IAITH Y TACSIS I RAGLEN NEWYDD RADIO CYMRL

Transcription

1 CYLCHGRAWN I GYMRY CYMRAEG A DYSGWYR Gwanwyn 1996 A MAGAZINE FOR WELSH LEARNERS AND SPEAKERS 50c Rhifyn 23 IAITH Y TACSIS I RAGLEN NEWYDD RADIO CYMRL Cadwyn Cyd yn siarad gyda Jonsey ROEDD gwrandawyr ffyddlon Sain y Gororau, unwaith, wrth eu bodd efo darlledwr o'r enw Adrian Jones. BELLACH mae gan gynulleidfa Radio Cymru lais newydd sydd i'w glywed ar Radio Cymru bob prynhawn, am awr a hanner bob dydd o'r wythnos. Dyma raglen sydd wedi gwylltio ambell un, ond -" Radio â chymeriad," yw disgrifiad Eifion Jones o'i raglen. Ac wedi ei gyfarfod yn bersonol, mae'n dipyn o gymeriad a dweud y gwir. Mae'n enedigol o Dregarth ger Bangor, dyn gweddol fychan, reit ifanc, gyda digon o hiwmor a storiau diddorol. MAE'N hawdd iawn ymlacio yn ei gwmni, yn enwedig wrth iddo sgwrsio yn iaith lafar y stryd. "Targedu 'r bobl gyffredin ywfy nôd i ar ddiwedd y diwrnod. Byddafyn ceisio apelio at bob oedran yn y gymdeiîhas." YM marn Eifion Jones, er bod y ffyddloniaid yn graig hanfodol i Radio Cymru byddai'r orsaf yn mynd i'r bedd heb y gwrandawyr ifanc. Ac mae ganddo hefyd garfan arall o bobl sy'n bwysig iawn iddo fel cynulleidfa, sef y dysgwyr Cymraeg. A dyna pam ei bod yn holl bwysig iddo gadw'r iaith Gymraeg mor naturiol â phosib. "Alla'i ddim dweudfy modynputeinio'r iaith Gymraeg o bellffordd," meddai. Y peth sy'n bwysig i Eifion yw ei fod yn cadw ei holl gynulleidfa yn hapus a chyffyrddus, a chodi rhifau gwrandawyr Radio Cymru ar yr un pryd. AR ei raglen ef mae newidiadau mawr Radio Cymru yn dod i'r amlwg - yn enwedig gyda'r eitem newydd sy'n cyd - weithredu â Menter a Busnes, lle mae Eifion Jones yn hysbysebu swyddi newydd mewn busnesau lleol. YN y math yma o raglen sy'n cynnwys 'sgyrsiau ffôn,' cystadlaethau, recordiau Cymraeg a Saesneg. Mae angen cymeriad cryf iawn, a'i brif amcan meddai ef yw cadw'r rhaglen i redeg yn llyfn, gan ofalu newid ac addasu yn ôl y galw. "Rhag ofn i'r rhaglenfynd yn stêl ynde." MAE ei ddiwrnod gwaith yn cychwyn bob bore am Bydd yn dewis ei ganeuon yn ofalus. MAE'N gredwr cryf mewn defnyddio gwahanol artistiaid gan gofio mai rhaglen ar gyfer y pnawn ydy hi. "Mae 'n bwysig cofio nad yw Cymru yn wahanol i unrhyw wlad arall." YN ôl Eifion mae bron pob gwlad yn y byd yn gwrando ar ddisgiau Saesneg. "A beth bynnag, nid oes digon o arîisîiaid yn y Gymraeg i gynnal rhaglen awr a hanner bob diwrnod, heb orfod gwrando ar yr un disgiau drosodd a throsodd." YM marn Eifion Jones mae yna newidiadau mawr yn mynd i ddigwydd ymhen deng mlynedd yng Nghymru. Bydd llawer o orsafoedd bychain yn codi ym mhob cwr o'r wlad. Ond mae Cymru wedi arfer cael gwasanaeth Radio proffesiynol, dyna pam bod rhaid ymladd i gadw Radio Cenedlaethol Cymru yn fyw. Bydd rhaid i'r B.B.C. symud ymlaen i'r dyfodol fel busnes. WEDI gweithio am flynyddoedd yn Lloegr a hiraethu llawer am gael rhaglen ei hun yn yr iaith Gymraeg ar Radio Cymru, mae breuddwyd Eifion Jones o'r diwedd wedi dod yn fyw. Ac fel y mae ef yn dweud 'Dim ots os ydych o'r Gogledd neu'r De, y cymeriad sy'n bwysig mewn rhaglen fel hon. "Naill ai rydych chi'nfy ngharu i neu, ynfy nghasau i. Maîerofarn ynte". SUSANLLOYD JONES

2 Hawliau Dynol YDYCH chi'n un o'r bobl yna sydd wedi beirniadu'r llywodraeth erioed, neu ydych chi'n aelod o blaid wleidyddol, mudiad crefyddol neu undeb llafur? Mewn dros gant o wledydd dros y byd, byddai pobl fel chi yn cael eich carcharu, arteithio, neu eich lladd oherwydd y "troseddau" yma. MUDIAD hawliau dynol yw Amnest Rhyngwladol. Mae ganddo siarter sydd yn canolbwyntio ar ryddhau carcharorion cydwybod, sef y rhai hynny sydd wedi cael eu carcharu oherwydd eu cred, lliw, rhyw, iaith neu grefydd a chefndir ethnig, heb ddefnyddio trais. Mae'n nhw yn ceisio sicrhau achos llys cyflym a theg i'r carcharorion gwleidyddol i gyd. Hefyd mae nhw yn erbyn ac yn ceisio cael gwared a'r gosb eithaf o farwolaeth, pob math o artaith, a chosb neu driniaeth anffafriol i garcharorion. Ond dim ond rhan o'u hymgyrch yw'r siarter yma. CYD Llywydd Anrhydeddus Yr Athro Bobi Jones Cadeirydd:Jaci Taylor Is- gadeirydd: Neil Baker Ysgrifennydd:i'w gyfethol Trysorydd:Emyr Wyn Morris Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid:Emrys Wynn Jones Swyddfa CYD, Yr Hen Goleg Heol Brenin,Aberystwyth, Dyfed,SY23 2AX Ffon/ffacs Swyddog Ymholiadau: Chris Smith Mae CYD yn elusen gofrestredig (rhif ) Golygydd Cadwyn Cyd Fran Disbry, Noddfa, Terrace Row, Tre-Taliesin Machynlleth, Powys,SY20 8JL Ffon: Mae Cadwyn CYD yn ymddangos bedair gwaith y flwyddun Dyddiau cyheddi: 15 Mawrth 15 Mehefm 15Medi 5Rhagfyr Dyddiau cau ar gyfer erthyglau, newyddion ac ati 3 wythnos cyn cyhoeddi Dyddiau cau ar gyfer hysbysebion(copi parod i'r camera): pythefnos cyn cyhoeddi. Mae'n bosib i rai sefydliadau/grwpiau addysg baratoi rhifyn o Cadwyn CYD cysylltwch a'r swyddfa. MAE Amnest hefyd yn fudiad gwirfoddol sy'n gweithio i ennill hawliau dynol sylfaenol i bobl. Ond pwy yw Amnest Rhyngwladol? "Mae gennym drawsdoriad o bobl, pobl canol oed yn benodol, ychydig o fyfyrwyr a phobl academaidd. Fe ddenodd y gr p tipyn o ddiddordeb yn y dechrau, ac mae gennym gr p ymroddedig iawn, gyda thri deg o aelodau erbyn hyn." meddai Rosemary Jones sy'n gyfrifol am grwp ymgyrchu ardal Caerfyrddin, ers tua deunaw mis bellach. DECHREUODD Amnest Rhyngwladol ym mis Mai 1961, ac o fewn ychydig fisoedd fe sefydlwyd y gr p lleol cyntaf. Erbyn heddiw mae yna dros dri chant ym Mhrydain, a bron chwe mil mewn saith deg o wledydd dros y byd. MAE gan pob gr p ei ddull a'i dechneg gwahanol o ledu'r neges o hawliau dynol. Dyma'r math o bethau mae gr p gweithredu Dwyrain Cymru yn ei wneud yn ôl Anne Dixon ei ysgrifenyddes; "Wel, rydym yn gwneud popeth gallwch feddwl amdano, ymgyrch ysgrifennu llythyron, casglu arian. Ond ar hyn o bryd rydym yn ymgyrchu dros garcharorion cydwybod yng Ngroeg, a hefyd "ymgyrch Tsiena". Hefyd mae gennym golofn yn y Western Telegraph yn ardal Penfro." Os oes gennych amser rhydd, digon o egni ac ymroddiad a dychymyg, beth am ymuno gydag Amnest Rhyngwladol? Dim ond tua pum deg munud mae'n ei gymryd i 'sgrifennu llythyr, cylchredeg deiseb, neu roi poster i fyny. Ac o fewn awr medrwch gynnal sgwrs ar y mudiad, labelu tua pum deg o amlenni neu hyd yn oed ysgwyd tun arian. Mae lle i bawb wneud dipyn o bopeth. Os ydych am fwy o fanylion am y mudiad neu'r gr p gweithredu lleol yn eich ardal chi, cysylltwch gyda; Amnesty International, British Section, Roseberry Avenue, London. ECIR 4RE. GEIRFA plaid wleidyddol undeb llafur arteithio troseddau cydwybod ymgyrch trawsdoriad ymrodeddig lledu cylchredeg Eirlys Wynne Tomos Delma Thomas Julie Brooker Dafydd Gwylon Gwyneth Rowlands Elwen Lloyd Roberts DeanBaker ELERI THOMAS -political party -trade union -to torture -crimes -conscìence -campaign -cross-section -devoted/ committed -to spread -circulate Swyddogion Cyswllt CYD (01745) ( (01766) (01834) (01592) (01490) (01792) Gor.Clwyd Gor.Powys Gwynedd Dyfed De.Powys Dwy.Clwyd Gor.Morg

