Ma ru mill-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp G ajnsielem A.D Festa Madonna ta Loreto 2009

Transcription

1

2 Festa Madonna ta Loreto Ma ru mill-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp G ajnsielem A.D Festa Madonna ta Loreto 2009 Bord Editorjali: Silvan Debattista Kevin Cauchi Elvin Tabone Da la: Dun Karm Cassar Qoxra: Il-kwadru tat-titular tal-madonna ta Loretu li jinsab fil-knisja l-qadima, xog ol ta Mikiel Busuttil ma dum 190 sena ilu, fl Disinn: Kevin Cauchi Ritratt tal-kwadru: Kirby Caruana Typing: Dun Karm Cassar Silvan Debattista Stellies Grima Jolene Debattista Proof Reading: Joseph Cauchi Louise Grech Ritratti Ta Ìewwa: Joseph Sultana Kevin Cauchi Norbert Cauchi Issettjat u Mitbug : Sammy Portelli Portelli Print - Nadur G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Pjazza Madonna ta Loreto G ajnsielem Tel / Fax: / (Bar): Website: stjosephband@ghajnsielem.com Il-fehmiet li jistqarru l-awturi u l-kontributuri ta l-artikli li qed ji u ippubblikati m humiex neçessarjament dawk tal-bord editorjali. L-awturi huma responsabbli g al-kontenut tag hom Óajr lil kull min ikkontribwixxa u rreklama f din il-pubblikazzjoni. GRAZZI MILL-QALB!

3 2 Werrej Editorjal 3 Messa mill-president is-sur Ìino Cauchi 5 Messa mis-segretarju Kevin Cauchi 7 Messa mill-kaxxier Elvin Tabone 9 Messa mis-surmast Mro. Sunny Galea A.L.C.M. 11 Messa mis-sindku is-sur Francis Cauchi 13 Messa mill-arçipriet Dun Frankie Bajada 15 Messa mid-direttur Spiritwali Kan. Joe Cardona 17 Messa mid-direttur tal-kaωin Pawlu Azzopardi 19 Messa mill-assistent Surmast Mro. Frankie Debono 21 Messa mill-kumitat tan-nisa 23 Messa mill-g aqda tal-armar 25 Messa tal-gwardjan - P. Joseph Magro ofm 27 Óidma tas-sotto-kumitat Snooker 28 Messa mill-president ta G ajnsielem F.C. Sammy Rapa 30 Mill-Iskola Tal-MuΩika Aljievi u Bandisti Aspiranti 31 Lista tal-bandisti 32 Servizzi mill-banda San ÌuΩepp - Matul is-sena 2008/ Statistika mi bura mill-arkivista Loreto Galea 34 Pro etti fil-kaωin - Kevin Cauchi 36 Website Ìdida - Kevin Cauchi 39 Programm ta MuΩika Sagra 40 Programm MuΩikali tal-festa 41 Is-servizzi tal-banda - Xog ol minn wara l-kwinti - Loretu Galea 43 KaΩin ta Kultura - Kevin Cauchi 44 Il-Banda San ÌuΩepp ewwa Palazzolo Acreide Sqallija - Samantha Jo Bajada 46 Mill-Album tal-ìita fi Sqallija 48 Mal-Kolp tal-katuba - Ivan Portelli 51 Messa mill-g aqda KaΩini tal-banda 53 Festa... Quo Vadis - Kevin Cauchi 55 Il-BBQ ta fuq il-g ajn 56 Programm tal-festa tal-madonna ta Loretu Dun Karm Cassar - 60 sena Qassis - Frank Tabone 60 Intervista ma Dun Karm Cassar - Roseann Buttigieg 61 Tifkiriet iω-ωminijiet - Intervista ma Mabbli Xuereb - Frank Tabone 62 Intervista ma Mons ÌuΩeppi Zerafa dwar il-passatemp tal-mudelli - Josef Cutajar 64 Intervista ma Joseph Caruana Jr. 67 Betlehem f G ajnsielem - Franco Ciangura 68 Mill-Album tal-img oddi - Ritratti ta Joseph Sultana 72 Il-Premju Ìie G ajnsielem - Sindku Francis Cauchi 75 Il-Kor Lawretana - Emanuel Rapa, Sandro Lateo, Lelio Spiteri 76 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp G aqda Drammatika G ajnsielem - Joanne Debrincat 79 Festa Sant Antnin Fra Lorrie Zerafa ofm 80 Il-Kwadru tat-twelid tal-madonna - Vince Caruana 82 Giuseppe Calì - Dun Karm Cassar 83 Karmnu Galea Rapa - Angelo Xuereb 85 Mons ÌuΩeppi Galea Rapa - Dun Karm Cassar 86 Il-Fortizza li qatt ma irnexxiela ssir Belt - John Cremona 87 Mis-Sena Pawlina g as-sena Saçerdotali - Seminarista Samuel Grech 88 San Ìor Preca Saçerdot Qaddis - Ivan Farrugia 89 Il-MuΩika... - Maria Grima 91 Year in Review - ghajnsielem.com 92 Back in Gozo after 230 Years - ghajnsielem.com 107 Benefit Regarding Music - Robert Grima is-sena Internazzjonali tal-astronomija - Joseph Caruana Jr. 110 Qxur tradizzjonali tal-ba ar - Joseph Caruana Sr l-inawgurazzjoni tal-knisja - Dun Karm Cassar 115 Lil Salvu Ciantar - PoeΩija - Raymond Buttigieg 117 Rokna tal-poeωiji - Francis Sultana 118 ÌuΩeppi Cutajar tar-ra el 120 Il-Kappella ta Santa Çeçilja - Matthew Zammit 122 L-Ambjent Naturali - Mathea Vassallo 123 It-Toponomastika ta G ajnsielem - Christian Bonello 124 Laurence Grech - Nisel G ajnselmiz - ÌuΩi 125 Mons. Anton Cauchi Vig. Ìen. - Dun Karm Cassar 126 Dun Anton Aquilina - Dun Geoffrey G. Attard 127 Dun Fran isk Mizzi - Toni Calleja 128 In arsu s-safà tat-tfal - Dun Karm Cassar 133 SimboliΩmu Marjani - Mons Lawrenz Scibberas 134 Diskors tal-papa Benedittu XVI f Nazaret - Jennifer Cauchi 136 Talba lill-madonna tad-dar Imqaddsa - Loris F. Capovilla Arçisqof Emeritus ta Loreto 138 L-EΩempju tad-dar ta Nazaret - Diskors tal-papa Pawlu VI 139 Storja ta Tara MirakoluΩ - Lorenzo Zahra 140 It-Tielet Prefazju tas-sollennita tal-festa tal-madonna ta Loretu 140 Qima lejn il-madonna ta Loreto fil-bir u -Lorenzo Zahra 141 Nemmen f Alla imma ma mmurx Knisja - Patri George Bugeja ofm 141 It-t abbira tal-ver ni Marija u l-inkarnazzjoni - Angelo Xuereb 142 Kungress Nazzjonali Djoçesan u t-tberik tal-ba ar minn fuq ta Lourdes - Dun Karm Cassar 143 Grazzi mill-qalb 144

4 Festa Madonna ta Loreto Editorjal G addiet sena o ra u l-festa Titulari tag na, ji ifieri l-festa tal-madonna meqjuma fid-dar tag ha, re g et waslet. Ta kull sena l-g aqda MuΩikali tag na San ÌuΩepp qed jirnexxilha tippubblika magaωin g all-okkaωjoni tal-festa titulari u kif jing ad, billi jkun imωewwaq b tant artikli differenti u ta çerta importanza, qieg ed jintg o ob sew. Dwar l-a ar ar a, ji ifieri dik tas-sena 2008, stajna forsi nkunu xi ftit ikkritikati, g ax billi s-sena 2008 kienet is-sena Pawlina, sena ddedikata lill-kbir Missierna San Pawl u dwaru ma nkiteb xejn f dan il-magaωin. Li ara ma kienx xi nuqqas tal-amministrazzjoni, iωda g aliex l-artiklu ma la aqx wasal sal- in tal-pubblikazzjoni. Però fuq dan il-ktejjeb qeg din in ibu artiklu kemm fuq is-sena Pawlina kif ukoll fuq Sena tas-saçerdot. Bil-koperazzjoni ta bosta dan il-magaωin jag ti tag rif siewi tal- idma g aqlija tal-g aqda MuΩikali tag na, kitbiet konnessi mad-devozzjonijiet Lawretani, ikompli jg ani l-istorja ta ra alna u jag ti spazju lill-artikolisti jo or u t-talenti mo bija tag hom, kif irnexxielu tant tajjeb jag ti r-radju tal- Paroçça tag na, Radju Lauretana. Xi ng idu wkoll g al, a nsej ilha hekk, il- rajja ta Betlehem f G ajnsielem, manifestazzjoni, li kif jing ad, ibdet lejn G ajnsielem, iktar minn 50,000 ru : mhix çajta din tafux! Dnub ja asra li sa issa, la l-parroçça u anqas il-kunsill Lokali ta G ajnsielem g adhom ma rnexxielhom jag tu mqarr bidu g al xi speçi ta MuΩew Storiku. Nitlob lilkom l-iktar studenti universitarji biex b fehemitkom u b kitbietkom, tkomplu tg ollu l-intelli enza g ajnselmiωa, u lilkom bandisti biex tkomplu tg ollu l-livel muωikali tag kom. Biex wie ed jag mel xi a a tajba kull impenn jitlob kemm sagrifiççju kif ukoll determinazzjoni; jg id sew il-qawl IngliΩ Where there is a will there is a way. Attwalment il-kumitat tal-banda San ÌuΩepp hu impenjat bit-tkomplija tal- Arkivju u ma dan l-impenn matul is-sena kollha jkollu t-tmexxija tal-kaωin b dak kollu li jitlob kull kaωin ta banda organizzat sew. Hu sew li l-kumitat jindiehes afna mal- bandisti tieg u, mal- allievi u ma kull min qed jag ti inu g all- id tal-g aqda MuΩikali, biex kul add ikun jista jifhem li l-kumitat jinteressah sew mill- idma li jag ti kull min hu involut. Kull kaωin g andu wkoll jag ti spazju g al kull rikreazzjoni onesta u jinvolvi afna lid-direttur Spiritwali tieg u f dik li hi direzzjoni spiritwali. Fil-waqt li nixtieq il-festa t-tajba lil kul add, nag laq dan l-editorjal billi nfakkar li kull Festa Titulari hija qabel kollox Festa Reli juωa u mhux xi wirja profana. Viva l-madonna ta Loretu li hija fostna meqjuma fid-dar tag ha ma Ìesu u ma ÌuΩeppi, it-tlieta li jifformaw veru mudell g al kull familja nisranija. Sena 2009

5 4 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Pizza Marina Pub Renown for the best Pizza, Pasta & Snacks in Gozo We also have take away A place where one could relax and enjoy a Gozitan atmosphere OPEN DAILY 16, Shore Street, Mgarr, Gozo. Tel: Mob:

6 Festa Madonna ta Loreto mill-president is-sur Ìino Cauchi Din is-sena li qeg din fiha, Ωgur li ser tibqa wa da memorabbli g all-g aqda tag na San ÌuΩepp u dan nista ng idu g al diversi ra unijiet. Il-Kumitat baqa sejjer bil- idma kontinwa tieg u, biex ikompli jsa ah l-g aqda g aωiωa tag na, u mhux ta b xejn li tiltaqa ma afna nies li jg idulek, li l-banda tag na g addejja mill-a jar Ωminijiet fl-istorja glorjuza tag ha. Dan kif dejjem ng id ma jsirx b kumbinazzjoni, jsir BISS b afna xog ol u dedikazzjoni. Kif tafu, il-kaωin sabi tag na g addej minn tibdil radikali fl-istruttura tieg u. Nafu kemm g andna kaωin sabi, speçjalment fuq barra, b wie ed mill-isba terrazzin li g andna fil-gωejjer Maltin. IΩda fuq ewwa kienet storja o ra, u hawnhekk il-kumitat ass li g andu jibda xog ol estensiv biex il-kaωin jing ata dehra aktar sabi a fuq ewwa. Is-sena l-o ra, kif tafu, bdejna x-xog ol fil-kamra tal-kumitat, u tal-arkivju MuΩikali. Ix-xog ol forsi waqa ftit lura, Ωgur mhux tort tag na. A jar tistenna ftit u x-xog ol isir mill-aqwa. L-Arkivju lest u b alissa g addej ix-xog ol fuq l-iskultura tieg u, li nfakarkom, trid ssir blidejn, u hemm afna skultura x issir!! Saret id-diviωjoni tal-kamra, biex issa l-kamra ing atat dehra aktar kompatta u dimensjonijiet aktar jaqblu. EΩattament wara l-festa g andu jibda xog ol fuq l- ajt u nisperaw li sa Diçembru jkollna l-arkivju lest u nkunu d alna fl-a ar faωi tax-xog ol biex b hekk ikollna Kamra tal Kumitat li tixraq tassew lill-banda tag na. Ìie mwaqqaf, sotto kumitat tal-isnooker. Dan il-kumitat qed juri kemm hu abrieki u dedikat fi dan l-g aqda tag na. Óa sehem attiv f Betlehem f G ajnsielem, fejn b dedikazzjoni kbira irnexxilhom itellg u fondi biωωejjed, biex tinbena Sala Professjonali tal-isnooker - l-ewwel wa da f G awdex! Din ser issir f parti mis-sala prinçipali, propjament fejn kien hemm l-palk. IΩda ma stajnix nag mlu din is-sala talisnooker u n allu s-sala prinçipali fl-istat li kienet. G alhekk ie deçiz li tinqala s-sala kollha. Sar it-twa il ta madum did. Sar ukoll xi tibdil strutturali fuq tieqa u nfeta bieb did. Prosit tassew lil dan is-sotto kumitat tal-isnooker u n ajjar aktar zg azag biex jissie bu f dan l-kumitat. Il- sieb wara dan kollu hu li wara t-tlestija ta dawn l-progetti jing ata bidu g ax-xog ol fil-bqija tal-kaωin. B hekk nkunu nistg u ng idu li g andna wie ed mill-isba kaωini mhux biss f G awdex IΩda anke f Malta! Biex dawn il-pro etti jse u, barra xog ol u dedikazzjoni, jirrikjedu wkoll afna finanzi. Nistg u ng idu b wiççna minn quddiem li n-nies t G ajnsielem dejjem g enu milli setg u. Meta g amilna xi appell g all-fondi dejjem ie milqug, u in abru l-flus me tiega. Hawn irrid insemmi, kumitat ie or li huwa attiv fi hdan il-banda tag na - il-kumitat tan-nisa. B tant paçenzja u dedikazzjoni, dejjem insibhom g al kull attivita li jtella l-kaωin, bhal Coffee rmornings, High Teas u o rajn. Grazzi mill-qalb. Xi w ud forsi jistaqsu - biex sar dan ix-xog ol kollu, iet imnaqqsa jew issagrifikata xi a a fil- Banda tag na? Ji ifieri, forsi traskurajna lill-banda tag na? Dan Ωgur mhux il-kaω, g ax anke hawn l-banda tag na g addejja minn wa da mill-a jar Ωminijiet tag ha. Nistg u ng idu kemm tjiebet il-kwalita fil-banda. F kull attivita li ejna mistednin fiha, dejjem rigna b rasna mg ollija l fuq. G amilna kburin mhux biss lill-g aqda San ÌuΩepp iωda wkoll lil G ajnsielem kollu.

7 6 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Stedina o ra fejn g amilna wkoll l-isem ta pajjizna kburi, kienet iω-ωjara li l-banda tag na g amlet ewwa Sqallija, f Pallazzolo del Acreide. Hawnhekk ejna mistiedna biex nie du sehem fil-festi tal-g eluq is-sena Pawlina. Kemm t ossok kburi meta tara l-banda tag na tferra daqshekk nies fil-pajjiω ar tag na. Kemm t ossok emozzjonat meta tisma l-marçi elwin er in f g alenija wahda li jferrhu t-toroq mimlija bin-nies ta Pallazzolo, jew fil-kunçert li tellajna f Pjazza Umberto. Din hija l-pjazza ewlenija ta din l-belt tant elwa, u nies b qalb tad-deheb. Kienet Ωjara tassew ta suççess, u dan jixhdu kull min ie g al din il-mawra li g amilna fi Sqallija iet organizzata b mod professjonali sal-inqas dettal. Óadna pjaçir a na u tajna pjaçir lin-nies li stidnuna. Prosit tassew lil kul add. Mhux ta b xejn li spiççajna ni u intervistati mill-istazzjonijiet televiωivi ewlenin Sqallin u sa ansitra ew miktuba wkoll artikli dwar din l-attivita fuq gazzetti Sqallin. B ala servizzi lokali, b al dejjem il-banda tat servizzi tul l- img a tal-festa tag na, kif ser tag mel din is-sena, fejn ter a tkun is-sinsla taç-çelebrazzjonijiet esterni fil-festa tag na ad unur il-madonna ta Loretu. Konna mistiedna biex nag tu servizz f kull festa ewlenija f G awdex. Wara nuqqas ta bosta snin daqqejna wkoll fil-pjazza tat-tokk u anke fil-pjazza prinçipali tal-katidral t G awdex. Dan l-unur ise biss bl-g aqda li g andna bejnietna, u b afna dedikazzjoni, minn kulhadd. Grazzi g as-surmast bravu tag na, Sammy Galea, assistent surmast Frankie Debono, Kummissjoni Banda, lill-g alliema tal-aljievi - ix-xog ol li qed iwettqu qed jidher tassew g ax il-frott li iere minn din l-iskola tag na qed jidher b tant bandisti odda, u ovvjament lill-bandisti tag na li b tant sagrifiççju, u m abba dejjem jippruvaw jattendu g all-kunçerti u servizzi li nag mlu. GRAZZI mill-qalb. Jiena, b ala President tal-banda tag na, in ossni tassew kburi b dak li qed jirnexxilna nag mlu b ala kumitat. Kumitat ta nies dedikati minn G ajnsielem, li b kura u serjeta, qed jag ti kontribut mill-aqwa, biex ikompli jsa a il-wirt kulturali, mhux biss f G ajnsielem iωda wkoll f pajjiωna. Kumitat mag mul minn tim ta Ωg aωag u anzjani, li flimkien jiddiskutu u forsi mhux dejjem jaqblu f kollox, iωda dejjem irnexxielu jie u l-a jar deçiωjonijiet, u jiddeçiedu x inhu l-a ar g all-g aqda tag na. Kumitat mag mul min-nies li huma KOLLHA fuq baωi volontarja. Anzi nista ng id, huma mda lin ukoll f kumitati u g aqdiet o ra li g andna fir-ra al tag na. Nies li dejjem issibhom minn ta quddiem biex jg inu, u kull pjan jirnexxi. Mhux façli, bieb tieg i, li ssib tim b alma g andna a na. G alhekk dejjem g andna ng inu milli nistg u u minflok xi kritika n usta, nag tu daqqa t id a na wkoll u ng inu milli nistg u. Il-Festi tag na g andna nsa uhom b çelebrazzjonijiet ta kwalita, u mhux b piki sfrenati li mhumiex tajbin, g ajr g all-firda. F G ajnsielem m g andniex il-problemi ta firda u lied bejnietna li g andu addiehor. InΩommu l-festa tag na kif inhi u dejjem nsa u dak li hu tajjeb. Nie du sehem attiv kemm fiç-çelebrazzjonijet ta ewwa l-knisja, li dejjem ikunu ta kwalita g olja, kif ukoll f dawk ta barra, biex flimkien mad-daqq tal-marçi brijuωi mill-banda tag na San ÌuΩepp, niççelebraw kif jixraq il-festa g aωiωa tag na, ad unur il-madonna ta Loreto. Kif qed taraw, re a wasal il-ktieb tal-festa. Ktieb ta kwalita g olja u b afna artikli interessanti. Dan ukoll jirrikjedi afna xog ol siewi. Minn hawn nirringrazzja lil kull min ta sehmu biex jerga jo ro dan il-ktieb li llum sar sinonamu mal-festa tag na. In e i kom biex dejjem tie du sehem f kull attivita li tag mel il-banda tag na b all-open Day fil-kaωin li ssir il-óadd ta qabel il-festa, diversi ikliet li jsiru u tant attivitajiet o ra. B al dejjem tistg u tg inu milli tistg u, biex dejjem inkomplu nimxu l quddiem. Nag laq billi nwassal l-isba xewqat g all Festa tajba lil kul add - lil s abi tal-kumitat, lis-surmast, assistent surmast, kummissjoni Banda, bandisti, aljievi, sotto kumitat tan-nisa / snooker, membri u l-poplu kollu t G ajnsielem. Fl-a ar iωda mhux l-inqas nixtieq nirringrazzja lill-familja tieg i. J Alla l-patruna tag na ta Loretu dejjem iωωomm g ajnejha u jdejha fuq ir-ra al li tant IÓOBBHA. IL-FESTA T-TAJBA LIL KULÓADD. VIVA L-MADONNA TA LORETU!

8 Festa Madonna ta Loreto mis-segretarju Kevin Cauchi Ìita Suççess Anzi suççess doppju! Dan g aliex mhux biss irnexxielna ntellg u l-banda tag ti servizz barra minn xtutna, iωda wkoll g aliex l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp g olliet l-isem t G ajnsielem u g amlet unur lin-nazzjon tag na fil-qasam muωikali u kulturali. Il-Banda iet mistiedna tie u sehem fil-festi ta San Pawl ewwa Palazzolo Acreide fi Sqallija bejn it-28 ta Ìunju u l-1 ta Lulju. Matul din il- ita, l-banda daqqet diversi marçi madwar it-toroq ta din il-belt storika kif ukoll esegwiet programm muωikali fil-pjazza f Jum il-festa. Il-kontin ent kien jammonta g al madwar 80 persuna (fosthom 50 bandist) u kellna l-opportunità li nωuru diversi postijiet ta nteress. Il-programm muωikali intlaqg a b applaws kbir min-nies preωenti u kien hemm diversi kummenti poωittivi minn diversi gazzetti u stazzjonijiet Sqallin. KaΩin ta Kultura Tul is-snin tal- ajja tag ha, l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp dejjem admet sabiex, l-iskop li g alih twaqqfet, jintla aq. Dan huwa li jqanqal u jxerred l-istudju u l-kultura tal-muωika kif ukoll i e e attivitajiet soçjali u kulturali fir-ra al. Çertament li dan il-g an kompla jissa a matul l-a ar xhur bil-wirjiet u l-inizjattivi kulturali li ew organizzati fil-kaωin tag na. Nibda biex nsemmi l-open Day, il-óadd ta qabel il-festa fejn esebejna wirja ta talent G ajnselmiω, show ta vetturi militari, varjetà ta kant u Ωfin minn talenti lokali kif ukoll fta na l-bibien tal-kaωin sabiex il-poplu jara b g ajnejh il-pro etti li hemm g addejin. Tellajna wkoll wirja tal-ìimg a l-kbira li kienet imfa ra minn diversi dilettanti. Naturalment, il-parteçipazzjoni tal-poplu G ajnselmiω kienet ferm poωitiva u dan tana kura sabiex dawn it-tip ta attivitajiet jid lu fil-kalendarju tal-banda fuq baωi annwali. Pro etti AmbizzjuΩi Wara stennija ta aktar minn sentejn, l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp tinsab biss ftit tax-xhur il-bog od millinawgurazzjoni tal-arkivju MuΩikali f kamra li tag mel ie lil G ajnsielem. Dan l-arkivju ser ikun l-element çentrali tal-banda tag na u ser i addan fih storja rikka ta aktar minn tmenin sena b marçi popolari, funebri, muωika klassika u operistika. IΩda x-xog ol fil-kaωin ma waqafx anzi! B alissa g addej ix-xog ol fuq Ωew swali odda, is-sala prinçipali kif ukoll sala dida dedikata g ad-dilettanti tal-isnooker. Is-sala fejn sa ftit tax-xhur ilu kienet t addan ilpalk, store tal-bar u t-tombola ser tinbidel f multi-purpose hall fejn ser ikolla suffitt modern, madum did kif wkoll sistema dida ta illuminazzjoni. Il-laqg at, high-teas u tombola issa ser jibdew isiru f ambjent aktar modern u sabi. Hemm il- sieb ukoll li s-sala tibda tinkera g al funzjonijiet privati b al parties, konferenzi etç. Is-sala l-o ra ser t addan fiha Ωew imwejjed tal-isnooker f ambjent professjonali g al dan l-isport popolari. Ta min jg id li dawn il-pro etti qeg din ji u ffinanzjati mis-sotto-kumitat abrieki tal-isnooker. Sa ftit xhur o ra dawn il-pro etti jkunu lesti wkoll. Solvejna wkoll il-problema ta store adekwat g all-bar li sa ftit ilu kien qieg ed jitpo a fis-sala prinçipali. IΩda wara diversi img at ta negozjati, l-kumitat irnexxielu jakkwista garaxx li jinsab eωattament ta t il-bar. Infet et bokka mill-bar g all-garaxx u din il-problema issa hija solvuta darba g al dejjem! Dedikazzjoni u m abba kbira lejn il-banda Il- idma tag hom hija essenzjali g as-suççess. Qieg ed nirreferi g ad-diversi voluntiera, helpers u bandisti li minn dejjem kellhom im abba speçjali lejn il-banda tag na. Dawn huma nies ta çerta stima, abbilità, dedikazzjoni li grazzi g alihom iet iffurmata l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp kif nafuha llum. Ejjew nag mlu kura b dawn il-persuni u nkomplu na dmu sabiex ng ollu l-isem tal-banda.

