UNIVERSITY OF MALTA SECONDARY EDUCATION CERTIFICATE SEC IL-MALTI. May 2011 EXAMINERS REPORT

Transcription

1 UNIVERSITY OF MALTA SECONDARY EDUCATION CERTIFICATE SEC IL-MALTI May 2011 EXAMINERS REPORT MATRICULTION AND SECONDARY EDUCATION CERTIFICATE EXAMINATIONS BOARD

2 1.0 Introduzzjoni IR-RAPPORT TAL-EŻAMINATURI TAL-MALTI FIL-LIVELL TAĊ-ĊES MEJJU 2011 L-għan ta dan ir-rapport, bħalma dejjem kien fir-rapporti ta qablu, huwa li jixħet dawl fuq dawk in-nuqqasijiet serji li kienu l-kawża ta tnaqqis ta marki. Rapport bħal dan għandu jkun mhux biss f idejn l-għalliema iżda wkoll għandu jkun għall-attenzjoni tal-istudenti li se jagħmlu l-eżami tal-malti fil-livell taċ- ĊES. Dan kollu biex in-nuqqasijiet indikati jiġu evalwati bi skop li ma jiġux ripetuti. Għaldaqstant, dan ir-rapport jittratta l-komponenti kollha li jsawwru l-eżami u jelenka numru ta nuqqasijiet minn kull komponent, li l-eżaminaturi ndikaw fil-proċess tal-immarkar tagħhom. 1.1 Statistika tar-riżultat It-tabella 1 turi d-distribuzzjoni tal-gradi għall-eżami ta Mejju 2011: Tabella 1 Grad U Assenti Total IIA % IIB % Total % L-ewwel karta Din il-karta hija komuni għal kandidati kollha li japplikaw biex jagħmlu l-eżami tal-malti. Hija karta importanti ħafna għaliex għalkemm ikun hemm taħriġ għaliha mill-għalliema fil-lezzjonijiet tal-malti, l-istudenti mhumiex se jidħlu jagħmlu din il-karta b ħażna ta noti studjati minn qabel. Hija karta li verament tirrifletti l-abbiltà u l-kompetenza tal-kandidati fil-lingwa L-Oral L-Oral tal-malti fil-livell taċ-ċes jeżamina l-ħiliet tal-malti moqri, mitkellem, u mifhum. Il-kandidati jiġu mogħtija ftit minuti biex jippreparaw ruħhom qabel jidħlu quddiem l-eżaminatur hekk kif jindika s-sillabu. F għaxar minuti u/jew kwarta l-kandidati: (a) jaqraw silta ta bejn wieħed u ieħor 150 kelma, (b) ifissruha fi kliemhom billi jagħtu l-punti ewlenin tas-silta, (ċ) iwieġbu mistoqsija relatata mal-lingwa, u (d) iwieġbu tliet mistoqsijiet fuq xi stampa jew stampi marbutin mal-kultura. Dan ifisser li l-kandidati fil-ħin allokat jitkellmu l-ħin kollu. Is-siltiet għall-qari kellhom xejra deskrittiva, narrattiva, argumentattiva, u espożitorja. Fil-qari riedu juru li kapaċi jaqraw bis-sens u bla tlaqliq silta ta 2

3 proża kontinwa fuq tema kontemporanja. Imbagħad kellhom juru li fehmu dak li qraw billi jqassru l-punti ewlenin tas-silta fi kliemhom u wara ntalbu jfittxu xi tagħrif lingwistiku. L-istampi kienu jittrattaw xi aspetti tal-kultura u l-kandidati kellhom jitkellmu fuq dawk l-aspetti li kienu jidhru fl-istampi. Fil-biċċa l-kbira tagħhom il-kandidati marru tajjeb ħafna u kisbu marki xierqa. Kien hemm, però, kandidati li għalkemm kienu qegħdin jagħmlu l-orali fil-malti inqdew bi kliem, frażijiet u saħansitra b sentenzi bl-ingliż, avolja l-kelma Maltija teżisti Il-Komponiment Ħarsa ġenerali Ingħataw erba titli li skont is-sillabu l-kandidati riedu jiktbu 400 kelma dwar titlu wieħed. It-titli kienu: L-istaġuni Il-manjieri tajba Ma kinitx ċajta li mort nagħmel! Kull deni ħudu b ġid L-aktar titlu li ntgħażel (minn numru kbir ħafna ta kandidati) kien Ma kintix ċajta li mort nagħmel!. Warajh kien hemm L-istaġuni. Il-komponimenti bl-inqas numru ta kandidati li għażluhom kienu Il-manjieri tajba u Kull deni ħudu b ġid. Kien hemm għadd ġmielu ta komponimenti tajbin fis-sura u fil-ħsieb tagħhom. Imma kien hemm ukoll kwantità kbira ta komponimenti b ħafna difetti serji filkitba, li bosta minnhom kienu tat-traskuraġni. Donnu hawn idea li tikteb kif tikteb kollox jgħaddi, basta iżżomm mat-tul tal-kitba mitlub minnek. Inħass ħafna li xi kandidati ma jagħmlux distinzjoni bejn l-istil tal-malti miktub u l- Malti mitkellem. Il-kandidati jridu jifhmu li hemm differenza bejn il-miktub u l- mitkellem: il-miktub dejjem irid ikun aktar meqjus (speċjalment meta jkun għal skop formali bħalma hu l-eżami taċ-ċes). F dawn il-komponimenti aktar minn oriġinalità, kien hemm rakkonti talesperjenzi diretti tal-kandidati jew magħrufa mill-kandidati, esperjenzi aktarx personali jew fil-qrib tagħhom. Hija preokkupanti l-inċidenza ta stejjer/esperjenzi mhux sempliċement negattivi, imma negattivissmi u saħansitra suwed li kien hemm f għadd ġmielu ta rakkonti, minn dawn iżżgħażagħ ta sittax-il sena. Dawn mhumiex sempliċement stejjer ta problemi li jħabbtu wiċċhom fl-età tagħhom, imma l-problemi kbar li qed jaħkmu aktar u aktar is-soċjetà kontemporanja tagħna. Bħal snin oħra, kien hemm għadd ta komponimenti fejn l-ideat kienu limitati wisq. Xi wħud mill-kandidati ftit li xejn ħasbu fuq is-suġġett qabel kitbu l- komponiment. Xi ideat kienu fqar wisq, u ma tistennihomx minn kandidati ta sittax-il sena. Ħafna drabi ma nkitibx it-tul meħtieġ ta 400 kelma. Xi 3

4 komponimenti kellhom biss 200 kelma u kienu jinħassu qishom inkitbu minn studeni tal-primarja It-titli mogħtija fid-dettall L-istaġuni Dan kien komponiment deskrittiv iżda seta jkun trattat bħala argumentattiv jew espożitorju. Il-kandidati ffukaw aktar fuq deskrizzjoni ta kif jaraw kull staġun u xi wħud minnhom saħansitra qabbluhom mal-ħajja tal-bniedem. L- ideat ħafna drabi kienu l-istess, jiġifieri jittrattaw il-klima, l-ilbies, u l-festi; u kultant jidħlu xi drawwiet. Ħafna mill-kandidati bdew il-komponiment billi fl-introduzzjoni semmew li hemm erba staġuni, semmew liema huma u komplew billi ddeskrivew kull staġun għalih. Oħrajn bdew il-komponiment billi qalu liema staġun iħobbu l- aktar u komplew il-komponiment billi mbagħad iddeskrivew l-istaġuni l-oħra. Qalu wkoll li f inħawi differenti fid-dinja jkollhom staġuni differenti skont kemm id-dinja tkun qrib tax-xemx. Il-maġġoranza tal-kandidati wkoll iffukaw fuq l-istaġuni f Malta u kienu ftit dawk li semmew u tkellmu dwar l-istaġuni madwar id-dinja kollha. Kienu wkoll waħdiet dawk li ddeskrivew l-istaġuni kemm f Malta u wara l-istaġuni f xi pajjiż ieħor (eż. l -Awstralja, li spikka ħafna). Punt li ħareġ ħafna meta għamlu dan kien dwar il-milied, fejn qalu li l-milied f Malta jiġi fix-xitwa u fl-awstralja jiġi fis-sajf. Kien hemm ukoll xi kandidati fejn fil-komponiment bdew b deskrizzjoni talistaġuni f Malta, imbagħad għaddew għal dawk fl-awstralja (li huma bil-kontra ta pajjiżna) u mbagħad għaddaw biex indikaw xi gżejjer oħra bħas-seychelles u l-canary Islands li skont dawn il-kandidati għandhom staġun wieħ ed li hu s- sajf. Imbagħad trattaw pajjiżi oħra bħat-tuneżija u l-amerka li għandhom erba staġuni u r-russja u l-ġorġja li għandhom temperatura kiesħa ħafna u li probabbli bil-kesħa xi pajjiżi jkollhom diżastri naturali. Fl-aħħar spiċċaw biex jgħidu li l-maltin ifittxu dak li ma jsibux f pajjiżhom. Punt ieħor li ħareġ ta spiss kien dwar l-għalliema li jkollhom il-vaganzi tas-sajf bħall-istudenti u dawn jistrieħu f dan l-istaġun. Xi studenti wkoll assoċjaw ilkuluri mal-istaġuni: l-oranġjo u l-aħmar mal-ħarifa, l-isfar mas-sajf u ħafna lwien mar-rebbiegħa. Ħafna mill-komponimenti wkoll spiċċawhom billi l-istudenti semmew li kull staġun hu meħtieġ, liema staġun jippreferu u għaliex. Fil-fatt ħafna minnhom qalu li jippreferu s-sajf għaliex ikunu bil-vaganzi, ma jkollhomx skola u jkunu jistgħu jiddevertu ma sħabhom. Min-naħa l-oħra ħafna ma togħġobhomx ilħarifa għax hu staġun tad-dwejjaq. Xi punti dwar l-istaġuni li ħarġu f din l-għażla kienu: 4

