Norman (Donald Duck) Chetcuti

Transcription

1

2 Ftit ilu kont qed nitkellem rna' wielied tifel fuq il-kacca, u qalli li zijuh qatel salt sturnell. "Iss, kemm hu gliaref!" gl'ledtlu, "t=lazin gl'lamel!" "l'fa:zin gl'laliex?" staqsieni t-tifel fil-pront "L-isturnell tista' tisparalhom bil-ligi." Mid-dehra dat-tifel kien jaf x'tghid il-ligi, u fil-fatt kellu ragun minn daqshekk, ghax veru li 1-ligi tl'lallik tispara fuq 1-isturnell. lmma min qal li 1-ligijiet kollha jagl'lmlu sens? Meqq, li tpejjep mhux kontra 1-ligi, imma kull'ladd jaf li t-tipjip nazin. Bil-ligi ta' Malta kif inhi bhalissa, kaccatur jista' jispara fuq 32 speci ta' gl'lasafar (fosthom 1-isturnell) u joqtol minnhom kemm irid. lmma b'daqshekk rna jfissirx li qed jagl'lmel sew. Wara kollox, u kif jaf kull'ladd, il-ligijiet qegl'ldin 1-iktar gl'lall-kumdita tan-nies, uta' l'ladd iktar. U l'lafna nies ma jimpurtahomx nitfa mill-bzonnijiet u middrittijiet ta' 1-annimali. t=lafna nies jidl'lqu jekk issemmilhom id-drittijiet ta' 1-annimali. Anna tai-birdlife mhux hekk nirragunaw! Alina jimpurtana hafna mill-annimail Anzi 1-Birdlife te:zisti proprju biex tiddefendi 1-bzonnijiet ta' 1-gl'lasafar. Gl'lalhekk rna naqblux rna' ligijiet li jl'lalluk toqtoll-gflasafar gfiall-gost. Fih gost! 11-fenek salvagg (wild rabbit Oryctolagus cuniculus) huwa 1-ikbar mammiferu ta' 1-art li jgfiix fl-ambjent naturali ta' Malta. l=!afna nies 'qas biss jafu!i f'pajjizna ghandna dan I-anni mal grazzjuz jigri fil-berafi. Per ezempju fuq Kemmuna hemm nafna. Sakemm mhux spe6ifikat mod ienor, 1-isem Birdlife f'dal-magazin jirreferi gnal Birdlife Malta. Materjal mill-magazin jista' jigi kkupjat sakemm mhux gflal skopijiet kummercjali, sakemm jissemma' Hsem 11-i'luttafa u sakemm tintbagnat liii-birdlife kopja tal-materjal fejn gie kkupjat Publikazzjoni: BirdLile Malta Disinn u produzzjoni: Victor Falzon Faccata ta' quddiem: fenek salvagg (ritratt ta' Denis Cachia) Faccata ta' wara: rigi godda (disinn ta' Victor Falzon) Stampat: Poulton's Print Shop, Jannar 2003 karta 0 ricik!ata

3 1/-Fiuttafa 54 Jannar- Frar II tr 1111 J Tal-genn, tal-veru genn! Smajna li Hukanda mostru li hemm Gnajn Tuffiena u ii ilha s-snin tkerrah dawk 1- innawi fi-ahhar se jwaqqgnuha! Yeeeeesss! Naturalment minflokha se jibnu lukanda onra - xi nsibtu, gejja xi riserva naturali jew?!! Kieku tajjeb! lmma gna!hnqas QALU li 1-gdida se tkun tkangi ma' l-ambjent talmadwar etc etc. lssa naraw x'jifhmu 1-periti meta jgnidu "tkangi ma' 1-ambjent"! Diffic!i jibnu gerna iktar kerha minn dik li hemm bnalissa, imma ma tafx kif jivvintaw xi dinoi:awru gdid! L-akbar bejta li qatt instabet kien bejta tal-bald eagle, ajklaamerikana. Din il-bejta kienet wiesgha 2.9m u fonda 6m. Stmaw li dil-mostrozita kienet tizen iktar minn 3000kg (daqs 40 persuna) u kienet ilha tintuza iktar minn 30 sena. Fis-sena 2001 ilwebsajt ta' Birdlife Malta kienet rebflet il-kategorija Gnaqdiet Vo!ontarji tad DataStream Web Awards.!s-sena 1-ohra (2002) ma rbafmiex, imma xorta spiccajna mal-finalisti. Klabb rluttaf jgnid prosit Iii senibna Denis Cachia li jienu hsieb ilwebsajt tagfma, u Iii kull min jghin biex din tkun websajt hajja, aggornata, interessanti u informattiva. I Norman (Donald Duck) Chetcuti /Ill I Tallsbuhom 1-istess, imma mhumiex. Minn dawn iz-zewg sta.mpi tridu ssibu 8 differenzi, imbagllad nudu fotokopja tal-pagna (bid-differenzi mmarkati) u ibagntuhielna fl-ind (pag2), jew skenjawha u ibagntuhielna jpeg bi-imejl (pag2), Cans ghandkom sa 10 Marzu 2003, U tqasqsux il-magazin ghax tirvinawh! jirban bil-posta 1- bomba tai-birdlife. 11az-Zabbar. Prosit karta ritiklata

