SEKTOR ÜZRƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ (XÜLASƏ): SU TƏCHİZATI VƏ DİGƏR ŞƏHƏR INFRASTRUKTURU VƏ XİDMƏTLƏRİ 1

Transcription

1 SEKTOR ÜZRƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ (XÜLASƏ): SU TƏCHİZATI VƏ DİGƏR ŞƏHƏR INFRASTRUKTURU VƏ XİDMƏTLƏRİ 1 Sektorun Yol Xəritəsi 2 1. Sektorda Görülən İşlər, Problemlər, və İmkanlar 1. Ümumi məlimat. Azərbaycan hökuməti su təchizatı və kanalizasiya (STK), şəhər nəqliyyatı (ŞN), və bərk tullantıların idarəçiliyi (BTİ) daxil olmaqla, əsas kommunal xidmətlərdən istifadəni təmin etməklə, öz əhalisinin yaşayış keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması öhdəliyini götürmüşdür. Təkmilləşdirilmiş ictimai nəqliyyat, dayanıqlı ətraf mühit idarəçiliyi, və ölkədə təkmil dövlət inzibati-idarəsi və yaxşı idarəçilik ci illər üzrə Yoxsulluğun Azaldılması və Dayanıqlı İnkişaf üzrə Dövlət Proqramının (YADİDP) əsas strateji məqsədləridir. Azərbaycanın sürətli iqtisadi artımına baxmayaraq, yaşayış standartlarının yaxşılaşdırılması ilə Azərbaycandakı böyük şəhərlər və kiçik şəhərlərin yenidən qurulmasına təxirəsalınmaz ehtiyac vardır. Şəhər sektoru institutsional zəiflik, qeyri-səmərəli əməliyyatlar, köhnəlmiş və sıradan çıxmış fiizki infrastruktur, kəskin maliyyə məhdudiyyətləri, və qeyri-tarazlı inkişafla xarakterizə olunur. Böyük Bakı Ərazisi, buraya həmçinin Sumqayıt da daxildir, ölkənin şəhər əhalisinin yarısından çoxuna malikdir. Yerdə qalan şəhər strukturu ikinci ən böyük şəhər olan və 320,000 sakini olan Gəncə şəhəri və 50,000 və 100,000 sakinə məxsus 11 digər şəhərdən ibarətdir. 2. İnfrastrukturun son illərdə yenilənməsi və keyfiyyətinin artırılması vəziyyəti yaxşılaşdırmışdır lakin şəhər əraziləri hələ də infrastruktur şəbəkələrinin təmiri, tamamlanması Azərbaycanda tarazlı və hərtərəfli iqtisadi artım üçün müasir və rəqabətli platformalar və şəhər sakinləri üçün dayanıqlı mühitin təmin üçün genişləndirmə işlərinin görülməsi ehtiyacındadır. Şəhərin inteqrasiyalı inkişafı şəhərin inkişaf planından(şip) bir instrument kimi istifadə etmək və bununla da qarışıq investisiyalar deyil xüsusi təsirlər yaratmaqla mümkündür. ŞİP ilkin olaraq, digər şəhərlərə yanaşmanın hazırlanması üçün planların tərtib edilməsi məqsədilə müxtəlif ölçülü şəhərlər üçün tətbiq edilməlidir. 3 Bundan əlavə, dövlət-özəl tərəfdaşlıq (PPP) modellərinin STK, ŞN, və dayanacaqlar sahəsində seçilmiş alt-layihələr üzrə tətbiqinə də ehtiyac vardır. 3. Su Təchizatı və kanalizasiya alt-sektorunda çətinliklər və məsələlər. Bakıda əhalinin təxminən 95%-i və kiçik şəhərlərdə və kəndlərdə olan əhalinin 83%-i boru kəmərinə malik su təchizatına birləşdirilmişdir. Əhatə dairəsi ümumiyyətlə oxşar gəlir səviyyəsində olan ölkələrlə müqayisədə yüksəkdir, infrastruktur və xidmətlərin keyfiyyəti investisiyaların və istismarın nəticəsində illər boyu pisləşmişdir. Suyun təmizlənməsi obyektləri məhdud saydadır və buna görə də əhalinin əhəmiyyətli sayda olan hissəsinin təhlükəsiz su təchizatı əldə etmək imkanı yoxdur. Bundan əlavə, boru kəməri ilə su təchizatı ümumiyyətlə ölkədə sabit xidmət göstərmir. Su xidmətlərinin qeyri-kafi olması səbəbindən rayonlarda qadınlar ailə üçün su təchizatı, eləcə də ailənin sağlamlığı və gigiyenası yükünü daşıyırlar. 