3 CNAU GWENWYNIG? MAE llawer o bobol yn cael ffitiau. Mae llawer o' r rhain yn ffitiau anaffilactic sy'n cael eu creu gan alergedd i wahanol fwydydd. Mewn cyfnod o 14 mis rhwng 1991 a 1992 yn ôl "The New England Journal of Medicine" bu farw 6 o bobol ifanc o ganlyniad i'r ffitiau hyn. Roedd y rhain yn gysylltiedig â chnau daear yn arbennig. MAE degau o wahanol gnau ar gael yn ein marchnadoedd a siopau y dyddiau yma ond cnau daear fel peanuts a cashews sy'n cael eu cysylltu ag alergedd yn bennaf. YN ystod y 60'au ar 70'au roedd gwyddonwyr a oedd yn gweithio i'r llywodraeth yn meddwl bod y ffwng sydd yn tyfu ar gnau daear yn achosi'r afiechyd "Turkey x". Roedd gwyddonwyr yn yr Undeb Cynnyrch Tropig yn Llundain yn cytuno. Profwyd bod y tocsin o'r ffwng yma hefyd yn achosi cancr ar yr iau mewn llygod. Roedd canran uchel o achosion o gancr mewn pobol yn gysylltiedig â bwyta margarîn a oedd yn cynnwys olew cnau daear. Gwadodd lly wodraeth Prydain y cwbwl rhag ofn andwyo economi y gwledydd bach yn Affrica gan eu bod yn dibynnu ar allforio cnau. Roedd y llywodraeth yn ddigon parod i anwybyddu'r profion oherwydd rhesymau ariannol neu wleidyddol. MAE arbrofion fel rhai Prifysgol Meddygyniaethau Baltimore a llawer o rai eraill wedi sylwi ar y cynnydd mewn ffitiau anaffilactic yn ystod y blynyddoedd diwetha'. Mae hyn am fod llawer o brotin yn cael ei roi mewn bwydydd parod. Yn ôl Mark Lilley, rheolwr Safeways Bangor, mae eu cynnyrch "Safeways Savers" yn nodi cynhwysion ar y pecyn ond nid yw'n bosibl nodi popeth. "YN ôl y gyfraith mae'n rhaid nodi'r cynhwysion yn glir ar y pecyn ond, os ydych eisiau gwybod ei holl gynhwysion buasai'n rhaid i mi E bostio ein prif swyddfa Am argraffu glân a chyhoeddi bywiog... Talybont, Ceredigion SY24 SHE ffôn (01970) ffacs e-bost ylolfnft/^netwnles.co.uk y we a buasai'r holl wybodaeth yn ymddangos." Mae hyn yn gwneud siopio i rhywun gydag alergedd yn anodd iawn. yn enwedig os yw amser yn brin. I'R bobol hynny sydd yn diodde o alergedd i gnau mae by wyd yn gallu bod yn ddiflas gan fod cymaint o fwydydd yn cynnwys olew cnau - o fwydydd colomennod i dreiffls. Cafodd yr achos yma sylw gan y rhaglen "This Morning" ym mis Tachwedd Roedd geneth fach pump oed wedi bod yn bwydo colomennod a gan fod llawer o olew cnau yn y bwyd fe ymatebodd ei chorff yn sydyn. Mae'n bosibl i hyn ddigwydd o fewn 20 eiliad neu hyd at ugain awr yn ddiweddarach. Mae ymateb unigolion yn wahanol ond y prif symtomau yw llosg neu gosi yn y geg, y gwddf yn cau gan wneud anadlu yn anodd. poen bol, taflu i fyny a brech ar y corff. Does dim rhaid i rai gyffwrdd â'r cnau oherwydd mae gronynnau y tocsin yn yr aer yn ddigon i greu ffitiau. MAE plant yn dueddol o ymateb i gnau pan mae'n nhw'n ifanc iawn gan fod bisgedi a fferins yn cynnwys olew cnau. Mae hyn yn golygu bod rhaid fr rhieni a'r plant gael eu haddysgu pa fwydydd i'w hosgoi ac mewn achosion difrifol. dysgu'r plant sut i chwistrellu antihystemîns. Rhaid hefyd gwneud yn siwr bod athrawon a phobol berthnasol yn gwybod sut i ddelio gyda ffit o'r fath. Buasai rhywun yn disgwyl y byddai canllawiau ar gael ar gyfer cogyddion ysgol ond does dim meddai Mrs Annwen Williams cogyddes yn ysgol Treferthyr, Cricieth. "Fi sydd yn archebu'r bwyd o John Edwards y cigydd a'r groser. Dwi erioed wedi cael achos lle mae plentyn yn alregol i unrhyw beth...mae'n siwr y buasai'r rhieni yn gadael i mi wybod pe bai yna broblem". YN Canada mae'r Gymdeithas Bwytai a Gwasanaeth Bwyd wedi creu cynllun lle mae bwytai yn cytuno i roi rhestr o gynnwys yr holl fwyd ar y fwydlen. Hefyd mae rhywun wrth law i ateb unrhyw gwestiynau. Mae"n gynllun llwyddiannus. OND cofiwch nid yw pawb yn alergol i gnau. Y tocsin ai y ffwng sydd ar y gneuen sy'n gallu bod yn beryglus ond,nid yw'n cael effaith ar bawb. ac yn sicr nid ywn cael effaith ar eu blas bendigedig! GEIRFA alergedd iau canran andwyo allforio cynhwysion colomennod gronynnau canllawiau -allergy -liver -percentage -to spoil -to export -ingredients -pigeons -particles -guide-lines