4

5 Jr-r1uttara 54 ~ Jannar-- Frar bi u minn tant abjad. Gnajnejh f1omor, u jingnaraf minn glalez minn munqaru, li u ahrnar. sfortunatament dawn ilkuluri ma tantx ingawduhom gnax il-gallozz tax-xitwa huwa espert biex jistanba. Gnandu gismu dejjaq biex jirnxi qalb il-qasab u i~trixxi fllcl oi~m!j isp.rv!l ti'l' --~ v ; kamuflax gnax ikissru 1-forma ta' 1-gnasfur biex predaturi (u berdwocers!) rna jarawhx! B'naqra pacenzja, perc, jirnexxielna narawh. 11-gallozz taxxitwa jgnajjat spiss; gnandu diversi tipi ta' agnjat, fosthom wanda li qisha qed Bis-sanna ta' dan 1-agnjat gnal! inqas nindunaw ii fii-qrib dan 1-gnasfur, jekk torsi ma narawhx! jixref xi ftit biex inaqqar xi dud jew insetti li jsib xifer 1-ilma, u gieli jtir distanzi qosra, 1-iktar jekk jinhasad. Meta jimxi spiss jippoppa denbu, li peress!i abjad minn I Mark Anthony tant. Nistgnu nitfixkluh rna' glalez onrajn bnall-gallozz (moorhen) u 1-gallozz (spotted crake) irnma dawn l.a S 1 ingliz water r~n Lxjentifiku Rallus aquaticw:; J qasir, filwaqt li talgallozz tax-xitwa huwa Fil-giejjer IVlaitin il-gallozz taxxitwa huwa pjuttost skars. X'aktarx ipassi bil-lejl u izomm fil-widien folti bil-qasab. Minn mindu 1-Birdlife f10lqot irriservi ta' 1-Gnadira u tas-simar kull sena numru zgnir ta' glalez tax-xitwa (madwar 10, ii:jed) iqattgflu x-xitwa magfma. 11- gwardjani ta' dawn ir-riservi kuljum jiktbu fir-registru li jkunu "rawhom", gnalkemm llafna drabi ma jkunux proprjament rawhom b'gnajnejhom imma semgnuhom biss! lmma kif dejjem nghidu, berdwocing il-widna h importanti kwazi 1-ghajn. katia 0 ritlklata

6 6!1-rtutta,a, Stt. Jannar Frar200J 5 karta ricikiata

7 11-t=/uttafa 54 Jannar Frar Timmaginak tqatta' najtek fl~istess post? U zgur li le!!mma madwarnajezistu hafna hlejjaq li najjithom jgnadduha appuntu hekk. 11-qroll huwa wiened m. 11-qroll huwa polipa li tgnix f'kolonji, jigifieri gruppi kbar. Polipa zgnir gllam!a ta' umbrella. li (bllallbram) u polipi li f'post wiehed, bna!l-qroll. tai-qroll 1-aktar li wara jmutu. il-kolonja partikolari skond 1-ispeci. isiru q trieghi tas-sigar (ara 1- anke qishom monn bniedem! Fii-Mediterran insi diversi ta' qroll, gf1alkemm dawn majiffurmawx skollijiet bnalma fir-regjuni tropikali. SpeCi li tgnix madwar Malta 1-qroli anmar. Sfortunatament nafna q jintuza biex isiru gojjellerija u statwetti. 11-kolonji tal-qroll snin biex jiffurmaw u meta jitnarbtu mhux!akemm t-tniggis, il-global li 1-bniedem i!-qroil ' Jason lnnutaw il-marki tar-rix mas-saqajn tal-fossila. lnnutaw massaqajn. Bis-sal1na ta' dar-rix 1- annimal seta' kana 0 riciklata