9 8 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

10 Festa Madonna ta Loreto mill-kaxxier Elvin Tabone Is-Sinifikat vera tal-festi Maltin Dan huwa ir-raba messa tieg i b ala kaxxier tal-banda tag na fl-okkaωωjoni tal-festa titular f gie Ommna Marija Santissima u d-dar g aωiωa tag ha meqjuma f Loreto. U g al din l-okkaωωjoni msemmija ddeçidejt li nuωa dan l-ispazju sabiex nwassal l-veduti tieg i fuq il-pedament li fuqu tistrie l- idma tag na, ji ifieri l-festa titulari. Nifhem li a na g andna d-dmir nuωaw dan l-ispazju sabiex nirribattu xi stqarrijiet u fehmiet li dehru u qeg din jidhru fil-media in enerali dwar din it-tradizzjoni tag na l-maltin, u anki nag tu l-veduti tag na fid-dawl tar-riforma li hemm l- sieb li ti i fis-se matul is-sena d-die la. Il-festa hija espressjoni ta fer u serenita minn poplu li g andu mottiv g al xiex jiççelebra. Ma hemm l-ebda jiel ta meta u kif bdew il-festi f pajjiωna, pero jidher li l-bniedem minn dejjem kien jag mel xi forma jew o ra ta festa. Nifhmu li l-festi f Malta bdew jie du x-xejra kif nafuhom illum minn Ωmien il-kavallieri u komplew jevolvew tul iω-ωmien sal- urnata tal-lum. Anki min kien ja kem lil pajjiωna kellu effett fuq il-festi tag na, hekk li per eωempju l-influwenza Brittanika f Malta wasslet g at-twelid tal-baned Maltin. Naturalment ilfesti f Malta bdew, u hekk g adhom sal- urnata tal-lum, b ala ad unur, qima u çelebrazzjoni f ie l- ajja ta persuni sagri li jew kellhom sehem ewlieni fit-tfassil tal-istorja tas-salvazzjoni jew dawk li, aktar tard, taw xhieda tal-fidi tag hom u offrew ajjithom lil Alla. Dan huwa l-aspett l-aktar importanti fil-festi Maltin, ilbaωi jew ir-ra uni ewlenija g aliex a na niççelebraw festa. Hemm punt xi ftit kontradittorju g aliex filwaqt li kwaωi f kollox f din id-dinja jkun hemm bωonn il-bidla u ti did, il-festi tag na dejjem baqg u l-istess g al g exieren, kwaωi mijiet ta snin ji ifieri li l-festa ssir fl-istess img a, dejjem bl-istess marçijiet mill-istess toroq, l-istess funzjonijiet fil-knisja, bl-istess muωika u litur ija. Allura na seb li mhux ust ng idu li l-festi tilfu l-ori inalita tag hom, g aliex filfatt g adhom l-istess. Huwa l-bniedem li beda jibdel l-prijoritajiet fil-festi Maltin, b tali mod li f çerti kaωi minimi, il-festa spiççat Ωbilançjata. Alllura, dan ma jfissirx li g ax ara hekk, mela s-soluzzjoni g andha tkun li neliminaw çerti karatteristiçi fiç-çelebrazzjonijiet, imma b edukazzjoni Nisranija tajba u li tibda minn eta Ωg ira. G andna nispjegaw is-sens veru wara l-festi tag na u bil-mod nibdlu l-mentalita tal-poplu tag na. Fuq dan l-aspett, g all-anqas mill-esperjenza ta tfuliti, qatt ma kellna spjegazzjonijiet u tag lim dwar it-tifsira u s-sinifikazzjoni taç-çelebrazzjonijiet u funzjonijiet li jsiru fil-knisja, u na seb li din hi ra uni ewlenija g alfejn maω-ωmien il-bniedem iddevja ru u u bidel l-prijoritajiet. Huwa sewwa u xieraq li nag tu importanza lill-aspett reli juω fil-festi tag na, wara kollox huwa l-aspett fundamentali taç-çelebrazzjoni. IΩda fl-opinjoni umli tieg i ng id li qieg ed isir Ωball meta qed ji i eliminat g al kollox l-aspett soçjali u kulturali. Veru li, per eωempju, l-ingredjenti ewlenin sabiex ta mi obωa, huma d-dqiq u l-ilma. IΩda hemm ingredjenti o rajn b al mel u l- mira, li ghalkemm forsi Ωg ar fil-kwantita, huma ferm importanti sabiex ikollok prodott komplut u tajjeb. Hekk ukoll l-aspett soçjali u kulturali fil-festi tag na. Il-poplu tag na tul iω-ωmien beda jag mel uωu mill-festa tal-parroçça u fl-istess waqt jag mel festa ad unur ir-ra al li qieg ed jospita l-istess festa parrokkjali. Illum il- urnata, il- img a tal-festa titulari toffri opportunita lir-ra al u lill-poplu tieg u sabiex g al img a wa da matul is-sena, jo ro mid-dell u l-kwiet li jkun fih, jilbes libsa sabi a, jifta il-bibien u jistieden il-bqija tal-pajjiω sabiex jag mel Ωjara, jing aqad mieg u fil-festi u jammira l-kapaçitajiet ta dak ir-ra al partikolari. Dan, allura, jispjega g alfejn l-ir ula tag na jmorru litteralment sal-limiti tag hom sabiex joffru l-a jar pakkett ta wirjiet pirotekniçi, eωekuzzjonijiet muωikali

11 10 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp mill-aqwa u arti fl-armar li f çertu kaωijiet anki til aq il-perfezzjoni. G alhekk, huwa Ωball li wie ed jelimina l-aspett soçjali mill-festi, g aliex bl-argument li festa hi esklussivament reli juωa, dawn il-punti li semmejt ma ji ux jag mlu sens, g aliex il-baned u l-armar jew in-nar m g andhom l-ebda konnessjoni mal- ajja sagra tal-qaddis li f ie u qeg din niççelebraw. Huma ingredjenti li jiffurmaw l-festa soçjali u kulturali tar-ra al, u li f evoluzzjoni ta mijiet tas-snin saru a a wa da mal-festi reli juωi. B hekk, illum il- urnata, qeg din niççelebraw festa li hi soçjali, kulturali u reli juωa. Ovvjament wie ed jista jag mel festa soçjali u kulturali meta jrid matul is-sena. Hekk per eωempju n-notte Bianca jew festivals u çelebrazzjonijiet o ra li jsiru matul is-sena. IΩda missirijietna kienu g aqlin u perfettament korretti meta rabtu l-festa soçjali f ie ir-ra al li qeg din jg ixu fih, mal-istess Ωmien u parti mill-istess manifestazzjonijiet ad unur il-patrun tal-parroçça tag hom. Hekk per eωempju jeωistu Ωew referenzi g all-festa tag na - il-festa tal-madonna ta Loreto u l-festa ta G ajnsielem, u hekk nsibu f kull ra al f Malta u G awdex. Wie ed jista ja seb li huma l-istess a a, pero teknikament huma t-tnejn differenti minn xulxin iωda mag qudin ma xulxin. Illum il- urnata wie ed jista anke jitkellem dwar il-valur ekonomiku tal-festi tag na vis-à-vis it-turiωmu, specjalment f G awdex. Jiddispjacini ng id, li fin-nuqqas tal-festi tradizzjonali fl-ir ula tag na, l-iskop g al Ωjarat fi gωiritna huma minimi afna meta mqabbla ma postijiet o ra fil-meditteran. G alhekk, f dan ir-rigward, meta ssir diskussjoni dwar il-festi, wie ed ma jistax jitkellem dwar eliminazzjoni, iωda dwar bilanç. Nemmen li g andu jsir studju serju u li jinvolvi l-partijiet kollha, sabiex dak li huwa tajjeb naraw kif insa uh u dak li forsi tul iω-ωmien tilef xi ftit mill-valur veru tieg u, ner g u ng olluh g addinjita li jixraqlu. Nis aq fuq il-punt li l-festa m hix esklussivament ta xi add jew ta xi entita jew awtorita partikolari, imma hija prodott mag mula minn diversi ingredjenti li f armonija tajba li flimkien kapaçi joffru xi a a spettakolari. Nemmen ukoll li mhux il-festi kollha huma l-istess. Anzi, minn ra al g all-ie or huma differenti u allura d-deçiωjonijiet li jittie du ma jistghux jistrie u fuq aspetti jew inçidenti iωolati li se ew f numru ta festi partikolari u minimi. Fl-a ar nett ng id li llum, aktar minn qatt qabel, saret diffiçli biex ra al jorganizza festa, g al diversi ra unijiet u allura l-appell tieg i hu wie ed sempliçi u çar - il-festi g ajnuna g andhom bωonn u mhux daqqiet ta msiemer fit-tebut li forsi d-destin qieg ed i ejji. Jien nemmen li b azzjoni korretta g andna nil qu dak l-bilanç perfett li tkellimt fuqu qabel, sabiex din it-tradizzjoni Maltija nag tuha futur u tkun mezz sabiex il-bniedem jil aq il-milja tieg u kemm spiritwalment, kif ukoll soçjalment u kulturalment. Il-Festa t-tajba lilkom uti G ajnselmiωi.

12 Festa Madonna ta Loreto mis-surmast Mro. Sunny Galea A.L.C.M. Bil-g ajnuna t Alla, il-festa tag na re g et mag na sabiex mill- did tnibbet fostna dak l-entuωjaωmu u fer ol-vini tal-g ajnselmiωi. G all-banda tag na kienet sena ta impenn u sagrifiççji kbar kemm g all-kumitat, bandisti u anki l-familjari tag hom. Fis-servizzi li kellna kemm fir-rabat kif ukoll fl-ir ula, il-banda qatg et figura tajba afna. G ad li l-attendenza tal-bandisti g all-kunçerti kienet sodisfaçenti, xorta nixtieq nag mel appell lil xi w ud mill-bandisti biex jag mlu sagrifiççju u jattendu kull meta jkunu jistg u. In-numru sabi ta alljievi Ωg aωag li jattendu regolarment,qieg ed verament jag tina tag lima. X ferh inhoss meta narahom kollha mi burin quddiemi, b dak l-entuωjaωmu u dixxiplina kbira waqt ilkunçerti! IΩjed ma jg addi Ω-Ωmien, iωjed qieg ed inserra mo i g ax ng id li l-futur tal-banda hu di a stabbilit. Mill-qieg ta qalbi nirringrazzja lill-g alliema ta dawn l-alljievi Joe Galea, Frankie Debono u Anton Galea, ta l-interess kbir li qed juru ma dawn iω-ωg aωag. Ng addi wkoll kelma t apprezzament lill-membri kollha tal-kummissjoni Banda, fosthom lill- abrieki arkivista Loreto Galea li qieg ed joffri sa tu kollha u l- in liberu kollhu tieg u g all-bωonnijiet tal-banda. Matul is-sena li g adha kemm g addiet, wie ed mill-akbar avvenimenti li bla dubju g amel unur kbir lill-banda tag na kienet il-mawra memorabbli li g amlet xahrejn ilu ewwa Palazzolo, Siracusa. Il- Banda qatg et figura tajba afna, b mod speçjali waqt il-programm sabi li tajna fi Pjazza Umberto Primo. Kellna applawsi kbar wara kull silta muωikali li esegwiet il-banda. Il-kummenti li taw il-kritiçi tal-muωika fil-gazzetti Taljani kienu ta sodisfazzjon kbir g as-soçjeta tag na. Il-gazzetta Liberta ( ) sej itlu un bellissimo concerto. Il-programm kien varjat afna g ax kellna bçejjeç kemm operistiçi, klassiçi, romantiçi u anki kontemporanji li ew milqug a tajjeb afna mill-udjenza. Ma nixtieqx nag laq dan il-messa qabel ma ng id kelma ta tif ir lill-organizzaturi ta din il- ita, ibda mill-president is-sur Gino Cauchi sal-icken membru tal-kumitat. Kull itant u bandist preωenti deher kontinwament i addan tbissima fuq wiççu, turija ta sodisfazzjon u fer g al din il-mawra tal-banda o Sqallija. Avveniment b al dan jag ti nifs did u jimla b kura lill-bandisti stabbiliti. Dan kien mezz ukoll sabiex fis-soçjeta MuΩikali San ÌuΩepp jinbet dak l-ispirtu aj kulturali, filwaqt li tinxteg el fjamma dida fil-qlub ta l-g ajnselmiωi. Fis-Soçjeta hemm persuni li verament ja dmu bis-s i u qeg din jikkontribwixxu l-ener ija u r-riωorsi tag hom kollha g all- id tal-banda u tar-ra al t G ajnsielem. Grazzi mill-qalb ta dan kollu, g ax bit-t abrik tag kom l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp qieg da dejjem tiffjorixxi, tissawwar u titla am aktar mal-medda tas-snin. Nawgura minn qalbi l-festa t-tajba lill-g ajnselmiωi kollha.

13 12 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

14 Festa Madonna ta Loreto mis-sindku is-sur Francis Cauchi Ta kull sena l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp ittini l-opportunita li fuq din ir-rivista nwassal il-messa tieg i g all-festa f isem il-kunsill Lokali. Ta dan nirringrazzja lill-kumitat li ta kull sena dejjem qieg ed ikabbar din ir-rivista b artikli verament interessanti. Hija sabi a afna t-tradizzjoni tag na li matul iω-ωmien tas-sajf niççelebraw il-festa tar-ra al ad unur ilpatruna tag na ta t it-titlu tal-madonna ta Loreto. Óafna turisti jωuruna f dan iω-ωmien tas-sena propju biex jaraw dawk il- afna kuluri fit-tiωjin tat-toroq, fl-istatwi, fid-dawl, fil-log ob tan-nar u fuq kollox jaraw dik l-g aqda ta fer bejnietna u jifir u mag na. Matul is-sena l-kunsill jipprova jo loq inizjattivi u attivitajiet odda sabiex iωomm kuntatt maç-çittadini tallokal. Hawn nixtieq nirringrazzja lill-g ajnselmizi tal-attendenza li dejjem qed tiωdied f diversi attivitajiet li l-kunsill flimkien mal-g aqdiet jirnexxielu jtella matul is-sena. Hawn nixtieq insemmi l-attivita kbira li damet sejra g al xahar s i meta bnejna villa ta Betlehem fil-post mag ruf Ta Passi. Kien verament ta sodisfazzjon kbir g all-poplu G ajnselmiω g aliex irnexxielna nattiraw eluf ta Maltin u G awdxin fl-aktar perjodu tas-sena diffiçli g at-turiωmu G awdxi. Matul din l-ewwel sena ta dan is-sitt Kunsill, jiena flimkien mal-kunsilliera s abi u l-istaff dimna kemm fla na biex inwettqu programm ta xog ol g al tliet snin. G alkemm forsi wie ed jista jg id li matul din is-sena ma sarx xog ol strutturali nista nassigurakom li fi ftit ranet o ra din il-hidma li saret fl-uffiççju tal-kunsill ser tissarraf f bidu ta xog ol fuq diversi pro etti odda biex inkomplu dejjem insebb u r-ra al tag na. Minn hawn g andi l-pjaçir ng id li wara kwaωi sentejn li l-kunsill ilu li applika biex jibni Çentru Çiviku, il-permess mill-mepa are u l-kunsill di à are it-tenders biex jinbena dan iç-çentru. Huwa l- sieb li wara l-festa jibda immedjatament ix-xog ol ta ta mil fuq il-plot u x-xog ol tal-kostruzzjoni. Jekk kollox imur tajjeb dan il-pro ett g andu jkun lest sa sena o ra. Il-Kunsill ser ikompli jsebba wkoll iç-çentru tar-ra al bi tqieg ed ta g amara tat-toroq b al flower pots, railings, fanali, bankini odda, apparat did g al-playing Fields u embellishment did fil-monument ta An lu Grech fil-pjazza tad-dehra. Apparti dan ser ting ata kisja ta wiçç did bit-tarmak fi Triq Óamri, Triq Fawwara, Triq G ajnsielem u Triq il-ìnien kif ukoll parti minn Triq Perellos. Dawn ser jibdew jing ataw f partijiet separati. L-ispejjeΩ g al dawn il-progetti ser ji u mill-fond tal-urban Improvemet Fund fi dan il-mepa, li jintuωaw mill-kunsilli biex ikompli jsir xog ol ta tisbi fiç-çentru tar-ra al. Dawn il-fondi kienu ser jintuωaw g al pro ett tal-pjazza però dan ma setax isir mill-kunsill g ax irriωulta li l-pjazza hi art privata. Peress li dawn il-fondi kienu ser jintilfu g ax ma ntuωawx, il-kunsill aseb biex b dan il-fond tal-u.i.f. jag mel dawn ilpro etti u o rajn imsemmija hawn fuq. Ix-xog ol fuq dawn il-pro etti ser jibda fil- img at li ejjin.

15 14 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Kunsill qed ja dem ukoll biex jer a jibni mill- did l-g ajn tal-óasselin u l-arkata fil-wied. Di a saru l-applikazzjonijiet g all-permessi fil-mepa. Il-Kunsill adem afna u applika g all-fondi mill-ewropa g al dawn iω-ωew pro etti. Jidher li hemm prospetti tajbin afna li dawn il-fondi ji u approvati u allokati lill- Kunsill biex ikun jista jinbeda x-xog ol fuqhom. Rigward il-progett ta Passi l-kunsill g amel afna xog ol flimkien mal-perit u di à saru diversi laqg at ma uffiççjali tal-mepa qabel ti i sottomessa l-pjanta proposta biex tigi diskussa u ppreωentata lill-poplu G ajnselmiω sabiex ikun jista jag ti l-veduti tieg u fuqha. Matul din is-sena l-banda tag na kompliet tistabbilixxi b ala wa da mill-aqwa baned fil-gωira G awdxija. RiΩultat ta dan kienet il-mawra li g amlet fis-sqallija meta iet mistiedna biex tag mel programm u marçijiet g all-festa ta San Pawl fir-ra al sabi ta Palozzolo Acreide. Grazzi lill-dr. Ray Bondin li bis-sa a tieg u saret din l-istedina lill-banda, kif ukoll liç-çittadini ta dan il-lokal tal-akkoljenza kbira li tawna matul l-erbat ijiem li g amilna f dan il-post. Jiena kont preωenti u nista ng id, b wiççi minn quddiem, li l-banda qatg et figura mill-aqwa, speçjalment nhar il-festa bil-programm li tellg et. Kienet verament mawra u esperjenza li ma tistax tintesa g as-surmast u l-bandisti tieg u li flimkien mal-kumitat ippreparaw minn qabel b sagrifiççji kbar biex il-banda turi l- ilijiet tag ha fil-muωika f post l barra minn xtutna. Prosit tassew g ax komplejtu tkabbru l-isem tal-banda u dan hu çertament unur ie or g ar-ra al tag na t G ajnsielem. Minn hawn infa ar u nirringrazzja lill-kumitat u membri tax-xog ol kbir li qed iwettqu fil-kaωin fejn b alissa g addej xog ol fuq is-sala prinçipali, is-sala tal-isnooker, fuq l-arkivju u l-kamra tal-kumitat apparti l-attivitajiet li jtellg u matul is-sena. Dan hu riωultat ta Kumitat abrieki li jixraqlu kull support minn kull individwu. Nag laq billi nawgura l-festa t-tajba lill-kul add.

16 Festa Madonna ta Loreto mill-arçipriet Dun Frankie Bajada Il-Festa tal-omm tag na Marija Lawretana qed ter a tlaqqag na permezz ta din il-kolonna f din il- ar a tal-pubblikazzjoni tal-banda tag na. Dawn il- ranet sbie tal-a ar ta Awwissu huma bla dubju ranet sbie afna li, flimkien ma Ωminijiet sbie o ra tas-sena jqarrbuna lejn xulxin u jg inuna napprezzaw dak il- afna sabi li hemm fil- ajja tag na l-maltin. Kull min kien mal-banda tag na g all-festa ta San Pawl ewwa Palazzolo Acreide qrib Siracusa fi Sqallija seta jinnota l-andament ferrie i u enwin ta din il-festa tant popolari. Fost l-affarijiet sbie li nnutaw afna minn dawk li kienu hemm kienet l-im ieba tajba u ferre ija ta dawk li kienu g allfesta. Wie ed ukoll seta jinnota li ma kienx hemm min kien ta t l-effett tax-xorb u anke l-ilbies kien pjuttost afna deçenti. B ala saçerdot, f Palazzolo, jien stajt in oss kemm verament hemm bωonn ta vokazzjonijiet. F parroçça ta xi tlett elef ru, bejn wie ed u ie or daqs G ajnsielem, il-kappillan jinsab wa du, mhemmx saçerdoti o ra. Biex jg inuh fil- ranet tal-festa kellhom ji u l-kappillani tal-parroççi irien li huma wkoll huma wa edhom fil-parroçça. U g idt bejni u bejn ru i kemm g andna g ax nirringrazzjaw lil Alla li x in immorru l-knisja g adna nsibu tant saçerdoti li lesti jg inuna dejjem u kullimkien. Kemm g andna g ax nitolbu alli l-familji tag na jkunu eneruωi li joffru lill-knisja vokazzjonijiet li lesti li jaqdu kull fejn ikun hemm bωonn. Il-vokazzjonijiet ji u mis-sema g ax dejjem huma sej a ta Alla imma Ωgur li ma jaqg ux mis-sema. Irridu nag tu s-sehem tag na lkoll. F dinja fejn dak li huwa materjali qieg ed dejjem jing ata aktar valur, g andna bωonn ta eωempji b al San Ìwann Maria Vianney li f g eluq il-150 mill-mewt tieg u qeg din inωommu din is-sena Saçerdotali u b al Mons. ÌuΩeppi Depiro l-fundatur tal- Banda tar-ra al tag na San ÌuΩepp. Dawn huma qaddisin li Ωgur qed isej ulna biex insenslu l- ajja tag na fuq dak li ej minn Alla. U dan jg odd f kollox, fil-familji tag na, fl-g aqdiet tag na, anke fil-festi tag na. Irridu niftakru li l-festi tag na huma festi li fuq kollox iridu jag tu ie lill-qaddisin u a na l-g ajnselmiωi g andna x-xorti li fil-festa tag na nfa ru lil Omm Alla. G alhekk ejjew inkomplu dak li qed nag mlu di a ng ixu l-festi tag na fi spirtu ferrie i nisrani u nifir u afna bla ma nwe g u lil add u lanqas nitwe g u a na! Nifir u bla ma niddamdmu! Nifir u bla ma nimpikaw! Nifir u bla ma nesa eraw! Nifir u bla noffendu lil Alla li tant i obbna! Impossibli? Nippruvaw u naraw! Minn qalbi nawgura lil kul add il-festa t-tajba.

17 16 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

18 Festa Madonna ta Loreto mid-direttur Spiritwali Kan. Joe Cardona Min ser ikun il-mistieden speçjali tag na fil-festa ta din is-sena? A na l-poplu ta G ajnsielem ninsabu fil-jiem tant g eωieω tal-festa, jiem fejn ir-ra al tag na jilbes il-libsa tal-festa. U la r-ra al jie u dehra differenti xi ng idu g all-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp? Ûgur li wie ed mill-g anjiet tal-g aqda muωikali San ÌuΩepp, hu biex bin-noti ferre ija tal-istrumenti tag ha tag ti ie lill-ommna u padruna tag na Marija Lawretana. Jiena personali nemmen li l-poplu G ajnselmiω verament i obb lill-ommna Marija Lawretana, mhux g ax hija l-padruna tar-ra al tag na imma g aliex hija Omm kull wie ed u wa da minna. Imma ipermettuli nistaqsi: Kemm a na qeg din nistidnuha lil Ommna Marija biex ti i g andna?, u g andna kif? Ti i ewwa r-ra al tag na. Ti i ewwa djarna. Ti i ewwa il-kaωin tag na. Imma fuq kollox qeg din nistidnuha tid ol ewwa djarna wkoll? mhux id-djar tal- ebel tafux imma ewwa d-djar ajjin tag na.li huma a na stess. Ji ifieri fil-mo, fir-rieda u fil-qalb li huma biçça minna nfusna, u li fihom add ma jistà jirfes jekk ma nkunux stedinnih a na mill-qalb u lesti nag tu l-aqwa mer ba. Marija Lawretana trid tkun g alina mhux sempliçiment xbieha jew statwa imma persuna ajja u g aωiωa. Attivitajiet Spiritwali li saru sa issa. 1 ta April 2009 jiem marbuta mar-randan; saret g all-ewwel darba attività reli juωa ewwa il-kaωin. Din l-attività kienet l-ewwel u qabel kollox indirizzata g all-kumitat, bandisti u membri. Ta min jg id li l-attendenza kienet wa da numeruza li nkora anti biex attivitajiet ta din ix-xorta jibqg u isiru ta kull sena. Fl-1 ta Mejju 12.00pm saret quddiesa ewwa ç-çimiterju g all-erwie tal-bandisti u benefaturi mejtin. Il-Óadd 10 ta Mejju, membri mill-kumitat tal-banda u bandisti adu sehem fl-ewkaristija (Quddiesa) ewwa ilknisja fl-okkaωjoni tal-festa ta San ÌuΩepp. Ta min jg id ukoll li hemm ippjanati aktar attivitajiet ta din il-kwalità. Minn qalbi nixtieq il-festa t-tajba lill-g ajnselmiωi kollha, kif ukoll lilek li sibt l- in biex taqra dan l-artiklu u lil dawk kollha li jkunu hawn mag na fil-jiem tal-festa. Il-Festa t-tajba lil kul add. Il-Kumitat EΩekuttiv flimkien mal-bandisti u Membri fi dan l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp jixtiequ jifir u lil Fr. Joe Cardona li fit-28 ta Ìunju ta din is-sena ie ma tur Kanonku tal-baωilika ta San Pietru u San Pawl fin-nadur

19 18 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

20 Festa Madonna ta Loreto mid-direttur tal-kaωin Pawlu Azzopardi G addiet sena o ra u re g et waslet il-festa tal-parroçça tag na ad unur il-madonna ta Loretu. Nista ng id li kienet sena mimlija idma speçjalment fejn jid lu pro etti u xog ol ta manutenzjoni fil-kaωin. Jekk wie ed jag ti arsa afifa lejn il-pro etti li hemm g addejin b alissa fil-kaωin mal-ewwel jinduna bixxog ol li hemm g addej. Il-Kamra tal-kumitat tinsab fi stadju avvanzat. Jekk kollox jibqa miexi skond kif previst, is-sena d-die la ninawguraw l-arkivju MuΩikali f kamra li tag mel unur lill-kaωin tag na. G addej ukoll ix-xog ol ta upgrading fuq is-sala prinçipali u ser ikollna wkoll sala dida ddedikata g all-isnooker. Ix-xog ol fuq dawn iω-ωew swali beda ftit tax-xhur ilu meta, grazzi g all-g ajnuna ta diversi Ωg aωag, qlajna l-palk u l-madum il-qadim. Akkwistajna wkoll garaxx ta t il-kaωin sabiex inpo u l-istore tal-bar u l-affarijiet li kien hemm ta t il-palk. Solvejna wkoll il-problema ta post adekwat g all-istatwa tal-madonna tad-dar g aliex din issa ser titpo a f niçça li ser tinbena apposta fis-sala prinçipali. Fix-xhur li jmiss din l-istatwa ser ti i rrestawrata sabiex fl-a ar titpo a f post denju u xieraq. Il-faççata tal-kaωin ser tkompli tisbie g aliex din is-sena ser inωanωnu sett ta 6 faldrappi g al mat-twieqi. Is-sena d-die la ser jkollna 12 o ra. Ftit tax-xhur ilu nxtrat ukoll bandiera dida bl-arma tal-banda kif ukoll standard tal-ujoni Ewropea li ntuωa l-ewwel darba fil- ita li kellna ewwa Sqallija. Riçentament qlibna wkoll is-sistema tad-dawl minn single-phaze g al wa da 3-phaze. Il-kaΩin qieg ed ukoll jipprepara g all-festa permezz ta wirja ta Talent G ajnselmiω li ser intellg u fis-sala tal-kunçerti. Ta min ifakkar li din is-sena tellg ajna wkoll wirja o ra fil-ìimg a Mqaddsa. Kemm hu sabi tara KaΩin aj! Tajjeb insemmu wkoll li jsir ukoll afna xog ol minn wara l-kwinti. PereΩempju darba fis-sena, l-kaωin ji i mbajjad minn ewwa. Darba kull mistax, diversi helpers jag tu daqqa t id sabiex inωommu l-kaωin nadif. Kull nhar ta Sibt ikollna afna xog ol relatat mat-tombla u high tea. Nixtieq li nirringrazzja u nsemmi personalment lill-persuni li kull meta kelli bωonn l-g ajnuna tag hom g al xog ol ta manutenzjoni fil-kaωin, sibthom dejjem. Fost dawn hemm Peppi Grima, Kelinu Azzopardi, Josef Azzopardi, Fredu Xuereb, Wenzu Ciangura, Pawlu Zerafa, ÌuΩeppi Sultana u Loretu Mifsud. Ta min wie ed jirrimarka li dawn l-individwi g amlu afna xog ol volontarjament u ming ajr ebda las. Hawnhekk nixtieq nappella lil kull min jistà sabiex jg ati daqqa t id. Bir-rieda tajba nistg u nkomplu nag mlu l-progress mixtieq. Nemmen li bis-sa a u l-koperazzjoni ta kul add, naslu biex nil qu dan l-objettiv li minnu a jgawdi l-poplu kollu t G ajnsielem. Nag laq dan il-messa tieg i billi nirringrazzja lill-familja kollha tieg i b mod partikolari lill-marti Rosina u t-tfal Joseph u Charlie tal-paçenzja u support li dejjem tawni. Inrodd ajr ukoll lil kull min jg in sabiex il-banda tag na tkompli til aq l-g anijiet tag ha. Fost dawn in-nies hemm is-surmast, l-assistent surmast u l-bandisti, s abi tal-kumitat, membri tal-kumissjoni banda, sotto-kumitati u l-a ar iωda mhux l-inqas, lilkom membri u partitarji tal-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp. U tinsewx bieb... Il-bieb tal-kaωin miftu dejjem u g al kul add. Il-Festa t-tajba!