4. Azərbaycan əhalisinin təxminən 89%-nin təkmil kanalizasiya xidmətlərindən istifadə imkanı vardır. Şəhər ərazilərində kanalizasiya obyektlərindən istifadə imkanı kənd yerlərində olanlara nisbətən yüksəkdir. Bir çox məktəblərdə kanalizasiya obyektləri qeyri-kafidir və qızlar 1 Bu xülasə Asiya İnkişaf Bankının (AİB) Azərbaycanda sektordakı biliyi və əməliyat təcrübəsinə əsaslanır. 2 Şəhər nəqliyyatı Əməkdaşlar üçün Layihə Təsnifatı Sisteminin Yeni Variantı(2009) əsasında AİB-in sektor təsnifatında nəqliyyat və İKT sektoruna daxildir, lakin AİB-in Azərbaycanda şəhər infrastruktur və xidmətlər üzrə strateji yanaşma qəbul etdiyinə görə bu qiymətləndirməyə daxil edilir. Şəhər nəqliyyatı göstəriciləri Sektor Qiymətləndirilməsi: Nəqliyyat (Xülasə) daxil edilir (Əlavə 2-sində göstərilən sənədlərin siyahısından əldə edilə bilər). Əməkdaşlar üçün Layihə Təsnifatı Sisteminin Yeni Variantı(2009) 3 AİB Şəhərin Əməliyyat Planı Manila. 1

2 üçün ayrıca tualetlər və yuyunma vasitələri yoxdur. Bakıda kanalizasiya şəbəkəsi əhalinin 78%-nə xidmət etdiyi halda digər şəhər ərazilərində bu yalnız 32% təşkil edir və çirkab sularının çox az hissəsi su mənbələrinə axıdılmazdan əvvəl təmizlənir. 5. Dövlət qurumları baxımından, STK sektoru aşağıdakı problemlərlə üzləşir: (i) Su kanal idarələrində və səhmdar cəmiyyətlərində STK xidmətlərinin planlaşdırılması, tərtibatı və idarə edilməsi üçün səriştəli əməkdaşların, (iii) maliyyə dayanıqlılığına nail olmaq üçün əməliyyat və istismar xərclərində çatışmamazlıqların öhdəsindən gəlmək tariflərin artırılmasında çətinliklər, və (iv) menecment informasiya sistemləri, maliyyə idarəçiliyi və mühasibatlıq praktikaları və kadr ehtiyyatının inkişafında çətinliklər. 6. Şəhər nəqliyyatı alt-sektorunda çətinliklər və məsələlər. Şəhər nəqliyyatı problemləri əsasən Bakıda cəmlənmişdir.iqtisadi artım və yeni şəhərsalma inkişaf planları, sayı artmaqda olan avtomobillər Bakıda hərəkətin intensivliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırmış və şəhər nəqliyyatı sistemini həddindən artıq yükləmişdir. Bakıda, maşınların sayı 1990-cı illərin əvvəlləri ilə müqayisədə dörd dəfə artıqdır və hazırda hər 1,000 sakin üçün 200 nəqliyyat vasitəsi düşür. Tıxaclar bütün əsas arteriya yollarında baş verir və yolun təhlükəsizliyi və sağlamlıq riskləri yaradır. Bundan əlavə, yol şəbəkəsi yaxşı qurulmamış və adektvat istismar olunmur və nəticədə yol qəzalarının sayı artır (2012-ci ildə 1175 qəza, Yol Polisinin Məlumatına görə). Şəhər mərkəzində avtomobil dayanacağı obyektlərinin küçədə avtomobillərin saxlanmasına səbəb olmaqla küçənin nominal potensialına maneçilik yaradır. Havanın keyfiyyəti Bakıda və Sumqayıtda olduqca pisləşmişdir. Baxmayaraq ki, sənayenin törətdiyi çirkləndirmə 1990-cu illərdən bəri əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır, hazırda atmosferə olan tullantıların 40%-ni təşkil edən avtomobillər artan sayda olması CO 2 tullantılarının itirilmiş hissəsini tamamlayır. Əsas problemlər istifadə olunan maşınlarla bağlı dövlətin qəbul etdiyi qaydaların icra edilməməsi və yanacağın keyfiyyətinin aşağı olması ilə bağlıdır. 