5 Is-sajf : Il-ħarifa: Ix-xitwa: Ir-rebbiegħa: vaganzi u divertiment jonqsu t-turisti bard u kesħa la tkun sħana u lanqas kesħa baħar u bajjiet binnies daqshekk baħar silġ u maltemp ħafna fjuri u ħdura tibqa rieqed filvaganzi terġa tibda l-iskola xita, sajjetti u ragħad l-ewwel għawma ta xi wħud sħana u nies terġa tibda r-rutina Ġabra fil-familja titwal il-ġurnata jismaru bix-xemx ta ħajja mgħaġġla għax kulħadd jibqa d-dar minħabba l- bard u l-kesħa barbikjus ħafna riħ ħwejjeġ ħoxnin żahar fis-siġar safar is-siġar iwaqqgħu l- weraq kulħadd jitgeddes għasafar joħorġu jgħannu u jtiru ħwejjeġ ħfief u kulħadd iqaċċat temp ikrah u msaħħab aktar mard l-għasafar ikollhom il-bejta u ż-żgħar ħafna turisti li jfissru aktar xogħol festa ta San Martin ħsara fl-għadam lillanzjani ħafna aktar frott bħall-frawli ħafna frott bħad-dulliegħ ix-xahar tal-erwieħ jiġi fih inqas turisti aktar ħxejjex bħall-ful u l-piżelli festi fl-irħula ħafna weraq fl-art il-festa tal-milied namur nar tal-art u talajru aktar tbatija għallkenniesa u l- bennejja il-ġenituri jistrieħu d-dar mingħajr l- istorbju tat-tfal ir-riħ iġorr il -ħmieġ u l-weraq iljieli mal-ħbieb l-istudenti jixtru l- affarijiet għalliskola ġelati mhux tajjeb għassaħħa tal-anzjani nieklu ħafna soppa u kawlata. Ħafna ikel sħun xi wħud qalu li ttina s-saħħa ħafna kutri u lożor ħoxnin taffettwa x-xogħlijiet bħal tal-bidwi u talbennej programmi ġodda fuq it-televixin wara l-iskeda repetuta tas-sajf ħwejjeġ eħfef mixxitwa u tneħħi dawk ħoxnin u tqal allerġiji u hay fever eżamijiet festi bħal San Valentinu, San Pawl u l-għid il-kbir ikel tradizzjonali bħal figolli u l-bajd tal-għid idum ma jidlam ix-xita ssaqqi l- għelieqi u l-pjanti żmien ta mistrieħ jidlam kmieni tneħħi l-kutri ħafna nies iħobbuh l-istudenti bilvaganzi tal-milied l-aħħar tas-sena joħroġ il -bebbux il-kruha tal-kaċċa u l-qtil Kwotazzjonijiet sbieħ dwar ir-rebbiegħa kienu: Is-siġar jibdew jilbsu l-gverta ħadranija tagħhom u jarmu ż-żahar biex ilestu għall-frott tagħhom. Anke l-ġonna u l-għelieqi jqumu mir-raqda u jieħdu l-kulur. 5

6 Madanakollu kien hemm xi komponimenti li spikkaw. Komponiment partikolari ħa spunti mill-mitoloġija Griega u fuqhom fassal il-komponiment. Komponiment ieħor kien ispirat mill-erba staġuni ta Vivaldi. Marru tajjeb ukoll dawk il-komponimenti li qabblu l-istaġuni f Malta ma dawk ta barra minn Malta u kienu kapaċi jagħtu r-raġuni xjentifika ta kif jinbidlu l-istaġuni. Oħrajn inkludew l-istaġuni tal-kaċċa u s-sajd. Minn titli bħal dawn wieħed jista jinduna bid-differenza fl-ideat (maturi jew le) bejn kandidat u ie ħor. Jirrifletti għalhekk kemm wieħed ikun jaqra, jisma u jaddatta dak li jkun tgħallem anke minn suġġetti oħra (cross curricular). Kien hemm xi komponimenti b konklużjoni tajba bħal: L-istaġuni huma xi ħaġa astratta imma fl-istess ħin iġibu magħhom ħafna affarijiet u avvenimenti ġodda. Nistħajjilhom bħal-bniedem jkun għaddej minn mumenti sbieħ u koroh f ħajtu. L-istaġuni huma bħal proċess dejjem għaddej bħal meta id-dinja tipprepara xi ħaġa għal xi ħaġa ġdida. Xi żbalji dwar l-istaġuni li ħarġu fil-komponimenti kienu: Xi drabi tiddubita jekk hux kulħadd qed jgħix fl-istess dinja għax min jgħid li fid-dinja kulħadd għandu erba staġuni u min jgħid li hawn min għandu wieħed jew tnejn biss! Ma kitbux l-istaġuni kif jiġu wara xulxin. Żbaljaw iż-żmien ta kemm idumu l-istaġuni. Eż.: Kull staġun idum bejn tlieta u erba xhur. Jew inkella ż-żmien, ix-xhur, jingħataw ħżiena. Eż: o Ix-xitwa minn Diċembru sa Frar u s-sajf jibda fl-aħħar ta Lulju sa Settembru. o Ir-rebbiegħa minn Frar sa Mejju, is-sajf minn Ġunju sa Awissu, il-ħarifa minn Settembru sal-bidu ta Novembru u x-xitwa mill-bidu ta Novembru sa Jannar. Kien hemm ukoll xi kandidati li qalbu d-deskrizzjoni tal-istaġuni. Eż: o Ix-xitwa inqalbet mal-ħarifa għax ingħad li fil-ħarifa jiġu l-festi ta San Pawl u San Valentinu. Imbagħad li l-ħarifa tiġi wara r-rebbiegħa u wara s- sajf tiġi x-xitwa. o Kien hemm min qal li haw Malta liktar li jintużaw huma is-sajf u x- Xitwa. Kien hemm min il-ħarifa kiteb isimha bl-ingliż. Eż: o L-istaġuni; hemm erbgħa: x-xitwa, r-rebbiegħa, s-sajf u l- Autumn. o Staġuni hemm erbgħa s-sajf, ir-rebbiegħa, ix-xitwa u Autem. Kien hemm xi wħud ukoll li kitbu isem ir-rebbiegħa bl-ingliż. Eż: o Is-srping u L-Autem. Fatti ħżiena. Eż: o Matul is-sena niċċelebraw erba staġuni, l-għebda minhom ma huma ndaqs. o Fejn ħadt ma jista jispjega dawn kif isiru jew dawn min fejn ġejjin. o... hemm erba staġuni fid-dinja imma f Malta għandna tnejn biss ix-xitwa u s-sajf. Impressjoni li hemm aktar minn erba staġuni. Eż. o L-istaġuni kollha huma sbiħ ir-rebija, is-sajf, ix-xitwa, Il-ħarifa etċ 6