21 20 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

22 Festa Madonna ta Loreto mill-assistent Surmast Mro. Frankie Debono Wasal Awwissu, waslet il-festa! Il-festa titulari tfisser xog ol, sagrifiççju u sodisfazzjon KBIR g alina l-bandisti. Il-banda tag mel disa servizzi fil-festa tag na. Bla dubju l-aktar servizz impenjattiv huwa il-programm annwali li normalment isir nhar it-tlieta tal- img a tal-festa. Isiru afna kunçerti biex il-banda til aq l-g ola livell possibbli u g alhekk nixtieq nirringrazzja lill-bandisti kollha u lis-surmast direttur Mro. Sunny Galea. B wiççi minn quddiem ng id li f dawn l-a ar snin dan il-programm la aq livell tassew tajjeb. Kien ta sodisfazzjon li l-alljievi u l-bandisti aspiranti daqqew waqt l-open Day f Awwissu 2008 u fiω-ωmien il- Milied. Nixtieq nirringrazzja lil Joe Galea u lil Anthony Galea tal-impenn tag hom fl-iskola tal-muωika fi dan il-banda. Ovvjament kif jg du l-ingliωi there is always room for improvement, pero li hu Ωgur hu li l-banda San ÌuΩepp miexja fit-triq it-tajba. Nawgura l-festa t-tajba lil kul add

23 22 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

24 Festa Madonna ta Loreto Messa mill-president ta G ajnsielem F.C. mill-kumitat tan-nisa G addiet sena o ra mimlija impenji g alina l-kumitat tan-nisa fi dan l-banda San ÌuΩepp. Niftarku li m huwiex façli g alina li ta kull img a nie du sieb norganizzaw attività ewwa l-kaωin tag na. Óafna kienu minnkom, dawk li laqg u l-istediniet tag na matul is-sena u attendejtu g al xi tombli jew high teas li g amilna. Kien importanti li nkomplu b dan il- fundraising anki fid-dawl tal-pro etti kbar li l-kumitat eωekuttiv qieg ed jag mel b alissa fil-kaωin tag na. Minbarra s-soltu coffee mornings u tombla ta kull nhar ta Sibt, din is-sena saru wkoll diversi lotteriji kif wkoll attivitajiet o ra b al wirjiet, Open Day eçç. IΩda fix-xhur li jmiss, je tieg li l-g aqda MuΩikali tag na tlesti l-arkivju MuΩikali u l-kamra tal-kumitat. Hemm wkoll Ωew swali odda, dik prinçipali u tal-isnooker. Dawn huma pro etti li jinvolvu spejjeω kbar, iωda bil-kura u l-appo tag kom l-g ajnselmiωi, ninsabu fiduçjuωi li nkomplu na dmu sabiex immexxu l-banda tag na l quddiem. Ta min ifakkar li fix-xhur tax-xitwa, issa ser ikollna post xieraq u modern fejn isiru t-tombla u high-teas. Issala fejn sa ftit tax-xhur ilu kienet t addan il-palk, store tal-bar u spazju Ωg ir g at-tombla issa ser tinbidel f multi-purpose hall fejn se jkollha suffitt modern, madum did kif ukoll sistema dida ta illuminazzjoni. Minn qalbna nixtiequ nirringrazjaw lill-kumitat EΩekutiv g all-fiduçija li dejjem wera fina, kif ukoll lil dawk kollha li matul is-sena attendew g al xi w ud mill-attivitatijiet li organizzajna. Fl-a arnett nawguraw il-festa t-tajba lill-g ajnselmiωi kollha u n e ukom sabiex tkomplu tag tu s-support lill-banda tag na.

25 24 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Taç-Çallu Water Supplies 24 hr Service Contact: Lawrence Borg Joseph Farm, Qala Road G ajnsielem, Gozo. Tel , , Mob:

26 Festa Madonna ta Loreto Messa mill-g aqda tal-armar Jikteb Rudolph Cauchi Festa lill-qaddis jew lill-istatwa! Kull festa ib warajha storja s i a dwar il- ajja tal-qaddis jew qaddisa li g aliha qed tkun iççelebrata. Naraw il-knisja imωejna sa l-anqas dettall u blg ola ie lejn il-patrun/a, it-toroq bl-aqwa armar u bil-qaddisin kollha li kellhom x jaqsmu mall- ajja tal-qaddis patrun/a, id-djar bil-vari u pitturi titulari li nsibu ol-knisja tag na, kaωini iddedikati lejn il-patrun/a, id-djar u anke a na stess li ejna msemmija g all-patrun/a. Xi ng idu g all-vara titulari li nsibuha ol-knisja miωg udha kollha bid-deheb u a ar prezzjuω? Imma din hi qima lejn il-patrun/a jew fanatiωmu lejn dak li hu tag na? Jekk malli nift u l-bieb tal-knisja g all- ru tal-vara naraw statwa titulari ta xi ra al ie or minflok dik tag na imma tal-istess qaddis/a ta seb li a nçappçpu l-istess b all-vara tar-ra al tag na? Imma dan mhux l-istess qaddis?! U qaddisin tal-istess figura jistg u xi darba jkunu wie ed a jar minn tal-ie or? Festa interna jew esterna. G aliex mhux Festa? Il-festa ib mag ha afna xog ol u tinvolvi fiha numru kbir ta dilettanti li bis-sa a tag hom qed joffrulna attrazzjoni unika li jse u o pajjiωna. Kultant il-messa qed jasal aωin. Il-festa g andha tkun wa da fejn suppost dak intern hu importanti aktar minn dak estern, imma dan m huwiex il-kaω. G aliex g andu jkun hemm distinzjoni f festa fejn suppost hija wa da? X messa qed jasal fil-festi tag na, li tista tag zel bejn il-març u l-knisja, l-aqwa li tattendi g al xi attivita tal-qaddis jew li tara festa wa da u li l-ewwel tmur il-knisja imbag ad wara hemm il- in g all-març ukoll! Lill-arçipriet jew kappillan tar-ra al g andek issibu ol-knisja biss jew mal-marçijiet ukoll. U l-membri tal-g aqdiet g andhom i allu posthom vojt ol-knisja? Festa bla kontroll Meta jkollok attivita g addejja b alma hi festa mhux ta b xejn li tkun sodisfatt wara li jkun mar kollox sew. Wara festa, ikun hemm sensiela kbira ta laqg at u diskussjonijiet bejn l-g aqdiet involuti u l-arçipriet li ji i responsabbli mill-festa kollha. Permezz ta dawn il-laqg at jibda iere bil-mod l mod il-programm tal-festa. Kollox isir bil- sieb u bl-approvazzjoni tal-arçipriet. Imma spiss nisimg u b xi inçident li mhux biss jag mel dell ikrah lill-organizzaturi iωda wkoll lir-ra al kollu. Kulhadd xi darba jew o ra organizza xi tip ta festin kbir jew Ωg ir, imma add m hu a jmur jaqla l-inkwiet ol-festin tieg u stess. Imma inçidenti ji ru u ji ru lil dawk preωenti g all-festin. Fl-a ar int tlaqqatha g aliex in-nies lilek isemmu. Hekk ukoll fil-kas tal-festi. L-g aqdiet flimkien mal-arçipriet jie du sieb jorganizzaw il-festa imma Ωgur li m humiex ser i assru xog olhom huma stess. Minkejja kollox, wara kull inçident l-ewwel li jissemma hu r-ra al kollu, g ax dawk kes in u g ax dawk tal-inkwiet u ma nafx x aktar. Fejn fil-verita jkun ara kollox min abba tnejn li qajla tarahom matul is-sena u min abba fihom kemm kemm ma ti ix f riskju li tit assar il-festa wkoll. G al din is-sena, komplejna g addejjin bil- idma tag na lejn il-festa titulari sabiex inkomplu nag tu l-g ola ie lill-madonna ta t it-titlu ta Loretu. Nirringrazzjaw lil kull min g ena b xi mod sabiex ni bru l-ispejjeω me tie a u lill-membri voluntiera kollha li ji u jg inuna inωejnu u ner g u ni bru lura l-armar g all- ranet sbie tal-festa. Il-festa t-tajba lil kulhadd.

27 26 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

28 Festa Madonna ta Loreto tal-gwardjan P. Joseph Magro OFM Marija mera ta Ìesù Marija illum hija sinjal ta kif inwie bu g al dak li Ìesù jrid mill- ajja tag na. Marija twie eb: Ara, jiena l-qaddejja tal-mulej: a jsir minni skond kelmtek (Lq1:38) Kienet twe iba imqanqla mill-grazzja u mimlija bl-ubidjenza. U mill-ubidjenza Marija tg addi g at-tif ir. Marija tfa ar lil Missier bil-magnificat (Lq 1:46-55) g as-salvazzjoni li kienet ejja g all-umanità. U g alhekk mimlija fil-fer g at-tarbija li kienet ejja tinfexx tfa ar lil Alla g al dak kollu li kien qed jag mel mag ha. Marija tant kienet tfajla kontemplattiva li ma t alli xejn jibqà g addej minn dak li hu ta Alla, li fil-vangelu insibu: Marija, min-na a tag ha, baqg et tg oωω f qalbha dawn il- wejje kollha u ta seb fuqhom bejnha u bejn ru ha., U ommu kienet tg oωω f qalbha dawn il- wejje kollha. ((Lq 2:19, 51). Issa, jiena kif in ares lejn Marija? Jekk qed niççelebraw il-festa tag ha, kif se nirrifletti fuq Marija u dak li g andha x tg idina permess tal-festa. Marija hija biss figura biblika? Hija biss il-vergni-marija u daqshekk? Marija g andha tkun dik li in arsu lejha b ala dik li tipprovdi l-g erf u direzzjoni lejn kif g andna nirrispondu g al dak li Alla jrid minna. G andha tkun mezz biex inknu nafu kif nirrispondu g all-grazzja t Alla. Is-salvazzjoni tag na g andha tkun fuq kif a na inwie bu g all-grazzja u s-salvazzjoni ta Alla. Marija saret mera ta Ìesù, u dan narawh meta Xmun jg idilha, li dan se j ib il-waqg a u l-qawmien ta afna f IΩrael; se jkun sinjal li jmeruh» (Lq 2 :34) Naraw li Xmun induna li Marija kienet qrib afna ta binha u mqanqal mill-ispirtu jg idilha : u inti wkoll, sejf jinfidlek ru ek (Lq 2 :35) It-tbatijiet futuri ta Ìesù kellhom ukoll ikun riflessi f Marija. Marija kellha tkun mera tal- ajja ta Ìesù. Illum iktar minn qabel irridu in arsu lejn Marija b ala r-rifless ta binha Ìesù. Marija hija t-tieqa li trid turina lil Ìesù fil- ajja tag na. A na wkoll irridu li permezz ta din il-festa li nag mluha tkun il-mera u t-tieqa li turina lil Ìesù fil- ajja tag na, turina kif g andna nwie bu g as-sej at li Alla qed jag mlilna. Imma Marija tg idilna ukoll li jekk a na nag mlu dak li jg idina Ìesù permezz tal-knisja a na ma nistg ux ma nfa rux lil Alla ta dak kollu li qed jag mel mag na anke jekk ma nkunux nifhmu t-triqat tieg u. Allura f dawn il-jiem ta festa nersqu b fiduçja lejn din Marija l-mera li tirriffletti li Ìesù u nitolbuha biex fil- ajja tag na minkejja dak li ng addu minnu ma naqtg ux qalbna imma n allu lil Ìesù ja dem fil- ajja tag na u nfa ruh g ax wejje kbar jag mel ma dawk li jag mlu r-rieda tieg u. Il-Festa t-tajba lil Kul add

29 28 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Óidma tas-sotto-kumitat tal-isnooker IΩ-Ωmien jg addi malajr u ma jistenna lil add. Di à g addew tnaxil-xahar minn meta ie iffurmat is-sottokumitat tal-isnooker fi dan il-banda San ÌuΩepp. L-ewwel biçça xog ol li kellu jsir kien li niffurmaw statut. Minn hawnhekk nixtieq nirringrazzja lin-nutara Josepha Xuereb talg ajnuna tag ha f dan ir-rigward. Il-kumitat are bl-ideja li ssir ukoll xi tip ta arma li tiddistingwi l-organizazzjoni tag na. Din ilbiçça xog ol allejnieha f idejn l-artist minn G ajnsielem Vince Caruana li oloq emblema vera ori inali. Bdejna sistema ta Memberships. G al 10 biss fis-sena, il-players ikunu jistg u jie du sehem fil-kompetizzjonijiet kollha ta matul l-istagun. Players ta t 18-il sena ing ataw Membership b xejn. L-ista un tas-snooker beda f Ottubru. Ìew organizzati tlett kompetizzjonijiet fejn intlag bu 194 log ba uffiççjali, li ew deçiωi fi 497 frame. L-ewwel kompetizzjoni kien l-october Cup li intreba minn Aldo Cauchi wara finali ferm kumbattuta kontra Saviour Vella. Dan tal-a ar kien 3-1 min ta t imma irnexxielu j ib l-iskor indaqs g al 3-3. Imma kien Aldo Cauchi li reba il-frame deçiωiv. Din is-sena l-league a forma kemmxejn differenti fejn id-diviωjoni Premier inqasam f Championship Pool u Relegation Pool wara li spiçça l-ewwel round. L-Ewwel DiviΩjoni inqasam f Ωew sezzjonijiet, bir-reb tat-titlu ji i deçiω f finali bejn l-ewwel Ωew players ta kull sezzjoni. Id-DiviΩjoni Premier intreba minn Saviour Vella li tilef log ba wa da biss. Ilfinali tal-ewwel DiviΩjoni intlag bet bejn Paul Dimech u Ferdinando Apap fejn dan tal-a ar reba bl-iskor ta 2-0. F April iet organizzata l-a ar kompetizzjoni tal-ista un fuq stil ta knock out. Il-finali intlag bet bejn Saviour Vella u Jevon Attard. Vella kien b forma formidabbli fejn reba bl-iskor ta 5-0. Ìiet ukoll mibdija sistema ta rankings. Kull player jing ata ammont ta punti li jakkumulaw mas-snin, skond kemm ikun mar tajjeb fil-league jew f xi kompetizzjoni. Ir-rankings saru ukoll bl-g an li nkunu nafu min huma l-iktar plajers konsistenti fl-assoçjazzjoni tag na. Fix-xahar ta Ottubru t abbar li ser isir il-pro ett kbir ta Bethlehem f G ajnsielem fl-g elieqi Ta Passi. Is-sotto kumitat tal-isnooker iddeçieda

30 Festa Madonna ta Loreto li jg ati l-g ajnuna neçessarja. Membri talkumitat u anke players taw is-sehem tag hom fil-bini ta dan il-pro ett. Min meta infeta il-pro ett fis-6 ta Diçembru, adna f idejna l-forn tal- obω, parti mit-taverna, kif ukoll stand bil-prodotti tradizzjonali G awdxin. Nixtieq nirringrazzja lil kull min ta is-sehem tieg u speçjalment lis-sur Frankie Buttigieg u l-familja tieg u li mexxew il-bejg fil-forn tal- obω. Nistg u ng idu li din l-attivita g enet afna il-finanzi tal-organizzazzjoni tag na. spiçça t-tqieg id tal-madum tas-sala kollha kif ukoll infeta bieb ie or biex jkun hemm aççess dirett g as sala l- dida tas-snooker. EΩatt wara l-festa l-mejda ser titmexxa g al os-sala l- dida. Hu ppjanat li sa tmiem l-ista un li ej ikollna biωωejjed fondi biex naqsmu s-sala b partition (u biex nixtru mejda o ra). Matul l-ista un li g adda lqajna wkoll lis-sur Robert Wilkinson b ala membru did fil-kumitat tag na. G ad hemm afna xog ol x jista jsir u blg ajnuna tal-membri kollha fil-futur qarib inkunu nistg u ntejbu l-atmosfera ta fejn jintlag ab l-isnooker, bil-g an li ntellg u l-livell tal-log ob li jsir fil-kompetizzjonijiet li qed norganizzaw. Kien wara dan is-suççess li ie deçiω li nimbarkaw fuq pro ett ie or kbir li nirran aw is-sala tal-kaωin biex nakkomodaw Ωew t imwejjed tas-snooker. Wara diversi laqg at mal-kumitat eωekuttiv flimkien iddeçidejna li s-sala tinqasam fi tnejn fejn il-parti fejn qabel kien hemm l-palk ji i konvertit fis-sala l- dida tal-isnooker u l-parti l-o ra tibqa tintuωa g al diversi funzjonijiet. Fil-31 ta Marzu iet organizzata maratona tas-snooker ta iktar minn tletin sieg a, kif ukoll beda x-xog ol taω-ωarmar tal-palk. Il-maratona tas-snooker intreb et minn Garry Morris li fil-finali g eleb lil Shaun Attard. F dawn l-a ar jiem g adu kemm

31 30 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp mill-president ta G ajnsielem F.C. Ix-xahar t Awwissu j ib mieg u arja nadifa, arja ta fer, u tbissima f fomm il-poplu kollu t G ajnsielem li tiωvol i f entuωjaωmu u kreattività liema b alha. Dan kollu g aliex Awwissu j ib mieg u fir-ra al tag na il- ranet tant sbie tal-festa titulari tal-madonna ta Loretu. Tajjeb allura li dan l-ispirtu jinωamm matul is-sena kollha g aliex ir-ra al t G ajnsielem g andu jkun kburi bl-g aziza Ommna Marija li kontinwament tferrex lejna grazzji kbar. Nibda biex nawgura li l-familji kollha tag na passi l bog od mill-knisja ddedikata lill-madonna ta Loretu, mill- KaΩin tal-banda San ÌuΩepp faççata tag ha, u mill-club tal-football li jiena l-president tieg u, kemm taqsam it-triq sabiex flimkien nωommu l-g aqda ta bejnietna kull in u kull mument g ax fejn hemm l-g aqda u l-im abba jintreba kull mew u kwalunkwe problema. Ejjew ma noqog dux lura, flimkien g andna nimxu l quddiem. Hawn nie u l-opportunità sabiex insellem lill-arçipriet tag na Dun Frankie Bajada, g ax-xog ol siewi li qed iwettaq fil- Parroçça tag na. Jixraq li nag mel kelmtejn fuq il-club tal-football tag na, tal-blacks. G eziez membri tal-kumitat, players, coaches, partitarji, u wlied G ajnsielem kollha, is-sena li ilna mmexxu t-team tag na, kienet sena li abet mag ha ferh, imma wkoll niket u w ieg il-qalb, fejn kellna anke nie du deçizjonijiet b responsabbilità kbira, dejjem g all- id tag na lkoll. Dejjem tlabna, sew waqt il-laqg at tal-kumitat, u iktar u iktar qabel kull log ba, lill-patruna tag na sabiex tg in lilna u lill-benjamini tag ha waqt dmirijietna bil-flokk iswed. Lejn it-tmiem tal-ista un, il-madonna urietna xaqq ta dawl, dawl li kul add fera bih. G exna mumenti ta fer liema b alu, rajna poplu fer an kif jixraq speçjalment wara l-isforzi kollha ta matul is-sena. Però, g alkemm ma kellux ise dak li konna qeg din nisperaw g alih, nixtieq inwassal messa sinçier billi nappella lil kul add sabiex flimkien na dmu f gieh G ajnsielem tag na u ma noqog dux lura, g ax perswaω li naslu Ωgur. Dan billi nkunu solidari, billi nag dru lil xulxin, u billi naççettaw l-opinjonijiet ta kul add. G ajnsielem huwa taghna lkoll u jixraqlu l-a jar. Konvint li g andna kapaçitajiet kbar, però je tie li ninsistu f iktar dixxiplina, speçjalment fuq livell individwali. Mela hekk kif g andna g al xiex nifir u f dawn il-jiem ta festa, ejja, minn qalbna, b im ieba tajba, u b arsien ta l-ordni, nag tu tif ir lill-madonna ta Loretu, alli kollox imur sew skond ix-xewqat ta kul add. Inselli u nawgura festa sabi a lil kul add. Sammy Rapa

32 Festa Madonna ta Loreto Mill-Iskola tal-muωika Joe Galea - G alliem Sezzjoni Woodwind Waslet festa o ra u intom li qed taqraw dan il-ktejjeb li l-banda tag na to ro g all-okkaωωjoni tal-festa titulari, tajjeb li nag tukom xi tag rif dwar il- idma li twettaq l-iskola tal-muωika fi dan is-soçjeta tag na. B al-a ar snin, it-tag lim tal-muωika huwa fdat f idejn tliet g alliema. Mro Frank Debono, assistent surmast, jg allem is-sezzjoni tal- brass, jiena ng allem is-sezzjoni woodwind, u s-sur Anthony Galea jg allem it-teorija tal-muωika kif ukoll jag ti daqqa t id fit-tag lim tal- brass. It-tag lim isir nhar ta Erbg a u nhar ta Sibt. B alissa in-numru ta bandisti aspiranti u alljievi li qed jattendu g al-lezzjonijiet jammonta g al 26 membru. Minn dawn, 7 di a bdew idoqqu u l-kumplament, ji ifieri 19 huma alljievi. Minn dawn l-alljievi, 14 di a g addew mill-faωi tat-teorija u bdew anke jipprattikaw l-istrument, filwaqt li l-5 l-o ra qeg din jistudjaw it-teorija ta t id-direzzjoni tas-sur Anthony Galea. Minn hawn nixtieq nie u l-okkaωωjoni biex nifra lil Laurianne Azzopardi fuq il-klarinet, Josef Cutajar fuq il-klarinet, Joe Mizzi fuq it-trombone, Daniel Camilleri fuq il-kurunetta, Dario Mallia fuq il-kurunetta, lil Matthew Zammit fuq il-french Horn u fl-a ar u mhux l-anqas lill-elvin Tabone fuq il- percussion li ng aqdu mal-banda filpurçissjoni tal-milied. Nifir u lil dawn is-sitt alljievi li wara snin ta studju, ser jirnexxielhom jing aqdu uffiçjalment mal-banda b ala bandisti aspiranti filpurçissjoni tal-festa titulari. A na l-g alliema qed nag mlu ilitna kollha biex g all-purçissjoni tal- Milied nag tu l-opportunita lil xi alljievi odda biex jing aqdu mal-banda fid-daqq tal- carols. Hija a a ta sodisfazzjon li tara seba alljievi jing aqdu mal- Banda. Mhix a a façli li wie ed jitg allem idoqq strument muωikali g ax dan jirrikjedi afna studju u anke tul ta Ωmien. IΩda meta alljiev imbag ad jing aqad mal-banda, allura s-sodisfazzjon kemm g all-alljiev kif ukoll g all-g alliem ikun afna. IΩda importanti li dawn jibqg u jattendu g at-tag lim u anke g all-kunçerti biex itejbu l-livell fid-daqq talistrument tag hom. Na seb kulhadd jaqbel li meta ikollok 26 alljiev huwa verament numru sabi li jawgura futur aktar fis-sod lill-banda tag na iωda dan qatt m hu biωωejjed. G alhekk nappellaw lill- enituri biex i e u lil uliedhom jibdew jitg allmu l-muωika li bil-mod ilmod twassalhom biex jibdew idoqqu xi strument. Mill-esperjenza li g andna b ala g alliema, irriωultati juru li l-aktar tfal li jirnexxu huma dawk li g andhom l-aktar attenzjoni mill- enituri tag hom. Minn hawn irrid nie u l-okkaωωjoni biex, f isem s abi l-g alliema, nawgura l-festa t-tajba lill-kumitat, Surmast u Assistant Surmast, Bandisti, Alljievi u Membri fi dan is-soçjeta MuΩikali San ÌuΩepp tarra al tag na kif ukoll lill-poplu kollu t G ajnsielem. Alljievi u Bandisti Aspiranti G alliema: Mro. Frankie Debono Joe Galea Anthony Galea Bandisti Aspiranti Azzopardi Lauriann Bajada Samantha Camilleri Nicholas Cassar Susie Cowley Robert Cutajar Josef Elvin Tabone Zammit Matthew Alljievi bl-istrument Buttigieg Elvira Buttigieg Jonathon Buttigieg Luke Brass Woodwind Theory / Brass Clarinet Sax Sopran Trumpet Clarinet Clarinet Clarinet Percussion French Horn Flute Trumpet French Horn