8 minn 3km -ILLEGALII ii-belt Valletta u Tas-Siiema, u tat-turisti denlin u flergin u gfladdejjin minn fldejhom. Anna kernrn-il darba, imma fix-xaharejn!i ilhom isiru dali.l"'"''alal il-pulizija QATT rna dehru hergin gnalihom. ghalfejn mhux johorgu mhux ser niddiskutiha hawnhekk ghax mhix lok. lmrna jien xorta nixtieq nara 1-gawwi jtir nieles. Nixtieq narah jinqata' minn wicc 1-ilma qawwi u shin. Tghid xi darba dil-holma ssir realta? Jien nemmem li IVA. U intom tistghu tgninu, billi tirrappurtaw kacca illegali lillpulizija fuq 112 (ma tnailasx meta ccempel dan in-numru, lanqas minn fuq mowbajl). lmportanti li tkunu cari meta 6cemplu, u tgnidu ezatt fejn, fuq xhiex qed jisparaw u 1-ilbies ta' min qed jikser il-ligi. Tgniduii: Mhux gnalxejn, ia i-pulizija ma joliorgux gnalihom? Le mhux gnalxejn, irridu nibqgnu nhabbtu fuq il-bieb sakemm fl-anhar tant indejquhom bit-tahbit li jibdew jiftnulna, u jiftnulna malajr! lnhalli f'idejkom... fejn inkunu nammiraw il-borok,!i jllobbu jieqfu fil-fliegu. Data ls-sibt 15 Marzu fladd 16 Marzu 2003 Niltaqgfm 6.15am i!-belt fldejn tal-ha!ib jew 7.15am ic-cirkewwa fldejn il-lukanda Paradise Bay lndumu sa xi 1 Oam FALKO 13yr+ Mhux Gfiawdex, imma... 1-ltalja! ii-kamp ta' 1-ahhar tas~sena f'ghawdex m'gflamilniehx. imma flokughamilna wiefled fi-ltalja! lrcivejna imejl urgenti minghand sh<;lbna tai-upu (ii-birdlife ta' 1-ltalja} li fiha sted.nuna nibagl'itu malajr malajr tmien zghazagli. minn Bird life Malta biex ngflinuhom fix~xoghol f'foresta f'salemo. Minhabba ii l~istedina waslet tard, rna lhaqniex flrignieha fili=iuttafa, u ghalhekk kellna malajr malajr bit~telefon nghaqqdu grupp membri attivi tai-falko, u moma! Aktar dwar kemm fladna gost fii-flarga li jmiss... karta ritiklata

9 jigifieri jkollhom qoxra metallika waflda. Ligijiet ta' 1-UE issa jitolbu li sas-sena 2015, il-vapuri kollha jkunu double-hulled, jigifieri jkollhom zewg qoxriet metallici. Dan biex ""'"'"'uc u il-qoxra ta' barra, iz-z.ejt (jew x'ikun) ma jixxerridx ikun onra. karla rlcik1ata