4 o siosf ADLONIANT di-stop! Dyna oedd gan Sioe y 'Clothes Show' i gynnig eto eleni! Y sioe yma ydi uchafbwynt y calendr ffasiwn Prydeinig a bellach mae hi ymysg y mwyaf o'i bath. Roeddwn i wedi clywed pobl yn sôn am yr yl yma, ac yn ei chanmol yn fawr. Gyda brwdfrydedd felly yr esii'rnationalexhibition Centre (NEC) yn Birmingham, gan obeithio cael fy nhrin fel brenhines am unwaith! MAE'N debyg fod gen i ryw ddelwedd ramantus iawn cyn mynd i'r sioe- efallai y buaswn i hyd yn oed yn cael fy newis fel model diweddara Prydain gan fod cwmniau mawr fel 'Model's l' ac 'Elite Premier' yn mynd i fod yno yn chwilio am wynebau ifanc newydd! ROEDD y syniad o weld ffasiwn diweddara'r byd yn apelio yn fawr ataf. Gwelais gynnyrch dros 400 o gwmniau adnabyddus y byd -popeth o ddillad isaf i dorri gwalltiau. Gwelais waith y cynllunwyr gorau yn ogystal ag enwau cyffredin y Stryd Fawr. Roedd y gweithgareddau yma i gyd yn digwydd o dan yr un to ac mewn chwe neuadd wahanol. Roeddwn i wedi cerdded milltiroedd erbyn diwedd y dydd! ROEDD yno ddigonedd o bethau i'w gwneud yno- ond i oedolion yn bennaf. Gweddnewidiadau am 40, sioeau ffasiwn di-ri, tips coluro a thrin gwallt ac awgrymiadau iechyd a ffitrwydd. ROEDDWN i wedi mynd i'r 'Clothes Show' yn y gobaith o weld enwogion fel Naomi Campbell neu Cindy Crawford, ond nid oedd golwg ohonyn nhw. Yn ôl rhai, roedd model ddiweddara Prydain, Jodie Kidd, i fod yno yn cerdded y stondinau hefyd, ond mae'n debyg fy mod i yn y lle anghywir ar yr amser anghywir oherwydd welais i neb enwog heblaw am Jeff Banks a Caryn Franklin (cyflwynwyr y 'Clothes Show' ar y teledu). Y ddau yma oedd yn cyflwyno prif sioe ffasiwn y dydd a noddwyd gan Banc Lloyd's. Roeddwn i mor falch fod gen i docyn 0 flaen llaw oherwydd roedd hwn yn atyniad poblogaidd iawn. Roeddwn hefyd yn falch o gael eistedd! FFRWYDRODD y gerddoriaeth! Fflachiodd y golau! Cerddodd dwy ferch siapus ar y llwyfan. Roeddyn nhw yn gwisgo'r dillad diweddaraf gan edrych fel petaen nhw wedi eu gwnio arnyn nhw! Roedd eu gwalltiau yn amlwg wedi cymryd oriau i'w cynllunio ac roedd eu colur yn berffaith. Roedd bod yno yng nghanol yr holl rits a glits yn deimlad angrhedadwy. Roeddwn i wrth fy modd! Heb os, y sioe yma oedd uchafbwynt y diwrnod! Roedd yn llawn bwrlwm a chyffro! Y lliwiau i"w gwisgo yn ystod y Gwanwyn felly yw du a gwyn, lliwiau asid llachar, dillad â phrint anifail, dillad chwaraeon a glas gloyw. AR ddiwedd y dydd roeddwn i wedi blino'n lân. a hefyd a dweud y gwir roeddwn i braidd yn siomedig. 1 mi, roedd y syniad o ymweld â'r sioe yma yn mynd i fod yn soffistigedig tu hwnt, ond roedd fel rhyw farchnad enfawr dan do gyda gormod o bobl o lawer yn chwilio am fargeinion! ^ ' NID oedd y sioe yn rhywle i fynd â'r plant am y diwrnod ac mae'n debyg ei bod yn cael ei gor- ganmol gan y wasg. Os ydych chi â diddordeb mynd yno ym mis Rhagfyr eleni am y nawfed blwyddyn yn olynol, peidiwch â chodi'ch gobeithion yn ormodol, fel y gwnes i! GEIRFA adloniant brwdfrydedd cynnyrch cynllunwyr atyniad colur -entertainment -enthusiasm -produce -designers -attraction -make-up UNED5 Dydd Mawrth a Dydd lau B ar Sgrin Ti Syniad Nos Fawrth am 7:25 pm.j=> KAREN PEACOCR Hawlio Rhaglen Adloniant fyw sy'n trin hawliau pobl yn cychwyn ymmisebrill 1996 Dime Goch Cyf., Uned 2, Cibyn, Caernarfon, Gwynedd

5 HwylHaf 1996 Awst Cewch brofì gwyliau mewn awyrgylch cwbl Gymraeg yn awyrgylch hudolus Nant Gwrtheryn ar arfodir gogleddol Penrhyn Llyn Wythnos o hwyl a sbri, ymweld a Uefyddyng ngogledd otllewin Cymru, teithiau cerdded, ardangosfeydd, bwyd blasus, gemau, canu. nofio. pysgota. Hyn oll a mwy ar eich gwyliau yn Nant Gwrtheyrn. Brysiwch i archebu eich lle! Am fanylion pellach cysytwch a Chanolfan Iaith Genedlaethol. Nant Gwrtheryn. Llithfaen. Pwllheli, Gwynedd, LL53 6PA Ffôn (01758) Ffacs:(01758) Richard Roberts- Arlunydd Môr a Mynydd Mae Richard Roberts yn arlunydd sydd yn arbenigo mewn tirluniau o Eryri. Yn r canol oed. roedd ganddo ddiddordeb mawr mewn celf fel plentyn.cafodd ei ysbrydoli o fyw mewn nifer o wahanol ardaloedd. Aeth i ysgol Rydal ym Mae Colwyn a bu'n byw yn Eryri ac yn y Cotswolds. Bellach mae o wedi symud i fyw wrth ymyl y môr ger Hwlffordd ym Mhenfro. Mae Richard Roberts wedi treulio llawer o amser yn yr anialwch hefyd. Mae wedi astudio y gwyddorau am olau a lliwiau ac mae hyn yn amlwg yn ei waith. Wedi dysgu ei hun mae Richard Roberts ac yn sicr mae ganddo fo steil unigryw a hwnnw'n steil hollol naturiol. Mae ei luniau wedi eu gwerthu drwy'r byd ac mae gan nifer o bobl enwog ei waith.gan gynnwys y Teulu Brenhinol. Mae lluniau Richard Roberts yn sicr yn fuddsoddiad i'r dyfodol. DONNA GREEN GEIRFA arbenigo -specialte tirluniau -landscapes celf -art ysbrydoli -to inspire anialwch -desert gwyaaorau buddsoddiad Cw T 'a<rpa,r\ar\/r f3wy<j Oyr-í i i ía^rare! <Jor%e;s tìrlwywyr s*r -saences -ìnvestment LJa<r\PeçJr r or>r»^ r^ lorv/ r^'a^c. IDole ru \*ycx\m TAL AELODAETH Aelodaeth i unigolion: 5 2 i fyfyrwyr, pensiynwyr a'r di-waith Aelodaeth Corfforaethol: 20 i fudiadau gwirfoddol Dim llai na 50 i gyrff cyhoeddus a phreifat Aelodaeth unigolyn am oes: 100 YS&OL 8ASG I ddysgwyr Cymraeg EASTER SCHOOL Welsh learners /ARRIL I CANOIFAN IAITH CLWYP PWLL Y ORAWYS/LENTEN POOL PINBYCH/DENBIOH CLWYP, LL1Ö 3UF Rhlf tfôn>tet

6 BYW YN BELIZE YM mis Hydref tra"n 21 mlwydd oed. dechreuais ar f\ siwrne mwyaf anturus erioed - hedfan o Gatwick i Miami ac o"r fan yno 1 Belize yn America Ganol. Penderfynodd fy ffrind Carl a minnau fynd i wlad drofannol er mwyn dechrau gwarchodfa natur a busnes allforio anifeiliaid. Ar ôl llawer o bendroni cytunwyd mai Belize oedd y wlad orau. GWLAD fach yw Belize sy'n ffinio â Mecsico a Guatemala gyda phoblogaeth o lai na ond yn fuan ar ôl cyrraedd yno daethom i ddeall bod angen ail feddwl. Roedd y tir yn ddrud. ein doleri Americanaidd yn brin a'r llywodraeth yn anfodlon trafod oherwydd y ddau bwynt olaf! Felly. er mwyn cael to uwch ein pennau fe gytunom ni î edrych ar ôl cartrefi gwag i bobl a oedd eisiau mynd i ffwrdd. Dyma oedd dechrau bywyd 'Beli^aidd* go iawn - ta ta twrist! ROEDDEM ni yn byw mewn pump lle gwahanol a dim ond un o"r rhain oedd â chyflenwad trydan. Roedd rhaid \molchi a golchi dillad yn yr afon agosaf. a choginio ar dân agored. Oherwydd bod y rhan fwyaf o'r llefydd hyn yn y jyngl. roedd yn rhaid bod yn wyliadwrus o'r bywyd gwyllt. Tueddai Scorpion neu ddau ymgartrefu yn ein esgidiau. tra roedd morgrug. chwilod du a llygod mawr yn dwyn ein bwyd a Therantula yn ymddangos yn y llefydd rhyfedda" Gan mai twll yn y ddaear â bocs ar ei ben oedd \ toiled. yn aml iawn roedd Monitors neu Iguanas wedi ein curo ni yno ac yn cael gwledd o fwyta'r pryfaid a CYRSIAU CYMRAEG YN ARDAL GLYNDWR Dim ond 10 am 40 awr Pob lefel a HWYL YR HAF CWRS UNDYDD AM DDIM! 15fedMehefm y.b.-4.30y.p. Cyfle i gyfarfod a dysgwyr eraill ac i ymarfer y Gymraeg Am fanylion pellach Cysylltwch a Hirian Jones neu Rhian Jones, l oleg LJysfasi Rhuthun Clwyd Ffon (01978) Ffacs (01978) oedd yn cael eu denu yno am resymau amlwg...! ER nad oedd dim rhaid i ni dalu rhent ac er ein bod yn byw ar fangos ac afal pîn oddi ar y coed ac o'r caeau 'roedd arian yn dechrau mynd yn brin. Penderfynu felly mynd i farchnad dan do fwyaf gwledydd America Ganol yn Ninas Guatemala (prif ddinas Guatemala). i brynu nwyddau gan yr Indiaid Maya a ddeuai yno o'u pentrefi mynyddig i werthu eu cynnyrch am brisiau hynod o isel. Ein cynllun ni oedd prynu hynny a fedrem ni a'u gwerthu i*r milwyr Prydeinig a oedd yn Belize ac eisiau anrhegion i fynd yn ôl i*w teuluoedd. 'ROEDD yn daith wahanol o'r dechrau. Doedd dim gwely ar gael yn Finca Izabal, felly roedd rhaid i ni godi hamoc mewn cwt a oedd yn gartref dros dro i iâr heintus. A'r bore trannoeth. darganfod bod y bws i'r ddinas yn llawn. Ar ôl ychydig o seboni yn ein Sbaeneg bratiog mi gafon ni le - ar do'r bws. Profiad gwych. Trafeilio dros ffyrdd tyllog drwy fforestydd trofannol. y gwynt yn ein gwalltiau a'r llwch yn ein llygaid - fyddai trafeilio ar y 'Number 13' byth yr un fath eto! Beth bynnag, roedd ein cynllun yn llwyddiannus ac mi roedd ein pocedi'n llawn unwaith eto. ROEDD byw yn Belize a thrafeilio i Fecsico a Guatemala am flwyddyn yn brofiad anhygoel. Dim ond ychydig o gannoedd yw'r hanesion yma. Nid oedd diwrnod yn mynd heibio heb i rywbeth allan o'r cyffredin ddigwydd i ni. Os gewch chi'r cyfle i fynd yno. ewch ar bob cyfrif. Mi fydd yn wahanol i Belize 1988/89 gan i dwristiaeth ei 'darganfod' ar ddechrau'r 90au ond mi fydd ei diwylliant cosmopolitaidd yn eich taro ac yn eich swyno'n syth. GEIRFA trofannol gwarchodfa natur cyflenwad gwyliadwrus heintus seboni -tropical -nature reserve -supply -watchful/wary -infected -to soft-soap ElRIAN PlERCE JONES Gwisanacth i Gymru Gyfan Jones & Whitehead Cyf. PrifSwyddfa: 3 Ffordd Cameddi, Bethesda, Gwynedd» (01248) «Nos: (01248) a Aelodo Aelodo N CEIC Contractwyr Trydan ty<t<tn EhtedJfrd yr tírä <i> timiájdâ