33 32 Flauts Quartino Clarino 1mo Clarino 2do Corni Saxophones Lista tal-bandisti Camilleri Thomas Curmi Angele Grima Maria Portelli Charlene Xuereb Joseph Camilleri Paul Cauchi Spiridione Ciangura Laurence Ciantar Joe Galea Joseph Rapa Joseph Rapa Paul Vassallo Mattea Azzopardi Lauriann Azzopardi Mario Azzopardi Rubert Bajada Marlon Buttigieg Anthony Josef Buttigieg Larry Cassar Susan Cowely Robert Cutajar Josef Mifsud Joe Vassallo Joanne Vella Brenden Vella Julia Vassallo Loreto Xuereb Charlie Zammit Matthew Bajada Samantha Debono Joseph Grima Charlon Rapa Renato Saliba John Vella Amy Cornets Trombones Basso Percussion Euphonium Althorns G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Azzopardi Charlie Azzopardi Joseph Camilleri Daniel Camilleri Nicholas Galea Andrew Galea Loreto Mallia Dario Rapa Frankie Scicluna Alfred Xuereb Loreto Mizzi Joseph Saliba Carmel Vella Mario Cauchi Carmel Galea Tony Vassallo Louis Zerafa Joseph Curmi Manyol Debattista Clifford Debattista Loreto Grech Tony Mallia Sergio Tabone Elvin Cauchi Joseph Cutajar Frankie Debono Frankie Grima Louis Grima Robert Saliba Leli Xuereb Tony

34 Festa Madonna ta Loreto Servizzi mill-banda San ÌuΩepp Matul is-sena 2008/ ta Awwissu Open Day Programm mill-aljievi G ajnsielem 25 ta Diçembru Varjeta Betlehem f G ajnsielem G anjiet tal-milied mill-aljievi G ajnsielem ta Jannar Varjeta Betlehem f G ajnsielem G anjiet tal-milied mill-aljievi G ajnsielem 3 ta April Purçissoni tad-duluri G ajnsielem 8 ta April Kunçert ta MuΩika Sagra G ajnsielem 10 ta April Purçissjoni tal-ìimg a l-kbira Nadur 10 ta Mejju Purçissjoni Festa San ÌuΩepp G ajnsielem 30 ta Mejju Març - Festa Sant Antnin G ajnsielem 31 ta Mejju Purçissjoni Festa Sant Antnin G ajnsielem 19 ta Ìunju Març - Festa San Ìwann il-battista Xewkija 26 ta Ìunju Març u Programm Festa Imnarja Nadur 28 ta Ìunju Març - Festa San Pawl Palazzolo Acreide Sqallija 29 ta Ìunju Programm - Festa San Pawl Palazzolo Acreide Sqallija 19 ta Lulju Març u Programm - Festa ta San Ìor Victoria 25 ta Lulju Març - Festa Santa Margerita Sannat 1 ta Awwissu Març Festa San ÌuΩepp Qala 8 ta Awwissu Programm Festa San Lawrenz San Lawrenz 15 ta Awwissu Març u Programm Festa Santa Marija Victoria 23 ta Awwissu Open Day Programm mill-aljievi G ajnsielem 24 ta Awwissu Març - Óru ta l-istatwa tal-madonna ta Loreto G ajnsielem 25 ta Awwissu Març u Programm G ajnsielem 27 ta Awwissu Març - Festa Madonna ta Loreto G ajnsielem 28 ta Awwissu Març tad-dimostrazzjoni Festa Madonna ta Loreto G ajnsielem 29 ta Awwissu Març tat-translazzjoni Festa Madonna ta Loreto G ajnsielem 29 ta Awwissu Març ta lejlet il-festa Festa Madonna ta Loreto G ajnsielem 30 ta Awwissu Març - Jum il-festa tal-madonna ta Loreto G ajnsielem 30 ta Awwissu Purçissjoni Festa tal-madonna ta Loreto G ajnsielem 30 ta Awwissu Març ta G eluq il-festa tal-madonna ta Loreto G ajnsielem 7 ta Settembru Març ta lejlet il-festa Maria Bambina Xag ra 8 ta Novembru Fanfarra Jum it-tifkira Monument tal-gwerra G ajnsielem 9 ta Diçembru Març - Festa Litur ika tal-madonna ta Loreto G ajnsielem 24 ta Diçembru Purçissjoni - Manifestazzjoni bil-bambin tal-milied G ajnsielem

35 34 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Statistika mi bura mill-arkivista Loretu Galea Surmastrijiet Mro. Anton Muscat Azzopardi Mro. Mikiel Farrugia Mro. Ganni Vella Mro. Joseph Farrugia Mro. Joseph N. Sammut Mro. Sunny Galea Presidenti Mons. ÌuΩeppi De Piro Mons. ÌuΩeppi Galea Rapa Joseph Cauchi Amabile Cauchi M.P Joe Xuereb Loreto Spiteri Paul Scicluna Anthony Agius Spiridione Cauchi Gino Cauchi Segretarji Fr. Ruzar Buhagar Fr. Gwann Galea Michael Attard Joe Zerafa Michael Scicluna Joseph Cauchi Michael Bugeja Charles Spiteri Joseph Attard Paul Scicluna Joseph Sultana Spiridione Cauchi Kevin Cauchi Bandisti Althorn Attard Michael Cauchi Rudolph Cutajar Anthony Galea Laurence Gauci Angelo Grima Louis Grima Robert Rapa Anthony Rapa Silvio Saliba Emanuel Sultana Francis Xuereb Anthony Xuereb Mario Basso Cauchi Carmel Galea Anthony Gauci Carmel Rapa Salvino Saliba Joseph Turban Willy Xuereb Joseph Vassallo Louis Zerafa Joseph Zerafa Joseph Zerafa Loreto Zerafa Noe Corno Abela Mikel Buttigieg Mario Cini Joe Cordina Louis Debattista Anthony Debono Anthony Debono Leonard Fenech Teddy Galea Joseph Grech Michael Haber Nathaniel Lateo Tonio Mejlaq Brian Spiteri Dennis Spiteri Michael Vassallo Loreto Xuereb Charlie Xuereb Frankie Xuereb Joe Zammit Paul Zammit Matthew Euphonium Abela John Atard Michael Cauchi Joseph Cauchi Teddy Cutajar Frankie Debono Frankie Galea Carmel Gatt Pinu Muscat Tony Xuereb Salvinu Flaute Camilleri Thomas Curmi Angele Galea Candice Grima Maria Portelli Charlene Rapa Catherine Clarino Agius Michelle

36 Festa Madonna ta Loreto Attard Joe Attard Joseph Attard Mauro Attard Rubert Azzopardi Lauriann Azzopardi Mario Azzopardi Silvana Bajada Marlon Bugeja Emanuel Bugeja Loreto Buttigieg Anthony Josef Buttigieg Charlie Buttigieg Larry Buttigieg Vella Lorry Buttigieg Salvu Camilleri Paul Camilleri Loriane Camilleri Peter Cassar Carmel Fr Cassar Paul Cassar Susan Cauchi Aldo Cauchi Anthony Cauchi Norbert Cauchi Sonia Cauchi Spiridione Ciangura Laurence Ciantar Joseph Cini Carmen Cini Charlie Cini Marika Cowley Robert Cutajar Joseph Debono Francis Debono Mario Debrincat Antoine Dimech Marlene Galea Joseph Galea Neville Grech John Grech Lateo Jacqueline Grech Tonia Lateo Sandro Mejlaq Mark Mejlaq Spiru Mejlaq Toni Mercieca George Mercieca Joseph Mifsud John Mifsud Joseph Mifsud Vincent Mizzi Charlie Portelli Joe Rapa Carmel Rapa Joe Rapa Paul Rapa Samuel Refalo Emanuel Refalo Samuel Scicluna Anthony Scicluna Ian Scicluna Loreto Vassallo Mattea Vassallo Joanna Vella Brenden Vella Julia Xuereb Emanuel Xuereb John Xuereb Loreto Xuereb Tanya Xuereb Victor Zerafa Andrew Zerafa Peter Cornet Agius Jimmy Azzopardi Charlie Azzopardi Josef Azzopardi Joseph Azzopardi Roderick Buttigieg Justin Calleja Vella Miriam Camilleri Daniel Camilleri Mario Camilleri Nicholas Caruana Anthony Cefai Fortunato Ciangura Mikel Debono Christopher Debono Loreto Galea Andrew Galea Anthony Galea Loreto Grech Francis Grech Muscat Francis Grech George Grech Nazzareno Mercieca Carmel Mercieca Eric Mifsud Joseph Mizzi Joseph Rapa Frankie Scicluna Alfred Scicluna Carmel Scicluna Loreto Turban Joseph Xuereb Loreto Zerafa Anthony Zerafa Antoine Zerafa Francis Quartino Buttigieg Anthony Rapa Emanuel Portelli Matthew Scicluna Ruben Xuereb Joseph Sax Abela Mikel Camilleri Loreto Cauchi Kristinu Farrugia Toni Sax Alto Cauchi Francis Debono Joseph Galea Savio Sultana John Vella Amy Sax Soprano Bajada Samantha Bugeja Michael Rapa Renato Xuereb Anthony Sax Tenore Cini Joseph Grima Charlon Xuereb George Xuereb Joseph Xuereb Loreto Sax Baritone Saliba John Piatti Debattista Loreto Debono Michael Katuba Attard Emanuel Cauchi Joseph Grima Vincent Portelli Ivan Spiteri Arturo Tabone Elvin Xuereb Patrick Tamburo Borg Joe Cefai George Curmi Manyol Debattista Clifford Haber Michelangelo Galea Andrew Galea Censu Grima Noel Mallia Sergio Portelli Ivan Zerafa John Tamburello Grech Anthony Trombone Attard Loreto Azzopardi Paul Buttigieg Christopher Buttigieg Clement Camilleri Philip Debono Jonathan Debrincat Andrew Grima George Grima Michael Mizzi Joseph Saliba Carmel Scicluna Joseph Xuereb Raymond Vella Mario

37 36 L-Arkivju MuΩikali L-Arkivju ser ikun l-element çentrali tal-banda tag na u se j addan fih storja rikka ta aktar minn tmenin sena b marçi popolari, funebri, muωika klassika u operistika. Il-unit prinçipali tal-arkivju hija tal-kewba u x-xog ol ta l-injam tlesta ftit tax-xhur ilu minn ÌuΩeppi Tabone. Iddisinn tal-arkivju sar mill-qormiω Silvio Pace. Il-unit ttie ed Malta sabiex tin adem l-iskultura minn Lawrence Grima, persuna ferm mag ruf fejn jid ol dan it-tip ta xog ol. Ta min isemmi li l-iskultura ser tkun tal- ewω sabiex jin oloq kuntrast. Ix-xog ol mistenni jkun lest g all-bidu tas-sena d-die la. Il-kaxxi li fihom ser titpo a l-muωika tal-banda n admu minn Toni Galea. Hemm madwar 230 kaxxa u dawn ser jinksew bil- ild b spiωa totali ta #20 kull kaxxa. Pro etti fil-kaωin Jikteb Is-Segretarju Kevin Cauchi G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Kamra tal-kumitat Tajjeb li l-ewwelnett insemmu li ori inarjament, il-pjan kien li l-arkivju jitlesta sentejn ilu. Dan g aliex il- sieb ori inali kien li nag mlu biss l-arkivju u npo uh fil-kamra li kien hemm dakinhar. IΩda wara diversi konsultazzjonijiet, ie deçiω li dan l-istess Arkivju jixraqlu post ferm aktar presti juω. Sabiex ma npo ux piω finanzjarju fuq il-banda u sabiex ix-xog ol li jsir ikun ta l-g ola kwalita, iddeçidejna li l-pro ett jinqasam f medda ta tlett snin minflok sena. Issa, wara stennija ta aktar minn sentejn, l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp tinsab biss ftit tax-xhur il-bog od mill-inawgurazzjoni tal-arkivju MuΩikali f kamra li tag mel ie lil G ajnsielem. S issa lestejna ix-xog ol kollu li g andu x jaqsam mad-dawl grazzi g all-g ajnuna ta Loretu Vassallo. Peppi Grima flimkien ma Kilinu Azzopardi po ew l-ir am li ie importat mill- Italja u jintuωa fl-aqwa Knejjes li hemm fl-italja stess. Is-suffitt mag mul bl-injam tal-kewba

38 Festa Madonna ta Loreto ma dum minn Chris Mifsud hu mwa al u lest wkoll. Chris qieg ed ukoll ja dem fuq il- itan li ser jinkesa bl-injam u wallpaper rikka. Il-linef u brazzi tal- ajt inxtraw wkoll. Ta min ifakkar li d-disinn tal-kamra sar mill-famuω disinjatur Richard Young. Ta min ifakkar li x-xog ol fuq l-arkivju MuΩikali u l-kamra tal-kumitat ser jammonta g al spiωa ta madwar #45,000. jibdew isiru f ambjent aktar modern u sabi. Hemm il- sieb ukoll li s-sala tibda tinkera g allfunzjonijiet privati b al parties, konferenzi eçç. Id-disinn tas-sala sar minn Paul A. Stellini Is-Sala tal-isnooker Is-sala l-o ra ser t addan fija Ωew imwejjed talisnooker f ambjent professjonali g al dan l-isport tant popolari f G ajnsielem. Is-sala se jkollha sistema ta aircondition, header ta t l-isnooker table, cabinets u showcase g at-trophies. Ta min jg id li kemm dan il-pro ett kif ukoll il-pro ett tas-sala Prinçipali qeg din ji u ffinanzjati missotto-kumitat abrieki tal-isnooker. Sa ftit xhur o ra dawn iω-ωew pro etti jkunu lesti wkoll. Is-Sala Prinçipali B alissa g addej ukoll ix-xog ol fuq Ωew swali odda, is-sala prinçipali kif ukoll sala dida dedikata g ad-dilettanti tal-isnooker. Is-sala fejn sa ftit tax-xhur ilu kienet t addan il-palk, store tal-bar u t-tombola ser tinbidel f multi-purpose hall fejn se jkollha suffitt modern, madum did kif ukoll sistema dida ta illuminazzjoni. Fiç-çentru tas-sala se jkun hemm ukoll in-niçça tal-istawta l-antika tal-madonna tad-dar li ilha snin twal ti ri minn na a g all-o ra tal-kaωin ming ajr post fiss. Il-laqg at, high-teas u tombla issa se Il-Bar tal-kaωin u Store Adekwat G alkemm g adna ferm lura, bdejna diversi laqg at ta diskussjoni mad-designer Paul A. Stellini dwar ir-refurbishment tal-bar. Sadattant pero solvejna il-problema ta store adekwat g all-bar. Ta min ifakkar li sa ftit tal- img at Is-Sala Prinçipali kif kienet ftit tax-xhur ilu

39 38 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp ilu, il-kaxxi tax-xorb kienu jitpo ew fissala prinçipali. IΩda wara diversi img at ta negozjati, il-kumitat irnexxielu jakkwista garaxx li jinsab eωattament ta t il-bar. Infet et bokka mill-bar g al ol-garaxx u b hekk solvejna din il-problema darba g al dejjem! Garaxxijiet ta ta t il-kaωin G addejna wkoll sistema tad-drena u sar il-pavimentar ta quddiem il-garaxxijiet ta ta t il-kaωin. Ringrazzjament imur g al Wenzu Ciangura u l-ministeru g al G awdex talg ajnuna li tawna. Faççata tal-kaωin G all-festa ta din is-sena ser inωanωnu wkoll sett ta faldrappi g al mal-faççata tal-kaωin. Dawn huwa pavaljun b pitturi fuqhom u mdawwrin b ruωuni tas-sapraporti g al mat-twieqi. Din issena ser jkollna 6 lesti u s-sena d-die la ser jkollna 12 o ra. Ta min jg id li dawn qed jit allsu minn lotterija apposta li organizza Pawlu Azzopardi. Ix-xog ol ta l-injam adu siebu Tony Galea u Joseph Camilleri. Sistema three-phaze, bandiera dida u standard tal-unjoni Ewropeja Ftit tax-xhur ilu qliba is-sistema tad-dawl tal- KaΩin minn single-phaze g al sistema three-phaze. Ordnajna wkoll bandiera dida bl-arma tal- Banda San ÌuΩepp kif wkoll standard tal-unjoni Ewropeja li ntuωa l-ewwel darba fil-mawra li kellna Sqallija. Appell L-ispejjeΩ involuti f dawn il-pro etti huma tant kbar li l-banda ilha ma tid ol g alihom sa minn meta nbena l-istess kaωin aktar minn tletin sena ilu u allura wa edha to ro ittalba tag na g allg ajnuna tag kom. Matul il-jiem tal-festa, speçjalment waqt l-open Day tal-óadd 23 ta Awwissu, ser tkunu tistg u ti u u taraw b g ajnejkom i x - x o g o l l i q e d isir sabiex il-kaωin tag na jkompli miexi l quddiem.

40 Festa Madonna ta Loreto Kull website hemm bzonn li tibqa tidher friska u g aldaqstant in ass il-bωonn li d-dehra tal-website tal-banda tinbidel. U wara diversi img at ta idma, issa l-banda g anda website b dehra dida u aktar moderna li tirifletti t-tibdil kontinwu li g adejja minnu l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp. Kif wie ed jid ol fil-website com/stjoseph ji i milqug b biçça muωika millinnu tal-banda kif wkoll partijiet mill-istatut li jfakkru l-g an prinçipali ta din l-g aqda. Filpa na prinçipali hemm sensiela ta ritratti sbie tal-istorja tal-banda li jinbidlu awtomatikament kif ukoll erba links. Dawn il-links jag tu g allbiografija ta Mons ÌuΩeppi De Piro, l-fundatur tal-banda, link o ra fija informazzjoni dwar il- Festa, o ra dwar il-pro ett ta l-arkivju u fl-a ar hemm ukoll link sabiex tisma l-albums u CD s tal-banda minn fuq l-internet. Website Ìdida Jikteb Kevin Cauchi Il-website hija maqsuma fi tmien partijiet prinçipali. Dawn huma: A barijiet; Storja Avvenimenti Multimedia; Amministrazzjoni; Il- Bandisti; L-Iskola tal-muωika; u Kuntatt. Il-pa na tal-multimedia fiha afna riωorsi b al possibiltà li tara publikazzjonijiet antiki tal-banda, possibiltà li tisma l-albums li arget il-banda matul dawn l-a ar g axar snin u sa ansitra r-recordings talprogramm Mill-Kolp tal-katuba li jixxandar fuq Radju Lauretana. Il-website iet kkreata u ddisinjata mis-segretarju Kevin Cauchi u hosted fuq ghajnsielem.com. Ilwebsite hi popolari afna kemm mal-pubbliku lokali kif ukoll mal-emigranti. Permezz ta din il-website l-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp ser tkun tista twassal il-messa tag ha b mod aktar effettiv.

41 40 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

42 Festa Madonna ta Loreto Programm MuΩikali tal-festa Nhar it-tlieta 25 ta Awwissu, 2009 Pjazza Madonna ta Loreto Fid-9:00 pm Innu lil G ajnsielem Sunny Galea Innu Març Lill-Madonna ta Loreto Sunny Galea Theme Song Il Padrino Nino Rota Tone Poem Finlandia Jean Sibelius Medley The Sound of Music R.Rodgers Sailing Gavin Sutherland Selection Jesus Christ Superstar Andrew Lloyd Webber Italian Medley Buongiorno Italia arr. F. Francia Selection La Forza Del Destino G. Verdi Symphony Calypso Symphony Sunny Galea Innu tal-banda Innu lil G awdex Innu Nazzjonali Joseph Farrugia Joseph Vella Robert Sammut Surmast Direttur: Mro. Sunny Galea A.L.C.M. Assistant Surmast: Mro. Frankie Debono Comperes: Lelio Spiteri u Lorietta Buttigieg

43 42 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Loreta Azzopardi tawgura il-festa t-tajba lil G ajnselmiωi Kollha

44 Festa Madonna ta Loreto Is-Servizzi Tal-Banda Xog ol Minn Wara l-kwinti Na seb kul add ikun sodisfatt meta jara l-banda skjerata tant tajjeb waqt xi març jew programm li jkollha. Kul add liebes l-uniformi. Dehra li tant tpaxxi l-g ajn. IΩda din mhix xi a a façli biex il-banda tkun tidher daqshekk organizzata. Matul is-sena l-banda torganizza diversi kunçerti. L-attendenza ie li tkun tajba afna, IΩda minn xi daqqiet, din ma tkunx daqshekk tajba. Il-kunçerti jimmaturaw lill-bandist fil-livell muωikali u fid-daqq talistrument. G alhekk qabel kollox, il-kapaçita fid-daqq tal-istrument tisboq id-dehra tal-bandist bl-unifomi. Matul is-sena s-servizzi li jid lu jkunu kwazi l-istess b al tas-snin ta qabel. IΩda l-kummissjoni banda flimkien mas-surmast u assistent surmast jiltaqg u f laqg at apposta biex jiddiskutu jekk çerti servizzi g andhomx ji u aççettati jew irrifjutati. Jekk servizz ji i aççettat, immedjatament is-segretarju jikkonferma mas-segretarju oppost li s-servizz ie aççettat u jimla l-formola tal-permess lill-pulizija. Hawn jibda x-xog ol tad-delegat tal-banda. L-ewwelnett jo rog çirkulari bid-dettalji kollha tasservizzi u jg addiha lill-bandisti kemm lokali, kif ukoll barranin. JavΩa lill-bandisti lokali min abba l-importanza tal-attendenza tag hom g al kull servizz. Xi minn daqqiet, mhux kul add ikun jista jattendi g al kull servizz min abba diversi ra unijiet fosthom xog ol, ra unijiet familjari u xi minn daqqiet anke min abba indifferenza g alkemm dawn huma ftit afna. Illum il- urnata, li tordna l-bandisti barranin mhix aga façli g ax dawn jinvolvu spejjeω kbar. IΩda min abba li l-banda jkollha bωonn ta assistenza f çerti sezzjonijiet minn tag ha, allura hawn ji u ordnati l-bandisti barranin. U dawn mhux dejjem issibhom g ax ie li jkunu impenjati ma baned ohra. Allura l-a ar mezz ikun li nordnaw bandisti barranin minn Malta li g all-banda jinvolvulha aktar spejjeω. Dawn anke trid ta sbilhom g at-trasport mill-im arr u lura u ta sbilhom ukoll g all-aççessorji tal-uniformi. Semmejna s-servizzi. Imma hemm il-kunçerti wkoll. Kull bandist ji i avωat g all-kunçerti permezz tat-telefon jew permezz ta kuntatt personali. U din mhix a a façli li tikkuntattja mal-55 bandist kull darba li jkun Jikteb Loretu Galea hemm xi servizz jew kunçert. Ìie li nie u l-okkaωjoni li navωa g all-kunçert jew servizz, waqt li nkunu ndoqqu f xi festa jew waqt xi kunçert. Trid ta seb ukoll biex tordna x-xarabank g al kull servizz. Wa da mill-aktar diffikultajiet li nsib huwa li ssib lil xi add biex imexxi l-katuba waqt il-marçijiet u lil xi add ie or biex jerfa l-istandard. Xi kultant anke bil- las ma ssibx min jaççetta. Il-libretti u l-partijiet tal-programm huma su ett ie or li jirrekjedi afna attenzjoni u dedikazzjoni. Qabel kull març, il-libretti ji u ççekjati kollha biex niωguraw li kull bandist ikollu l-librett tieg u. L-istess g all-partijiet tal-programm li ndoqqu fuq il-palk. Min abba li dawn huma kollha karti volanti, aktar attenzjoni tkun me tie a biex kull bandist ikollu l-partijiet tieg u u li ma jit alltux ma ta bandisti o ra. Normalment fuq kull parti jinkiteb isem il-bandist. Minn Ωmien g al Ωmien ikun hemm bωonn li jsiru xi kopji tal-partituri g ax forsi jintilfu jew g ax anke ma jibqg ux çari biex iddoqq bihom. Wara kull servizz jew kunçert, jibqa li nie u u nniωωel l-attendenza ta kull bandist kemm barrani kif ukoll ta dawk lokali biex l-ewwelnett tinωamm attendenza tal-attivitajiet tal-banda u anke biex isir il- las tas-servizzi lil dawk konçernati. L-akbar u ieg ta ras hija meta ssir xi attivita o ra fir-ra al, b al ng idu a na xi barbeque jew anke xi tie li min abba f hekk, xi bandisti jonqsu li jattendu g al xi servizz jew servizzi. Hemm tendenza li numru Ωg ir afna ta bandisti ma jigux g as-servizzi ming ajr ma javωawk jew inkella javωawk ftit in qabel jibda s-servizz. Din is-sitwazzjoni to loq diffikultajiet kbar g ax ma jkunx hemm rimedju g aliha. G alhekk minn hawn nappella biex nuru aktar serjeta u ninfurmaw bin-nuqqas tag na minn Ωmien qabel. Kif tistg u taraw, hemm afna xog ol li ma jidhirx kull meta l-banda tkun qed tipprepara g al servizz. IΩda b wiççi minn quddiem nista ng id li dejjem sibt ko-operazzjoni ming and il- afna u nwieg ed li nibqa nag ti sehmi sakemm sa ti tibqa tippermettili. Il-festa t-tajba lil kul add.