7 Xi żbalji grammatikali li spikkaw f dan il-komponiment kienu: Il-plural ta staġun ingħata bħala staġunijiet anke jekk it-titlu stess kien filplural. erbgħa staġuni minflok erba staguni. In-nom staġun użat fil-femminil Eż. L-istaġun hija użu skorett ta ittri kbar għall-istaġuni. Xi żbalji li nkitbu iżda li ma tistennihomx f eżami f dan il-livell: Fis-sajf jkollna attivitajiet bħal dawra sal-gzejjer bil-kenuri, affarijiet utli magħmulin mill-qasab u oħrajn li jekk inkompli nsemmi neħli l-biro. Meta niżżilna d-dajsa kien xil-ħdax fil-port tal-imsida u aħna ma kelna imkien ippjanat fejn imorru allura qbadna r-rota għal-ghawdex. Fir-rebbiegħa l-għasfura twelled. (tbid) Fix-xitwa malta ssib naqra bard l hemm u l hawn. Ix-xitwa kultant tkun sabiħa għax toqod gewwa tara xi DVD u toqod titgezzez u hekk. It-traduzzjoni u l-influwenza diretta mill-ingliż kienet tinħass ħafna. Eż. Fix-xitwa għandna żewġ festivati. Xjentisti qegħdin jesprimu l-concern tagħhom dwar it-temp... concern minflok it-tħassib tagħhom (Xjentisti hija tajba). Xi espressjonijiet ħsiena li spikkaw: Xemx ixxoqq il-għadam....ix-xemx tibda taqli l-kwiekeb. Analiżi tal-iżbalji f paragrafu minn komponiment: Fil-planeta (i) tagħna, għandna erbgħa ( ii) l-istaġuni (iii). Dawn l -istaġuni huma importanti ħafna qal(iv) planeta (i) kollha għax jekk ma kellhomx (v) dawn l - istaġuni, il-planeta (i) ma jkollhomx environment(vi) tajba (vii) qal (iv) lil (viii) annimali u qal aħna (ix) persuni (x) (i) Influwenza minn kif tinkiteb il-kelma pjaneta fl-ingliż. (ii) In-numru erbgħa miktub ħażin quddiem nom. (iii) Użu tal-artiklu meta mhemmx bżonnu. (iv) qal minflok il-partiċella għall- (v) Użu ħażin tal-verb u l-pronom mehmuż (vi) Użu tal-kelma Ingliża environment minflok ambjent. (vii) Użu ħażin tal-aggettiv li ma jaqbilx mal-ġens tan-nom. (viii)użu ta partiċella minflok artiklu (ix) qal aħna minflok għalina (x) nuqqas t artiklu Il-manjieri tajba Dan il-komponiment ma tantx intgħażel mill-kandidati, imma l-maġġoranza ta dawk li għażluh ittrattawh b mod espożitorju u jidher li kienu għamluh f xi suġġett bħall-istudji Soċjali. Oħrajn ittrattawh minn aspett argumentattiv. 7

8 F dan il-komponiment l-kandidati qalu li l-manjieri juru x tip ta karattru għandek. Fi ftit kliem tibni r-reputazzjoni tiegħek bihom. Skonthom persuna bil-manjieri hi persuna edukata u jekk inti mingħajrhom inti maledukat. Dawn l-ewwel noħduhom mill-ġenituri, imbagħad mill-iskola u wara aħna nibdew nitgħallmuhom f ħajjitna meta nibdew nagħmluha mal-ħbieb u fuq ix-xogħol. Skont il-kandidati l-manjieri huma affarijiet żgħar li jagħmluna edukati, u l- għalliema għandhom xogħol iebes u siewi biex jgħallmuhom lill-istudenti. Bosta kandidati għamlu wkoll distinzzjoni bejn il-manjieri verbali, jiġifieri kif titkellem, twieġeb eċċ. u bejn dawk fiżiċi bħal kif iġġib ruħek meta tiekol u kif tilbes. Xi manjieri oħra li ssemmew f dan il-komponiment kienu: tgħatti ħalqek meta tagħtas jew tisgħol tgħid grazzi u jekk jogħġbok tiekol sew tisma lil ħaddieħor meta jitkellem tkun ġentili man-nies tiskuża ruħek ma titkellimx fuq in-nies quddiemhom tqum lill-anzjani fuq il-karozza tal-linja Min-naħa l-oħra ssemmew xi punti li l-kandidati għoddewhom bħala manjieri però mhumiex, bħal: ma tgħidx sigrieti lil ħaddieħor ma tigdibx u ma tivvintax issellef l-affarijiet tiegħek Ħafna mill-istudenti f dan il-komponiment jaqblu li l-manjieri llum il-ġurnata naqsu ħafna u qed jispiċċaw. Iżda wkoll... bil-majieri tasal biex tirnexxi, bla manjieri tasal għall-ġlied. Introduzzjoni minnhom kienet: Aħna l-maltin marufin bħala nies ta skola, iżda l-edukazzjoni mhux biss fil-qari u fil-kitba. Bniedem minajr manjiri tajba jista jiġi meqjus bħala l-ikbar bniedem injorant. Kumment mhux f postu: Fis-soċjetà li għanda llum sfortunatament, il-manjieri tajbin b mod assertive qed jonqsu, dan għaliex in-nies tal-bliet jitħaltu ma talirħula; u vice-versa. B hekk kull mentalita hija differenti. Għalkemm l-argumenti ta min għażel dan it-titlu kienu tajbin il-lingwaġġ użat għall-kitba f xi komponimenti kien aktar joqrob lejn il-malti mitkellem milli l- Malti miktub u għalhekk il-livell tal-istil u l-espressjoni kien baxx ħafna. Aktar milli l-enfasi saret fuq il-manjieri tajbin, uħud mill-komponimenti kienu aktar ixaqilbu fuq id-deskrizzjoni tal-manjieri ħżiena. Aspett pożittiv li ħareġ minn dan il-komponiment kien li l-kandidati għarfu u wrew l-importanza li persuna b manjieri tajbin se tiġbed aktar in-nies lejha u jkollha iżjed opportunitajiet meta tiġi biex issib xogħol. 8

9 Ma kinitx ċajta li mort nagħmel! Komponiment narrattiv li fih il-kandidati vvintaw kemm felħu anki sitwazzjonijiet inkredibbli u esaġerati. F dawn il-komponimenti tidher dinja aggressiva wisq u dan jirrifletti l-qagħda mentali taż-żgħażagħ tal-lum. Bosta kandidati ma tawx kas it-teknika tan-narrattiva: f esej bħal dan il-kandidati mistennija li jesponu karattru u xi karatteristika tiegħu kif tidher missitwazzjoni mogħtija lilhom fl-eżami. Ħafna drabi jdumu biex jidħlu għall-ġrajja ewlenija tal-komponiment, tant li l-komponiment jinħass kemxejn żbilanċjat. Kienu ħafna l-kandidati li għażlu jagħmlu dan il-komponiment. Ħafna minnhom bdew jirrakkontaw x ġara qabel iċ-ċajta, imbagħad iċ-ċajta u spiċċaw il-komponiment kif spiċċat ħażin u li ma kinitx ċajta. Oħrajn bdew biċ-ċajta u mbagħad irrakkontaw ħafna konsegwenzi (bħal spi ċċaw il-qorti, xi nies ma jkellmuhomx u ġġieldu mal-ġenituri). Ħafna mill-kandidati wkoll qalu li l-ġurnata li għamlu ċ-ċajta fiha kien Jum il- Ġifa, l-ewwel t April. Din id-data kienet famuża ħafna fil-komponimenti. Minnaħa l-oħra ħafna mill-kandidati qalu li kienu huma li vvintaw iċ-ċajta u, jew għamluha weħidhom jew inkella staqsew xi ħabib għall-għajnuna. Kienu ftit li qalu li vvintaha ħaddieħor u għamluha huma jew li daħlu fiha. Kien hemm ħafna li rrakkontaw xi ċajta goffa, bħal iċemplu lil xi ħadd millġenituri li tajrithom karozza u wara ħafna paniku, qalgħu xi kastig, jew inkella huma stess serqu u rabtu lil xi ħabib li ma għarafhomx u tefgħuh f vann u fl-att rawhom il-pulizija u nqabdu. Oħrajn qalu li ġralhom bħall-istorja tat-tifel u l- lupu, l-ewwel bdew jgħidu li ġratilhom xi ħaġa u wara li ġrat l-istess ħaġa ħadd ma emminhom. Bħal pereżempju, kienu l-baħar u taparsi qed jegħrqu. Iddarba ta wara kienu qed jegħrqu vera u ħadd ma mar jgħinhom (għall-ewwel). F ħafna mill-komponimenti iżda l-kandidati spiċċawhom billi huma stess taw ruħhom b idejhom, qalu huma stess li għamluha huma ċ -ċajta, jew inkella nqabdu fil-fatt u batew il-konsegwenzi. F xi komponimenti kien hemm kandidati li qalu li ħadd għadu ma jaf li huma kienu li għamluha ċ-ċajta. Xi wħud mill-istejjer kienu: rat liz-ziju mdejjaq u marret ħdejh u biex taljenah qaltlu li mitilha l-kelb. Izziju xtralha wieħed imma fil-verità kienet allerġika għall-klieb. li taparsi kien se jkollhom tarbija u din l-istorja nxterdet ma kullimkien. ċemplu lill-ġenituri li kienu l-isptar. jew inkella li hemm xi ħadd minn ħuthom l-isptar u xi ħadd mill-ġenituri tah attakk ta paniku u/jew tah ħass ħażin. li qabdet id-dar tagħhom jew tan-nanna u fil-ġenn xi ħadd mill-ġenituri ħabat bil-karozza u spiċċa l-isptar. waddab id-dqiq lil xi ħadd f għeluq sninu u ma kienx jaqbel miegħu. libsu ta fatati u/jew taw qatgħa lil xi ħadd u tah ħass ħażin. ċemplu lin-nanna li ħuhom iż-żgħir waqa fil-ġnien u weġġa u n-nanna telqet tiġri minn darha biex tmur tara x ġara u waqgħet hi fit-triq. 9