7 DIWEDD OB...A DHM UAD NfWYDD. NID yw pwerdy Trawsfynydd bellach yn cynhyrchu trydan. Mae'r gweithwyr wrthi yn digomisiynu'r pwerdy ac yn ceisio gwneud hyn yn y modd mwyaf diogel posibl. Mae yna anghenion cyfreithiol pendant ynglyn a sut i wneud y gwaith yma. BETH fydd yn digwydd i'r pwerdy yn y dyfodol? Mae'n gwestiwn na all unrhyw un ei ateb nawr ond mae un peth yn bendant. Rhaid gadael i'r ymbelydredd bydru a'i gadw yn ddiogel y tu mewn i'r pwerdy. I wneud hyn mae'n rhaid gostwng waliau'r prif adeiladau.eu gorchuddio a gadael llonydd i'r safle am o leiaf canrif. Mae'n galonogol fod dros hanner y gweithwyr adawodd yr orsaf ym mis Awst 1995 bellach wedi cael gwaith arall. Dywedodd Alun Ellis, rheolwr yr orsaf ei fod yn falch o hyn. PAN roedd yr orsaf yn cynhyrchu trydan. roedd dros chwe chant o weithwyr yn cael eu cyflogi yno. Nawr dim ond tua chant sydd ar ôl. MAE cau Trawsfynydd wedi bod yn golled economaidd enfawr i Wynedd. Mae llawer wedi gadael yr ardal. a'r gobaith i eraill yw y bydd rhywbeth arall cyn bo hir yn rhoi gwaith i bobl leol, OWAIN D. ROBERTS. MR. M. EUnOS THOMAS SAER COEÙ GuJarattt, Meidryn, Caerfyrddin, SA33 5PS. RhifFfôn: SIOP H vtmt liordd if Môr, Aberystwijtli. Ithii tfôn: ffoll lijîrau'r äysgwyr Cerddometh DARLUN 0 LOfRUDD CYFR SOL MAE modd deall pam wnaeth un person ladd un arall mewn rhai achosion o lofruddiaeth. Mae ceisio deall rhesymau llofirudd-cyfresol yn wahanol. Beth sy'n achosi i rywun ladd mwy nag unwaith, a sut berson yw llofrudd-cyfresol? MAE'T mwyafrif ohonom yn gwybod am Myra Hindley a Ian Brady, a Fred a Rosemary West. Mae'n anodd deall sut mae meddyliau y bobl hyn yn gweithio. Wrth chwilio am lofrudd-cyfresol fe fydd yr heddlu yn aml iawn yn goíyn am gymorth seiciatrydd fforensig. Gall y seiciatrydd ddisgrifío y math o berson y dylid chwilio amdano. Nid un math o berson sydd yn lladd mwy nac unwaith. Mae nhw yn gallu edrych yn normal. Dim ond yr hyn sydd yn eu meddyliau sydd yn eu gwneud yn wahanol i'r gweddill ohonom ni. MAE ganddyn nhw, fodd bynnag, nifer o bethau yn debyg i'w gilydd. Mae llawer ohonyn nhw yn cael trafferth gwneud ffrindiau, ac yn osgoi cwmni. Mae'n weil ganddyn nhw wneud pethau ar eu pen eu hunain, fel darllen, gwylio teledu a cherddoriaeth. Mae nhw yn swil a distaw, ac hyd yn oed yn gwrtais. Oherwydd hyn, does neb yn eu hamau am gyfnod hir iawn. Mae'r math yma o berson yn teimlo yn wahanol i eraill, ac yn greadur ansicr. Weithiau mae pobl yn eu hosgoi am eu bod yn od. Mae hyn yn gwneud iddynt deimlo yn waeth. MAE yna ddau fath o lofrudd-cyfresol, y seicopath ar llofrudd sadistaidd. Mae'r seicopath yn fwy tebygol o ladd ar ôl colli ei hunan-barch, neu oherwydd problemau rhywiol. Yn aml mae'n teimlo ei fod yn rhy glyfar i'r heddlu, ac mae darllen am ei hun yn y wasg yn bwydo ei ego. Nid oes gan y seicopath go iawn gydwybod. Mae'n gallu byw yn normal ar ôl lladd. Mae'n gwybod fod lladd yn ddrwg, ond mae'n teimlo fod ei achos ef yn arbennig. ac felly mae'n iawn iddo ladd. Mae cael grym dros eraill yn bwysig iddo. Mae'r seicopath yn aml yn teimlo fod ganddo ddyletswydd a rheswm dros ladd. 'Roedd Peter Sutcliffe, y 'Yorkshire Ripper', yn honni mai llais oedd yn dweud wrtho am ladd puteiniaid. MAE'R llofrudd sadistaidd ar y llaw arall yn freuddwydiwr. yn byw mewn byd o ffantasi wedi ei seilio ar bethau neu bobl od. Arwyr Ian Brady oedd Hitler a'r Marquis De Sade. Mewn nifer o achosion sadistaidd mae pornograffi yn gallu chwarae rhan bwysig ym mywydau y troseddwyi "Roedd hyn yn wir yn achosion Ian Brady a Myra Hindle> a Fred a Rosemary West. YN ôl rhai arbenigwyr mae llawer o bobl yn meddwl am ladd. Diolch byth mae dim ond rhai sy'n gwneud hynny GEIRFA pwerd\ anghenion ymbelydredd pydru llofrydd cyfresol hunan-barch grym dyletswydd honni -power station legal requiremenl radiation to rot serial murderer self' respeci power duty to maintam M.Al'REEN WlLLIAMS