7. Bakının ictimai nəqliayyat şəbəkəsi metro və avtobus şəbəkələrindən asılıdır. İki xəttli metro şəbəkəsi 2011-ci ildə gündə 1.83 mln sərnişin daşımışdır. Bakı metrosu hazırda təhlükəsizlik və xidmətin keyfiyyəti ilə bağlı böyük problemlər yaradan həddindən artıq yüklənmədən əziyyət çəkir. Dövlət qurumları şəbəkənin müasirləşdirilməsi və genişləndirilməsi olan ehtiyacı lazımınca qiymətləndirir. Üç stansiyanın genişləndirilməsi üzrə hazırda tikinti işləri gedir və ikinci depo 2013-cü ildə açılacaqdır. Böyük Bakıda avtobus şəbəkəsi təxminən 220 marşruta malikdir. Xidmətdə olan avtobusların sayı 2000-ci ildə iki dəfə artmışdır, lakin avtobusların fəaliyyətlərinin artırılması üçün müvafiq xəttlərin olmasına ehtiyac vardır. Hazırkı ictimai nəqliyyat gediş haqqı qiymətlərinin səviyyəsi operatorlara əməliyyat xərclərinin əhəmiyyətli hissəsini qarşılamaq və aktivləri uzun-müddətə əvəzləmək üçün imkan yaratmaq baxımından olduqca aşağıdır. Bundan əlavə, şəbəkələr inteqrasiya olunmamışdır və bu Böyük Bakı Ərazisində şəhər nəqliyyat qurumunun yaradılmasına olan ehtiyacı bird aha göstərir. 8. Bərk tullantıların idarə olunması alt-sektorunda çətinliklər və məsələlər. Böyük Bakı ərazisi yeni yaradılan Təmiz Şəhər adlı bərk tullantıların idarə olunması şirkəti tərəfindən təmizlənən gündəlik adam başına 0.8 kq bələdiyyəyə məxsus bərk tullantı atılır. Abşeron Yarımadasından kənarda, yerdə qalan 5.3 milyon əhali gündəlik olaraq adam başına 0.3 kq zibil tullantı edir. Baxmayaraq ki, tullantıların toplama tarifləri qəbul edilmişdir, bu haqqların yığım səviyyəsi çox aşağıdır və tarif səviyyəsi təsərrüfatlar üçün ayda adam başına $0.15 olmaqla olduqca aşağıdır. Toplantıların toplanması səmərəliliyi zəifdir və yaxşı təşkil edilməmişdir. Təkrar istifadə üçün emal qeyri-formal və fərdi fəaliyyətlərlə aparılır, və bu sahədə heç bir qaydaların tətbiq edilmədiyi və ya zəif oması bildirilir. 9. Azərbaycanda heç bir bələdiyyədə bərk tullantı(bbt) beynəlxalq qəbul edilmiş praktikaya 2

3 uyğun surətdə idarə edilmir. BBT ya yandırılır ya da birbaşa olaraq poliqonda basdırılır və ya üstüaçıq olaraq saxlanılır ki, bu ciddi sağlamlıq riskləri yaradır. Tullantının parçalara ayrılması toksik (zəhərli) və kanserqen tərkiblər yaradır və bu havadakı mövcud toz və hissəçiklərə əlavə olur. Atmosfer havasına atılan zərərli tullantılan insan sağlamlığı və ətraf mühitə mənfi təsir göstərir. Abşeron Yarımadasından kənarda, Regional İcra Hakimiyyətləri (RİH) Regional və Şəhər İcra Hakimiyyətlərinə dair Qaydalara əsasən məişət tullantısının toplanması, emalı və zərərsizləşdirilməsi üçün məsuldur. Ev