45 44 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp KaΩin ta Kultura Jikteb is-segretarju Kevin Cauchi Wie ed mill-g anijiet prinçipali tal-g aqda MuΩikali San ÌuΩepp huwa t-tixrid tal-kultura permezz ta attivitajiet soçjali u kulturali. Çertament li dan il-g an kompla jissa a aktar matul l-a ar xhur bil-wirjiet u inizjattivi kulturali li ew organizzati fil-kaωin tag na. Nibda billi nsemmi s-suççess li kellna fl-open Day tas-sena l-o ra. Din l-attivita li saret il-óadd ta qabel il-festa kienet esperiment li rnexxa. Dakinhar esibejna wirja ta talent G ajnselmiω, show ta vetturi militari, varjeta ta kant u Ωfin minn talenti lokali, programm mill- Alljievi tag na kif wkoll fta na l-bibien tal-kaωin sabiex il-poplu jara b g ajnejh il-pro etti li hemm g addejin. Tellajna wkoll wirja tal-ìimg a l-kbira. Il-poplu G ajnselmiω laqa l-appell sabiex jipprovdi biççiet ta opri relatati ma dan il-perjodu tant li fl-a ar spiççajna nirrifjutaw aktar o etti g aliex is-sala kienet mimlija! Il-wirja iet imfa ra minn diversi

46 Festa Madonna ta Loreto Naturalment, il-parteçipazzjoni tal-poplu G ajnselmiω kienet ferm poωittiva tant li dawn ittip ta attivitajiet ser jid lu fil-kalendarju tal-banda fuq baωi annwali. G al din is-sena, l-open DAY ser ssir fit-23 t Awwissu 2009, il-óadd ta qabel il-festa. Fost l-attivitajiet, hemm ippjanat: dilettanti tal-ìimg a Mqaddsa u ta min jg id li kien fiha ftit minn kollox... settijiet ta vari, via sagra, o etti tal-knisja relatati ma dan il-perjodu, kurçifissi, inkwadri antiki, ritratti, pitturi eçç. Matul dan il-peirjodu saret ukoll laqg a spiritwali mid- Direttur Spiritwali Fr Joe Cardona. 9.00am Show tal-karozzi Antiki mill-old Motors Club 11.00am Ftu tal-wirja ta Kollezzjonijiet u Talent G ajnselmiω 11.30am PreΩentazzjonijiet ta trophies talisnooker fis-sala il- dida 7.30pm Kunçert mill-alljievi 8.00pm Programm Jazz mill-mistaken Identity 9.00pm - Diversi shows tal-kant minn talenti lokali Din l-open Day qed tittella bil-kollaborazzjoni tal-kunsill Lokali G ajnsielem. Radju Lauretana ser ixandar live mill-kaωin. L-skop wara din l-attivita hu li nippromwovu l- idma tal-g aqda tag na filwaqt li n e u lin-nies japprezzaw aktar il- idma tal-banda. Narawkom hemm!

47 46 Il-Banda San ÌuΩepp ewwa Palazzolo Acreide, Sqallija Tikteb il-bandista Samantha Jo Bajada Il-Preparamenti Il- ajja tag na hi mimlija esperjenzi, li aktar ma jkunu sbie, il-bniedem aktar jiftakarhom tul ajtu. Il-bandisti G ajnslemiωi kollha, u anke dawk minn ir ula o ra li aççettaw jing aqdu mag na g al btala fi Sqallija, Ωgur li din l-esperjenza se tibqa wa da memorabbli g alihom. F isem il-bandisti kollha, n ossuna onorati li fost ilbaned kollha ta Malta u G awdex ejna mistiedna biex nie du sehem fil-festa ta San Pawl ewwa Palazzolo Acreide, ra al ta madwar g axart elef ru, billi tajna s-servizz tag na permezz tal-muωika. Kull meta a na l-bandisti kellna xi servizz, urejna li waqt li nkunu ndoqqu l-istrumenti tag na, mhux biss jo or u n-noti ta fuq il-karta f forma ta muωika iωda urejna wkoll iddeterminazzjoni u l-g aqda bejnietna. Qabel ma morna lejn Sqallija, b dixxiplina u ordni, is-surmast tag na Mro. Sunny Galea, mexxina u ppreparana bis-s i g al G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Fl-ewwel jum, kul add kellu in biωωejjed sabiex jissetilja wej u fil-lukanda u jdur dawra mar-ra al. Wie ed kellu l-opportunita li jara diversi attrazzjonijiet b all-famuωa pjazza, is-sitt knejjes fil-madwar li kollha kienu mg ammra b pitturi popolari, programm ta siltiet ta muωika g ax ried li lkoll nag tu s-sehem tag na b ala banda li admet tul is-snin u ilha tag ti s-servizzi tag ha mis-sena Wara dan kollu bi t ejjija kbira, a na l-bandisti konna tant im e a sabiex immorru ndoqqu ewwa Palazzolo u fuq kollox insiru nafu iktar lil xulxin mill-qrib. Il-Óadd, 28 ta Ìunju Wara l-vja li kellna fuq il-katamaran Maria Dolores, irfisna fuq Sqallija qawwijin u s a. B kollox konna madwar tmenin ru, fosthom amsin bandist, membri tal-kumitat, u ud mill-familjari tag na, partitarji, s-sindku t G ajnsielem Francis Cauchi u l-arçipriet Dun Frankie Bajada. Bla telf ta Ωmien, kul add ing ata l-mappa tal-post u wkoll l-isem tal-lukandi ta fejn hu indikat li joqg od waqt din il-btala ta erbat ijiem. Kien hemm tliet lukandi madwar il-pjazza tar-ra al li kienu riservati g alina u kull lukanda offritilna kull ma kellna bωonn. Matul dawn l-erbat ijiem, kull individwu kien jie u il-kolazzjon fil-lukanda ta fejn kien joqg od, imbag ad g all-ikla ta nofsinhar u ta filg axija, konna ning aqdu kollha u nduqu l-ikel bnin u tipiku taljan ewwa wie ed mill- afna ristoranti tal-madwar. u r-ra al antik grieg Akrai. Fil-bidu tas-servizzi tag ha fi Sqallija, il-banda San ÌuΩepp adet sehem f març brijuω ta kwaωi tliet sieg at madwar it-toroq ewlenin tar-ra al. Ftit wara, arget l-istatwa tal-injam ta San Pawl mill-knisja flimkien mad-daqq tal-qniepen, illog ob tan-nar u anke l-g ajat u ç-çapçip tan-nies. F dak il-lejl, ol-pjazza kien hemm kunçert ta kant u daqq u wkoll spettaklu tal-log ob tan-nar mill-isba li bqajna mistag ba bil-kapaçita tal-pallozzesi. It-Tnejn, 29 ta Ìunju Jum il-festa ta San Pawl L-g ada, fil-festa titulari ta San Pawl, stajna nisimg u quddiesa filg odu u anke filg axija li kienet ikkonçelebrata mill-arçipriet tag na Kan. Frankie Bajada. Óafna minna, Ωaru l-monti kbir li kien tefg a ta ebla l bog od mill-pjazza. Hemmhekk, kul add sab dak li xtaq g alih u anke g all-familjari tieg u mill-

48 Festa Madonna ta Loreto varjeta kbira ta affarijiet li kien hemm. Fis-sieg a ta wara nofsinhar kul add kien jistenna bir-reqqa l-març tant popolari u mag ruf b ala A Sciuta, fejn hawnhekk ar u l-istatwa ta San Pawl mill-knisja akkompanjata bil-baned taljani. Il-faççata tal-knisja kienet di à mimlija bil-kanen tan-nar li b organizzazjoni tant serja sparaw u g amlu da na kbira li lanqas il-folol tan-nies ma baqg u jidhru. Waqt il-purçissjoni qasira b San Pawl a na l-g ajnslemiωi bqajna b alqna miftu bil-log ob tan-nar u anke il-wirja tal-karti kkuluriti li ji u sparati bi pressa enormi mill-kanen, imbag ad jinωlu qishom sriep bilmod, li mlew il-pjazza b fer u briju. Matul dan il-març, kull fejn t ares kont tara nies jie du ritratti u filmati b ala l-ikbar rekordju tal-festa hekk memorabbli. Tradizzjoni unika li ssir waqt dan il-març hi l-offerta tat-trabi lil San Pawl billi jg olluhom mal-istatwa. Fil-6.30pm kellna quddiesa kkonçelebrata mill-arçipriet Dun Frankie Bajada bil-parteçipazzjoni ta Dr. Ray Bondin, is-sindki ta Palazzolo u G ajnsielem, awtoritajiet çivili, membri tal-kumitat u Bandisti. Wara saru rezentazzjonijiet ta rigali kommemorattiv. Wara li kul add kien strie u g amel uωu tajjeb mill- in liberu tieg u, filg axija g all- abta tal- dax, o Piazza Umberto I, il-banda San ÌuΩepp esegwixxiet kunçert tassew sabi fuq ilplançier. Waqt dik is-serata, kull min kien preωenti tana l-prosit li jist oqilna g as-siltiet li daqqejna. Sa ansitra urnalisti mill-gazzetta Liberta Sicilia abu artiklu ta faççatta dwar sehem il-banda tag na waqt dawn il-festi, fejn ikkumentaw anki dwar dan il-program muωikali u sejhulu un bellissimo concerto. It-Tlieta, 30 ta Ìunju L-a ar jumejn, ftit li xejn kienu impenjattivi u kellna afna in liberu. It-Tlieta, 30 ta Ìunju, ir-ra al Palazzolo Acreide spiçça vojt fejn qabel ma kienx hemm fejn taqa labra bill-kummerç li kien hemm. Fi Ωmien tal-festa, it-toroq kienu mg ammra bl-isba pavaljuni u armar tal-festa, kif ukoll il-monti kbir tul it-toroq li kienu jift u minn sbieh il-jum sa tard bil-lejl. IΩda nnutajna li a a simili mar-ra al tag na t G ajnsielem hi, li wara l-festa, r-ra al imut g al kollox, g alhekk kmieni filg odu tlaqna lejn Katanja bix-xarabank. Kienet triq twila mhux aωin però malli wasalna kien hemm min mar jimla Ωaqqu jew o rajn li Ωaru l-monti kbir li rritornaw lejn ix-xarabank b idhom mimlija boroω tax-xiri. Kien hemm ukoll min dar mal-post biex jifli ftit knejjes bl-istili uniçi tag hom, il-palazzi b al Palazzo Biscari u l-pjazza imsej a Piazza del Duomo, mdawra bil-binjiet ta stil barokk. F nofsinhar allejna lil Katanja sabiex imorru Etnapolis li huwa post kbir fejn wie ed jista jinqeda minn kollox. Etnapolis g andu iktar minn 130 anut allura hawnhekk qattejna afna in billi dan il-post ma kienx façli li dduru fi ftit in. Il-bqija tal- urnata kienet libera u afna mill-bandisti ddeçidew li jmorru fi Pjazza San Bastjan, li hija l-eqreb pjazza fejn kien hemm afna kummerç speçjalment fir-ristoranti. L-Erbg a, 1 ta Lulju Din kienet l-a ar urnata g alina fi Sqallija u b al ma ji ri f kull btala, add ma ried jitlaq minn Sqallija li jfisser li kul add a gost matul din il-btala qasira ta erbat ijiem. G alkemm kellna erbat ijiem biss, a na l-bandisti sirna nafu iktar lil xulxin u ma waqafniex miç-çajt ta bejnietna. Filg odu kmieni ppakjajna kollox fil-bagalja u g amilna l-arran amenti kollha nessessarji biex no or u milllukandi. Minn hemm tlaqna bix-xarabank fejn konna l-mistednin tas-sindku ta Palazzolo gewwa l-municipio impressjonanti ta dan ir-rahal. Hawn is-sindku irringrazzja lill-bandisti g as-sehem fil-festa tag hom u offra ukoll xi rigali lill- Banda, Kunsill u Parroçça ta G ajnsielem. Wara morna lejn Siracusa g al in liberu fejn hawnhekk d alna fi knisja f g amla ta demg a ejja g al ponta biex tfakkar il-miraklu tal-madonna tad-dmug. Kellna ukoll l-opportunita li nzuru l-gzira ta Ortigia fejn rajna Katidral mill-isbah. Wara waqafna wkoll o supermarkit ta daqs enormi Auchan, li kellu g aωla kbira ta affarijiet. Mat-triq lura lejn il-port kellna waqfa ta madwar sieg a f Noto, belt barrokka, b hafna bini antik, katidral u knejjes ohra kollha mag mra bi skultura fina u elaborata. Dawn kienu l-erbat ijiem li g amilna fi Sqallija b ala banda li dimna biex din il-btala ssir realta. Matul din il-btala g amilna suççess mhux biss fid-daqq iωda fuq kollox g ollejna l-isem tar-ra al tag na G ajnsielem u ta pajjiωna. Nixtieq ng id grazzi lil Dr. Ray Bondin millorganizzazjoni UNESCO li g aωel il-banda tag na sabiex iddoqq fi Sqallija, lill-kumitat tal-banda u lil dawk kollha li admu biex din il-btala tkun organizzata tajjeb g aliex kull min ie mag na jixtieq li s-sena d-die la jer a jmur. Wara kollox, b din il-btala u bir-riωultati poωittivi li ar u minnha, t ajjar lill-bandisti u lill-alljievi kollha biex jibqg u j arsu l quddiem u jaraw lill-banda b ala mod ta suççess u avventura fil- ajja tag hom.

49 48 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Mill-Album tal- ita li l-banda San ÌuΩepp g amlet ewwa Palazzolo Acreide, Sqallija 28 ta Ìunju 1 ta Lulju 2009

50 Festa Madonna ta Loreto

51 50 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

52 Festa Madonna ta Loreto Le en il-banda San ÌuΩepp fuq Radju Lauretana MAL-KOLP TAL-KATUBA Jikteb Ivan Portelli Din hija l-ewwel darba illi qieg ed nikteb fuq dan il-ktieb tal-banda u nixtieq nie u l-opportunita sabiex flimkien mal-kollega tieg i Joe Galea nωommukom infurmati b dak li jkun g addej rigward il-programm tag na MAL-KOLP TAL- KATUBA, li jixxandar fuq Radju Lauretana, programm ta marçi brijuωi u varji li jinωlu g asel mas-semmieg a tag na. L-ewwel nett, ta min jfakkar li dan il-programm ilu jixxandar minn meta twieled l-istazzjon tar-ra al tag na, Radju Lauretana çioe minn Awwissu Din l-iskeda tal-festa hija t-tmien skeda g alina. Jiena flimkien ma Joe u t-tekniku Charles Portelli bdejna bi programm darba f g i m g a t a sieg a u ntlaqa t a j j e b a f n a, b k o n k o r r e n z a t a j b a m i s - s e m m i e g a permess tas-sehem tag hom bit-telefon, sms s kif ukoll s ta semmieg a li jsegwuna permess tal-internet minn barra minn xtutna. Kien hemm mumenti li lanqas stajna nla qu mal-interventi kollha. Dan g alina kien ta kura kbir. Wara l-ewwel img a, ii- in tal-programm twal g al sag tejn. F din l-iskeda tal- Festa 2009 qed ikollna Ωew programmi fil- img a, wie ed kull nhar ta Tnejn mill-4.30pm sas-6.30pm, programm ta sag tejn u l-ie or s-sibt mill-12.15pm sas-1.00pm, programm ta tliet kwarti. Dan ilprogramm semmejnieh MAL-KOLP TAL-KATUBA S-SIBT. Minn hawn nixtiequ nirringrazzjaw liddirettur tar-radju s-sur Lelio Spiteri. Dan g alina huwa ta kura kbir u mhux se n arsu lura. L-Innu li bih nift u l-programm huwa Innu lil G ajnsielem muωika tas-surmast Sunny Galea li kiteb fis-sena 2006 u li l-versi tieg u ew miktuba mis-sindku s-sur Francis Cauchi. in allu l-programm miftu g ad-dediki li tkunu tridu twasslu. Fil-programm ikollna wkoll avviωi mill- G aqda MuΩikali San ÌuΩepp, il-banda tarra al tag na u anke attivitajiet mtellg in minnha. Xi intervista qatt ma naqset u fosthom kellna intervisti mas-surmast Direttur Mro Sunny Galea, mal-assistent Surmast Mro Frankie Debono, l-g alliem tal-allievi Tony Galea li jg in lil Joe Galea f dan il-qasam, mas-segretarju Kevin Cauchi, mal- Kaxxier Elvin Tabone, mal-arkivist u anke bandist Loretu Galea u anke mad-direttur Spiritwali tas- Soçjeta Fr Joe Cardona. F din l-iskeda qed niddedikaw tliet programmi lil tliet surmastrijiet tal- Banda. Wie ed huwa ddedikat lis-surmast tal- Banda tag na Mro Sunny Galea, ie or lill-mibki Ma ur Anthony Aquilina u ie or lil Mro Emanuel Bu eja li sfortunatament miet ftit taω-ωmien ilu. Ser ikollna wkoll programm iddedikat lill-g aqdiet kollha tar-ra al t G ajnsielem. Din kienet l-ewwel esperjenza tag na b ala preωentaturi fuq ir-radju, tg allimna afna u nixtiequ nirringrazzjaw lil kul add talli dejjem segwejtu l-programmi u adtu sehem attiv, a a li ΩΩomm il-programm aj. Nfakkrukom li min jixtieq jer a jisma recording tal-programmi li a xxandru jista jag mel dan billi jωur il-website tal- Banda u jid ol fissezzjoni tal-multimedia. Minn qalbi nixtieq nawgura l-festa t-tajba lill- G ajnselmiωi kollha, lil dawk kollha li ji u jωuruna u anke lil dawk kollha li jisimg una fuq il-frekwenza ma ika 96.5 FM u anke permezz talinternet. Il-programmi dejjem ippruvajna nωommuhom varjati, b g aωla ta marçi brijuωi u anke popolari g all-gosti tas-semmieg a kollha. A na dejjem GRAZZI mill-qalb u s-smiegó IT-TAJJEB!

53 52 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Festa t-tajba lill- Poplu kollu! Banka tal-lottu KaΩin tal-banda - G ajnsielem Óinijiet tal-ftu : It-Tnejn: 4.00 pm 5.00 pm It-Tlieta: 7.15 am am 4.00 pm 5.00 pm L-Erbg a: 7.15 am am 4.00 pm 6.00 pm Il-Óamis: 8.00 am 9.30 am 4.00 pm 6.00 pm Il-Ìimg a: 7.15 am am 4.00 pm 6.00 pm Is-Sibt: 7.15 am am 2.00 pm 4.00 pm Il-Óadd: am am Riçevitur: Neville Vella Tel:

54 Festa Madonna ta Loreto Messa mill- G aqda KaΩini tal-banda G all-kaωini tal-banda, il-festa hija l-akbar u l-isba rajja ta matul is-sena tal-belt jew Ra al tag na. F dawn il- ranet n ossuna kburin b dak li nag mlu u nikkontribwixxu tul is-sena biex naraw li jkollna festa organizzata u mill-isba. L-G aqda KaΩini tal-banda tixtieq issa a il-kunçett ewlieni tal-festa li huwa dak reli juω. Il-Knisja tpo i quddiemna l-qaddisin biex nimitawhom u nimxu fuq l-g emejjel tag hom. G alhekk iç-çelebrazzjonijiet esterni li ji u organizzati b sehem kbir mill-kaωini tal- Banda g andhom ikunu kumplimentari u konformi ma Festa Nisranija. Hija asra li kull tant l-im ieba f çerti marçi, l-aktar dak imsejja ta filg odu, mhux kif mixtieqa. Ma jfissirx li kull ma jsir waqt dawn il-marçi huwa instigat mill-kaωin tal-banda, anzi afna minn dak li jsir, il-kumitat tal-banda anqas ikun jaf bihom u aktar u aktar ikollu kontroll fuqu. Imma b ala kooperaturi ewlenin fl-organizzazzjoni tal-festa, rridu u nerfg u biçça mir-responsabbilta. Ftit huwa dawk li japprezzaw ix-xog ol u sagrifiççji li jag mlu l-membri tal-kumitat u l-partitarji tal-kaωin fil-festa kif ukoll biex iωommu l-kaωin tal-banda. L-akbar biçça u ieg ta ras fost afna o ra hu l- bir tal-flus u llum aktar minn qatt qabel hemm bωonn eluf kbar ta ewro. L-attivita tal-kaωini tal-banda mhux limitata g all- ranet tal-festa, imma tul is-sena kollha, l-aktar bittag lim tal-muωika u t-tixrid tal-kultura muωikali. Huwa ta sodisfazzjoni kbir g alina meta ta kull sena naraw afna mill-kaωini jtellg u kunçerti muωikali ta l-g ola livell fit-teatri u swali ewlenin ta pajjiωna li jag tu gost lil dawk kollha li bi arhom jiffrekwentaw dawn l-istess kunçerti. L-istess ng idu g al afna attivitajiet o ra li jsiru matul is-sena, is-sehem attiv li g andhom fiç-çelebrazzjonijiet tal-ìimg a Mqaddsa u Óadd il-g id, u attivitajiet o ra li jsiru fil-lokal tag hom. Ming ajr tlaqliq ng idu li l-kaωini tal-banda qeg din iservu ta eωempju g al afna g aqdiet o ra. Ejjew naraw li nkunu l-istess fil- ranet tal-festa billi nwarrbu minn mag na lil dawk l-individwi li l-im ieba tag hom ma tag milx ieh lis-soçjetajiet tag na. Nitolbu biex fil- ranet tal-festa nuru rispett u tolleranza lejn dawk li jiççelebraw festa o ra. Nappellaw lid-diri enti u partitarji biex jag tux lok lil dawk li bla skruplu ta xejn, ma l-inqas im ieba aωina jippruvaw i amm u lill-kaωin tal-banda, kif ukoll lil media lokali li tkun minn ta l-ewwel li tirrapporta l-im ieba ta xi w ud, imma rari tippreωenta l-element sabi tal-festi u tal- KaΩin tal-banda. Il-President u l-kumitat EΩekuttiv tal-g aqda KaΩini tal-banda jixtiequ jawguraw festa mill-isba lill-poplu ta G ajnsielem, festa li tag ti ie lil Madonna ta Loreto u lil dawk kollha li j obbu l-festi Maltin. Bl-im ieba tajba biss nistg u nassiguraw futur tajjeb g all-festi. Jekk g andkom bωonn tordnaw xi bukkett jew arran ament ta fjuri friski jew artifiçjali, post wie ed g andkom iωωuru, The Garden Spot, f G ajnsielem. Issa ukoll tistg u ssibu g aωla kbira ta ut tropikali u ut tal- ibja. Issa, g and the Garden Spot tista ssib The Pet Fashion Corner, fejn hemm g aωla vasta ta gieget, tops, ilbiesi u anke gearijiet tat-team tal-futball prefert tieg ek. Pjazza Madonna ta Loreto, g ajnsielem, G awdex Tel: Mob:

55 54 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Address: 16/17 Emanuel De Vilhena Street, Gozo (Malta) Tel: Mob:

56 Festa Madonna ta Loreto Il-Festa Quo Vadis? Jikteb is-segretarju Kevin Cauchi Óassejt li kelli nikteb dan l-artiklu fid-dawl taddiskussjoni li hawn fil-pajjiω dwar ir-riformi u l-futur tal-festi. Naturalment l-argumenti tieg i huma ffukati l-aktar fuq il-festa tal-madonna ta Loretu li b al kull festa tradizzjonali Maltija, hija ta lita ta kultura u çelebrazzjoni ta briju, banda, nar, armar u funzjonijiet reli juωi. Perspettiva Storika Il-festa Maltija bdiet g all- abta tas-seklu 16 u kienet biss avveniment Ωg ir fejn kollox kien limitat. MaΩ-Ωmien, il- ajja ekonomika u soçjali qalbet g all-a jar u l-festini Ωg ar evolvew g all-festi kbar kif nafuhom illum. Kien hemm diversi drawwiet li mietu u o rajn antiki li g adhom mag na sallum. IΩda l-skop prinçipali ta dawn il-festi dejjem kien ad unur ta qaddis jew qaddisa. G aliex il-festi huma daqstant popolari? Persuni differenti g andom perspettiva differenti ta kif jiççelebraw. Issib dawk li jie du pjaçir jisimg u l-banda, o rajn li huma dilettanti tan-nar, hemm min jitla salpjazza sabiex jiltaqa mal- bieb u famliljari waqt li jiekol xi a a tajba. IΩ-Ωg aωag normalment ifittxu l-briju. Hemm anke min hu dilettant tat-ti rijiet tal-bhejjem. Sa ansitra ssib addiema li jie du l-leave tax-xog ol fil- img a tal-festa g aliex l-atmosfera festiva hija lok ta mistrie u divertiment g alihom... u g aliex le? Kemm hu sabi tara t-tfal ji ru u jilg abu. Il- bieb jg idu kelma ma xulxin waqt li jixorbu flixkun birra. IΩ- Ωg aωag jiωfnu u jkantaw waqt il-març tal-balzunetta. Çelebrazzjonijiet u kant mill-isba ol-knisja. Il-banda tag na ddoqq il- Viva x-xemx u Ta Gerrew. Il- Madonna ier a u n-nies ikantaw l-ave Marija fost il- ruq tan-nar. Imbag ad x ing idu dwar it-tiωjin spledidu tal-armar tat-toroq u tal-knisja minn ewwa. X atmosfera sabi a! L-Argumenti ta kontra u favur Sikwit nisimg u kummenti negattivi fil-media u filpubbliku dwar il-festi speçjalment meta jinqala xi inçident jew lied bejn kaωini u g aqdiet... jew g ax l-festi saru pagani... jew g ax img a ta çelebrazzjonijiet esterni huma afna... jew g ax in-nar hu ela ta flus... jew g ax l-festi huma skuωa sabiex iω-ωg aωag jiωfnu u jixxalaw. Allura x nag mlu? Inwaqqfu l-festi? Ma n ibux baned u ma na arqux nar alli niffrankaw il-flus? Nag mlu l-festa fuq tlett ijiem? Ir-risposta jistg u jag tuha dawk il-voluntiera li ssibhom ja dmu u jistinkaw is-sena kollha fil-kaωini tal-baned, fl-im aωen tal-armar u tan-nar sabiex sena wara sena jkollna Festa mill-aqwa. L-abbuΩi ssibom kullimkien. Mhix a a sabi a tara individwi mejtin fis-sakra, Ωg aωag b ilbies indiçenti jew tg ajjir u lied bejn partitarji ta kaωini. IΩda allura nwaqqfu l-marçijiet brijuωi esterni? Naqtg aw il-famuωi dullieg tal-març tal-ìimg a biex forsi Ω-Ωg aωag ma jixorbux? Naqtg aw id-drapp tal-festa? Le dawn m humiex soluzzjonijiet li jaqtaw l-abbuωi... Is-soluzzjoni tinsab fl-edukazzjoni tat-tfal tag na sa minn çkunithom sabiex ikunu moderati f kollox. L-istess argument jg odd g all-wirjiet tal-log ob tannar. Jekk hemm dillettanti li lesti jisponsorjaw u jkopru l-ispejjeω tan-nar, g aliex g adna nakkuωawhom li qed jarmu l-flus? G aliex nifta ru fuq il-gazzetti li shows kbar b al Malta International Fireworks Festival huma ta nçentiv g at-turiωmu mbg ad nikkritikaw in-nar li jin araq waqt il-festa? Jekk jin araq f ambjent ta sigurta u skond il-kundizzjonijiet stipulati fil-li i, l-log ob tan-nar hu ta attrazzjoni kemm g an-nies tal-lokal kif ukoll g at-turiωmu li tant g andna bωonn. Hemm min jog bu n-nar u hemm min ma jog bux... iωda b al kull a a o ra, importanti li nirrispettaw l-gosti ta kul add. Il-Kumitat tal-festa G andna Festa mill-isba... iωda nemmen li hemm lok g al titjib. Sikwit nisma b diversi su erimenti sbie ta kif il-festa tag na tista timxi l quddiem. Sfortunatament dawn l-idejat mhux dejjem jaslu g and l-organizzaturi. G andu jkun hemm afna aktar laqg at dwar il-festa u dawn m g andhomx ikunu limitati g al numru Ωg ir ta persuni li ma jinbidlu qatt sena wara l-o ra... inkella a nispiççaw bl-istess kalendarju tal-festa g all-eternita! Il-kumitat tal-festa g andu jkun aktar inklussiv u miftu g all-opinjoni ta kul add. Il-Futur... L-aspett reli juω kien, g adu u g andu jibqa pedament importanti u çentrali fil-festi iωda ma rridux niωbaljaw u innaqsu l-importanza f aspetti o ra. L-awtoritajiet çivili u ekleωjastiçi g andhom jirrispettaw u jag tu nçentivi sabiex nippreservaw ukoll l-aspetti kulturali, ekonomiçi u soçjali tal-festi sabiex dawn it-tradizzjonijiet u d-drawwiet tant sbie li allewlna missirijietna ng adduhom lil ta warajna a jar milli g addewhomlna ta qabilna.