8 NEWYQQION C'P OAOAIP CROESO i rifyn arall o "Cadwyn CYD'. Llawer o ddiolch i Felicity Roberts a'i myfyrwyr yng Ngholeg Aberystwyth am baratofr rhifyn diwethaf. a hefyd i Bethan Jones Parry a'i chriw o fyfyrwyr yn y Coleg Normal, Bangor, sy' wedi bod wrthi'n paratoi'r rhifyn hwn. Bydd cyfrifoldeb am baratoi'r rhifyn nesaf yn ôl yn nwylo golygydd Cadwyn CYD. Fran Disbury. Wnewch chi sicrhau bod eich erthyglau. newyddion, adroddiadau. hysbysebion yn ei chyrraedd yn swyddfa CYD erbyn y laf o Fehefin os gwelwch yn dda? BYDDAI'N dda gennyf petai gennyf bêl risial er mwyn i mi eich gweld chi i gyd. Dw i'n gwybod am yr holl gyfarfodydd sydd yn mynd ymlaen ledled Cymru a'r gwaith ardderchog mae'r swyddogion cyswllt yn ei wneud. ond dyma fi'n eistedd yn fy nh r ifori (breuddwyd gwrach yn ôl ei hewyüys) yn sownd wrth fy nghyfrifiadur. Hidiwch befo. os dw in ymddwyn yn dda byddaf yn cael amser rhydd yn y flwyddyn 2001 i fynd ar saffari i ymweld â chi yn eich cynefin natunol Na. dw i ddim yn wallgof eto' HOFFWN ddiolch i bawb sy wedi ysgrifennu ataf. gydau hawgrymiadau a sylwadau. Oherwydd prinder amser mae wedi bod yn amhosibl ateb pob un. ond gallaf eich sicrhau bod pob un yn cael ei ddarllen ac rydym yn cymryd sylw o"r cynnwys. Felly. afyddech yn amyneddgar os gwelwch yn dda nes i ni benodi cydlynydd a fydd yn ceisio delio gyda"ch ymholiadau. MAE llawer ohonoch chi wedi ail ymaelodi erbyn hyn. Diolch i chi i gyd am anfon eich tâl aelodaeth mor brydlon. ond mae 'na rai heb wneud eto. Os ydych chi'n nabod pobl felly, a wnewch chi eu hatgoffa, gan fod pob ceiniog yn cyfri y dyddiau 'ma. Wrth sôn am arian gaf i eich sicrhau ein bod yn ofalus dros ben gyda phob ceiniog rydym yn ei chael. Llwyddon ni i gael grant o gan Fwrdd yr Iaith Gymraeg tuag at y gost o gyflogi cydlynydd ac mae swyddogion y pwyllgor gwaith wrthi byth a beunydd yn ceisio codi arian er mwyn cynnal a datblygu'r gymdeithas. BYDDWN mewn sefyllfa i ailbenodi ein swyddogion cyswllt presennol yn y flwyddyn ariannol newydd. ac fel y soniais ' i eisoes byddwn yn penodi cydlynydd a fydd yn gweithio o"r swyddfa yn Aberystwyth. Bydd y Consortia yng Ngwent. De Morganwg a Morganwg Ganol yn cydweithio Ì benodi un swyddog cyswllt llawn amser a fydd yn gweithio yn y tair ardal yn enw CYD. Mwy na thebyg. erbyn i chi ddarllen hwn. bydd cydlynydd ac wyth swyddog cyswllt yn chwifio baner CYD. COFIWCH am "Cwis CYD". dwi'n gobeithio gweld llawer ohonoch chi'n cymryd rhan icysylltwch â Meri Davies am fanylion). a hefyd peidiwch ag anghofio am y gwyliau haf yn Nant Gwrtheyrn (cysylltwch â'r Nant am fwy o wybodaeth). TRWY ddyfal-barhad mae croesi'r nant. ond cofiwch rhaid adeiladu'r bont yn y lle cyntaf. ac mae dyletswydd arnom i gyd i gymryd rhan yn y gwaith yma. POB hwyl 1 chi î gyd wrth i chi siarad y Gymraeg. Jaci Taylor laf Mawrth 1996 Geirfa cyfrifoldeb sicrhau erthyglau pel risial breuddwyd gwrach yn ôl ei hewyllys hidiwch befo awgrymiadau sylwadau amyneddgar cydlynydd byth a beunydd penodi dyfalbarhad adeiladu dyletswydd cymryd rhan -responsibility -to ensnre -articles -crystal ball -wishful thinhng -never mind -suggestion -comments -patient -co-ordinator -forever -to appoint -persaverance -to build -duty -to take part Cofìwch - mae (\ YD ar y We Cysylltwch â aber.ac.uk:80/~'\vchv\y\y/ UCAC Mae perthyn yn rhan o'r PETHE « am Hurîíen

9 NEWYÍIOItN O'fi GANCHENNALJ MARWOLAETH NORMAN HARRIES - CYD ABERTAWE GYDA thristwch yr wyf yn cofnodi marwolaeth sydyn Norman Harris yn gynnar fore Llun y 4ydd o Fawrth Roedd ganddo ddau blentyn Gruffydd a Mererid a thri o wyrion, Rhian, Owain ac Eleri. Roedd Norman yn aelod gweithgar o gangen CYD Abertawe. ROEDD pawb oedd yn ei adnabod yn gwybod ei fod yn mwynhau ei fywyd i'r eithaf ac yn dal yn brysur yn ei ymddeoliad. Roedd Norman yn hoff iawn cf r gwmniaeth a gai yn Nh Tawe lle mae cangen CYD Abertawe yn cyfarfod. MAE'N siwr y bydd pawb a oedd yn ei adnabod yn ei golli, mi fydda i yn bendant yn gweld eisiau ei wyneb cyfarwydd yng ngweithgareddau CYD. ROEDD Norman yn weithgar iawn ac yn hoffi trefnu teithiau cerdded CYD yng Ngorllewin Morgannwg. Roedd ef a'i bartner Ross bob amser yn gefnogol i holl weithgareddau T Tawe a CYD yn lleol. AR ran holl aelodau CYD Gorllewin Morgannwg estynnaf fy nghydymdeimlad dwysaf i Ross a'r teulu yn eu profedigaeth. Fe fydd hi yn ein meddyliau yn gyson. GYDA atgofion melys o'r hwyl a gafwyd yn dy gwmni Norman. Emyr Wyn Morris, Trysorydd Cenedlaethol. Ross a Norman yn joio yn y twmpath a gynhaliwyd yng Ng yl Haf CYD yn Ystylafera Uynedd. O'R DE ORLLEWIN. Mae CYD newydd yn Nhyddewi. ac mae'r cyswllt. Brenda Devonald, a"i thîm o gefnogwyr wedi gweithio"n galed 1 sicrhau Siaradwyr Gwadd yn rheolaidd. fel y mae CYD Castellnewydd Emlyn wedi bod yn gwneud. Rhif ffôn cyswllt Tyddewi ydi (01437) ADRODDIAD SWYDDOG CYSWLLT DE POWYS. Mae grwpiau yn cyfarfod yn gyson yn Rhaeadr Llandrindod. Llanwrtyd ac Aberhonddu Edrychwn ymlaen at drefnu rhaglen ar gyfer yr haf.gobeithiwn drefnu rhaglenni hefyd yn Ystradgynlais ac ardal Tref y Clawdd ar ôl y Pasg. CANGHENNAU CYD GOGLEDD POWYS. Mae cangen Machynlleth o CYD wedi bod yn brysur yn trefnu gweithgereddau megis noson chwarae gemau bwrdd, cerddoriaeth a thalentau lleol. a noson o ddawnsio gwerin. Bydd y cyfarfodydd i gyd yn cael eu cynnal ym Mhlas Dolguog, Machynlleth. Mae'r dyddiadau i"w trefnu eto. Mae gan Llanidloes hefyd drefniadau ar y gweill ar gyfer yr haf. Os am fanylion yngl n â gweithgareddau ardaloedd Llanfyllin, Y Trallwng, Y Drenewydd a Llanfair cysylltwch â Delma Thomas ar (01686) ADRODDIAD SWYDDOG CYSWLLT GORLLEWIN MORGANNWG Mae hi'n ddau fis 'nawr ers i mi gael fy mhenodi yn swyddog cyswllt. hoffwn ddiolch î bawb am y croeso cynnes ac am eu parodrwydd î'm helpu a'm llywio yn v dyddiau cynnar. Siom mawr oedd colli CYD Cyngor C'astell Nedd oherwydd yr ad-drefnu gweinyddol ond maen nhu addo sefydlu canghennau newydd lle bynnag y bydda nhu n mynd! Bydd cyfarfod cyntaf pwyllgor Swyddogion Cyswllt ar Ebrill 24ain am 7 o'r gloch yn Nh Tawe. Christina Street. Abertawe. Bydd disgwyl i Gadeirydd (neu gynrychiolydd) pob cangen i fod yn bresennol. Os oes awgrymiadau neu syniadau gan unrhyw un. cysylltwch â fi ar y rhif ffôn isod. Dean Baker (01792) NWYDDAU CYD ARAD GOCH CWMNI THEATR DYFED. Ym mis Mawrth 20-23,1996. cynhelir" AGOR DRYSAU- OPENING DOORS' 1 sef G YL THEATR RYNGWLADOL CYMRU I GYNULLEIDFAOEDD IFANC yn Aberystwyth. Cynhelir perfformiadau ARAD GOCH. yng Nghanolfan y Celfyddydau Aberystwyth. mewn ysgolion yn Aberyst wyth ac mewn pentrefi cyfagos. Gwerthir tocynnau i blant ac i bobl ifanc am l :50 yr un - a bydd rhai ar gael am gyn lleied â 1. Am fwy o wybodaeth cysylltwch â Jeremy Turner ar (01970) Beth am anfon archeb i'r swyddfa? Mygiau-(logo coch ar wyn i ddathlu'r dengmlwyddiant) 2 00 Bathodynnau (Rydw i'n dysgu Cymraeg) 0.40 Sticeri car CYD 0 40 Detholiad o "Cilmen" mewn ysgnten gain 6.00 Cardiau Nadolig(pecynnau o ddeg) 2 00 Tapiau Aberporth 3 50 Llyfr Iaith Ifainc 2 50 CYD yn Cydio (Golygydd-Bobi Jones) i 00