və Kommunal İstehsal Birlikləri (EKİB) RİH-lər tərəfindən yaradılır, və tullantının idarə olunması, toplanması və zərərsizləşdirilməsini idarə edir. Lakin bərk tullantının idarə edilməsi sistemlərinin müfəssəl surətdə idarə olunması üçün RİH-lərin texniki təcrübəsi nə də xidmət standartları və ya fəaliyyət hədəfləri müəyyənləşdirən tullantı idarəçiliyi planları yoxdur. Maliyyə baxımından, RİH-lər mərkəzi hökumətdən köçürülən vəsaitlərdən asılıdırlar, və maliyyə və əməliyyat dayanıqlığına imkan yaratmaq üçün üçün vəsaitlərin aydın surətdə paylaşdırılması mövcud deyildir. 2. Hökumətin Sektorda Strategiyası 10. Yaxşı idarəçilik və institusional effektivlik. YADİDP-in bələdiyyələrin desentralizasiyası və möhkəmləndirilməsi üzrə əsas diqqət mərkəzi şəhər sektorunun inkişafında idarəçiliyin səmərəliliyini artırmaqdır. 11. Ətraf Mühitin Dayanıqlı İdarə olunması. YADİDP-in prioritet istiqamətlərinə daxildir: (i) su ehtiyyatlarının dayanıqlı idarə olunması, (ii) Tullantıların müfəssəl surətdə idarə olunması, (iii) Hüquqi və tənzimləyici çərçivələrin təkmilləşdirilməsi çərçivələri, və monitorinq sistemləri və ətraf mühitin idarə olunması ehtiyyatları, və (iv) ətraf mühit təhsilinin və xəbərdarlığının artırılması. STK- üzrə hədəflər isə bunlardır: (i) Bakı-Abşeron ərazisində etibarlı və təmiz su təchizatının əhalinin 60%-dən 100%-nə çatdırılması, (ii) regional şəhərlərdə və kəndlərdə yerli bulaqlardan və yeraltı su mənbələrindən istifadə etməklə etibarlı su təchizatı sisteminin yaradılması, və bu şəhərlərdə və kəndlərdə mərkəzləşdirilmiş su təchizatı sistemi vasitəsilə əhalinin 80-85%-i üçün etibarlı su təchizatının təminatı, və (iii) böyük şəhərlərdə kanalizasiya sularının 80%-nin təmizlənməsi. Uzun-müddətli şəhər STK investisiya planı ( ) dövlət proqramında göstərilmişdir və orta müddətli( ) fiziki və qeyri-fiziki investisiyalar və uzun-müddətli ( ) ehtiyaclardan ibarət olmaqla $3.5 milyard məbləğində hesablanmışdır. 12. Abşeronda dayanıqlı şəhər nəqliyyatı. Şəhər Nəqliyyatı metro şəbəkəsi istisna olmaqla Nəqliyyat Nazirliyinin səlahiyyətindədir, lakin şəhər nəqliyyat prioritetləri Bakı üçün Dünya Bankı tərəfindən 2010-ci ildə müəyyən edilmişdir ki, buraya daxildir: (i) nəqliyyat sənayesinin planlaşdırılması, büdcəsinin tərtib edilməsi və idarə olunmasında koordinasiyanın yaxşılaşdırılması, (ii) yol istismarı siyasətinin işlənib-hazırlanması, yol hərəkətinin ətraf mühitə təsirlərinin və yol qəzaları nəticəsində yaranan sosial-iqtisadi xərclərin azaldılması, (iii) sürətli və təhlükəsiz hərəkətə zəmanət vermək üçün ictimai nəqliyyatın təşkil edilməsi, (iv) xərc baxımdan effektiv həll yollarına mənsub, özəl sektorun iştirak etdiyi və yüksək xidmət səviyyəsi göstərən dayanacaq strategiyasının yaradılması, və (v) hərəkətin intensivliyinin qənaətbəxş səviyyədə saxlanılması üçün yol hərəkətinin idarəçiliyi və informasiya strategiyasının icrası. 