57 56 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-BBQ ta fuq il-g ajn Jiktbu l-organizzaturi ta Triq Fuq il-g ajn Kienet ilha tberren o mo na kif ser inωejnu il-parti l- dida ta Triq Fuq il-g ajn. Min jg id a a u min jg id o ra. Kellna bωonn il-finanzi biex inkunu nistg u nωejnu t-triq b sett pavaljuni li jkompli mal-o rajn li kien hemm fil-parti l-antika tat-triq. Ma ridniex inkunu ta piω fuq add g alhekk iddeçidejna li nag mlu xi attivita ta bir ta fondi bejnietna r-residenti. B hekk bil-flus li kien ser jibqg alna stajna nixtru l-materjal me tie biex nibdew dan il-pro ett. Fl-a ar qbilna li nag mlu bbq fit-triq bejnietna r-residenti. Dan kellu jsir qabel il-festa iωda min abba çirkustanzi li ma kellniex kontroll fuqhom kellna nipposponu dan il-bbq g al img a wara l-festa. Dan sar fit-3 ta Settembru BBQ 2005 F dan l-ewwel bbq konna madwar tmenin ru, bejn residenti familjari tag hom u xi bieb. Kul add ta daqqa t id, minn are l-imwejjed u s-si ijiet, min sajjar u min qag ad fil-bar li armajna apposta. Tista tg id li kul add are sodisfatt, kemm mill-ikel kif ukoll mid-divertiment g ax spiççajna niωfnu mad-daqq tal-marçijiet. Xi ftit nar u ajruplani ma naqsux. Barraminhekk kien baqg alna flus biωωejjed biex nixtru materjal g all-pavaljun wie ed. Kull min kien hemm fil-bbq wera ix-xewqa li dan jibqa jsir kull sena. Il-materjal inxtara u fix-xhur kes in tax-xitwa beda jsir l-pavaljun. Kien baqa biss iω-ωebg a u l- bozoz. Kif bdew il-vaganzi tas-sajf issubien tat-triq ntefg u b ru hom u b isimhom min jiωbog u min iwa al il-bozoz. BBQ 2006 Il-festa tas-sena 2006 qorbot u kul add beda jistaqsi g all-bbq ta Fuq il-g ajn. L-iΩjed li rieduh kienu it-tfal ta din it-triq li kien ilhom Sajf s i ja sbu x ser jag mlu. Il-bbq sar is-sibt ta qabel il-festa. L-attendenza kienet wa da ta sodisfazzjon kbir g alina l-organiωωaturi g ax in-nies irdoppjaw fuq issena ta qabel. IΩda l-akbar sodisfazzjon kien hekk kif qabel beda il-bbq xeg lna l-ewwel pavaljun. It-tfal li kien ilhom xhur ja dmu flimkien mal- enituri tag hom tg idx kemm fer u kif inxteg el g all-ewwel darba. Dawk kollha li attendew kienu jidhru sodisfatti. Il-briju kien kbir g ax din is-sena Ωidna l-ajruplani u anke xi murtali. Bil-qlig li kien baqg alna stajna nag mlu pavaljun ie or. BBQ 2007 Il-bbq tal-festa tas-sena 2007 sar il-ìimg a 17 t Awissu. Dan kien bbq rekord. G alih attendew il fuq minn 300 ru. Dakinhar inzerta Jum l-emigranti u l-arçipriet il-kan Frank Bajada stieden l-emigranti kollha li kienu g all-festa g al dan il-bbq. Kienet biçça u ig ta ras kbira g alina l-organiωωaturi

58 Festa Madonna ta Loreto biex nitimg u dak in-numru kbir ta nies. IΩda bi pjan tajjeb u bl-g ajnuna ta kul add irnexxielna nissodisfaw lil kul add. Dakinhar kellna attrazzjoni nteressanti afna. Bil-kollaborazzjoni tal-kunsill Lokali, il-parroçça u l-banda San ÌuΩepp ibna banda barranija ddoqq waqt il-bbq. Din il-banda St. Stythians Band minn Cornwall UK ferr et lil dawk kollha preωenti bid-daqq sabi tag ha. Barraminhekk kellna ukoll il-kant mill-kantanta Ωag Ωug a tat-triq tag na Daphne Xuereb li kompliet sebb et l-atmosfera bil-vuçi sabi a tag ha. In-nies tant adu pjaçir li donnu add ma kellu aptit jitlaq. Lag bna wkoll xi Ωewg log biet tombla u tellajna lotterija fost dawk preωenti. Din id-darba l- qlig kien xi ftit ikbar u kellna biex nag mlu Ωew pavaljuni o ra. Ftit ftit it-triq qed narmawha. G al dan il-bbq it-tfal ta Fuq il-g ajn riedu xi a a speçjali. G alhekk ftiehmu bejniethom u g amlu T-shirt b al ta xulxin u Ωebg uh g all-okkaωωjoni. BBQ 2008 Is-sena 2008 waslet ukoll u matulha ma qatg ax ix-xog ol fuq il-pavaljuni. Wasal Awissu u beda joqrob il-bbq. Din is-sena armajna t-triq kmieni g ax kellna erbg a pavaljuni xi ndendlu. Aktar ma bdiet toqrob il-festa akbar bdiet tkun id-domanda g all-biljetti tal-bbq. Din is-sena kellna madwar 250 ru. Kellna mag na ukoll bosta emigrant fuq stedina tal-arçipriet. G alkemm ma kellniex banda l-briju ma naqasx. Ta min jg id ukoll li g all-bbq iet installata webcam li kienet qed titrasmetti live fuq g ajnsielem.com. Waqt il-bbq ie mtella programm live fuq radju lawretana fejn is-semmieg a setg u jid lu fl-atmosfera sabi a li kellna. It-tfal din id-darba g amlu t-shirt bl-istampa tal-madonna ta Loreto fuqu. T-shirt li ng o ob minn kul add. Mill-qlig li kien baqg alna din is-sena ie deçiω li ting ata donazzjoni g all- bir tal-qniepen. Insomma sena wara sena dan il-bbq dejjem qed iωid fil-popolarita tieg u. Din is-sena ser isir il- Ìimg a 21 t Awissu. Naturalment il-briju hu garantit u xi sorpriωi ma jonqsux. G al din is-sena ew mistiedna il-grupp Folkloristku Astra grazzi g all-g ajnuna mill- Kunsill Lokali tar-ra al. G alhekk allu d-data tal-21 t Awissu vojta biex ti u tie du gost mag na f atmosfera ta festa mill-isba.

59 58 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp IL-KOMUNITA PARROKKJALI TA GÓAJNSIELEM - GÓAWDEX TIÇÇELEBRA L-FESTA AD UNUR TAL- MADONNA TA LORETO Mit-13 sal-30 ta Awwissu, 2009 Marija, Omm Kristu s-saçerdot t arisna b ala wliedha Il-Óamis, 13 ta Awwissu: JUM IL- KONSAGRAZZJONI TAL-KNISJA PARROKKJALI Wara l-quddiesa tad-9.00am jibda Jum ta Adorazzjoni Ewkaristika fil-knisja Parrokkjali bi t ejjija g all-festa p.m. Talba tat-ii G asar tal-konsagrazzjoni tal-knisja 7.00 p.m. Konçelebrazzjoni Pontifikali mmexxiha mill-e.t. Mons Isqof Mario Grech fil-knisja Parrokkjali flokkaωjoni tal-20 Anniversarju tal-konsagrazzjoni tal-knisja Arçipretali. Il-Ìimg a 14 ta Awwissu: 8.15 p.m Velja f Ta Pinu. Il-komunita parrokkjali tie u sehem flimkien mad-djoçesi kollha f sahra ta Talb lejlet l-g id tal-assunta. Trasport provdut fis-7.30pm. Is-Sibt 15 ta Awwissu: SOLENNITÀ TAT- TLUGÓ IS-SEMA TA MARIJA Katina ta RuΩarju mill-5am sa nofs il-lejl. Il- in tal-quddies ta llum ikun b al ta nhar ta Óadd. Il-Óadd 16 ta Awwissu: Jum ta Radd il- Óajr GÓas-Saçerdozju Kattoliku Illum Radju Lauretana jifta il-bibien tieg u g all-pubbliku biex kul add ikun jista jωur l-istudjos tag na bejn it-8a.m. u t-8p.m am Fil-Knisja Parrokkjali,Quddiesa ta Radd il-óajr mis- Saçerdot Novell Fr. Anthony Bajada. Janima bil-kant il-kor Lauretana. It-Tnejn 17 ta Awwissu: 8.00 p.m. Quddiesa fiz-zona tat-torri. Nofs sieg a qabel ikun hemm possibilità ta qrar. Wara jkun hemm festin flimkien. Ikun hemm trasport provdut mill-pjazza fis-7.30pm It-Tlieta 18 ta Awwissu: Jum ta GÓaqda mad-djoçesi Illum nie du sehem fil-pellegrina Djoçesan li ser isir g all- Knisja tal-im arr Malta. L-Erbg a 19 ta Awwissu: Jum ta G aqda ma Óutna li g addew g all-óajja Eterna Bi preparazzjoni g all-festa, u b ala ringrazzjament ta tant grazzji li l-mulej tana matul din is-sena, tkun a a xierqa li min jista, matul dan il-jum jag mel xi forma ta sawma p.m. Quddiesa fiç-çimiterju g al utna li da lu qabilna fl-eternità mill-arçipriet Dun Frankie Bajada p.m. Mota li t abbar il-ftu tal-festa Il-Óamis 20 ta Awwissu: L-EWWEL JUM TAN-NOVENA Jum ta Talb GÓall-Vokazzjonijiet Matul il-jiem tan-novena ssir kampanja ta g otjiet ta karità (affarijiet ta preserves, ecc u flus) dejn l-artal tal-madonna ta Loreto p.m. RuΩarju 7.00 p.m. Quddiesa mmexxija mill-arçipriet Dun Frankie Bajada li fiha ssir l-vestizzjoni tal-abbatini l- odda 8.30 p.m. GÓAJNSIELEMFEST imtella mill-kunsill Lokali G ajnsielem fil-misra tal-knisja b talent G ajnselmiω u lokali. Il-Ìimg a 21 ta Awwissu: IT-TIENI JUM TAN-NOVENA Jum l-impenn Nisrani 6.30 p.m. RuΩarju 7.00p.m. Quddiesa bis-sehem tal-membri tal-g aqdiet Reli juωi u l-komunitajiet Ewkaristiçi tal-parroçça. Mistiedna wkoll dawk li rçevew l-ewwel Tqarbina u l-griωma tal-isqof flimkien mal-familji li kellhom xi Mag mudija matul din is-sena p.m. Bar-B-Que fi Triq Fuq il-g ajn. Mistiedna speçjali l-emigranti li jkunu fostna. Is-Sibt 22 ta Awwissu: IT-TIELET JUM TAN- NOVENA Jum il-feró tat-tfal 9.00 a.m. Quddiesa g at-tfal kollha tal-parroçça fil-knisja Arçipretali. Janimaw il-membri tal-museum. Wara ssir attività apposta g alihom fiç-çentru Parrokkjali p.m. RuΩarju, Salve Regina, u Çelebrazzjoni Ewkaristika p.m. Quddiesa tan-novena fl-a ar Sibt tal-madonna. Il-Óadd 23 ta Awwissu: IR-RABA JUM TAN- NOVENA Jum l-imóabba fil-familja Illum ikun hemm Open Day fil-kaωin tal-banda b diversi attivitajiet kulturali a.m. Quddiesa b talb speçjali g all-koppji miωωew in. Isir it-ti did tal-weg diet taω-ûwie. Mistiedna b mod speçjali l-koppji li ΩΩewgu matul din is-sena u dawk li g alqu 25, 50 u 60 sena miωωew in. Imexxi Fr. Joseph Farrugia Janima l-quddiesa bil-kant il-kor Lauretana 5.00 p.m. Quddiesa. Wara ssir il-preωentazzjoni tat-tfal u t-trabi lill-madonna ta Loreto fil-knisja. It-Tnejn 24 ta Awwissu: - IL-ÓAMES JUM TAN- NOVENA Jum il-óajja Kkonsagrata lil Alla 6.30 p.m. RuΩarju, Kurunella, Salve Regina u Çelebrazzjoni Ewkaristika p.m. Quddiesa bis-sehem tar-reli juωi kollha tal-parroçça 8.15 p.m. Març mill-banda San ÌuΩepp minn Triq il-ìnien sal-misra tal-knisja p.m.óru ta l-istatwa min-niçça tag ha fost kant ta innijiet Marjani. L-istatwa titpo a ta t it-tron tag ha. Issir l-a ar abra kbira g all-festa ta din is-sena. It-Tlieta 25 ta Awwissu: IS-SITT JUM TAN- NOVENA Jum it-talent ÛaGÓÛuGÓ 6.30 p.m. RuΩarju u Çelebrazzjoni Ewkaristika 7.00 p.m. Quddiesa tan-novena bis-sehem taω-ωg aωag tal-parroçça. Janima l-quddiesa bil-kant il-grupp taω-ωg aωag tag na p.m. Març mill-banda San ÌuΩepp li jitlaq mill-kaωin ta l-g aqda MuΩikali sal-plançier fil-misra tal-knisja. Il-Banda tesegwixxi programm muωikali b siltiet varji ta t id-direzzjoni tas-surmast Sunny Galea A.L.C.M. u l-assistent Surmast Frankie Debono. L-Erbg a 26 ta Awwissu: L-EWWEL JUM TAT-TRIDU 6.30 p.m. G asar Kantat p.m. Quddiesa mmexxija mill-arçipriet Dun Frankie Bajada, li fiha l-w.r. Kan. Mikiel Borg, jag mel l-ewwel priedka tat-tridu. Mistiedna b mod speçjali l-emigranti li qeg din fostna u dawk l-g ajnselmiωi kollha li jg ixu barra mir-ra al. F din il-quddiesa ssir l-ewwel Tqarbina ta xi tfal tal-emigranti. Antifona u Çelebrazzjoni Ewkaristika 9.30 p.m Lejla Marjana ta talb, qari u kant bit-tema Marija, Omm Kristu s-saçerdot t arisna b ala wliedha fil-misra tal-knisja. In e u lil kul add biex jing aqad mag na fi klima ta talb f ri lejn Ommna Marija Lauretana. Imexxi t-talb Fr. Emmanuel Magro. Janima bil-kant il-kor Lauretana

60 Festa Madonna ta Loreto Il-Óamis 27 ta Awwissu: IT-TIENI JUM TAT- TRIDU Jum is-sejóa Saçerdotali 6.30 p.m. G asar Kantat p.m.. Quddiesa mmexxija mill-kan. Joe Cardona, bilpriedka tat-tridu mill- W.R. Kan. Mikiel Borg. Antifona u Çelebrazzjoni Ewkaristika p.m. Jibda març brijuω min-na a ta fuq ta Triq Simirat u jispiçça dejn il-kaωin tal-banda. Jie du sehem il-banda tag na San ÌuΩepp kif ukoll il-banda Ite Ad Joseph tal-qala. Il-Ìimg a 28 ta Awwissu: IT-TIELET JUM TAT-TRIDU Jum it-tama fis-salib Illum isir it-tqarbin tal-morda fi djarhom mis-saçerdoti talparroçça b alma jsir fl-ewwel img a tax-xahar a.m. Quddiesa li fiha ji i amministrat is-sagrament tal- GriΩma tal-morda p.m. G asar kantat p.m. Quddiesa mmexxija minn Mons. ÌuΩeppi Zerafa Arçipriet Emeritus bil-priedka mill-w.r. Kan. Mikiel Borg. Antifona u Benedizzjoni Ewkaristika 9.00 p.m. Març mill-banda Mnarja tan-nadur li jibda minn dejn iç-çentru Parrokkjali u jibqa sejjer sal-pjazza ewlenija tar-ra al. Wara tesegwixxi programm fuq il-plançier fil-pjazza p.m. Dimostrazzjoni bl-istatwa tal-madonna tad-dar li tibda min-na a ta fuq ta Triq l-im arr. Iddoqq l-banda San ÌuΩepp ta G ajnsielem u l-banda mistiedna Prekursur tax-xewkija a.m Wasla tal-madonna tad-dar b mod uniku g al fuq il-pedestall tag ha fil-misra tal-knisja fost il-kant u l-briju tal-poplu G ajnselmiω. Wirja ta ajruplani pirotekniçi. Is-Sibt 29 ta Awwissu: Lejlet il-festa 8.30 a.m. Fil-Knisja l-qadima ssir Quddiesa kkonçelebrata mmexxija minn Mons. Giovanni B. Gauci Vigarju Ìenerali, li fiha jitkanta t-te Deum b ala radd il- ajr lil Alla p.m. Quddiesa fil-knisja Parrokkjali p.m. Març mill-banda San ÌuΩepp li jibda minn Triq Cordina p.m. Il-Banda San ÌuΩepp takkumpanja t-translazzjoni Solenni p.m. Translazzjoni Solenni tar-relikwija li titlaq mill- Knisja l-qadima mmexxija mill-vigarju Mons Giovanni Bosco Gauci g all-knisja l-parrokkjali. Jie du sehem il-fratellanzi tas-sagrament u tar- RuΩarju p.m. L-Ewwel G asar Solenni mmexxi mill-arçipriet Dun Frankie Bajada p.m. Quddiesa p.m. Març mill-banda La Stella li jibda minn Triq il-ìnien sal-misra tal-knisja fejn tesegwixxi program fuq il-plançier p.m. Març tradizzjonali ta lejlet il-festa li jibda minn Triq Óamri, jg addi g al Triq Fawwara u jintemm fil-misra tal-knisja. Il-baned San ÌuΩepp ta G ajnsielem flimkien mal-banda Victory tax-xag ra jferr u lill-poplu preωenti bid-daqq ta marçi brijuωi a.m. Marija Lauretana, Protettriçi ta l-avjazzjoni. Wirja tradizzjonali ta ajruplani pirotekniçi segwita minn wirja spettakolari ta loghob tan-nar ta l-art ma duma minn Farrugia Brothers Fireworks u mωewqa bil-muωika. Il-Óadd 30 ta Awwissu: Jum il-kommunità Lawretana 5.00 a.m., 6.00, 7.00 u 8.00 a.m. Quddies a.m. Konçelebrazzjoni Pontifikali mmexxija mill-ecc. T. Mons Nikol Ì. Cauchi, Isqof Emeritus ta G awdex. Il-Kan. Dun Gorg Bezzina jinse kuruna ta tif ir lil Ommna Marija Lawretana b tag lim g alina lkoll. Tesegwixxi l-muωika l-cappella Diacono ta t iddirezzjoni ta Mons. Ìwann Galea. Quddies ie or a.m., 5.00 p.m p.m. Març mill-banda Santa Margerita ta Sannat li jibda minn Triq Óamri u jintemm fil-misra tal-knisja p.m. G asar Solenni ta Jum il-festa mmexxi minn Mons. ÌuΩeppi Zerafa, Arçipriet Emeritus p.m. Març ta qabel il-purçissjoni mill-banda San ÌuΩepp li jibda mill-pjazza tad-dehra 7.30 p.m. Óru solenni tal-istatwa Devota tal-madonna ta Loreto. Il-Banda S. ÌuΩepp flimkien mal-kor Lauretana, isellmu lil Ommna Marija bid-daqq tal- Innu Kbir Alla Vergine di Loreto. Tibda miexja l-purçissjoni akkumpanjata mill-banda tag na San ÌuΩepp. Nistiednu lil kul add biex nakkumpanjaw lil Ommna Marija Lawretana permezz tat-talba tar-ruωarju waqt ilpurçissjoni p.m. Il-Banda Çittadina Leone tal-belt Victoria tibda març minn Triq il-mog dija u g all-misra tal-knisja fejn tesegwixxi programm muωikali fuq il-plançier p.m.d ul tal-vara tal-madonna ta Loreto fil-knisja fost il-kant Marjan tal- emg a. Antifona u Çelebrazzjoni Ewkaristika mmexxija mill-arç. Frankie Bajada bis-sehem tal-poplu kollu p.m. Març BrijuΩ ta g eluq il-festa mill-banda San ÌuΩepp li jag laq dawn il-festi. Il-març jibda mill- Pjazza tad-dehra g all-pjazza Madonna ta Loreto u jispiçça fil-misra tal-knisja. It-Tnejn 31 ta Awwissu JUM ta RADD IL-ÓAJR 6.30 p.m. RuΩarju u Çelebrazzjoni Ewkaristika 7.00 p.m. Quddiesa ta ringrazzjament u d ul tal-vara ewwa n-niçça tag ha. NOTA ÌENERALI Fil- ranet tal-festa jie du sehem il-kor Lauretana ta t iddirezzjoni ta Lelio Spiteri u l-orkestra ta t id-direzzjoni ta Mro. Frankie Debono. Il-MuΩika ta lejlet u nhar il-festa tkun tal-cappella Diacono ta t id-direzzjoni ta Mons. Ìwann Galea. Il-log ob tan-nar ordnat mill-grupp tan-nar tal-festa ie ma dum minn dawn il-kmamar - Farrugia Brothers, Fontana Fireworks, Madonna Tal-Virtu - G arb, St. Mary Fireworks - Qrendi, Madonna tal-karmnu - Ûurrieq, San ÌuΩepp Kirkop, San ÌuΩepp - G axaq, Tal-Unjoni Luqa. Il-funzjonijiet tal-knisja u l-attivitajiet prinçipali tal-festa jkunu mxandra dirett fuq Radju Lauretana 96.5FM Stereo li jkun ukoll fuq il-website Segwu l-iskeda ta programmi. Kull tibdil li jista jinqala f dan il-programm ji i avzat filknisja u fuq Radjulauretana. InΩejnu l-festa tag na bil-qrar u t-tqarbin u bi m ieba li tixraq lil Ommna Marija Lawretana. IL-FESTA T-TAJBA LIL KULÓADD QRAR matul il-jiem tal-festa L-Erbg a, il-óamis u l-ìimg a, 26, 27 u 28 ta Awissu o mill-5.30pm sa tmiem il-funzjoni fil-knisja. Is-Sibt 29 ta Awissu o mill-5.00 pm sad-9.00pm. Il-Óadd 30 ta Awissu o mis-7 am sad-9am u mill-4.30pm sal-5.30pm. Sa fejn ikun possibbli il-qrar isir fil-konfessjonarji fil-knisja. Minn qalbna nroddu ajr lil dawk kollha li ja dmu u jistinkaw biex jitwettaq dan il-programm u lill-voluntiera kollha li ja dmu g all-festa u g all-parroçça tul is-sena kollha.

61 60 Dun Karm Cassar - 60 Sena Qassis - Xempju u EΩempju g alina Jikteb Frank Tabone G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Fis-16 ta April 2009, utna Dun Karm ççelebra s-sittin anniversarju tas-sej a saçerdotali tieg u. Kull min jafu u wkoll min forsi ma jafux, millewwel jinteba li dan is-saçerdot abrieki ta sehem kbir fil-mixja socjali, reli juωa u edukattiva tar-ra al t G ajnsielem. Dun Karm kellu viωjoni dik li l-familji kollha tag na jimxu fuq ilpassi ta Sidna Ìesu u b ala eωempju ta dan g andna lil Ommu, Sidtna Marija ta t it-titlu ta Forsi nistaqsu x Ωamm l-ispirtu abrieki, spirtu Ωag Ωug daqstant m e e f Dun Karm? Bla dubju, il-qawwa li Dun Karm jie u mill-ewkaristija kien ta kuljum kien isarrafha f im abba lejn utu l-bnedmin. U din l-im abba ta Dun Karm ma kellix fruntieri... Jg allem lit-tfal, jeduka liω-ωg aωag, jg aqqad il-familji u jg in lil min ikun ibati. Fejn ma jaslux ir-ri lejn, allih idum jikteb sibijiet ta paçi u sliem g all-kommunita kollha tag na. Loretu. Il-Madonna qeg da fil-fond ta qalb Dun Karm... u dan jixhdu l- afna kitbiet, talbiet, pariri u omeliji li wassal bil-vuçi, bil-kitba u fuq kollox bl-eωempju. J alla int u jien li qed niktbu u naqraw dan l-artiklu, lkoll nintebhu bis-sens veru tal- ajja dak li nag ti, li nkun ta servizz g al id ta addie or. U l-mulej li jara dak li hu fil-mo bi, jroddilna Hu.