10 ħbiet il-baskett tal-ħabiba ħdejn il-baħar u meta marret għalih ma sabitux. Serqu xi ħadd bl-affarijiet kollha ta ġo fih. Għad li l-problema ta nuqqas ta tul ma nħassitx daqs fil-komponimenti l- oħrajn, xorta kien hemm komponimenti qosra li fihom inħass ħafna n-nuqqas ta kreattività u ppjanar tal-kitba. Żball komuni li ħareġ ħafna f dan ilkomponiment kien li l-kandidati ma tawx biżżejjed kas ta x qed jitlob it-titlu. Minflok ma tkellmu dwar ċajta, tkellmu dwar xi ħaġa kbira u erojka illi għamlu. Oħrajn biddlu ċ-ċajta f avventura. Kien hemm xi kandidati oħra li tkellmu dwar preparazzjoni ta sorpriża jew xi gidba ħoxna minflok ċajta. Ma naqasx ukoll li kien hemm min fehem it-titlu litteralment u kiteb dwar ċajta li m għamilx! Għal darb oħra f dan il-komponiment inħass li ħafna kandidati ma jagħmlux distinzjoni bejn il-malti mitkellem u dak miktub b kummenti u frażijiet bħal: Jekk ma kontux digà indunajt jiena ċajtier... Qalli irranġa ma ġara xejn l-aqwa li ma batnix id-dinja l-oħra... It-traduzzjoni u l-influwenza diretta mill-ingliż kienet tinħass ħafna. Eż: Kulħadd beda jiċċajta ma xulxin... minflok niċċajtaw bejnietna. Mort minn ġol ħġieġ biex nirritrivja l -ballun... Hadet attakk tal-qalb. Id-demm kien qed joħroġ minn saqajh. Itajru l-kajt... minflok tajra Żball komuni u rripetut kemm-il darba kien l-użu tal-kelma għand meta jridu jgħidu li se jżuru post. Eż: Ħaduh għand l-isptar... Morna għand Paceville. Kien xi l-ħdax u nofs meta wasalt għand id-dar ta Matthew. Għadd mhux żgħir ta kandidati wrew li ma jafux iħaddmu l-partiċipju attiv u ħarġu bi frażijiet ħżiena. Eż: Qadt ninnota n-nies qed joħorġu u jithlu... ( deħlin u ħerġin) Il-ħin kompla jgħaddi u lili ma sabunix. (għaddej) Wiċċha sarilha aħmar u d-dmugħ beda jinżel minn għajnejha (nieżel) Ġara li kien qed jersaq il-karnival... (riesaq) It-temperatura tibda titla... (tielgħa) Kull deni ħudu b ġid L-istess bħat-tieni titlu, dan il-komponiment ma tantx għażluh kandidati. Ilmaġġoranza tal-kandidati għażlu li jagħmluh narrattiv, imma kien hemm xi wħud li għamluh deskrittiv. Min għamlu narrattiv irrakkonta storja li ġrat xi ħaġa ħażina però minnha ħarġ et xi ħaġa tajba. Xi stejjer kienu: li telqet mix-xogħol għax naqqsu lin-nies u minn hemm kompliet tistudja u sabet xogħol aħjar. telqet lill-għarus u wara sabet li kellu xi vizzju. 10

11 miet xi ħadd fil-familja u bdiet tapprezza aktar il-ħajja u/jew temmen tafda aktar f Alla. kienu se jsiefru u tilfu l-ajruplan u l-istess ajruplan ikkraxxja. siefru u l-ajruplan kellu jinżel b emerġenza, beżgħu però mbagħad niżel f post ieħor għal ġurnata. B hekk daru dak il-post ukoll u tgħallmet li bil-paniku ma jissolva xejn. kienet sejra tikkampja ma sħabha imma ommha daħlet l-isptar u kellha toqgħod magħha. Il-baħar u r-riħ ġarru lil sħabha fil-baħar u belgħu ħafna ilma. Tnejn mietu dak il-ħin u l-oħrajn mietu l-isptar. Kien hemm xi wħud li qabblu l-komponiment ma ġrajjiet kurrenti li qed iseħħu jew seħħew fid-dinja ta madwarna. Bħal pereżempju, kienu sejrin il-ġappun u missierha weġġa dahru u marru Sqallija minflok. Fil-Ġappun fl-istess żmien li kienu se jkunu hemm seħħ terremot. Kien hemm oħrajn li qalu li kienu sejrin il-libja, imma qamu ma jifilħux u ma marrux, u nqalgħu l-protesti u l-irvellijiet. Komponiment ieħor jirrakkonta li kienu sejrin l-amerka imma ma marrux għaliex kisret sieqha fil-futbol. Ajruplan daħal fit-twin Towers u skont ilprogramm tagħhom dakinhar kienu se jkunu hemm. Storja tajba kienet li l-kittieba kienet sinjura tiġi mir-re u darba n-nies tal-pajjiż attakkawhom u b hekk kellhom jaħarbu. Tilfu kulma kellhom u spiċċat waħedha għax ommha baqgħet hemm, lil missierha u ħuha qatluhom u wara xi żmien li ħarbu nannitha mietet biż-żmien. Hi daħlet seftura man-nies u tgħallmet x jiġifieri u xi jħoss bniedem fqir. Tgħallmet x jiġifieri l-uġigħ u l- għaks. Tgħallimt ngħix waħdi. Kbirt Kummenti Ġenerali Kien hemm ukoll komponimenti batuti f kull qasam, jiġifieri fil-punteġġjatura, fl-ortografija, fil-preżentazzjoni, fis-sintassi u l-grammatika u l-bqija. Kien hemm ħafna komponimenti li fihom l-espressjoni tal-ħsieb kienet tidher li ġejja mill-ingliż. Fil-fatt anke xi kliem kien miktub mill-ingliż għall-malti kif diġà rajna. L-akbar problema li tidher ċara hi l-ortografija. Ħafna mill-komponimenti kienu batuti ħafna fl-ortografija. Kien hemm żbalji anke fi kliem bażiku. Eż.: tijgħi (tiegħi), tużagħh (tużah), sija (siegħa), ftiet (ftit), jowmu (jgħumu), memx (m hemmx), tagħjx (tgħidx), xi xahar qiejlu (ilu), ji ġilbu (jiġġieldu), sjaf (sajf), tqiex (tgħix), nejdilhom (ngħidilhom), maħhom (magħhom), ħiżma (ħżiena), ax (għax), mijn (min), ejt (qed), hijn (ħin), fjn (fejn). L-iżbalji tal-ortografija jnaqqsu ħafna marki. Din hija twissija li tidher ta kull sena f kull karta tależami tal-malti. Kandidat li jagħmel ħafna żbalji tal-ortografija juri li ma jafx jikteb bil-malti. Hija ħaġa tal-iskantament kif f 10 snin ta skola obbligatorja jibqgħu jsiru żbalji bħal naqa (= naqra), ħabba (= minħabba), u qas (= anqas) ma jintużawx f kitba formali. Kien hemm xi każi ta ortografija stramba: ġent l-omm (= ġentlom), jirrikwedu (= jirrikjedu), t bidel (= tbiddel), ċ - ċelebraw (= ċċelebraw) 11