10 Gna:tiz Editur, ls-sajf li gnadda kelli x-xorti l'!azina nara ta' iewg gl'lasafar H ni:ziu Gliaii:Z Editur, Jiena membru ta' Klabb l'futtaf 1.1 fil-bajja tax-xwejni f'gnawdex, fejn kont qiegflda vaganza. l!naqna nadna anke bicca film tagnhom ifittxu 1-ikel qaib i!-blat Ftit wara waqaf k:acl:atur, l'lan~g mill-karozza, sparalhom avolja kien hemm in-nies, u teiaq bihom. B'xorti l'!a:zina konna lnaqna dal'lflalna 1-kamera. Darb'oflra smajt 1-isparar gej bil-lejl mir-riserva ta' 1-Gnadira waqt li kont rieqda f'dawk 1-inhawi. 'l gnada rajna tajra sewda i1:ir mir-riserva. Naflseb li xi kaccatur kien imexxieh.1 jidnol fir-riserva biex jispara fuq 1-gflasafar. lnnossni ali jar li qed ngl'lid!ek: b'dan kollu, forsi nqajmu ftit aktar kuxjenza jien se nagflme! l'iiiti biex ngflin innatura u 1-gl'lasafar. U jien nispera li kul! rnembw fii-kiabb jagnmel bliali. Nispera li xi darba jkun hawn xi l'ladd li jko!lu 1-kuragg!i jwaqqaf ii-kacca. Dejjem tiegnek, Luca Cacciattolo Mad-Ding!i fost in-nies. (Din 1-ittra maqluba mill-ing/it) Michelle Drago Gf1aziz Luca, San Gwann Sewwa qed tgnid dwar il-kuragg. 11- Gnai:iza Michelle, kacca f'malta glladha ssir bl-addocc 11asra ma gbidtulux bicca film Iii dak il-kawboj tax-xwejni, gnax konna nuzawh ghax 1-awtoritajiet tal-pajjiz ghadhom zgur biex nuru Iii publiku x'jafu jagnmlu dawn in-nies. jibzgnu rnill-kaccaturi, u jflalluhom Dwar it-tieni storja, m'hijiex 1-ewwel darba li dalilu kaccaturi fir-riservi naturali u jagflmlu li jridu. Nispera li sa rna tikber qatlu 1-gliasafar, glialkemm rna sibniex tracci li s-sajf li gfladda dalilulna 1-Giiadira. inti 1-affarijiet f'malta jkunu nbidlu gflaii- Dan ukoll juri li lanqas rispett lejn postijiet protetti rn'gflandhorn xi killers. lktar : anjar. m'gf1andhom, iktar iridu. Taglitihom saba' u jkunu ' lmma rnhux bizzejjed li noqogfldu F'sena wafida, jridu l-id, id-driegn u 1-gisern kollu! nisperaw biss. II-Bird Life sadattant qed fl-istati Uniti biss, in-naflal igorr total ta' 80,000 tunnellata polin! l-editur tagflmel rninn kollox biex ixxerred li-kalendarju 2003 tai:.birdlife issa roflos glial 75c. Ordnaw wiened billi tibaghtu 75c+20c(posta)::::95c (cekk jew 14 bolla tas-7c mhux uzati). rispett u rnliabba lejn 1-gliasafar u 1- annimali, specjalment qalb it-tfal u studenti fl-iskejjel. Gllalhekk lladt pjacir naqra dwar ixxewqa tiegflek li tistinka gflan-natura u 1-ghasafar. lbqa' hekk u taqtax qalbek, xi darb a jirnexxielna! L-Editur li jinkludi wkoll iiwirdien. F'Malta ilawn erba' ta' debba tax-xitan. id-debba tax-xitan tkun kannella tikkaccja bflall-wirdien li taqbad tistenna f'post wiefled bla rna ticcaqlaq sakemrn xi insett iehor vicin bizzejjed.!rnbaghad tagnti s-salt u tahtfu b'saqajha ta' quddiern. 11- vittma rna tantx ikollha cans tahrab gnax dawn iz-zewg saqajn ilurna b'sannithorn u gflandhom xewk qisu sunnara. ld-debba kwazi dejjern tibda tiekoi 1-insett meta jkun gf1adu u tibda tieklu mill-gnonq biex jieqaf jiccaqlaq rnalajr! Gnandha vista tajba 1-uniku insett li rasu! 11-mara tkun ikbar u ehxen rnirdrawwa ta' dan Hnsett li I li zzid filla nalii u friefl aktar b'saf1flithom!l! 11-rnara tbid il-bajd taht il-gebel. 11- bajd ikun rnagnluq go speti ta' borza fowm li tissejjafl ootheca. I ifaqqas fir-rebbiegfla. karla riciklata

11 Ha~etl.uoas edizz}oni.uonpublisbihg 1990 Taf x'jagflmellill-bniedem differenti minn annimal? Taf gnaliex il-bilanc tannatura huwa importanti? in-nies tad-dinja kapati jgflixu fi klimi daqshekk differenti? Taf gflaliex id-dinja tagflna gflandha bzonn is-sigar u 1-pjanti? Taf x'tista' tagnmel int biex tipprotegi annimali li waslu biex jinqerdu gflal kollox? Taf x'inhi 1-Fairtrade?... kif tnaqqas 1-iskart?... tflawwel sigra? lftafl il-pagni ta' dal-ktieb u ssib it-twegiba gflal dawn u gflal nafna aktar mistoqsijiet li jista' jkollok. Tara kif kull pjanta u kreatura hija importanti gflallpjaneta tagflna. Flimkien nistgflu nerggflu nirrangaw il-bilanc tan-natura. Janet Gerardi Dal-ktieb tista' ssibu fii-librerija Publika ta!-furjana ~ /!JID \ f f 3 pitazzi stiker bil-kulur 8 punti fil-huttafa tas-sena rtajjar Iii shabek u Iii hutek jidn!u fi K!abb rtuttaf, agfltihom kopja ta' dil-formola biex jimlewha, imla isfel nett id-dettalji tiegflek stess, u ibgf1at kollox Iii Birdlife Malta, flimkien mai-lm2 tal-membru 1-gdid I 'fl diri:z:z 1e(efon lndirizz 1e!efon Tqattax il-maga.zin hu "fotokopja! karla Q riciklata

12 - """' c.u -..._, Jekk se tordna bil-posta, tinsiex tinkludi 1-indirizz tiegllek flimkien mai-bolli. Tibgflatx flus bil-posta. Gllal aktar tagflrif Mcm-Fri 9am-1pm..:_..;;.;~ lil.lj A! J'-Jik'mifSf L ~ -- """"""" t'w>~" -8: _...~