4 Baxmayaraq ki, bu prioritetlərin bəziləri hazırda icra edilir və bəzi islahatlar artıq icra edilmişdir, lakin Bakıda müfəssəl və dayanıqlı şəhər nəqliyyatı strategiyasının tam icrası üçün müvafiq çərçivənin olmasına təminat verən nə istinad ediləsi baş plan sənədi nə də ayrıca təşkilat vardır 13. Bərk Tullantıların İdarəçiliyinin Yaxşılaşdırılması. Milli BTİ strategiyası sektorun inkişafı və investisiyalara yol açmaq məqsədilə Dünya Bankı tərəfindən hazırlanmaq 4 Dünya Bankı Bakı Metropoliten Sahəsi üçün Strateji Nəqliyyat Planı. 3

4 prosesindədir. STK Sənaye və Məişət Tullantıları haqqında Qanunla (1998, 2007-ci ildə edilmiş dəyişikliklərlə), tənzimlənir və sənaye tullantısının inventarizasiyası, təhlükəli tullantının nəql edilməsi, tibbi tullantının idarə edilməsi və BBT-nın toplanması, sortlaşdırılması, təkrar-istifadə üçün emalı və zərərsizləşdirilməsi üzrə bir sıra qaydalarla idarə edilir. Bu qanunvericilikdə əsas siyasətlərə daxildir: (i) ictimai sağlamlığın və ekologiyanın qorunması, (ii) BTİ müəssisələrinin yaradılması və təşviqi, (iii) tullantının azaldılması və təkrar istifadə üçün emal texnologiyalarının müəyyən edilməsi və tətbiqi, (iv) BTİ-də iqtisadi və digər motivasiyaların tətbiqi, (v) tullantının müvafiq surətdə təsnifatı və qeydiyyatı, (vi) ictimai xəbərdarlıq və informasiya, (vii) tullantılarla işləyən işçilərin müvafiq surətdə qorunması, və (viii) dövlət və beynəlxalq mandatların icrası. Xüsusilə, bu qanunvericilik səlahiyyət verir ki, (i) bələdiyyə qurumları öz yurisdiksiyalarında BBİ və sənaye tullantısının toplanması və zərərsizləşdirilməsini təmin etsinlər, (ii) tullantıların toplanması konteynerləri BBİ üçün təmin edilsin, tullantılar müntəzəm surətdə toplansın və onların zərərsizləşdirilməsi həyata keçirilsin, və (iii) BBİ obyektləri milli qanunvericilik və beynəlxalq standartların tələbatlarına cavab versin. 3. AİB-in Sektor üzrə Təcrübəsi və Yardım Program 14. Şəhər sektorunda, AİB 2007-ci ildə STK infrastruktur layihəsi üçün $30 milyon maliyyələşdirmə həyata keçirmiş və 2009-cu ildə isə $600 milyon multitranş maliyyə mexanizmi (MFF) layihəsini təsdiq etmişdir 5. AİB-in su və kanalizasiya sektoruna MFF mexanizmi vasitəsilə dəstəyi müxtəlif kiçik şəhərlərdə tələbatı ödəməkdə və layihə hazırlığı prosesindədir. $3.5 milyard məbləğində olan ümumi STK investisiya tələbatlarından AİB 18%, Dünya Bankı 14%, və JİCA isə 12% maliyyələşdirir. AİB birinci olaraq Azərbaycanın Nəqliyyat Sektorunun İnkişaf Strategiyasını 2006-cı ildə CAREC-in prioritetlərinə uyğun surətdə hazırlamış və bir neçə kreditlər təsdiq edilmişdir ki, onlardan biri $500 milyon məbləğində yol şəbəkəsinin inkişafı proqramı olmaqla əsas məqsədi əsas şəhərlər arasında yol şəbəkəsini yeniləmək və Bakı-Tbilisi magistralını beynəlxalq standartlar səviyyəsinə qaldırmaqdır. 