12 Ġieli wkoll jiftakru f xi ħaġa wara u jżiduha fl-aħħar tal-paragrafu, eżempju jiftakru fid-dati tal-istaġuni u jiktbuhom billi jgħaffġuhom fil-linja vojta bejn paragrafu u ieħor. Ġieli anke ssib paragrafi b ħafna ideat li setgħu jkunu aktar żviluppati f paragrafi diversi, jew inkella l-komponiment ikun qasir ħafna għaliex l-ideat ma jiġux żviluppati sew. Din is-sena kien hemm ħafna komponimenti li ma jgħaqqdux 400 kelma, jew għal ftit jew anke ġieli għax ikunu qosra ħafna, anke inqas minn 100 kelma. Xi drabi kien hemm nuqqas ta ppjanar u organizzazzjoni sew tal-ideat filkomponimenti. Ħafna kandidati jaqbdu u jiktbu dak li jiġihom f moħħhom bla ebda pjan. Ħafna mill-kandidati ma jafux jagħmlu bilanċ bejn it-tul tal-paragrafi. Flistess komponiment uħud mill-paragrafi huma twal ħafna u oħrajn qosra ħafna. Spikkaw ukoll introduzzjonijiet qosra, wara paragrafu wieħed twil fin-nofs, imbagħad konklużjoni qasira. Xi drabi l-introduzzjoni u l-konklużjoni mhux talli jkunu qosra wisq, iżda wkoll xotti. Xi drabi anke sentenza waħda biss. Eżempji ta introduzzjoni qosra: o Darba minnhom jien u sħabi ddeċidejna li nagħmlu ċajta lil waħda li qiegħda ġol-grupp tagħna. o Kien nofs s-staġun tas-sajf meta jien mort mal-ġenituri tiegħi Għawdex għal ġimgħa biex niltaqgħu mal-kuġini u nanniet. o Għandna tradizzjoni fil-familja li ta kull sena, fl-ewwel t April nagħmlu ċajta lil xi ħadd fil-familja. Eżempji ta konklużjoni qosra: o Jien ħlift li ma nergax nilgħab ċajta bħal Dik fuq ħadd għax ma kinitx ċajta li mort nagħmel għax spiċċa ħazin siehbi. o Dakinhar jew jumejn qabel kelna jajdulu u nipruvaw inferruħ għax qabditu puplessija kbira. o Xi wħud mill-kandidati għamlu wkoll introduzzjoni u wara paragrafu wieħed, li l-konklużjoni tkun magħquda miegħu wkoll. o Saħansitra kien hemm xi wħud li l-komponiment tagħhom kien magħmul minn paragrafu wieħed biss. o Kienu bosta wkoll dawk li bdew il-paragrafi billi l-bidu kien ħażin: Issa ser nitkellem dwar l-iktar staġun maħmub miż-żagħżagħ u mill-istudenti li huwa is-sajf. Nuqqas ta punteġġjatura u xi drabi s-sentenzi kienu twal ħafna. Xi kultant sentenza anke tagħmel paragrafu wieħed sħiħ. Jew inkella paragrafu sħiħ mingħajr punt wieħed biss. Eż: 12

13 o Ħadt gost li belatha sa griżmejha iċ-ċajta imma xorta bdejt naħseb li mhux ħa ddum daqshekk dik iċ-ċajta għalx kliem aktar xi ngħidilha ma kellix siegħa wara ideċidejt li ngħidilha imma mhux fuq it-telefown imma wiċċ imb wiċċ o Għawn ħafna tipi ta manjieri tajba nibda billi insemmi kif igib ruħek mannies u kif għandek titkellem, kif għandek tpoggi bilqeda bħal per eżempju meta tkun qed titkellem man-nies qatt mandek tajjat ma wicchom u qatt mandek tikol iċ- chewing gum, u dejjem għandek toqod bilqeda fuq is-siġġu dritt u għadattat. Nuqqas ta virgoletti għad-diskors dirett, jiġifieri l-kandidati jibqgħu għaddejjin bħallikieku kien parti mis-sentenza. Ġieli jinkitbu ittri kapitali f nofs il-kelma/sentenza. Eż: o ĦafNa drabi Niggudikaw persuna bla ma NKunu Nafu o jien u sħabi Meta naraw gurnata sabiha dejjem niftemu għal baħar. o IR-RebbiegħA hu staġun sabiħ għaliex il -fjuri u sigar jibdew jikbru u juru sbuħija tagħhom. o AHNa kola qbilna u b Hekk ftemnha li NiNTaqaw fuq iz-zuntier u Wara li RaJna li gie Kulħadd morna Naqbdu l-karozza Tal-liNJa Kien hemm min ma użax l-ittri kapitali fejn hemm bżonn. Eż: o għid (Għid : festa), għawdex (Għawdex : post), awstralja (Awstralja: post) o u saqsiethom fejn Qiegħda. bdew ifitxu fil-karti (fil-bidu tas-sentenza) o settembru, marzu, malli wasal l-ewwel ta april (ismijiet tax-xhur) o Kien il-ħadd filgħodu (isem ta ġurnata) Drabi oħra tintuża l-h flok il-konsonanti ħ jew inkella ma jsirux tikek fuq l- ittri. Eż: o l-ewwel haga (ħaġa), ahna (aħna). Kien hemm kandidati li kontinwament użaw mħabba (nom minn ħabb) minflok minħabba. Ma jagħmlux distinzjoni bejn it-tifsira taż-żewġ kelmiet. Eż: o Jien weħilt ħabba ċ-ċajta tagħhom. o Is-Sajf jġib ħafna sħana u għatx lil pajjiżna mħabba fejn il-gżira ta Malta hija sitwazjonata. o Dan ħabba li kellu ix-xorb moħħu ma bedgħiex izomm steady, żelaq u waqgħa go l-ilma o nies kbar jibdew jeqirdu mħabba s-sħana o ħaddieħor jispiċċa jweġġa ħabba ċajta innoċenti. o Ma tkunx tista toħroġ imħabba ħafna xita Xi kandidati qalbu verbi mill-ingliż għall-malti, meta bil-malti għandna verbi għalihom. Jew inkella jiktbu kliem bl-ingliż meta għandna kelma għaliha bil- Malti. Eż: o bdejt indaħħal xi albums li ommi kienet tikolektja (iġġemma ) stamps (bolol) antiki ġo fihom. o X ħin tkun ġiet tirrilassa (tistrieħ) wara x-xogħol. 13

14 o is-sajf fejn ħafna nies iħobb jirrilassaw (jistrieħu) o Meta għandek manjieri sbieħ tirrealiżża (tinduna) wkoll li aktar persuni ikellmuk u meta għandek problemi tittrova (ssib) dejjem xi ħadd o binti mur f kamartek għax għadek lanqas tista timmaġina l-problemi li krejjat (ħloqt) o Hafna mit-tfal joqgħodu attenti lejn it-tagħlim tal-għaliema, jibildjaw (jibnu) karattru sod o Wara li issetiljajt u ipparkjajt mort ħdejhom biex nibdew ix-xiri tagħna. o Iżda kull persuna li maħluqa fuq din l-art tirrijektja (taġixxi) differenti, skont kif wieħed jaħsiba. o ħbiebi ddecidew li planja (nippjana) ħaġa ħażina o Hekk billi jien kont invitat, ħajjart tnejn minn sħabi jgħinuni F xi komponimenti kien hemm ukoll l-iżball fejn it-tempi tal-verb ma jaqblux fis-sentenza. Eż: o mort l-isptar magħha, u ħlief nikbi ma nagħmilx, għax naf li kien it-tort tiegħi u li ma kinitx ċajta li għamilt. Xi wħud kitbu kliem Ingliż bil-malti u barra li kitbuh ħażin ma ħabblux moħħhom li jfittxu l-kelma bil-malti. Eż: o Kont isni tief ta veru. (thief/ħalliel) F dak li kitbu bosta kandidati wrew nuqqas serju fis-sintassi u f aspetti varji tal-grammatika. Eż: o Kont ili naħseb biex nagħmel ċajta lill-ħabib tiegħi naqa goffa u fl-aħħar ġietni ideja. o Kienet sħana ħafna, Ix-xemx qawwi fuqna, jiena u l-ħbieb tiegħi bdejna jajtu għax kont eċċitament ħafna għax rari immorru sa Għawdex u l-adult bdejt jirrabjaw. o Qomna fis-sitta ta filgħodu, gab kollox u mort fuq it-triq sa Ċirkewwa biex immorru fuq id-dgħajsa. o L-intervista tiegħi beda tidħaq ħafna u beda tgħini biex nqum. o F dan l-istaġun tkun mistennija ix-xita, riħ u bard. o Aħna inkluż jien morna fil-post o wara l-lukanda m hemmx wieħed bena lanqas... Bosta kienu dawk il-kandidati li użaw il-partiċella lil imqassra b mod ħażin. Eż: o It-tfajliet xagħrhom l hemm u l hawn jitħku ħabba s-subien li kienu qed jitkessħu quddiemhom. o...għaddew tlett xhur u l-sħabi kola tliftom o...baqgħet nieżla ġo għal qa xi sular l-isfel b konseqwenza li kisret sieqha l- leminija u saqajha ta l-istess naħa. Kien hemm kandidati li saħansitra f dan il-livell ħalltu minn ma min. Eż: o Di dara ma nafx kif se noħroġ min din is-sitwazzjoni. o Min dejjem kien jaffaxina u għaliha kienet l-isbaħ xewqa. o Min dejjem kienu jgħiduli li jien tfajla ma naħsibhomx. 14