10 DOLEM YP1Y GfìDWYPI FWYD BYDDAI paratoi mil o brydau y dydd yn hunllef i'r rhan fwyaf o bobl, ond i Margaret Jones ac Eleri Davies o Lanbedr Pont Steffan breuddwyd oedd yr holl beth. Daeth y freuddwyd yn wir i'r ddwy yma pan ym 1991 fe gawson nhw gyfle trwy greu "Cwmni Bwyd Dolen". Lluniwyd y cwmni er mwyn arlwyo bwyd yn Eisteddfod yr Urdd Taf Elai. Erbyn heddiw mae "Dolen" wedi tyfu i fod yn un o gwmniau mwyaf diddorol o ddisgyblion ysgol, myfyrwyr, gwragedd fferm a chymdogion y ddau deulu a phob un ohonyn nhw wedi eu hyfforddi i gynnig gwasanaeth hawddgar gyda gwên. "RYDYM yn ceisio defnyddio cymaint o gynnyrch Cymraeg ag sydd bosib ac yn ceisio gwneud yn siwr fod y gweithwyr i gyd yn deall Cymraeg. Pan mewn g yl yng Nghymru byddwn am sicrhau gwasanaeth ac ethos hollol Gymraeg" medde Margaret. MAE'N anhygoel faint mae'r cwmni wedi datblygu dros y blynyddoedd. Ym 1991 roeddyn nhw yn disgwyl gwerthu tua 50 torth o fara brith a thua 100 o dartenni riwbob ond, fel y dywedodd Margaret "Mae pethau wedi newid tipyn! Erbyn hyn mae 50 wedi tyfu at o leiaf 500!" MAE'R gegin oedd yn paratoi y pice bach a'r tartenni wedi tyfu'n helaeth hefyd. Erbyn hyn mae yna ddewis blasus yn amrywio o frechdannau a bara brith i sglodion, salad, pastai cig oen Cymreig neu bryd llawn yn y carferi. ELENI mae'n bosib i chi gael dewis blasus Cymreig o fwyd gan "Dolen" yn yr Eisteddfod Ryngwladol yn Llangollen, y Sioe Frenhinol yn Llanelwedd a'r Eisteddfod Genedlaethol ym Mro Dinefwr. Ar y llaw arall, dyma i chi rysait i aros pryd. DEINA MAI DAYIES Y RHIFYN HWN O CADWYN CYD adnabyddus Cymru ym myd arlwyo. MAE Margaret Jones yn ddarlithwraig arlwyo a thwristiaeth yng Ngholeg Ceredigion ac Eleri Davies yn wraig fferm sydd wedi cynnal gwely a brecwast yn ei chatref yn Llanfair Clydogau ger LLanbed ers blynyddoedd. Roedd y ddwy yn gweld fod yna le i arlwyo trwy gyfrwng y Gymraeg. "'MAE Margaret a finne wedi nabod ein gilydd ers dyddie ysgol ac mae'r ddwy ohonom wastad wedi mwynhau coginio. Bwriad "Dolerf oedd bod yn gyfoes a chreu delwedd cwbwl Gymraeg a"r feysydd gwyl a sioeau yng Nghymru." medde Elen MAE'R croeso Cymreig a geir erbyn heddiw gan weithwyr a threfnwyr "'Dolerf yn bwysig iawn i ddelwedd y cwmni. Cymraeg ydy iaith y croeso a gynnigir gan "Dolen" bob tro. Mae"r staff sydd yn gweithio rhan amser Tr cwmni yn gymysgedd Cynhyrchwyd y rhifyn hwn gan fyfyrwyr Newyddiaduraeth, ail flwyddyn y Coleg Normal ym Mangor. Hoffwn ddiolch i Bethan Jones Parry, Shirley Williams a thechnegwyr y coleg am eu amynedd. Diolch hefyd i'r cwmniau am hysbysebu. Rydym wedi cael llawer o brofíad a hwyl yn ei gynhyrchu! Bu'r canlynol yn gyfrifol am ddod a'r rhifyn hwn i chi: Cysodwyr: Delyth Thomas,Ceri Nicholson Golygyddion: Karen Peacock, Elin Thomas HysbysebiomOwain Llwyd. Sion Jones Gohebwyr: Susan Lloyd Jones,Eleri Thomas, Mari Lois Williams. Karen Peacock. Donna Green, Eirian Jones. Owain Roberts. Maureen Wiliams,Deina Mai Davies. Meinir Evans, Myfanwy Griffiths,Elin Thomas, Gerwyn Roberts.

11 PASTAI CIG OEN A BRICYLL 1 '/2 pwys Cig oen wedi eu dorri yn fan 1 llond llwy fwrdd o flawd plaen 1 llond llwy fwrdd o olew Halen, pupur, perlysiau 1 winwnsyn mawr wedi ei dorri 1 can 14 owns o fricyll 8 owns o grwst pwff DULL 1. Rholiwch y cig oen yn y blawd, halen a"r pupur 2. Cynheswch yr olew mewn padell ac ychwanegwch y cig i'w frownio'n ysgafn. 3. Ychwanegwch y winwns, perlysiau a'r stoc. 4. Coginiwch y cyfan am munud. 5. Ychwanegwch y bricyll a pheth o'r sudd a throsglwyddwch y cynhwysion i ddysgl addas ar gyfer y ffwrn. 6. Gosodwch y crwst ar ben y cig a rhowch y pastai yn y ffwrn ar wres o 400F. 200C. Nwy 6 am munud. RHODDWYD Y RISET YMA GAN ELERI DAY'IES O GWMNI BWYD DOLEN. CWIS CENEDLAETHOL BLYNYDDOl CYD Cynhelir ein cwis blynyddol eleni eto g\da chymorth ariannol Banc Y Midland. Bydd patrwm y cwis yn dilyn y drefn arferol. yn dechrau gyda rowndiau lleol a'r ennillwyr yn mynd ymlaen i cystadlu yn y rownd derf\nol a fydd yn cael ei chynnal yn ystod Eisteddfod Genedlaethol Bro Dinefwr. Awst ym Mhabell y Dysgwyr. Bydd angen i chi anfon eich enw. eich cyfeiriad. eich rhif ffôn. enw eich tim. man addas yn eich ardal i gynnal y cwis ac enw cwisfeistr'feistres fyddai'n fodlon helpu os oes angen Bydd mwy o fanylion a ffurflenni ar gael oddi wrth: Mary Davies. Castle Green. Feliníach. I lanbedr Pont Steffan. Dyfed.SA48 8BG RhifFfôn: ADRAN ADDYSG BARHAOL CYRSIAU CYMRAEG I OEDOLION Cyrsiau ar bob lefel. dydd a nos. ar draws (ìogledd Cymru Cyrsiau i diwtoriaid. newydd a phrofiadoi Ysgolion Haf ar gyfer pob lefel: Bangor: 24 Mehefín- 5 Gorffennaf Pwllheli: 8-12 Gorffennaf Dinbych: 8-12 Gorffennaf Ymholiadau: Elwyn Hughes. Tiwtor Trefnydd TYDDYN SACHAU SîRyd FAWR, Y BAIA,, CASETÌAU, CARdÌAU, CRVSAI hw vs NwyddAi CyiyiREÌ^ \ Gu/ASANAETÍi PoSl AR ÜERbyNNÌR CARdÌAL CREdvd FFON:

12 A FYDD BAR YN Y BALA? MAE cannoedd o bobl ifanc yn tyrru'n flynyddol i"r ardal lle cynhelir yr Eisteddfod Genedlaethol. Mae'n wir nad ydyn nhw i gyd yn dod i faes yr Eisteddfod bob dydd. nac ychwaith yn hoffi cystadlu na"r cyngherddau fin nos. Serch hyn. mae'n nhw eisiau cefnogi eu diwilliant. ac yn sylweddoli fod yr wythnos gyntaf ym mis Awst yn bwysig i ni'r Cymry. MAE Panel Ieuenctid yr Eisteddfod eisiau gwella"r adnoddau i"r bobol ifanc. Mae ganddyn nhw dri chynllyn: 1. Sefydlu gwersyll ieuenctid. gydag adnoddau a'r gyfer pebyll a charafannau; 2. Codi pabell adloniant fawr ar faes cyfagos i lwyfannu gigs i bobl ifanc; 3. Caniatau bar o fewn y babell honno a fyddai'n agor tua 7.30 y nos. ac yn cael ei redeg gan bobl profiadol a chyfrifol. AR hyn o bryd. mae'r rhan fwyaf o"r bobl ifanc un ai yn aros yn y maes pebyll neu'r maes carafannau. Nid yw"r ddarpariaeth yn yr un o'r ddau le yn gwbl ddelfrydol. Ar y maes carafannau. mae rhai teuluoedd wedi bod yn cwyno bod llawer gormod o s n tan oriau mân y bore. Oherwydd hyn. mae llai a llai o deuluoedd yn dod i'r maes carafannau swyddogol. Mae'n nhw yn dewis meusydd preifat. Roedd dros wyth gant o garafannau yn Eisteddfod Llanrwst. Chwe chant ddaeth i Fro Colwyn. Mae"r rhai sy'n gwersylla ar y maes pebyll yn gorfod dioddef adnoddau prin iawn. Felly, yn Eisteddfod y Bala. bydd gan bobl ifanc hawl i fynd â charafan i'r maes pebyll ac fe fydd yr adnoddau yn llawer gwell. ER bod bysus yn cael eu trefnu i ddod â'r ieuenctid yn ôl i'r gwersyll ar ol y gigs, nid pob un person ifanc sy'n dal y bws. Mae nifer ohonyn nhw yn cerdded nôl, o dan ddylanwad alcohol, yn oriau man y bore. Mae Cyngor yr Eisteddfod yn credu ei fod yn gyfrifioldeb ar yr Eisteddfod i gynnal gigs yn agosach at y maes ieuenctid, fel na fydd rhaid i unrhyw un gerdded mwy na phum can llath. PAM felly bod rhaid cael bar i werthu alcohol yn y babell adloniant? Y rheswm syml yw. na fyddai fawr neb yn mynd iddi i wrando ar y grwpiau oni bai fod yna gyfleusterau bar. Dywedodd R. Alun Evans, is-gadeirydd yr Eisteddfod. "Fedrwn ni ddimosgoi cyfrifioldeb. Rydym ni yn gwybod bod alcohol ary maes pebyll yn barod ac os nadoesbar, nifyddy bobolifancyn dod i'rgigs. Rydym ynfalch bodpoboì ifanc yn dod i'r Eisteddfod ac rydym eisiau darparu 'n deilwng ar eu cyfer. " MAE trefniant tebyg eisioes yn cael ei weithredu'n llwyddiannus iawn yn ystod wythnos y Sioe Amaethyddol. ARBRAWF tair blynedd yw'r cynllyn, ond mae'r dadlau'n parhau. Bydd Llys yr Eisteddfod yn penderfynu'n derfynol ym mis Awst. MEINIR LLWYD EVANS GEIRFA sefydlu -establish darpariaeth -preparation delfrydol -ideal o dan ddylanwad -under the influence cyfrifoldeb -responsibility cyfleusterau -conveniences arbrawf -experiment CANOLFAN IAITH CENEDLAETHOL NANT GWRTHERYN THE NATIONAL LANGUAGE CENTRE Llithfaen, Pwllheli, Gwynedd LL53 6PA Ffôn/Tel: (01758) Ffacs/Fax:(01758) Are you learning Welsh or aiming to improve or develop your use cf Welsh? If so, then join the h' ndreds of satisfied customers who come to The Nant every year! Whatever your standard of Welsh, we have the experience and the facilities to bring out the best in you! Contact us now for a chat to discuss your requirements. We offer FREE no obligation proffesional service on all aspects of Welsh Language training and development. Learning is fun at The National Language Centre.Nant Gwrtheryn! Ydych chi'n dysgu Cymraeg neu eisiau gwella neu ehangui eich ddefnydd o'r Gymraeg? Cysylltwch ni i drafod eich anghenion. SIOP PENDREF Arced Caeffynnon, Bangor, Gwynedd Ffôn ILLYFRAU PLANT AC OEDOLION. CARDIAU CYFARCH :( ASETIAL, FIDEOS, A CHRYNO DDISGIAL FFÔ*:Q1ZÔ

13 TEGI'ANGHENFIL LLYN TEGID? YDYCH chi wedi gweld y ffilm Loch Ness a ddaeth allan yn ddiweddar yn y sinemau? Wel, mae'n bosib y cawn weld ffilm am Tegi, anghenfíl Llyn Tegid yn y dyfodol. Yn anffodus ychydig iawn, iawn, iawn sydd yn credu bod yr hen greadur yn bod. DYMA'R llyn mwyaf naturiol yng Nghymru, a chred rhai eu bod wedi gweld rhywbeth anghyffredin ynddo. Mae llawer wedi cadw'n ddistaw ynglyn a'r peth, rhag ofh i bobl chwerthin am eu pennau. Ond nid yw Mr Dewi Bowen, cyn warden y llyn yn un o' r bobl hynny. "ROEDDWN yn eistedd yn fy swyddfa rhyw fore, ac fel arfer roeddwn yn edrych allan ar y llyn. A beth welwn i, ond rhywbeth mawr llwyd yn symud yn ara deg i gyfeiriad y lan. Beth bynnag oedd hwn, roedd o leiaf 8 troedfedd o hyd. Nid fí yw'r unig un sydd wedi ei weld." UN arall sydd wedi gweld rhywbeth tebyg yw Mrs Annie Jones, Glan Llyn. "MYND yn y car oeddwn i, ac wrth ddigwydd edrych dros y dwr, mi welais rhywbeth yn neidio o'r llyn, rhywbeth tebyg i ddolffm. Welais i erioed y fath beth o'r blaen nac wedyn." OND ai anghenfil oedd y creadur yma? Ac os felly sut y daeth i fyw i Lyn Tegid yn y lle cyntaf? Mae gan y llyn bysgodyn unigryw iawn, sef y Gwyniad, sy'n bysgodyn y môr. Cred Mr Bowen fod y Gwyniad wedi cyrraedd y llyn adeg Oes yr Ia, pan roedd y mynyddoedd Ia yn symud i lawr y dyffryn. Credir fod y pysgodyn yma wedi methu mynd yn ôl i'r mor. "Mi fedrodd y pysgodyn yma addasu ei hun i fyw yn Llyn Tegid. Mae pobl yn barod i gredu fod Gwyniad i'w gael yma, ond yn methu credu bod rhywbeth mwy i gael yn ei ddyfhderoedd." MAE'R llyn dros bedair milltir o hyd ac yn cyrraedd 200 o droedfeddi o ddyfiider mewn rhai mannau. Yn ddiweddar bu pobl o Japan yn ogystal â Mr Bowen i lawr mewn llong danfor i chwilio am Tegi. Ond y tro yma nid oeddynt yn llwyddiannus. "ROEDDWN yn disgwyl gweld pysgod dipyn o faint, yn ogystal â Tegi", meddai Mr Bowen. "DROS y blynyddoedd rydw i wedi clywed gwahanol storiau am ddigwyddiadau ar y llyn, ond yr un mwyaf diweddar yw gan ffarmwr lleol. Roedd wedi gorffen ei ddiwrnod gwaith ac wrthi'n edrych ar y llyn, pan welodd ran o'r llyn yn berwi o bysgod, ac yna gwelodd rhywbeth mawr yn codi yng nghanol y pysgod ac yn plymio i lawr yn ei ol. Welodd o mohono fo wedyn." MAE Mr Bowen yn ffyddiog bod Tegi yn y dyfnderoedd yn rhywle, ac mae'n gobeithio cael ei weld unwaith eto rhyw ddiwmod. MAE'N rhaid cyfaddef bod y Gwyniad yn ffaith ac yn byw yng nghrombil y llyn. Ond beth am Tegi? Cymerwch gyngor, os am ddod am dro i'r Bala, byddwch yn ofalus wrth ymdrochi. MYFANWYGRIFFITHS GEIRFA addasu -adapt dyfnderoedd -depths llong danfor -submarine plymio -dive