62 Festa Madonna ta Loreto Intervista ma Dun Karm Cassar Roseann Buttigieg G.Pace qalli hekk, Issa x se nag mel bik?! Wegibtu Xi trid tag mel bija, G ajnsielem ilu jistennini 29 sena Kemm ilek taqdi dmirijietek b ala qassis f G ajnsielem? Ilni naqdi dmiri f G ajnsielem kwazi 60 sena u l- idma prinçipali tieg i kienet l-appostolat tat-tfal u z-zg azag subien. Kemm g andek Ωmien? F liema sena twelidt? Twelidt fl-erbg a ta Settembru 1921 u g alaqt issebg a u tmenin sena. Meta l aqt qassis u x wasslek g al din ilvokazzjoni? Ìejt ordnat qassis mill-isqof Mons.Guzeppi Pace fil-katidral ta G awdex nhar is-sibt il-g id fis-16 ta April Sa fejn naf jien,jiena qatt ma kelli sieb dwar xi karriera o ra g ajr dik ta qassis. Kien façli g alik sabiex til aq saçerdot? Na seb l-ebda g an li wie ed irid jil aq ma hu façli u g alija kien afna tqil; mard, nuqqas ta rqad, gwerra, nuqqas ta ikel,biza,izda qatt ma da al f mo i biex nieqaf jew ndur lura. Fejn studjajt sabiex til aq saçerdot? Studjajt fis-seminajru tal-qalb ta Ìesu tar-rabat, G awdex. X kien ifisser g alik u g all-familja tieg ek li int se til aq qassis? G alija u g all-familja tieg i kien ifisser fer. Ommi dejjem kienet t e e lin-nies biex jitolbu g alija u lil missieri meta sirt qassis smajtu jg id Sinjur issa tista te odni. Barra minn dan, meta sirt qassis f G ajnsielem jien mlejt vojt ta 29 sena ta nuqqas ta vokazzjonijiet. Studjajt barra minn Malta? Le, qatt ma studjajt barra minn Malta. Meta l aqt qassis fejn bdejt isservi b ala qassis? Meta sirt qassis mill-ewwel bdejt inservi f ra al twelidi, G ajnsielem. Meta ejt ordnat qassis l-isqof Tara differenza fejn tid ol reli jon fin-nies t G ajnsielem? Rigward ir-reli jon, id-differenza li tinsab f G ajnsielem hija dik b al ta l-ir ula l-o ra ta G awdex.id-dinja llum saret wisq sekularizzata u l-mew a ta l-indifferenza reli juza akmet kullimkien. Jekk tara differenza x ta seb li seta wassal g al dan? Kif a g idt aktar il-quddiem, differenza llum hemm aktar zgur. Il-fatturi li da lu tibdila ghall-ag ar huma bosta, a nsemmi xi w ud; il-mezzi moderni ta informazzjoni uzati azin, il-promisgwita bla razan, nuqqas ta apprezzament tal-kelma ta Alla, nuqqas ta biza mid-dnub, nuqqas ta sieb dwar l-eternita etç. Kif tiftakar G ajnsielem fi tfulitek? G ajnsielem fi tfuliti niftakru b ala ra al kwiet, ajja semplici-nieqsa minn tant traffiku tfal jilg abu bla biza ta inçidenti stradali-ra al b bosta wienet tax-xorb b ismijiet ingliωi (naturalment min abba Forti Chambray) bosta sajjieda u nies ja dmu maddg ajjes tal-latini-i obbu l-knisja u l-festi. Ta seb li Ωviluppa r-ra al ta G ajnsielem? G ajnsielem Ωviluppa b al kull ra al G awdxi ie or u forsi izjed ukoll. Ta seb li Ωviluppa g al l-a jar jew ag ar? Kull Ωvilupp g andu l-vanta i u l-iωvanta i, hemm min gawda u hemm min bata, imma l-iωvilupp minn se jwaqqfu! X messa twassal lill-poplu t G ajnsielem? Il-messa li n oss li g andi nwassal hu li nsa u l-ispirtu nisrani,ng oωωu Ω-Ωmien biex ikollna afna Ωg aωag edukati,moderati rigward ela; flus, moda u na dmu llkoll biex intellg u familji b sa itom u n e u lit-tfal sabiex i obbu l-ambjent u jωommuh nadif.

63 62 Tifkiriet iω-ωminijiet Intervista ma Mabli Xuereb Minn Frank Tabone G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Jien twelidt f G ajnsielem fis-27 ta Ìunju It-tfulija tieg i kienet sewwasew fl-eqqel tal-gwerra, meta kelli madwar dax-il sena. Jien kont ninteressa ru i fil- rajjiet kurrenti, g alkemm ma kienu xejn poωittivi. InΩerta li missieri kien xtara radju u kont nie u gost nisma l-bbc World News, fosthom meta minn Londra kien isir programm qasir bil-malti fejn kien jibda hekk: Din hija Londra li qeg da ssej ilkom Propaganda favur l-imperu IngliΩ! U niftakar tajjeb li missieri kien jaqbad dan irradju, iniωωlu isfel f o or it-tieqa ta Triq Fawwara u hemm kienu ji u afna nies biex jisimg u l-malti fuq ir-radju minn Londra! Dan g aliex f dik it-triq, add ma kellu radju u jekk niftakar sewwa, f G ajnsielem kien hawn bejn tliet u erba radjijiet biss dak iω-ωmien. Kien f dan iω-ωmien ukoll li jien bdejt immur l-iskola primarja fl-iskola l-qadima ta Triq il- Óamri. Min abba l-gwerra u t-theddid tal-bombi, a na it-tfal kienu qassmuna fi djar differenti sabiex f kaω ta attakk mill-ajru, ma tinqeredx il- enerazzjoni tattfal kollha. Domna f din ir-rutina mill-1940 sa l-1943 meta spiççat it-tieni Gwerra Dinjija. Jum ikrah afna li ma ninsa qatt kien meta fil-g odu kmieni, assejna nieωla l-bomba hawn f G ajnsielem. Niftakar ilkoll d alna ta t is-sodda, g ax hekk konna mdorrijin nag mlu; u wara li ri na, naraw dehra ta swied il-qalb. Il-bomba kienet waqg et fuq id-dar tassurmast t G ajnsielem Laurence Grech. Kienu mietu amsa minn disg a l-omm Karmena, Ines u Emilia, Ìanni li kien abib tieg i afna u mietet iω-ωg ira wkoll, ta madwar sena. L-ewwel ma ar u kien lilha u niftakar li po ewha fuq mejda o anut. Dak il- in, Laurence inzerta kien il-knisja l-qadima u kien g adu ma jafx x ara. Tistg u ta sbu x kienet ir-reazzjoni tieg u wara li ie lura mis-smig tal-quddiesa! Kul add prova jg inu g ax id-destin ma kienx anin mieg u. Niftakar, sa l-isqof nieωel G ajnsielem sabiex jikkonfortah. Tabil aqq kien episodju ikrah li mess lir-ra al tag na waqt il-gwerra. Wara l-gwerra, konna bdejna l-azzjoni Kattolika. Kien hawn saçerdot Malti, g adu novell, Dun Salv Bartoli Galea li kien joqg od f G ajnsielem li kien ji bor lilna t-tfal. Aktar tard, dan Dun Salv sar l-editur tal-gazzetta Il-Le en. Kien je odna fl- Istitut ta San ÌuΩepp u joqg od jg allimna ftit katekiωmu, jo ro na u darba fis-sena kien jag mlilna gara katekistika mistoqsijiet x inwie bu wara li jnkunu studjajna fuq pitazz b aktar minn mitt mistoqsija dwar il-katekiωmu. Imbag ad Dun Salv kien jag Ωel sitta jew tmienja minna, nitilg u fuq palk Ωg ir u kien ikun hemm panel ta erba jew ames sacerdoti fosthom fin-nofs kien ikun hemm l-isqof Mikiel Gonzi mill-kalkara li wara sar Arçisqof ta Malta. Jien irnexxieli nirba darbtejn il-gara katekista - sentejn fuq xulxin. U min jirba kienu jg idulu princep u l-isqof kien libbisni l-faxxa ta princep. Darba minnhom, Dun Salv Bartoli Galea kien tani wkoll dizzjunarju ffirmat minnu bl-isem ta Kalapin. U dan g adu g andi u qieg ed g all-qalbi afna.

64 Festa Madonna ta Loreto Wara l-primarja, kont g amilt l-eωami g as-sekondarja li dak inhar kienu jg idulu l-lyceum. Minn G ajnsielem, jien kont wa di, iωda mbag ad kien hemm çertu Charlie Wickman, Malti joqg odu f G ajnsielem li wara sar ukoll patri ta ÌieΩu fil-knisja ta Sant Antnin. Wara li g amilt prima u sekonda fil-lyceum, il- enituri tieg i rran aw sabiex jien immur is-seminarju. Hemmhekk jien kont intern, ji ifieri bejn disa u g axar xhur, s abi u jien konna jnkunu mag luqin fisseminarju; u G ajnsielem kienu jibag tuna biss urnata wa da fix-xahar, ames t ijiem qabel il-milied u ames t ijiem o ra qabel l-g id il-kbir. Konna b kollox xi sitt klassijiet, madwar g oxrin student f kull klassi u parti l-kbira minnhom kienu jkunu Maltin. Imbag ad kien sar eωami tac-civil u kont g addejt u ejt ippustjat f Malta jien u tnejn o ra G awdxin. Kont l-ufficcju tal-posta, il-belt. Konna jmmorru t-tnejn filg odu u ni u s-sibt wara nofs in-nhar. Konna krejna xi kamra l-belt, in allsu xi nofs lira fix-xahar. Konna jmmorru mal-vapur li kien jismu Franco g all-marfa. Fi snin amsin, kien hemm Dun Karm Cassar li kien g adu kif beda jqaddes u li beda jag mlilna l-azzjoni Kattolika. Jien kont dejjem mieg u u konna no or u t-tfal flimkien, ta l-eta minn g axra sa sittax-il sena. Biex ni bduhom, konna nilag bu futbol flimkien. U hawn f G ajnsielem, kien hawn g alqa kbira u Dun Karm kien qalli: Kieku jag tuna din l-g alqa u nag mluha grawnd lit-tfal! Din l-g alqa kienet tal-knisja, biss kienet imwellija lil çertu ÌuΩepp Butti ie. Imbag ad konna morna l-kurja, iωda hawn kienu avωawna li kien hemm bωonn li t-tali persuna ÌuΩepp Buttigieg kellu jag tina l-permess biex ne duha f idejna u nag mluha grawnd sabiex jilag bu t-tfal. X in morna nkellmuh u ng idulu biex naraw jaççettax, dan ÌuΩepp ghall-bidu ma fhemniex. Bqajna nit addtu ftit mieg u u tlaqna. A na u er in Dun Karm qalli dawn il-preçiωi kelmiet: San Ìwann Bosco illum m g inniex! U f daqqa wa da dan ÌuΩepp re a g ajjat: Dun Karm, Dun Karm! U er ajna morna lura g and ÌuΩepp. Dan, ta ra el twajjeb li kien, u li fehem l-intenzjoni tajba ta Dun Karm, accetta bil-qalb. L-g ada tlajt ma Dun Karm il-kurja biex ng idulhom li ÌuΩepp aççetta li jag tina din l-g alqa. X in g edna lill-isqof Pace, qalilna li kien kollox sew, iωda ried jinωel jaraha. L-Isqof kien jinωel spiss l-istitut ta San ÌuΩepp u darba minnhom mort g alih u rajnihielu. Kollox kien sew. Imbag ad Dun Karm u jien tlajna l-kurja sabiex nag mlu l-kuntratt u jien spiççajt ukoll wie ed mill-firmatorji. Fil-banda konna ndoqqu f G ajnsielem u darba tlajna nag mlu març in-nadur u l-biçça l-kbira tal-bandisti kienu missirijiet u Ωg aωag. PereΩempju, jien nista ng id li missieri ÌuΩepp kien idoqq il-baxx filwaqt li Ìanni u Leli, it-tnejn kienu jdoqqu klarinett. Jien kont inkun quddiem mal-banda u xi drabi kont nerfa xi standard jew insuq il-katuba. Il-festa tag na dak in-nhar kienet jssir add wara it-8 ta Settembru. A na t-tfal, l-g ada tal-festa, ridna nibdew l-iskola u l-fer tal-festa malajr kien jg addi! Dak iω-ωmien, l-iskola kienet tibda fil-15 ta Settembru. Fil-festa, kienet ti i l-banda ta Birkirkara, id-duke of Connaught u niftakar li s-surmast, Anton Aquilina kien ikun g al qalbu afna hawn. Il-banda Maltija kienet ti i s-sibt, lejlet il-festa u tag mel març is-sibt bil-lejl minn Triq il-óamri, li kien ikun ala veneziana b afna stilel mixg ulin. Kienu ji u afna barranin g al dan il-març, g ax tabil aqq kien sabi u brijuω. Meta l-banda tag na bidet tikber sew, bdiet iddoqq ukoll ma ta Birkirkara. Fi Ωmien il-gwerra, niftakar fil-festa kien ikun hemm biss purçissjoni bir-ruωarju u mhux banda. Darba minnhom, malli l-madonna ar et fil-bieb tal-knisja, sar air raid. Mill-g assa tax-xatt, kienu jisparaw madwar sitt murtali tal-bomba u n-nies g amlet storbju s i hekk kif semg et l-air raid u kul add da al ji ri fil-knisja. Donnu li l-madonna riedet li kollox ikun sew, g aliex l-air raid g adda fi ftit minuti. Dan konna nafux g ax il-pulizija kien jinforma lis-sagristan Frençu Agius biex idoqq bil-qanpiena l-kbira sabiex juri li air raid passed, hekk konna ng idu. U dan kien ifisser li a na stajna no or u minn ol-knisja li kienet mimlija daqs bajda! Fi snin sittin, kienu bdew isiru speci ta elezzjonijijet ta Kunsilli Lokali. Kienu jitilg u amsa minn kull ra al bl-elezzjoni u jien kont ri t u tlajt flimkien ma ÌuΩeppi Cauchi u tlieta o rajn. Konna niltaqg u fl-iskola l-qadima darba fil- img a u mbag ad wie ed minnha, ÌuΩeppi Cauchi kien jitla r-rabat sabiex jiltaqa mar-rapprezentanti ta kull ra al ta t it-tmexxija ta Dr. Anton Tabone sabiex iressaq l-ilmenti tar-ra al. Fl-a arnett, biex nag laq din l-intervista g alkemm hemm afna aktar x nirrakkonta, nixtieq ng addi messa tieg i lit-tfal, iω-ωg aωag u l-familji kollha. Óobbu lir-ra al twelidkom dejjem u kullimkien u dan billi tag tu aktar in g all-volontarjat fir-ra al. Dan kollu g all- id tar-ra al tag na. Nawgura l-festa t-tajba lill-g ajnselmiωi kollha. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp: G alkemm ma kontx indoqq strument fil-banda San ÌuΩepp, iωda dejjem kont ta g ajnuna fil-kumitat tal-banda. Peress li konna ta l-azzjoni Kattolika, dejjem konna inkunu l-istitut ta San ÌuΩepp. U hemm aktar konna nie du gost jmmorru sabiex nilag bu l-futbol billi kien hemm grawnd Ωg ir. Niftakar li l-banda kienet ta t it-tmexxija ta ÌuΩeppi Farrugia, li ab il-banda afna il quddiem. Kien jag ti afna lezzjonijiet tal-muωika u dam afna jistinka fil-banda tag na.

65 64 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Intervista Esklussiva mal-arçipriet Emeritus Mons. ÌuΩeppi Zerafa dwar il-passatemp tal-mudelli Jintervista s-sur Josef Cutajar Kif ietek il- ajra li tibda tag mel l-mudelli ta postijiet ta interess f G ajnsielem? Minn dejjem kont in obb nilg ab bl-injam u peress li missieri kien ja dem afna l-arkett fl-injam, jien ta sikwit kont noqg od fejnu u nipprova nitg allem xi a a minnu. Tista tg id li minn dejjem kelli l- ajra li nag mel xi a a pero l-ideja li nag mel mudelli ta postijiet f G ajnsielem ietni madwar adx-il sena ilu. Dejjem kelli x-xewqa li nibni l-knisja l- dida pero kienet tqila wisq g alija u kienet tinvolvi afna xog ol. IΩda g amilt kura u bdejt. Sibt li hawn injam artab illi jin adem façilment u kont xtrajt scroll machine biex inkun nista naqta g at-tond kif inkun irrid jien. Kelli wkoll ftit g odda u xtrajt o rajn li kienu aktar irqaq b al formaturi u limi sabiex b hekk stajt nibda x-xog ol ta dawn il-mudelli. Liema kien l-ewwel mudell li bdejt ta dem fuqu? L-ewwel mudell kien propju l-knisja Arçipretali. Biex dimt dan il-mudell kont domt g ax billi dakinhar kont g adni Arçipriet ma stajtx nqatta afna in fuqha. Pero meta kien ikolli ftit taω- Ωmien dejjem kont nag mel xi a a. Dan il-mudell tant kien elaborat li bilfors ried ikolli lil xi add jg inni speçjalment fil-bidu sabiex infassal u noqrob lejn il-perfezzjoni. Biex mudell tag mlu kif g andu jkun u ibu qrib afna lejn l-ori inal bilfors trid il-pjanti. Ming ajr pjanti ma tistax ta dem. Trid tkun taf kemm hi twila eωattament, kemm hi wiesa u mbag ad tibda ta dem biçça biçça jew na a jew o ra. It-twieqi pereωempju trid ta dimhom eωatt fuq il-pjanta g alkemm ieli din ma tkunx l-istess mija fil-mija. G ax jekk ikun hemm Ωball ta kwart ta pulzier dan jista jfisser pied (fuq skala 1:60). Fi ftit kliem, trid ta dem skond il-qisien tal-pjanti u ta dan ix-xog ol nirringrazzja lis-sur Toni Cauchi li dejjem sibtu lest sabiex jg inni u dejjem tag ni pjanti eωatti. Mhux l-ewwel darba li waqt ix-xog ol narah barra u ng ajjatlu sabiex ji i u jara kif inhu miexi x-xog ol jew jekk hemmx bωonn jikkorre ini. Kemm il-mudelli g amilt s issa? S issa g amilt tlett mudelli. L-ewwel lestejt ilknisja l- dida li iet esebita fil-festa tas-sena l-o ra, imbg ad wara l-festa kont bdejt l-g ajn tal- Óasselin u dik kont l-lestejtha wkoll u dan l-a ar bdejt na dem fuq il-knisja l-qadima li x-xog ol fuqha tlesta ftit tal-jiem ilu. Kemm iddum ta dem fuq mudell? Jiddependi x-xog ol li jkollok. PereΩempju l-mudell tal-knisja l- dida fih afna xog ol g ax tista na a minnhom ti ik mod u o ra tkun differenti. G alhekk çertu njam inkun irrid nie du g and il-mastrudaxxa biex jinçanajuli jew jaqtag huli bil-magna skond il-qies li nkun irrid Allura l-mudell tal-knisja kien ibbaωat fuq xi pjanti jew b g ajnejk u mo ok?

66 Festa Madonna ta Loreto alli niskarta naqra mix-xog ol imma fl-istess in nimxi aktar il quddiem. Meta g amilt l-g ajn tal- Óasselin jien ma kellix pjanti. Imxejt fuq ir-ritratti ta qabel ma attewha. Jien u Toni Cauchi kellna ng oddu kemm il-filati kien hemm fuq dawn irritratti u b hekk Toni jo ro pjanta b qies tajjeb afna. Il-knisja l-qadima ma kienx fija xog ol daqs il-knisja l-ìdida pero l-gwarniçuni u l-faççata tag ha kien fihom afna log ob li jinvolvi paçenzja kbira sabiex tnaqqax sewwa. X materjal tuωa meta tkun qieg ed tibni dawn il-mudelli? Jekk inti a jkollok biçça xog ol li fiha ser jid lu t-twieqi jew bibien trid tuωa njam artab b al kewba braωiljana. Dan g aliex li biex inti tasal g at-twieqi trid taqta g at-tond u bla ebda tfixkil speçjalment meta tuωa din l-iscroll machine. Dejjem tuωa l-istess materjal jew ieli varjajt? Mhux dejjem l-istess. PereΩempju g all-knisja l-qadima wωajt materjal differenti, uωajt njam tal-a mar, injam ta l-abjad pine wood u afna kwalitajiet o ra biex kemm jista jkun il-gwerniçi u l-irqaqat jispikkaw fuq injam ie or. Fejn tibnihom dawn il-mudelli? Jien bdejt in awwad xi a a f Dar l Kapillan li dak iω-ωmien kienet g adha tintuωa g ad-duttrina. Kien hemm kamra fil-bit a u meta kien ikolli çans kont nag mel xi a a hemm. MaΩ-Ωmien imbg ad kienet ietni l-ideja li nuωa kamra Ωg ira fuq il-bejt. U allura kont bdejt na dem minn hemm. Mhux l-ewwel darba kont no ro barra alli nara ç-çinta tal-kampnar avolja qeg da fuq il-pjanta. X mudell l-aktar li adt pjaçir ta dem u x g andek ippjanat g all-futur? Kull mudell fih il-gost tieg u. Il-knejjes fihom çertu pjaçir u l-quddiem be siebni nibni l-knisja ta Lourdes. G andi sieb ukoll nag mel it-torrijiet ta Kemmuna u ta Santa Çeçilja. X be siebek tag mel bihom il-mudelli G alissa ngawduhom a na fid-dar tag na pero uti di a ennewni bihom! Sakemm nibqa aj pero ngawduhom a na u mbg ad meta jien ni i nieqes kul add jie u xi a a. G all-festa ta din is-sena ser nesebihom o anut mag luq li hemm fil-pjazza tal-knisja l-qadima. Dawn il-mudelli ta Mons. ÌuΩeppi Zerrafa ser ikunu g all-wiri fil- img a tal-festa fil-pjazza l-qadima

67 66 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp CHRIS MIFSUD C a r p e n t e r Garden Street, G ajnsielem Tel:

68 Festa Madonna ta Loreto Intervista qasira ma Joseph Caruana Jr. F din il- arga, qeg din nag mlu intervista qasira ma Joseph Caruana dwar l-istudji li hu se jkun qed jag mel barra minn pajjiωna. Joseph g andu 22 sena u joqg od G ajnsielem. Huwa rçieva l-ewwel edukazzjoni tieg u fl-iskola primarja ta G ajnsielem u wara kompla jattendi n-ninu Cremona Lyceum Complex. Kompla l-istudji tieg u ewwa s-sixth form M.A. Refalo fir-rabat G awdex. Fl-2005 da al l-universita ta Malta fejn kompla jistudja il-matematika u l-fiωika u b ala student adem fuq diversi pro etti ta l-astrofiωika u l-kosmolo ija, sew f Malta kif ukoll barra minn Malta. Fl-2007 ie elett Fellow of the Royal Astronomical Society tal-ingilterra. Din is-sena lesta l-a ar sena tal-kors (B.Sc. (Hons.) Maths & Physics). Fejn se tkun qieg ed tkompli l-istudji tieg ek u g al kemm snin? Se nkun qed inkompli l-istudji l-ingilterra ewwa d-dipartiment ta l-astrofiωika fl-universita ta Oxford, fil-kulle ta Christ Church. Il-pro ett tad-dottorat (jew kif inhu iktar mag ruf b ala D.Phil. jew Ph.D.) se jkun pro ett ta riçerka xjentifika fl-astrofiωika u kosmolo ija u jdum madwar tlett snin. Kif jintag zlu l-istudenti g al pro etti b al dawn? F Malta, afna studenti, meta jlestu l-ewwel kors tag hom fl-universita, jiddeçiedu li jew isibu xog ol jew inkella jkomplu jag mlu kors ta Masters. Xi w ud, wara li jlestu l-masters, isibu xog ol (jew inkella jkomplu jistudjaw). Il-proçess g al xi add li jiddeçiedi li jmur direttament g al-dottorat huwa daqsxejn differenti. Meta wie ed ikun wasal biex jispiçça l-ewwel kors tieg u fl-universita (u jkollu idea çara ta kif se jkun mar), tintbag at l-applikazzjoni lill-universita fejn wie ed ikun irid ikompli l-istudji tieg u, u mill-applikazzjonijiet kollha (li jistg u jla qu iktar minn mija) jintag zlu numru Ωg ir biex jitilg u g al interviews fl-universita li jkunu g azlu. Fid-dipartiment talastrofiωika t Oxford, finalment jintag Ωlu bejn 10 u 12-il student fis-sena. Huwa proçess iebes afna peress li jkun hemm numru kbir afna ta studenti minn kemm-il pajjiω madwar id-dinja jikkompetu g al post ta dottorat kif ukoll g all-ischolarships. X jinvolvi l-pro ett? L-o etti li se nkun qed nirriçerka huma galassji imbieg da afna. (Galassji huma gruppi kbar ta stilel kull galassja jkollha biljuni ta stilel fiha, u afna minn dawn l-istilel ikollhom pjaneti jduru mag hom). Il-galassji li se nkun qed nistudja ffurmaw meta l-univers kien g adu afna iωg ar. Importanti nωommu f mo na li meta nosservaw o etti fl-univers, iktar ma dawn ikunu imbieg da, iktar ikollhom eta kbira. Óalli nfiehmkom g alfejn. Meta tixg el bozza, id-dawl minn dik il-bozza jimxi mill-bozza innifisha g al o g ajnejkom. Peress li d-dawl g andu veloçita kbira afna (jimxi 300,000 km fis-sekonda), ma narawx id-dawl miexi! IΩda fl-univers, id-distanzi huma tant kbar, illi d-dawl minn o etti o rajn jie u ammont ta in biex jasal. PereΩempju d-dawl tax-xemx jie u madwar tmien minuti biex jasal fuq id-dinja (avolja qed jimxi b dik il-veloçita qawwija), allura a na proprjament qeg din naraw ix-xemx kif kienet tmien minuti ilu. L-eqreb kewkba hija tant imbieg da illi d-dawl tag ha jdum ej madwar erba snin. Id-dawl minn wa da mill-eqreb galassji (mag rufa b ala l-large Magellanic Cloud) idum ej madwar mija u sittin elf sena (ji ifieri meta nkunu qed nosservaw din il-galassja, nkunu qed narawha kif fil-fatt kienet mija u sittin elf sena ilu). Permezz ta teleskopji kbar b all-hubble Space Telescope ttie du ritratti ta galassji imbieg da afna iktar minn hekk u naturalment hemm afna analiωi x issir. Dawn il-galassji huma tant imbieg da illi d-dawl tag hom idum ej mhux eluf ta snin, jew miljuni, iωda biljuni ta snin. B hekk, billi nistudjaw dawn l-o etti nkunu nistg u nsiru nafu aktar dwar kif kien l-univers biljuni ta snin ilu, meta kien afna iωg ar mil-lum il- urnata u meta o etti b all-galassji kienu g adhom qed jiffurmaw. Irridu nsiru nafu kemm g andhom Ωmien l-istilel li hemm f dawn il-galassji, kif ukoll kemm huma massivi. Il-kisba tal-g arfien dwar l-univers timxi billi jinbena pass fuq ie or u hemm afna problemi x ji u meg luba. Naturalment, g al dan ix-xog ol tintuza teknologija mill-iktar avvanzata, u ji u m addma bosta metodi matematiçi g all-analiωi. X ikun imiss wara li tlesti dan il-pro ett? Wie ed mill-iskopijiet ewlenin tannetwork li ssostni finanzjarjament dan il-pro ett huwa li ji u ttrenjati xjenzati Ewropej biex ikun hemm nies li jiksbu l- iliet neçessarji u jkollhom speçjalizzazzjoni adatta g al meta jittella t-teleskopju tan-nasa (l-agenzija spazjali Amerikana) li j ib l-isem James Webb Space Telescope. Dan g andu jittella fl-ispazju fl Il-European Space Agency (ESA) bniet strument g al dan it-teleskopju (NIRSpec) li se jkun kapaci josserva afna galassji f daqqa. Hemm bωonn ta xjenzati li jkunu speçjalizzaw fuq dan il-qasam u se jkun hemm seba universitajiet Ewropej jipparteçipaw f din in-network. Dawn huma dawk ta Oxford, Parigi, Lyon, Madrid, Ruma, Heidelberg u Leiden. Eventwalment, l-iskop huwa li wara li l-istudenti jkunu lestew il-pro ett tad-dottorat tag hom madwar tlett snin o ra, ikomplu r-riçerka tag hom f dan il-qasam hekk kif jittella fl-ispazju l-james Webb Space Telescope, li x-xog ol prinçipali tieg u huwa proprju li josserva xi w ud mill-iktar galassji imbieg da. X parir tag ti lil min hu nteressat ikompli jistudja? Dejjem assejt li fid-dinja tal-istudju, wie ed m g andux jistudja sempliçiment g ax irid ikun a jar minn addiehor. Lanqas m g andu wie ed jistudja biex sempliçiment javvanza l quddiem u daqshekk. In oss li l-iktar a a importanti biex timxi l quddiem fid-dinja akkademika hija li verament ikollok interess fis-su ett. Na seb li ta kultant nenfasizzaw wisq il-punt li l-istudju huwa g odda biex wie ed javvanza u jsib xog ol. M g andniex xi ng idu, dan huwa aspett importanti ukoll. Pero biex wie ed verament jimxi l quddiem irid ikollu qabel xejn im abba lejn is-su ett. Id-dinja akkademika hija wa da li toffri afna sfidi intelletwalment, u allura, fl-a ar mill-a ar, huwa l-interess enwin li wie ed jistudja u jsolvi problemi odda li jag mel id-differenza.