15 o Barra min Malta jkollhom ħafna iktar x jagħmlu minnha l-maltin għax huwa ħafna ikbar min pajjiżna. Ħareġ ċar aspett ieħor li naqqas ukoll il-marki, dak tal-appostrofu mannegattiv. Eż: o...ommi ma kienitx taf o...ftit li kellhna li ma kellniex x nagħmlu o Ħadd ma kien jaf o Isabelle magħna qatt ma kienet tagħmel ċajta waħda. o imma illum ħadd ma kellu aptit o Illum qatt ma rajt Bosta kandidati ma użawx in-numri fil-forma t-tajba tagħhom. Eż: o...żewġ minn erbgħa staġuni... o...naħseb li hija żewġ xahar biss. (jirreferi għall-ħarifa) o se tiġi mgħajta għal interview għada fid-disa. o Kienet it-tlett darba li konna nmorru iżda baqgħu hemm għal tlett ġurnata biss. o kellu tlett senna ikbar minni. o...wara tnax il-minuti. o Kienu s-seba ta filgħodu. o...żażagħ ta sbatax il-sena. o Żewġt ijiem lura kont qedgħa nitkellem mal-ħabiba tiegħi Xi kandidati saħansitra għamlu użu tal-artiklu żbaljat. Eż: o is-stil, T-temp, f dan is-staġun, s-splużjoni, miġ-ġenituri, lrebbiegħa, il-żrameġ, il-natura, iż-żvantaġġi Kien hemm numru ta kandidati li m għamlux użu tajjeb tal-vokali tal-leħen i. Eż: o lis-staġuni o lis-skola o Flis-staġun Oħrajn ma kienux jafu l-għadd tan-nom u użawh ħażin. Eż: o ġurnati, erbgħin gradi Kien hemm ukoll żbalji fl-għadd imtenni u/jew mal-pronom. Eż: o u sabu li kisret siqgħa Sakemm għdditilha saqajha kell noqgħod indur biha jien o...ma ma in-nanna kisret saqajja għax weqet it-taraġ. o Ma tistax tpoġġi saqajn fuq saqajn għax suppost mhijiex tolerata mill-knisja. o...smajtu jejd li kellu saqajh miksura. o...sabu li ma kellu xejn gravi li kiser idejħ tax-xellug biss. Ġew innutati wkoll żbalji fl-użu tal-plural. Eż: o kamri, twejjaq tal-karozza, logħbi, ċints, riħat tal-fjuri, bżonni 15

16 Kienu bosta l-kandidati li wrew li ma jafux iħaddmu l-ġens tal-aġġettiv mannom li jkun hemm qablu. Eż: o...it-temperatura jitla sa għoxrin. o...bħal Msida ha jkun mimli ma ilma. o Rebbiegħa huwa t-tieni staġun. o Wara r-rebbiegħa hemm s-sajf li hija l-istaġun favorit o Ħarifa m hijiex staġun twila. o Dan il-ħuta huwa feroċi u jħobb jikol il-laħam. o...xi ħaġa stupid... Kien hemm xi kandidati li ħaddmu l-malti djalettali li mhux aċċettat fl-eżami. Eż: o bħal ma tufu f 1 ta April nagħmlu ħarna ċajt aħna lil dak u lil ieħor Numru mhux ħażin ta kandidati nqdew b Malti mhux addattat għall-eżami forsi għax baqgħu ma jagħmlux distinzjoni bejn il-malti mitkellem u dak miktub, ħaġa li diġà indikajna. Eż: o ntigħha qatta tad-duluri o...kienet wasslet fl-aħħar biex taqbzila iċ-ċinga u tiffanqa tibki. o Miss abela qabzitilha, bdied tagħajat kemm tiflaħ u tikkumiedja b ideja, konna dejjaqnija sew! o Ommi saret taf u tgħidx kemm kienet maħruqa u irrabjat ma missieri. o Ta ċuwċ li jien, daħħalt il-waħda oħra f din iċ-ċajta o Kien 1 ta April fejn kulħadd jaf li dik il-ġurnata li marufa għal ċajt u nejk. o wara ċertu Pawlu reġa beda jixħitli l-birra u jiprova jitnejjek bija. o...kulħadd infaqa jidħaq u is-surmast waqgħa għan-nejk Il-mezzi ta komunikazzjoni ġodda bħal mowbajl u l-msn jidher li qed iħallu influwenza negattiva fuq il-kitba għax bosta kien dak il-kliem li nkiteb bi stil ta sms. Fost il-kliem stil sms kien hemm użati ħafna: o ax - għax o ed - qed o and għand o tijaj - tiegħi Ħafna komponimenti kienu ppreżentati b mod traskurat ħafna u kien hemm min saħansitra kkopja ħażin it-titlu tal-komponiment minn fuq il-karta tależami. B mod ġenerali ngħidu li kien hemm użu ħażin ta partiċelli, nuqqas ta sekwenza u qbil fl-istess sentenza ta ġens u għadd mas-suġġett jew inkella l- konjugazzjoni tal-verbi, u sintassi skorretta (...il-ħarifa huwa staġun. ). Kien hemm bosta ġeneralizzazzjonijiet u repetizzjonijiet tal-istess ideat. Kien hemm min għamel użu tajjeb mill-idjomi (stock idioms) biex jagħti aktar stil lill-kitba tiegħu. Imma xi drabi nħass li kienu qegħdin jintużaw artifiċjalment jew għax xi ħadd qalilhom: użaw l-idjomi ħalli timpressjonaw. Drabi oħra l-idjomi ma kinux użati kif suppost. 16

17 1.2.3 L-Ewwel Karta Taqsima 2: Fehim it-test, Għarfien tal-lingwa fl- Aspetti tagħha, Grammatika, Aspett Simboliku IL-FEHIM IT-TEST MISTOQSIJIET Bosta kienu dawk il-kandidati li bħala tweġiba kkuppjaw kelma b kelma missilta. Madankollu kien hemm numru ta kandidati li marru mhux ħażin f din it-taqsima. L-aktar mistoqsijiet li dehru li nkwetaw lill-kandidati kienu mistoqsija numru (i) u (v). Mistoqsija i Din kienet waħda mill-mistoqsijiet li kkonfondiet lill-kandidati. Ftit kienu dawk il-kandidati li taw tweġiba tajba għaliha. Meta ġew biex iwieġbu mistoqsija (i) bosta ma fehmux sew il-mistoqsija u minflok qalu x kien il-messaġġ tal-kwadru, iddeskrivew il-kwadru. B dan il-mod ħarbu mill-mistoqsija. Mistoqsija ii Din il-mistoqsija kienu ħafna kandidati li taw tweġiba tajba għa liha. Għarfu sew jesprimu għalxiex l-impressjoni tal-biża u l-periklu li ta l-kittieb fis-silta. Mistoqsija iii Uħud mill-kandidati waslu biex iwieġbu din il-mistoqsija b mod tajjeb. Madankollu kien hemm numru ta kandidati li mit-tweġibiet li taw ma fehmux is-silta sew u dan kien ukoll mgħejjun b nuqqas ta tagħrif ġenerali. Fost it - tweġibiet li juru dan insibu: kien joqgħod il-mosta ħabba l-breakwater Kien joqgħod il-vitorja għax isemmi l-victoria Lines Kien joqgħod il-latrina tal-breakwater. Mistoqsija iv Ħafna mill-kandidati marru tajjeb f din il-mistoqsija. Għarfu jagħtu tweġiba tajba billi fi kliemhom spjegaw l-impressjoni li jagħti l-kittieb fit-tielet paragrafu tas-silta. Madankollu oħrajn marru ħażin għax ikkuppjaw sentenzi sħaħ missilta li kienu rrilevanti għal dak li kienet qiegħda titlob il-mistoqsija. Mistoqsija v F mistoqsija (v) bosta kandidati wie ġbu ħażin u minflok qalu li l-aktar pont meħtieġ huwa dak li jgħaqqad il-popli tad-dinja kollha u li jwassal għall-paċi dinjija, semmew pontijiet partikolari pereżempju ta Amsterdam jew ta Venezja. Xi drabi anke ssemmew pontijiet li, fil-verità, ma jeżistux pereżempju, il-pont bejn Malta u Għawdex, jew il-pont tad-dwejra! Mistoqsija vi Bosta kienu dawk il-kandidati li għal din il-mistoqsija taw tweġiba tajba. Oħrajn tnaqqsitilhom il-marka għax ikkuppjaw direttament mis-silta kelma b kelma. 17

