIET U IDEJAT BIEX INTEJBU L-ĦSIEB U NIFFAĊILITAW ID-DJALOGU Kif rajna fit-taqsimiet ta qabel, it-terminu djalogu jista jkolludiversiinterpretazzjonijiet. Għalhekk l-ewwel ħaġa li rridu nagħmlu hija li l-kelma djalogu tiġi diskussa bejn il-parteċipanti. Dan il- brainstorming jippermetti li dak li qed imexxi l-attività jsir jaf lill-grupp li qed jaħdem miegħu aħjar. Jippermetti wkoll lillparteċipanti li jiffokaw aktar dan it-terminu xi jfisser. Din it-teknika teħtieġ ilkontribuzzjoni tal-parteċipanti kollha madankollu wieħed jista jiċċara xi punti u suġġerimenti tal-parteċipanti u forsi jiġġenera diskussjoni. Wara din l-osservazzjoni wieħed jista jipproċedi biex jagħmel xi attivitajiet. Il-ħsieb jagħti lok għal aktar ħiliet interpersonali u intrapersonali. Waħda millproblemi ewlenin li nsibu mar-residenti filħabs hija li dawn jagħżlu li ma jaħsbux biex b hekk isofru anqas it-tbatija tal-iżolament. Madankollu, meta dawn jiġu kontestati, xi wħud minnhom juru kapaċità li jesprimu l-ħsibijiet l-aktar profondi tagħhom. Meta naħsbu, aħna nsiru aktar konxji tagħna nfusna u b hekk niżviluppaw ħafna aktar il-ħiliet tagħna. Sommarju: Din hija s-sezzjoni fit-toolkit li tipprovdi xi suġġerimenti dwar kif itejbu l-proċess ta' ħsieb. L-ideat, għalkemm varji, jistgħu jinġabru fi tliet taqsimiet. Fl-ewwel sezzjoni wieħed jiddiskuti l-użu, bl-eżempji, ta diversi attivitajiet ħafna drabi imsejħa icebreakers. L-idea hija li tinħoloq atmosfera aktar rilassanti u informali fejn iż-żewġ edukaturi kif ukoll il-ħabsin jistgħu jaħdmu. It-tieni taqsima tiffoka fuq ix-xogħlijiet tal-ħassieba Edward de Bono, partikularment dwar SixThinkingHats. Din hija għodda li tgħin lillindividwu biex jiffoka aktar fuq il-ħsieb tiegħu. It-taqsima finali tiddiskuti l-kunċett tal-proċess ta ħsieb /djalogu. L- attenzjonihawnhekkhijadwar kif ix-xogħlijiet ta BuzanuGardnerġew addattati għallambjenttal-ħabs. Attivitajiet lijħeġġu l-ħsiebgħandhom għalhekkikunu mħeġġa fost il-ħabsin. Dawnjistgħu jvarjaw minn: 39