6 Şəhər nəqliyyatında, AİB Bakının yol hərəkətinin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, havanın çirklənməsinin qarşısının alınması və yolun təhlükəsizliyi məsələlərinə diqqət yönəldəcəkdir. Tikilməkdə olan şəhər nəqliyyatı fəaliyyətlərinə metro stansiyalarının yenilənməsi, avtobus və qeyri-motorlu nəqliyyat üzrə prioritet tədbirlər, dayanacaq obyektləri və şəhər yolları daxildir. AİB hazırda Azərbaycanda BTİ sahəsində çalışmağa təşəbbüs göstərir və hökumətlə prioritet coğrafi sahələrə dair müzakirələr aparır. Bərk tullantıların inteqrasiyalı idarə olunması kiçik şəhərlər və kənd ərazilərində xüsusi çətinlik yaradır. 15. AİB-in sektorda gələcək investisiyalarında gender hədəflərinə nail olunmasında aşağıdakı imkanlar daxildir: i. Qadınların ev təsərrüfatında istifadə üçün su gətirməyə və xəstəyə baxmağa (su mənşəli xəstəliklər və ya qeyri-adekvat sanitariya xidmətləri nəticəsində xəstələnənlər) sərf etdiyi vaxtın azaldılması. ii. Sektor üzrə məsul qurumlarda qadınların qərarvermə prosesində iştirakının artırılması; iii. Məktəblərdə qızlar üçün gigiyena obyektlərinin yaxşılaşdırılması 5 AİB AZE-MFF 0032: Su Təchizatı və Kanalizasiya İnvestisiya Proqramı, 2009, Manila. Report and Recommendation of the President to the Board of Directors: Proposed Loan and Technical Assistance Grant to the Republic of Azerbaijan for the Urban Water Supply and Sanitation Project. Manila; ADB Report and Recommendation of the President to the Board of Directors: Proposed Multitranche Financing Facility to the Republic of Azerbaijan for the Water Supply and Sanitation Investment Program. Manila 6 AİB MFF Konsepsiya-0014 Yol Şəbəkəsinin İnkişafı üzrə İkinci Proqram. Technical Assistance to the Republic of Azerbaijan for Transport Sector Development Strategy. Manila; ADB Report and Recommendation of the President to the Board of Directors: Proposed Multitranche Financing Facility to the Republic of Azerbaijan for the Second Road Network Development Program. Manila 4

5 iv. Təhlükəsiz, etibarlı ictimai nəqliyyatdan istifadənin yaxşılaşdırılması v. Bərk tullantının daşınması və zərərsizləşdirilməsi üçün təhlükəsiz və effektiv mexanizmlərin təmin edilməsi 16. AİB şəhər infrastrukturu və xidmətləri sektoruna cəlb olunmuş digər inkişaf tərəfdaşlarla yaxından koordinasiya quracaqdır, buraya daxildir: Dünya Bankı (su qurumları üçün beynəlxalq maliyyə hesabatı standartları, Bakı Metropoliten Regionu üçün Strateji Nəqliyyat Plan 7, Böyük Bakı üzrə Şəhərin Baş Planının hazırlanması, 8 Böyük Bakı ərazisində BTİ islahatı 9 ), Islam İnkişaf Bankı (Bakıda tullantını enerjiyə çevirmək), Avropa İttifaqı və BMT-nin İnkişaf Proqramı (institusional potensial quruculuq, Abu Dabi İnkişaf Fondu (Bakı Dairəvi Yolunun yenidən qurulması, Cənubi Koreya hökuməti (yol hərəkətinin inteqrasiyalı idarə olunması mərkəzi), və Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) (Gəncə üçün BTİ sistemi). 7 Dünya Bankı Bakı Metropoliten Regionu üçün Strateji Nəqliyyat Planı. WSP Finland Ltd. 8 Dövlət Şəhərsalma və Memarlıq Komitəsi əməliyyat strategiyası hazırlamışdır ki, bura daxildir: (i) ekoloji mühitin yaxşılaşdırılması, (ii) iqtisadi inkişafın strukturunun qurulması, və (iii) GIS-əsaslı torpaqdan istifadə sisteminin tətbiqi 9 Dünya Bankı Azərbaycan: Abşeronun Bərpa Proqramı, Bərk Tullantıların İnteqrasiyalı İdarə olunması layihəsi. Əlavə maliyyələşdirmə: Abşeron Bərpa Proqramı, Bərk Tullantıların İnteqrasiyalı İdarə olunması layihəsi (2013). 5