18 L-GĦARFIEN TAL-LINGWA FL-ASPETTI TAGĦHA Numru ta kandidati marru tajjeb ħafna f din it-taqsima. Fil-fatt, din hija taqsima li tgħin lil bosta kandidati jtellgħu ħafna marki. L-aktar żewġ mistoqsijiet minn din it-taqsima li l-kandidati sabu diffiċli kienu a(iv) Fisser fi kliemek ma nistgħux inbassru u b(iv) Liema kelma jew frażi mis-silta tfisser Tad-dinja kollha. Għall-ewwel waħda bosta wieġbu ma nistgħux ngħidu u għat-tieni waħda kienu ħafna li wieġbu il-ġnus tad-dinja. Iżda kien hemm ukoll kandidati li ma wieġbux numru kbir tal-mistoqsijiet f din it-taqsima. IL-GRAMMATIKA Bosta kandidati tilfu ħafna marki f din it-taqsima. Jidher li l-grammatika għadha suġġett li ħafna jsibuh diffiċli. Pereżempju bosta kandidati lanqas għandhom idea ta x inhi l-ewwel persuna plural. Fil-fatt kienu ħafna li ġabu l-mistoqsija (i) ħażina. Bosta kandidati wkoll għadhom ma jafux x inhu verb kwadrilitteru u partiċipju passiv. Bosta oħrajn sabuha diffiċli biex inisslu verb min-nom sogru (bosta wieġbu saħansitra sagrament ) u aġġettiv minn nom impressjoni (bosta wieġbu pressjoni ). Il-binja tal-istat kostrutt tidher ukoll li tfixkel bosta kandidati. Xi kandidati xorta taw trufijet bħala r-risposta t-tajba avolja l-marki għal din il-mistoqsija ingħataw lil kulħadd minħabba li kien hemm żball ċkejken fil-karta. Fuq xeħta ġenerali dan kien l -iktar eżerċizzju fejn l-istudenti ġabu kollox jew kważi kollox ħażin. B eżempju ta tweġibiet ħżiena nsemmu dawn: Aqleb fl-ewwel persuna plural: tista Tistgħu tittawlu biex tgawdu tittawwal biex tgawdi Nissel verb minn sogru Sigurtà, sograjna, Mill-ewwel paragrafu sib u ikteb Żgħoriti (ż-għ-r-t) kwadrilitteru u agħti l-għarq tiegħu Agħti s-singular ta imsieraħ Mistrieħ, mistraħ, straħ Aqleb fl-istat Kostrutt: l-għaxqa tal-ħolqien l-għaxqa tiegħu għaxqitu, għaxaq ilħolqien Sib u ikteb nom denominattiv (imnissel Ġnus, jikattar minn nom), mill-aħħar paragrafu. Nissel aġġettiv minn impressjoni ippresjona Mis-silta sib u ikteb partiċipju passiv ngħaddu Mir-raba paragrafu sib u ikteb nom filplural karatteristċt tal-plural Għal liema nom qed tirreferi l- ha fil-verb inseħibha fl-ewwel paragrafu Lilha, isseħħeb L-ASPETT SIMBOLIKU Kien hemm min ma daħħalx l-espressjonijiet f sentenzi kif mitlub, imma taw biss l-ispjegazzjoni. Seba mitt sena kienet l-iktar idjoma li l-kandidati kienu kapaċi jispjegaw, però xi drabi s-sentenza miktuba ma kinitx tirrifletti l-vera tifsira. It-tifsira tal-qwiel rari kienet tajba. Xi kandidati li kienu jafu t-tifsira dehru li tgħallmu t-tifsiriet bl-amment. 18

19 Il-parti l-kbira tal-kandidati tilfu bosta marki f din it-taqsima. L-aktar mistoqsija li l-kandidati wieġbu tajjeb kienet a(i) fejn kellhom jiktbu sentenza bl-idjoma seba mitt sena. Madankollu, xorta waħda kien hemm bosta tweġibiet żbaljati għal din il-mistoqsija, pereżempju: Ilni seba mitt sena biex niġi għandek jew Ir-raġel dam seba mitt sena biex ordna. L-idjoma bejn in-nar u l-ilma kien hemm min tfixkilha mal-idjoma bejn sema u ilma u għalhekk kiteb sentenzi bħal Daqskemm ħriġna l barra bil-luzzu ġejna bejn in-nar u l-ilma. Mit-tweġibiet li ngħataw fil-karta tal-eżami jidher li bosta kandidati għadhom ukoll ma jafux x inhi d-differenza bejn l-idjoma bejn in-nar u l-ilma u l-idjoma bejn ħaltejn. Hija stramba kif il-parti l-kbira tal-kandidati anke qawl komuni bħal Min jixtri l-ħut fil-baħar jieklu jinten sabuha diffiċli biex jispjegawh. Fil-parti l-kbira tal-każi, dan il-qawl ingħata kull tip ta interpretazzjoni (inkluż xi wħud bla sens jew litterali) L-Ewwel Karta Taqsima 3: L-ittra / It-taqsira L-ITTRA Hija xi ħaġa li kważi ma titwemminx li bosta mill -kandidati li jersqu għall-eżami, wara dawk is-snin kollha ta skola, lanqas ikollhom idea ta kif jiktbu ittra jew tal-anqas l-aktar ingredjenti ewlenin li jsawru l-kitba tal-ittra. Minkejja li l-istruzzjonijiet tal-mistoqsija kienu ċari li għandha tinkiteb ittra lill-editur ta gazzetta, bosta kandidati indirizzaw l-ittra tagħhom lis-sindku jew lill-kunsill lokali tar-raħal. Bosta oħrajn m għandhomx idea ċara tal-format ta ittra formali bħal dik li ngħatat fil-karta tal-eżami. Fil-fatt ħafna: ħallew id-data barra; ħallew barra xi indirizz mit-tnejn li kellhom jiktbu; ma kinux jafu eżatt fejn għanhom jiktbu l-indirizz jew id-data; ma qassmux l-ittra f paragrafi; ma kinux jafu li fl-aħħar għandhom jagħlqu l-ittra b tislima partikolari u stabbilita. Bosta kandidati wkoll ma jafux li hemm stil partikolari assoċjat mal-kitba tal-ittra formali. Għaldaqstant, kienu ħafna li staqsew lill-editur kif inhu, stednuh biex imur jiekol magħhom biex jiċ ċelebraw flimkien, biex imur jara l-proġett li twettaq fir-raħal tagħhom, biex imur jagħti daqqa t id huwa wkoll fil-proġett, jew biex jieħu ħsieb il-ġnien il-ġdid li sar. Oħrajn kważi kkmandawlu biex iweġibhom lura għall-ittra tagħhom. Kienu ħafna li rringrazzjaw direttament lill-editur tal-proġett li għamlilhom u qalulu li għandu qalbu tajba, minflok irringrazzjaw lis-sindku jew il-kunsill lokali. Xi kandidati lanqas biss użaw ftit is-sens komun. Pereżempju, skont l-indirizz mogħti fil-karta tal-eżami, il-kittieb tal-ittra huwa mill-ħamrun, u għaldaqstant, kellu jitkellem fuq proġett li twettaq fir-raħal tiegħu, kien ifisser proġett li twettaq fil-ħamrun. Madankollu kienu ħafna dawk il-kandidati li tkellmu fuq proġetti li saru f postijiet diversi ta Malta. Ħafna oħrajn, wara li mlew b kull tifħir lill-editur tal-proġett li għamlilhom, lanqas biss semmew x kien dan il-proġett li twettaq fir-raħal tagħhom. Bosta sabuha bi tqila biex jiktbu aktar minn żewġ sentenzi jew tlieta fl-ittra kollha! 19