14 NIO YW?m PETH YN oou A GWYN Gyda chwaraeon yn dod yn fwy amlwg ym mywyd pob dydd nifer fawr o'r boblogaeth, mae'n debyg ei bod hi'n amser cael gwared ar yr hen ragfarnau sydd wedi atal rhai rhag cymeryd rhan mewn chwaraeon, Mae'r broblem hiliol (du a gwyn) sydd wedi bod yn amlwg iawn ym mhêldroed, wedi cael llawer o sylw ac erbyn hyn yn ôl y Gymdeithas Bel-droed, wedi lleihau.mae'n debyg y byddai gwyr o gefndir Asiaidd yn anghytuno. Sawl un ohono nhw sy'n chwarae yn y cyngrheiriau uwch neu'r tîm cenedlaethol? Mae merched yn draddodiadol wedi cael problemau yn trefnu amser i gymryd rhan mewn chwaraeon ond yn y blynyddoedd diweddar mae nifer o dimau pêl-droed a rygbi merched, yn enwedig, wedi cynyddu, yn ogystal ag Aerobeg a nifer o chwaraeon eraill. Mae nifer o ffactorau wedi arwain at hyn. Mae'n debyg fod merched yn gallu bod yn well na'r dynion ac efallai cyn hir y byddwn yn clywed am y "Rugby husband" yn hytrach na'r "Golfing widow" draddodiadol. Crêd Rhian Jones, un o sêr tîm pêl droed merched Aberystwyth fod "gêm y merched yn cymryd mwy o sgil na gêm y dynion a'n bod ni'n cymryd y gemau yn fwy o ddifrif na'r dynion. Er bod gwahaniaeth mawr yn safon y timau a bod yn rhaid teithio'n bell ar adegau i chwarae rydym yn cael llawer o hwyl ac rwy'n siwr, gan fod mwy a mwy o ferched yn dechrau chwarae pêl-droed gwella wnaiff y safon". Gobeithio'n wir! Efallai y byddai'n well dewis rhai o'r merched i chwarae i'r tîm cenedlaethol. Hwyrach y gwnawn ni ennill rhywbeth wedyn! Felly mae rhyw a hil wedi bod yn ffactorau mawr sydd wedi rhwystro rhai yn y gymdeithas rhag cymryd rhan mewn chwaraeon er fod hynny yn newid yn raddol. Er hyn, mae yna broblem arall, ddim mor amlwg efallai, ond sydd yn dal i atal rhai pobl rhag mwynhau chwaraeon. Y broblem i ni yng Nghymru yw fod y mwyafrif o chwaraeon yn cael eu darlledu o Lundain, a gan fod cymaint o bapurau a chylchgronnau hefyd yn cael eu hargraffli yno mae'n debyg mai hanes timau cenedlaethol Lloegr sy'n cael y sylw mwyaf. Mae rhaglenni fel "Tocyn Tymor" a "Sgorio" a phapurau fel y "Wales on Sunday a'r "Western. Mail" wedi newid y drefn ychydig drwy sicrhau fod o leia rhaglenni a cyhoeddiadau chwaeaeon o safon, er eu bod weithiau yn tueddu i ganolbwyntio ar chwaraeon tramor a thimau Lloegr. Mae'r diffyg yma yn golygu nad oes gan ieuenctid y wlad ddim arwyr Cymreig ar y cyfan. Canlyniad hyn felly yw fod y fraint o chwarae dros eich gwlad ddim mor bwysig a pherfformio dros y tîm sy'n talu eich cyflog. Mewn cyfweliad diweddar, dywedodd Ryan Giggs, arwr "Manchester United" a Chymru(weithiau!) mai ei nôd fel chwaraewr oedd ennill y gynghrair a'r cwpan gyda "ManUtd" ac yna ennill cwpan Ewropeaidd gyda hwy. Ond (wedi ei annog gan y cyflwynydd) ychwanegodd y byddai yn hoffí cyrraedd rowndiau terfynol cwpan rhyngwladol gyda Chymru. Nid yw tîm pel-droed Cymru wedi cyrraedd rowndiau terfynol unrhyw gystadleuaeth rhyngwladol ers iddyn nhw gyraedd rowndiau teríynol Cwpna y Byd ym Felly mae clywed un o sêr mwyaf y tim presennol yn ystyried llwyddiant Cymru fel ei bedwaredd nôd yn siomedig iawn. Mae angen cael gwared o bob rhwystyr sy'n amharu ar fwynhad neu'r cyfle i gymryd rhan mewn unrhyw fath o chwaraeon. Ac, yn anffodus fe ddylid ar y funud gynnwys fod yn Gymro/Gymraes fel rhwystr. GERWYN ROBERTS. y Ffôn: BUPUR Caffì b wyd iachus ywy Felin Bupurym Mangoi Dewch drawam sgwrs,paned, prydmaethlon neu i'r rhai sydd ar frys: 'PRYD AR Y STRYD' (Take-away). Mae 'r caffí ar dop y ramp yn 'Caeffynnon' (Welifìeld), Bangor. Ar ôl eich paned, gwariwch ychydig funudauyn eì S/'op nwyddau cegin Ä Siop y Pentan I 15StrydTastgate Caernarfon 7fôn:

15 V UAW COLIN JACRSON, Sally Gunnel, Tessa Sanderson a Rhian Hughes. A phwy? Beth am Rhian Hughes, seren newydd athletau Cymru. MAE Rhian, sy'n taflu'r bicell, wedi ennill y teitl Personoliaeth Chwaraeon Arfon,1995. Hi yw'r ferch gyntaf erioed i dderbyn y teitl. MYFYRWRAIG chweched dosbarth yn Ysgol Dyffryn Nantlle Penygroes ydi Rhian. Mae'n astudio Cymraeg, Arlunio ac Ymarfer Corff, a'i bwriad yw bod yn athrawes Ymarfer Corff. MAE Rhian wedi bod yn llwyddiannus iawn yn ystod y dair mlynedd ddiwethaf.daeth yn gyntaf ym Mhencampwriaethau Ysgolion Cymru, yn drydydd drwy Ysgolion Prydain, ac yn ail yn y Gemau Celtaidd. DAVID Samuels o Glwb Athletau Bae Colwyn sy'n hyfforddi Rhian.Hyd yma mae wedi gallu taflu'r bicell metr. GOFYNNAIS i Rhian sut y dechreuodd y diddordeb yn y math arbennig hwn yma o chwaraeon? "FE wnaeth o ddechrau yn yr ysgol pan o'n i 'mlwyddyn trí. Gan mai ysgol weddol fach ydi Ysgol Dyffryn Nantlle, doedd yna neb i gymryd rhan. felly mi nês i wneud. Ar ôl ennill drwy Arfon,fe ês i drwodd i Wynedd, ennill yno a hefyd wedyn ennill trwy Gymru, heb ddim hyfforddiant. Ym mabolgampau Cymru fe wnaeth, David Samuels, ofyn i fi hyfforddi ym Mae Colwyn, a dyna be dwi'n neud 'twan." BETH mae hi'n ei feddwl o'r cyflusterau hyfforddi? "Mae Bae Colwyn yn dda iawn. Mi fyddai'n mynd yna unwaith yr wythnos, ar nos Iau fel arfer, ond mi fyddai'n ei weld o braidd yn bell.dwi'n mynd i Plas Silyn. Canolfan Hamdden Penygroes hefyd,bedair gwaith yr wythnos." OES eisiau llawer o ymroddiad i drafeilio ac ymarfer gymaint? "RHWNG hyfforddi a gwaith ysgol mae rhaid ceisio cael y cydbwysedd yn iawn. Fyddai'n mynd i'r Ganolfan Hamdden yn ystod oriau ysgol pan fydd gena'i oriau rhydd, er mwyn cadw'r nosweithiau'n rhydd i wneud gwaith ysgol ac ati. Hefyd dwi mewn tim pêl rwyd sydd yn cymryd amser." YDI cefnogaeth y teulu yn bwysig? "O ydi, cefnogaeth ariannol yn un peth. Ar ôl i fi ennill gwobr Arfon, roedd pobl yn fy nghynghori i chwylio am noddwyr. Felly dwi'n dechra 'sgwennu llythyrau i chwylio am noddwyr." MAE Rhian wedi cael cyfarfod llawer o athletwyr enwog. "Fe wnes i gyfarfod Roger Black yng Ngemau Ysgolion Cymru yng Nghwmbran,Colin Jackson yng Ngemau Cymru, a Sally Gunnel yng Ngemau Ysgolion Prydain. Chefais i ddim siarad llawer hefo nhw, ond roeddyn nhw i gyd yn gyfeillgar iawn." Ac uchelgais Rhian? "Fuaswn i wrth fy modd yn mynd i Gemau'r Gymanwlad i gynrychioli Cymru. Gawn ni weld!" ELIN THOMAS

16 RHAN O BRIFYSGOL CYMRU BANGOR W P ^ H f J C 0 L E G LU L L U (\JIÍVHJJL ANGOR Coleg Cymreig ei naws ar ddau safle deniadol ar lannau'r Fenai. Ar safle'r Hen Goleg yn Mangor Uchaf ceir cyfleusterau dysgu modern, neuaddau preswyl a neuadd gyngerdd. Ar Safle'r Fenai mae'r Uyfrgell, y Ganolfan Adnoddau, ystafelloedd dysgu, labordai, neuaddau preswyl, campfeydd, meysydd chwarae a ffreutur. Mae'r ddau safle wedi eu cysylltu trwy gyfrwng y dechnoleg ddiweddaraf a gall myfyrwyr, er enghraifft, ddefnyddio gwasanaethau'r Llyfrgell o'u gorsafoedd cyfrifiadurol ar safle'r Hen Goleg. Mae cyrsiau'r coleg hefyd wedi eu teilwra'n ofalus i ateb gofynion y Gymru gyfoes. Cynigir graddau anrhydedd Prifysgol Cymru yn y meysydd canlynol: Addysg Gynradd (dewis o naw prif faes) Cyfathrebu Cynllunio a Rheoli'r Amgylchedd Gweinyddu Cymdeithasol a Busnes Rheoli Hamdden a Thwristiaeth Technoleg yn yr Ysgol Uwchradd Am fanylion pellach cysylltwch â Swyddog Derbyn, Coleg Normal, Bangor, Gwynedd LL57 2PX Ffôn: Ffacs: E.bost: BW.Roberts@normal.bangor.ac.uk.