6 Əlavə 2 6 PROBLEMLƏRİN TƏHLİLİ Təsirlər Ətraf mühtiin pisləşməsi həyat keyfiyyətinin pisləşməsi Sağlamlıq, gigiyena və sanitariya standartlarınıpis olması Ucuz maşınların yüksək xərc yaratması, şəhərin cəlbediciliyinin azaldılması, və məhdud özəl investisiya Məhdud iqtisadi artım perspektivləri və məşğulluq imkanlarının azaldılması Əsas Problem Şəhər ərazilərində qeyri-adekvat şəhər infrastrukturu və xidmətləri Səbəblər Köhnə və qeyri-adekvat infrastruktur Texniki dayanıqlılıq Zəif və qeyri-münasib institusional potensial Institusional dayanıqlılıq Genişləndirmə və təkmilləşdirmə üçün vəsaitlərin çatışmamazlığı Maliyyə Dayanıqlılığı Kəskin tühlükəsizlik riskləri və xidmətin keyfiyyəti problemləri Ətraf mühit tarazlığının zəif olması və şəhərdə çoxsaylı təhlükələr Köhnəlmiş aktivlərin pis işləməsi və əməliyyat və istismar üçün yararlı Şəhər xidmətlərinin əhatə dairəsinin darlığı Yüksək yol şəbəkəsi tıxaclarına malik güclü və sürətli urbanizasiya Şəhərin sistemsiz böyüməsi və urban xidmətlə və şəbəkəsinin qeyri-müvafiqliyi və Şəhər planlaşdırma və investisiya arasında məhdud koordinasiya Şəhər qurumları və operatorları arasında məhdud inteqrasiya və koordinasiya Qeyri-qanuni zibilliklər nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə tullantı çirklənməsi Tarif və bilet siyasətinin inteqrasiya olunmaması Dünya Bankının Böyük Bakının Baş Planının hazırlanmasına Texniki Yardımı Aİ = Avropa İttifaqı, PPP = Dövlət-Özəl Tərəfdaşlığı. Hüquqi və tənzimləyici çərçivənin Qaydaların icra edilməməsi və xidmətin göstərilməsində motivasiyanın Şəhər xidmətləri və dayanacaq üçün PPP çərçivənin Aktivlərin idarəçiliyinin yaxşı icra edilməməsi Yaxşı praktiaklar barədə biliyin Məhdud təlim potensialı Torpaqların Qeydiyyat Sisteminin Dayanıqlılığının artırılmasına Aİ-nin tvinninq proqram, xüsusilə torpağın qiymətləndirilməsi Əsaslı xərclər üçün dövlət maliyyələşdirməsi nin çatışmazlığı Əməliyyat xərclərini qarşılamaq üçün maya dəyərinin geri götürülə bilinməməsi Köhnəlmiş infrastruktur səbəbindən əməliyyat xərclərinin artması və istismarın zəif olması Dayanıqlı enerjinin inkişafının təşiqinə Aİ-nin qrantı Tariflərin aşağı olması və qeyri-müvafiq müştəri motivasiya siyasəti Tələbat idarəçiliyinin Əlavə gəlirlər siyasətinin işlənməməsi və tələbatın idarəçililti və marketinqin