20 Il-punteġġjatura fil-format kienet nieqsa ħafna fl-ittra. Uħud ma għamlux ilfirma tal-aħħar jew l-isem u l-kunjom sħaħ taħt il-firma. Uħud oħra għamlu t- tislija u l-firma, iżda mbagħad kitbu isem biss mingħajr il-kunjom. IT-TAQSIRA Anke f dan it-taħriġ il-kandidati, fil-parti l-kbira tagħhom, ma marrux tajjeb. Jidher ċar li mhumiex konxji biżżejjed mill-ħiliet tal-kitba ta taqsira. Il-kitba tat-taqsira jidher li l-kandidati jsibuha diffiċli daqs il-kitba tal-ittra. Ħafna taw xogħol li jidher ċar li l-kandidati qabdu u qassru s-silta mingħajr lanqas biss kienu fehmuha. Ħafna oħrajn ma kellhomx idea ta kif jisiltu l-punti ewlenin tas-silta mogħtija u bdew iqassru paragrafu paragrafu fl-istess ordni tas-silta oriġinali billi kkupjaw partijiet sħaħ minn sentenzi u għaqqduhom flimkien, bil-konsegwenza li t-taqsira ġiet bla sens. Oħrajn kienu kapaċi jisiltu b xi mod il-punti ewlenin tas-silta, iżda sabuha diffiċli ħafna biex jgħaqqduhom flimkien f paragrafu wieħed koerenti miktub bi stil simili tas-silta oriġinali. Ħafna oħrajn ma tawx kas in-numru ta kliem. Fil-fatt, bosta taqsiriet li għamlu l-kandidati kienu jew twal ħafna jew qosra ħafna. F taħriġ bħal dan in -numru ta kliem huwa ingredjent importanti ħafna għax il-kandidati jridu juru sewwasew il-ħila tiegħhom li jisiltu l-punti ewlenin tas-silta oriġinali u jirriproduċuhom fi kliemhom b mod konċiż mingħajr kliem żejjed L-Ewwel Karta Konklużjoni Bħalma ġie kemm-il darba nnota f rapporti oħra, dan ir-rapport ikun qiegħed jonqos milli josserva ċertu aspetti li ma tistnniehomx minn kandidati li jaslu biex jagħmlu l-eżami tal-malti f dan il-livell. Mingħajr ma jiġġeneralizzaw, għaliex kien hemm min mar tajjeb u wera livell tajjeb ħafna kif inhu mistenni għal dan il-livell, l-eżaminaturi jinnutaw li fl-ewwel karta li fiha l-kandidati juru verament il-kompetenza tagħhom fil-lingwa (biss biss il-komponiment ma tridx tistudja noti għalih imma trid twettqu dak il-ħin waqt l-eżami) kien hemm ideat li kienu foqra u li ma jsegwux, żbalji serji u mhux mistennija f dan il-livell talortografija, tal-grammatika kif ukoll tal-binja tas-sentenza. 1.3 IT-TIENI KARTA 2A U 2B It-Tieni Karta kien fiha dawn it-taqsimiet: It-Tieni Karta A Referenza għall-kuntest (Poeżija) It-Tieni Karta A Referenza għall-kuntest (Proża) It-Tieni Karta A Il-Komponiment Letterarju It-Tieni Karta B Referenza għall-kuntest (Poeżija) It-Tieni Karta B Referenza għall-kuntest (Proża) It-Tieni Karta B Il-Komponiment Letterarju Kif inhi l-istruttura tal-eżami jeżistu żewġ karti: it-tieni Karta A u t-tieni Karta B. Fit-Tieni Karta A titlob li l-kandidati jkunu kritiċi u analitiċi aktar minn dawk li jagħżlu t-tieni Karta B. Dawk li jagħżlu t-tieni karta B għalkemm 20

21 mhumiex mitluba li jkunu kritiċi u analitiċi daqs dawk li jagħżlu t-tieni karta A, xorta waħda jridu juru li x-xogħlijiet letterarji jkunu fehmuhom sew u juru li kapaċi jagħtu kritika ħafifa iżda mhux profonda daqs dawk li jwieġbu l- mistoqsijiet tat-tieni karta A. Dan ir-rapport jenfasizza li għalkemm din it-tieni Karta hija eżami tal-letteratura, xorta tibqa qabel kollox eżami fil-lingwa Maltija. L-eżaminaturi jinnutaw li kemm fit-tieni karta A u fit-tieni karta B ilkandidati jirriġġettaw in-noti li jkunu studjaw bl-amment, ħafna drabi noti li lanqas iwieġbu direttament il-mistoqsija li jkunu għażlu It-Tieni Karta A Referenza għall-kuntest (Poeżija) LULLABY LIL YEVGENY Żbalji komuni: Xi kandidati rreferew għall-poeta b ismu biss. Uħud minnhom m għamlux distinzjoni bejn poeżija u silta. Kien hemm min irrefera għall-poeta bħala awtur jew kittieb. Oħrajn irrepetew it-tweġibiet tagħhom mill-ewwel għall-aħħar mistoqsija. Mistoqsija A Xi kandidati kitbu l-ħsieb tagħhom f forma ta storja, waqt li oħrajn wieġbu biss nofs il-mistoqsija (taw il -ħsieb tas-silta mill-poeżija li ġew mogħtija biss). Oħrajn kitbu l-ħsieb kollu tal-poeżija mill-ewwel (probabbilment, kif studjawha, kitbuha). Xi żbalji li nstabu kienu dawn: o...u din tagħmel parti kbira mill-bqija tal-poeżija għaliex hija l-iktar biċċa millpoeżija li tiddiskrivi din il-poeżija. (tidwir ta kliem) o F din il-poezija Lullaby qiegħed jaghti lil ibnu li għadu tarbija... (ħaseb/ħasbet li l-missier jismu Lullaby) o...il-missier jitfi d-dawl biex ma jarax lit-tifel jibki. F din is-silta hija iktar ferriħija mil-kumplament tal-poeżija. (fl-ebda parti mill-poeżija ma turi li t-tifel kien qed jibki.) o Il-ħsieb ta din il-poezija hija conversazjoni bejn missier u iben... (Din ilpoeżija hija f forma ta monologu, fejn il-poeta biss wera s-sentimenti tiegħu.) Ħafna kandidati minflok rabtu l-ħsieb tas-silta tal-poeżija mal-kumplament talpoeżija, rabtuha mat-tema tar-rispett fil-familja. Eż: o Avżah ukoll li jekk idur għalih l-ass hu (l-poeta) ma jibqax qisu bħal-missieru. (Ma fehemx/fehmitx il-kelma ass. Wisq probabbli ħaseb/ħasbet li kien xi tip ta annimal!) o Mario Azzopardi jiprova jraqqad il-ibnu, filwaqt li hu qeda jistenna lill huh, iżda peresli hi għadu żgħir m hux jifhem kliem missierhu li huha m għadux aktar mana. (Ħallat/Ħalltet il-poeżija Lullaby lil Yevgeny mal-poeżija Mur Orqod, Binti.) o...jurina illi għalieħ Yevgeny għadu ħaj u ma mietx għax qiegħed fi ħsibijietu. (Ħaseb/Ħasbet li Yevgeny kien miet) 21

22 Mistoqsija B Ħafna kienu dawk li żbaljaw din it-tweġiba minħabba li ħafna minnhom kitbu t- tifsira tal-frażi u mhux l-effett li jinħoloq. Uħud minnhom kitbu: o L-Effett huwa li fejn normalment kull iben juru l-missieru ġgant, Azzopardi jistqar m ibnu li ma jhoshux ġgant. o Il-poeta joħloq effett sarkastiku għaliex jgħidilna illi huwa dagħjef avolja huwa kbir. o Il-poeta joħloq effett ta altiterazzjoni. Joħloq effet li hu xjaħ maduwx ħafif bħal ma meta kien żgħir. o Il-poeta meta jħoss jew isejjaħ lilu nnifsu ġgant joħloq effett ta dispjaċir li ma jistax joffri imħabbtu kollha lil ibnu fil-ġejjieni. Effett ta dieqa o Joħloq effet ta esaġerazzjoni. F din is-silta l-metafora ġgant timplika ġenitur responsabbli u li tista toqgħod fuqu. Mistoqsija Ċ Kien hemm ħafna kandidati li wieġbu din il-mistoqsija tajjeb, madankollu xi tweġibiet ma kinux tajbin. Uħud kitbu li din riedet tfisser li l-poeta u ibnu mhux se jibqgħu għal dejjem flimkien. Xi żbalji oħra kienu: o Huwa jrid iffisser li madniex maqudin bħal qabel. o Il-poeta ried jifhem li għad jasal żmien fejn l-missier u l-iben jinfirdu u ma jibqgħux jgħixu taħt l-istess saqaf. L-iben jaf isib l-imħabba ta ħajtu għalhekk jkollu jitlaq lil missieru sabiex jmur jgħix ma martu. (dan m għandux x jaqsam mal-kontenut) o Il-poeta hemm ried li hu u ibnu m huma xejn ħdejn Alla u li Alla biss jista kollox. (mhix relatata mal-kuntest) o Peress illi t-tifel għadu innoċenti, il-maturita` ta missieru ma jifimiex, għalekk qied jgħidlu li mumiex aħwa biex jipprova jfihem lit tifel tiegħu, bl-innoċenza li għandu. o...li t-tarbija mhijiex tiegħu. (Il-biża tal-poeta milli jkun ġenitur tajjeb interpretaha/interpretata bħala li t-tifel mhuwiex tiegħu.) Mistoqsija D Din il-mistoqsija ħawdet lil ħafna kandidati. Uħud minnhom, lanqas idea ta xi tfisser METRIKA m għandhom. Oħrajn ħawdu strofi ma versi, filwaqt li oħrajn ma nqdewx bil-kliem tekniku (eż. versi ħielsa). Xi tweġ ibiet kienu dawn: o Versi mħawdin o...il-versi mhumiex puliti taħt xulxin f ordni. o Il-metrika tal-poeżija hija poeżija li ġejja mit-tema tal-familja u hija poezija ironika għall-aħar. o Poeżija mingħajr strofi o verb ħieles (minflok vers ħieles) Mistoqsija E Kien hemm ħafna kandidati li wieġbu din il-mistoqsija tajba, madankollu ma tawx tifsira sħiħa tar-rispett li wera l-missier lejn ibnu. Mill-banda l-oħra, kien 22