7 Əlavə 2 7 AİB-in Töhfəsi ilə Sektor üzrə Nəticələr Şəhər sakinlərinin su təchizatı, kanalizasiya, və bələdiyyə xidmətlərindən istifadəsinin artması Sektor üzrə Nəticələr Çərçivəsi (Su Təchizatı və Digər Bələdiyyə İnfrastrukturu və Xidmətlər, ) a Sektordan Ölkə üzrə Nəticələr Sektorda Ölkə üzrə Qörülən İşlər AİB-in Sektor Əməliyyatları İnkremental (Artan) Hədəflər üzrə AİB-in Planlaşdırılan və Göstəricilər İcrada olan Yardımları Hədəflər və Baza Məlumatları daxil omaqla Göstəricilər Şəhər ərazilərində adam başına düşən su istehlakı 2018-ci ilə qədər 100% artır (2009 baza məlumatı: 60 hər nəfərə litr) Toplanan və təmizlənən çirkab sularının faizi 2018-ci ilədək 80%-ə qədər artır (2009 baza məlumatı: 5%) Bərk tullantının beynəxalq standartlara uyğun emalı və zərərsizləşdirilməsi 2020-ci ilə qədər gündə1,500 ton olacaqdır (2013 baza məlumatı: gündə 500 ton AİB-in Töhfəsi Nəticəsində Sektorda Görüləcək İşlər Su Təchizatı, kanalizasiya, və bərk tullantılarının idarəolunması sistemləri genişləndirilmiş və yaxşılaşdırılmışdır. İştirak edən şəhərlərdə su və kanalizaisya xidmətnin əhatə dairəsi 2018-ci ilədək 95% -ə artırılmışdır (2009 baza məlumatı: 80%) Seçilmiş şəhərlərdə sakinlər üçün 24-saat suyun təzyiqli təchizatı 2018-ci ildə tamamlanmıdır Su itkiləri 2018-ci ilədək 25%-dən aşağıya salınmışdır (2009 baza məlumatı: 60%) İştirak edən şəhərlərdə gəlirsiz su təminatı 2017-ci ilədək 25%-dən aşağıya azaldılmışdır. (2009 baza məlumatı: 60%) və tariflərin toplanması səmərəliliyi 2018-ci ildə 90% artırılmışdır (2009 baza məlumatı: 40%) Bərk tullantıların poliqonları beynəlxalq standartlara uyğun tikilərək 2018-ci ilə qədər 5,000 ton zərərsizləşdirmə potensialına malik olacaqdır. Planlaşdırılan əsas fəaliyyət sahələri İçməli su sistemləri (50%), kanalizasiya sistemləri (30%), və tullantı suları idarəçiliyi (20%) Tullantı nəqli (30%), tullantının zərərsizləşdirilməsi (65%), və xüsusi təhlükəli tullantı (5%) Hesablanmış məbləğlərlə birlikdə planlaşdırılan layihələr MFF Su Təchizatı və Kanalizasiya Investisiya Proqramı, Tranş 3 ($150 milyon), 2013 və Tranş 4 ($75 milyon), 2015 Bərk Tullantıların İdarəçiliyi Proqramı ($70 milyon), 2015; PPTA ($800,000), 2013 Təsdiq edilmiş məbləğlərlə birlikdə icrada olan layihələr MFF Su Təchizatı və Kanalizasiya Investisiya Proqramı, Tranş 1 ($75 milyon) və Tranş 2 ($300 milyon) AİB-in yardımlarından Gözlənilən Əsas Nəticələr 800 km su paylayıcı şəbəkələri tikilmiş və 700 km kanalizasiya xəttləri çəkilmişdir Sakinlərin kanalizaisya obyektlərindən istifadə imkanı 2012-ci ildə <5% -dən 2018-ci ildə 80%-ə artırılmışdır Sakinlərin 24-saat təzyiqli su təchizatı 2011-ci ildə 80%-dən 2018-ci ildə 100% -ə artırılmışdır 200 ton tullantı təkrar istifadə üçün emal edilmişdir (baza məlumatı və hədəf göstərilməlidir) AİB = Asiya İnkişaf Bankı, CO 2 = karbon 2-oksid, km = kilometr, MFF= multitranş maliyyə mexanizmi, PPTA = layihə hazırlığına texniki yardım, BTİ = bərk tullantı idarəçiliyi, STK = Su təchizatı və Kanalizasiya. a Şəhər nəqliyyatı göstəriciləri Sektor Qiymətləndirilməsi: Nəqliyyat (Xülasə) daxil edilir (Azərbaycan üzrə ci illər üzrə CPS-in Əlavə 2-sində göstərilən sənədlərin siyahısından əldə edilə bilər). Əməkdaşlar üçün Layihə Təsnifatı Sisteminin Yeni Variantı(2009) Mənbələr: Dövlət Ameliorazasiya və Su İdarəçiliyi Komitəsi, AZƏRSU, İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi, Nəqliyyat Nazirliyi, Bakı Metropoliteni, AİB.