69 68 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Bethlehem f G ajnsielem Óolma li saret realta Jikteb Franco Ciangura minn dawn ma kienu jag mlu parti minn ebda g aqda. Ìie ffurmat team li rrnexxielu ja dem b ko-ordinazzjoni u armonija. Il- olm jg inna ng ixu ix-xewqat tag na fil-mo bi ta qalbna. Dawn ix-xewqat u sibijiet jag tu lok lillkreattivita li kapaçi to loq u ΩΩewwaq dak li nkunu lomna bih. Kif tafu lkoll l-ewwel Presepju Óaj fil-gωira G awdxija sar fis-sena 2000 fil-pjazza t G ajnsielem. Konna bnejna grotta, Ωrajna nofs il-pjazza bil- axix u nixxieg a nieωla mat-tara tazzuntier. Kienu adu sehem bosta atturi mir-ra al tag na flimkien ma ibni Matteo li kien jirrapreωenta lil Ìesu Bambin. Fl-2001 morna ghal xi aga totalment differenti minn tas-sena ta qabel villa ta Santa Claus mdawwar ma si ra kbira tal-milied. Fl-2002 bnejna presepju mekkaniku life size f nofs il-pjazza. Dawn it-tlett pro etti kienu ew milqug a tajjeb mil-pubbliku. Wara dawn it-tlett snin ghal ra unijiet diversi waqafna milli norganizzaw dan it-tip ta attivitajiet fil-pjazza fi Ωmien il-milied g al ames snin. Matul daω-ωmien jien ma waqaftx no lom. Tfajt g ajnejja fuq Ta Passi g ax deherli li f dan il-post stajt no loq mhux biss ilgrotta iωda wkoll vila komplut. U hekk fl-2008 wara afna ta didiet mal-kunsill lokali tag na ie deçiω li il-presepju jsir f Ta Passi. Iddeçidejna wkoll li nistiednu u ninvolvu wkoll l-g aqdiet ewlenin tar-ra al tag na biex waqt li jag tu l-g ajnuna tag hom ikunu wkol qed jg inu finanzjarjament il-clubs tag hom. Kont sorpriω blammont ta voluntiera li xtaqu jag tu daqqa t id. Bosta Li tag ti sehemek u tg in b mod volontarju lir-ra al tag na fi kwalunkwe okkaωjoni (eω: festa, Milied, G id, banda, football eçç) hija esperjenza sabi a u ta sodisfazzjon enormi l-aktar meta tara is-suççess b al fil-kas li ara fil-milied li g adda. Biex akwistajna dan is-suççess dimna minn Ottubru sa Jannar bla waqfien. Ma kienx kollox ward u Ωahar u ltqajna ma afna problemi speçjalment tekniçi u nuqqas ta sapport morali speçjalment fil-bidu tal-pro ett g ax donnu mhux kul add seta jifhem x konna qeg din nag mlu. Madankollu ma qtajniex qalbna g ax ilkoll emminna filpro ett u ng aqadna aktar u dimna id f id u r-riωultat hu dak li hu. Mhuwiex il-kas li nid lu fid-dettal ta kif bdejna, x g amilna g al marketing, x ara u ma arax fil-kostruzzjoni g ax nie u fit-tul. Pero in oss li g andi nsemmi xi punti mportanti. B sodisfazzjon kbir nista ng id li Betlehem f G ajnsielem zaruh eluf kbar ta nies; fil-ma oranza familji G awdxin u Maltin li gew bit-tfal taghhom u xtaqtu jqattg u ftit in ta rikreazzjoni sana w edukattiva ewwa dan il-villa. Tie u pjaçir tara mijiet ta Maltin telg in bilmixi mill-port ta l-mgarr li jfisser li ew specifikament Ghawdex sabiex jaraw din l-attrazzjoni. Iltaqjna wkoll ma diversi membri parlamentari, gurnalisti u dilettanti tal-presepji. Numru sabi ta turisti (kredenti u non-kredenti) li inzertaw qeghdin iqattg u il-btajjel tal-milied fil-gωira ta Malta, ew G awdex apposta biex huma wkoll ikollhom esperjenza ta dan il-villa. Ûaruh ukoll il fuq minn 1500 student f attivita li kienet imtella apposta g alihom mit-tfal g at-tfal. Anzjani li jattendu Day Centres u ohrajn li qeghdin residenti fir-residenza Sant Anna Ωaru dan il-post f in meta il-villa kien animat u miftuh apposta g alihom. Il-kummenti kienu bosta u kollha poωitivi. Óafna kienu dawk li stennewx dan il-kobor ta villa u e una biex nibqg u nag mluh kull sena. Intgho bot l-idea, id-dettal u t-tqassim ta dan il-villa. Kienu afna dawk li ssu erewlna li nag mlu xi speçi ta entrance fee ghax fl-opinjoni tag hom huwa xieraq li t allas g al espejenza b al din. Il-kelma Prosit hija

70 Festa Madonna ta Loreto l-kelma li l-atturi u dawk kollha involuti semg u eluf ta drabi. Kienet ix-xewqa ta afna persuni li dan il-villa ikun animat kuljum. Dan juri l-interess qawwi li ibed lejh dan il-pro ett. Aparti ta dak li smajna nistg u niddeskrivu wkoll dak li rajna u ninterpretawh. Tinduna li n-nies adu pjacir g aliex fil-ma oranza, dawn ew aktar minn darba u qattghu diversi sighat jduru go fih. Ma ninsewx li Bethlehem f G ajnsielem kien mifrux fuq 20 tomna raba allura il-familji ew jqattg u sig at s a fil-kumpanija tal-atturi u l-annimali. Kien sabi tarah kemm bil-lejl kif ukoll matul il- urnata g aliex l-atmosfera kienet differenti. Matul il-lejl kien mixg ul bil-fjakkoli tan-nar u xemghat, bl-atturi jduru bil-lampi. Matul il-gurnata mbag ad kien hemm is-suq tal-frott, axix, ut u lewz filwaqt li r-rg ajja jo orgu lill-annimali fl-g elieqi. Tajna wkoll mappa tal-villa lil kull famlija u nistg u ng idu li fil-weekend tal-kunçizzjoni biss qassamna madwar 5000 mappa, ji ifieri fi tlett ijiem ew mill-anqas amest elef famlija. L-ammont ta nies baqa dejjem jikber b rata g olja fil-weekends ta wara u speçjalment f jum il- Milied. Nixtieq insemmi wkoll li in-nies baqg u ejjin bi arhom anke fil- inijiet li l-villa kien ikun inanimat. Bethlehemm f G ajnsielem Ωamm afna tradizzjonijiet Maltin. PereΩempju, f Jum il-milied, Father Christmas g amel Ωjara lill-bambin u wara baqa die el got-tavera jie u r-ritratti mat-tfal. Wara il-quddiesa ta nofs il-lejl ta lejliet il-milied San ÌuΩepp, il-madonna u l-bambin Ìesù telqu minn fuq mar mill-knisja hekk kif spiççat il-quddiesa u baqg u sejrin ol-grotta fejn baqg u hemm sas-sig at bekrin ta filg odu. Il- olma u l-imma inazzjoni tieg i flimkien ma afna xog ol u sagrifiççji ta kull min ta sehemu olqu l- Bethlehem f G ajnsielem. Nixtieq nirringrazzja lis-sindku tag na u s abu l-kunsilliera g as-sapport morali u l-finanzjament talpro ett. Grazzi kbira tmur lill-atturi kollha u lil min b xi mod ta l-g ajnuna tieg u. Nirringrazzja b mod speçjali lit-team kollu li kellu f idejh it-twettieq ta dan il-pro ett. Ming ajrkom ma stajniex inwettqu dan il-pro ett hekk kbir. Ming ajr l-g aqda tar-ra al kollu ma nistg ux inwettqu suççessi ta dan it-tip. Hemm bωonn li nfittxu kull okkaωjoni biex nissa u bejnietna. Bethlehem f G ajnsielem 2009 di a huwa ppjanat u x-xog ol fuqu jibda wara l-festa. Ikunx suççess jew le jiddependi minna lkoll. G alhekk in e e l-g aqdiet u l-parruççani kollha biex jag tu sehemhom f din l-attivita u flimkien ng ixu esperjenza unika. Nag laq billi nirringrazzja lill-banda San ÌuΩepp ta dan l-ispazju fil-programm tal-festa filwaqt li nsellem b mod partikolari lill-morda, anzjani, emigranti u l-poplu kollu t G ajnsielem u nag ti l-festa t-tajba lil kul add.

71 70 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp

72 GO ECO AND SAVE.. ON YOUR HOME AND MOTOR INSURANCE Tel St. George s Buildings, Karlu Galea Street, Victoria, Gozo Compass Group Limited is an enrolled tied insurance intermediary carrying out tied insurance intermediaries activities relating to general and long term insurance products for Citadel Insurance p.l.c. and to health insurance products for Middlesea Insurance p.l.c. The companies are authorized and regulated by the MFSA.

73 72 G aqda MuΩikali MuΩikali San ÌuΩepp ÌuΩepp Mill-Album tal-img oddi Ritratti mill-kolezzjoni ta Joseph Sultana

74 Festa Madonna ta Loreto

75

76 Festa Madonna ta Loreto Il-Premju Ìie G ajnsielem Jikteb is-sindku Francis Cauchi Meta l-kunsill Lokali t G ajnsielem nieda l- Premju Ìie G ajnsielem, l-iskop ewlieni kien li jirrikonoxxi, darba f sena, lil dik il-persuna li malmedda tas-snin, tkun tat kontribut validu u bla ebda interess personali kemm lis-socjeta kif ukoll lir-ra al t G ajnsielem. Kienet is-sena 1995 li l-kunsill Lokali t G ajnsielem kien l-ewwel Kunsill minn Malta u G awdex li waqqaf dan il-gie. Bix-xieraq li l-ewwel bniedem li jnaqqax ismu g al dan il-gie ikun il-ma bub W.R. Dun Karm Cassar, li g al afna snin adem bla waqfien maω-ωg aωag G ajnselmiωi bl-iskop li jtella enerazzjoni tajba g al id tal-lokalita. Nista ng id li b din il- idma Dun Karm illum i oss sodisfazzjon u huwa fer an tax-xog ol li wettaq maω-ωg aωag. Diversi kienu dawk li fuq pariri li tahom dan il-qassis irnexxielhom jibnu karriera sabi a fil- ajja privata tag hom li alliet tant id fis-soçjeta tar-ra al tag na. Sa ansitra kien hemm min anke reba dan l-istess unur bis-sa a tat-tag lim u pariri tajba li kien jag ti Dun Karm. Sal-lum kienu 14 -il persuna li ng ata lilhom dan l-akbar gie presti juω fir-ra al tag na skond din il-lista: 1995 W.R Dun Karm Cassar 1996 Is-sur Carmelo Rapa 1997 Is-Sur Joseph Attard 1998 W.R. Mons. Espedito Tabone 1999 Is-Sur Joe Scicluna 2000 Is-Sinjorina Josephine Xuereb 2001 W.R. Mons. ÌuΩeppi Zerafa 2002 Is-Sur Spiro Cauchi 2003 Is-Sur Rudolf Cauchi 2004 Is-Sur Emanuel Saliba 2005 Is-sur Peter Caruana 2006 Is Sur Loreto Galea 2007 Is-Sur Lelio Spiteri 2008 Is-Sur Mikiel Ciangura Wie ed jista jara li kull individwu li reba dan il-ìie kien jag mel parti ma xi g aqda jew soçjeta. Min ej mis-settur reli juω, muωikali, sportiv, tal-armar u tas-seng a kif ukoll edukattiv u storiku. Kien bis-sa a ta xog ol volontarju li dawn in-nies t allsu biss bissodisfazzjon li wie ed jikseb wara li g amel dmiru lejn min huwa inqas ixxurtjat minnu. Ix-xog ol volontarju jnissel sodisfazzjon personali, jimliena b sentimenti ta m abba lejn g ajrna filwaqt li l-kelma grazzi tag milna eroj u xempju g al min irid jag ti lilu nnifsu g all-o rajn, u g alkemm din hija kelma komuni, u g al min jg idha ma tiswa xejn, iωda g al min jirçiviha tiswa afna u tnissillu kura kbir.

77 76 Il-Kor Lawretana Kor Ωag Ωug bi storja twila Jikteb Emanuel Rapa B all-knejjes kollha ta art twelidna, f G ajnsielem dejjem in ass il-bωonn ta kor biex janima l-funzjonijiet reli juωi li jinωammu minn Ωmien g al Ωmien. Dun Karm Cassar, li kien l-organista tal-knisja parrokkjali, kien jag Ωel l-a jar vuçijiet minn fost l-grupp ta abbatini tarra al. B afna sagrifiççju kien jigbor it-tfal fid-dar tieg u fi Triq Fawwara biex bl-g ajnuna tal-pjanu tieg u kien jiggwida lit-tfal fil-kant reli juω. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Feature tal-istorja ta dan il-kor miktub mill-eks-diretturi Emanuel Rapa u Sandro Lateo u mid-direttur preωenti Lelio Spiteri bandisti tal-banda, Emanuel Rapa (ta Lina ta Çensu l-malti), biex jg inu f dan l-inkarigu l- did. Nhar il-óamis 25 ta Marzu 1976 fis-7.30 ta filg axija saret l-ewwel laqg a biex ji i mwaqqaf dan il-kor. G al din il-laqg a (li saret fl-uffiççju parrokkjali ta ta t iz-zuntier tal-knisja l- dida), attendew l-arçipriet, is-surmast tal-banda, Emanuel Rapa u xi membri prospettivi tal-kor fosthom Lina Galea u l-mibkija Ìolina Zerafa (o t l-arçipriet). F din l-laqg a t abbar li l-kor kien se j ib l isem ta Lauretana. Is-surmast Farru a, filwaqt li rringrazzja lill-arçpriet tal-fiduçja li kien wera fih, abbar li kien se jiddelega x-xog ol tat-tmexxija tal-kor f idejn iω-ωag Ωug Emanuel Rapa. Dak inhar twieled il-kor Lauretana. IΩ-Ωmien jinbidel u kmieni fis-snin sebg in in olqot l-g aqda Rikrejattiva u Kulturali ta G ajnsielem. Din l-g aqda mmexxija minn Joe Xuereb (tal-fuli) u mill-mibki Joe Scicluna (ta Wenza) kienet immirata prinçipaljament g aω-ωg aωag. IΩ-Ωg aωag f dan il-grupp xtaqu li janimaw il-funzjonijiet religjuωi, speçjalment dawk immirati g aω-ωg aωag, b kant aktar modern u attwali. Bl-appovazzjoni tad-direttur spiritwali tal-g aqda, Dun Tarçisju Attard, u fuq inizjattiva ta Joe Meilak (ta sosu), in oloq il-folk grupp fi dan din l-g aqda Rikrejattiva u Kulturali. Nhar il- Óamis 24 ta Jannar 1974 ie avviçinat Emanuel Rapa biex jie u f idejh it-tmexxija muωikali ta dan il-folk grupp u l-g ada sar l-ewwel ri ersal oç-çirklu ta Dun Karm (li kien jinsab fi triq Perellos). Ìeneralment kienu jintag Ωlu kanzunetti popolari li wara li jintlibsu bi kliem reli juω, kienu jkunu façli anki g an-nies li jkunu jattendu g all-funzjoni biex jipparteçipaw fil-kant. Il- oss muωikali kien ikun tal-kitarri u xi strumenti talperkussjoni. MaΩ-Ωmien in ass il-bωonn li jin oloq kor aktar organizzat biex jg in aktar fil-funzjonijiet reli juωi. L-arçipriet, il-kanonku Dun ÌuΩepp Zerafa, avviçina lissurmast tal-banda tar-ra al, il-mibki ÌuΩeppi Farru a, u talbu biex jie u sieb dan il-kor li kellu jitwaqqaf. Is-surmast Farru a talab l-g ajnuna ta wie ed mill- B e a kbira bdew isiru l-provi, daqqa fl-istess knisja u daqqa fiç-çentru parrokkjali ta t iz-zuntier. Il-kor li kien iffurmat minn membri tas-sess femminili biss, kellu fih tfal, tfajliet u anki nisa aktar adulti. B din it-ta lita ta vuçijiet, il-kor ie maqsum fi primi u sekondi biex il-kant aktar jinstema sabi. Fi ftit Ωmien il-kor beda jie u sehem attiv fil-funzjonijiet kollha tal-knisja. Beda jkanta waqt il-quddies tat-ti ijiet li kien ikun hemm fil-knisja parrokkjali, fil-knisja ta Lourdes u anki talpatrijiet. Ìieli kien mistieden ikanta anki f ir ula o ra u a sehem f serati reli juωi li kienu jinωammu minn Ωmien g al Ωmien. Ir-repertorju tal-kor beda jikber u l-kor beda jkanta anke muωika mibnija fuq erba vuçijiet. Fil-funzjonijiet tal-festa, il-kor kien ikun ferm impenjat. Kien anki jag mel il-parti tal-kor waqt il-quddiesa tal-festa tas-surmast Diacono. Il-knisja kienet iωωejnet b aga ajja. Il-kor kien jakkompanja wkoll lis-surmast ÌuΩeppi Farru ia fis-servizzi bl-orkestra tieg u. Fl-okkaΩjoni ta parteçipazzjoni f festival marjan li kien jinωamm fl-oratorju Don Bosco fir-rabat G awdex, f nofs is-snin tmenin, il-kor Lauretana da al g al avventura dida. Ilkor ikkompeta bilkor tat-tfal, u bilkor tal-kbar. G al d i n l - o k k a Ω j o n i, i l - k o r i n t r o d u ç a g all ewwel darba membri mis-sess maskili. Il-kor tat-tfal kanta il-kanzunetta Chantelle. Emanuel Rapa kien sema l-muωika ta din ilkanzunetta fi knisja

78 Festa Madonna ta Loreto ewwa l-iωvizzera. Hu sawwar l-versi fuq it-tifla Angele Grech li meta kienet g adha membru tal-kor kienet mietet f inçident tat-traffiku. Din it-tifla kienet g al-qalb il-membri kollha tal-kor. Kienet an lu Ωg ir. Il-kor tal-kbar kanta il-kanzunetta b kliem ori inali talistess direttur tal-kor. Il-kor tat-tfal gie it-tieni filwaqt li l-kor tal-kbar ikklassifika l-ewwel. Wara dan is-suççess, il-kor baqa jesperimenta b muωika aktar diffiçli u la aq livell tajjeb. G al nofs is-snin disg in, Emanuel Rapa iddeçieda li j alli l-kor f idejn iω-ωag Ωug Sandro Lateo li da al b ru u u ismu g al din l-avventura dida. Jikteb Sandro Lateo Minn dejjem abbejt l-muωika. Niftakar kelli g axar snin l-ewwel darba li akkumpanjajt il-kor tal-parroçça. Ziti Ìolina wa da mill-ewwel membri tal-kor ajrittni n i e u s e h e m m i n k e j j a l f t i t esperjenza li kelli fid-daqq tal-pjanu. Minn dak in-nhar beda jitnissel o fija l-interess fil-muωika korali. Ksibt afna esperjenza ninnota lil Mro.Leli Rapa l-ewwel direttur, jidderie i, b mod partikulari waqt l-provi. Bdejt nidderie i l-kor (approx) fl B as-snin ta qabel, iç-çelebrazzjonijiet prinçipali li konna nie du sehem fihom kienu t-ti ijiet, il-milied, l-gimg a Mqaddsa u l- img a tal-festa Titulari. Kelli afna g al qalbi l-kant tat-tfal u dejjem assejt l-bωonn u l-importanza li nrawwem vuçijiet odda. Niftakar b nostalgija Ω-Ωmien li qattajt fil- ranet tas-sajf nipprepara s-sezzjoni tat-tfal g all-kant tal- Laudate Pueri u l-quddiesa ta nhar il-festa. Niftakar l-uçu imbissma tat-tfal, lesti g al sag tejn provi wara l-quddiesa tat-tmienja w nofs. Niftakar l-u u mistag ba li issa irnexxielhom jitg allmu jkantaw bil- Latin. Imbag ad nhar lejlet l-festa nilmah fuq wiççhom il- erqa li g all-ewwel darba ser ikantaw mal-orkestra. Ta sodisfazzjon kbir g alija kull meta ner a lura g al xi img atejn ta btala u membri u ex membri tal-kor tat-tfal, li illum adulti, jersqu fuqi u jg iduli li dak iω- Ωmien li qattajna fil-provi tal-kant kienu mumenti li ma jinsew qatt. Jikteb Lelio Spiteri IΩ-Ωmien jg addi wisq malajr u ma niftakarx eωatt meta bdejt immexxi l-kor tal-parroçça tag na. Li hu Ωgur hu li kont g adni daqsxejn ta adoloxxent nieqes g al kollox mill-esperjenza li timmatura lill-bniedem u ΩΩejnu b iliet u kapaçitajiet li bihom ikun jista jaffronta sitwazzjonijiet diversi, l-aktar fejn ti i biex tmexxi organizzazzjoni, biex tkun il-kaptan ta bastiment. It-tmun mhux façli. Dan qed nifhmu illum aktar minn qatt qabel. Imma lura lejn il-passat. Niftakar tajjeb lil Sandro Lateo li kien imexxi l-kor b ila. Jekk nikkalkula ftit, malajr ninteba li issa ili madwar 20 sena mmexxi l-kor tag na, kor mag mul minn persuni nisa li bil-vuçijiet sbie tag hom janimaw u jωejnu l-funzjonijiet li jsiru fil-knisja parrokkjali tag na. Kien Dun Karm Cassar li tani dik l-imbuttatura biex nibda ndoqq fil-knisja. Kellna orgni li kont trid toqg od tonfo b saqajk, sakemm inxtara wie ed li ja dem blelettriku, sakemm imbag ad f dawn l-a ar snin kien inxtara ie or. Kelli l-opportunita wkoll li ndoqq l-orgni tant sabi li g andna fil-knisja l-qadima, orgni bi storja twila, orgni li llum xjie sew u jixraq li l quddiem isir restawr fuqu. Mhix a a façli din, iωda wie ed forsi jikkunsidraha g all-futur. L-ewwel darba li daqqejt filknisja sibtni a mmut bl-eçitament. Bil-kemm bdejt nara t-tastiera. Il-bidu huwa tqil, iωda wara dak in-nhar, ma arist qatt lura. Impenn fil-knisja, impenn f kor ifisser sagrifiççju u rabta. Óafna nies juru l-apprezzament tag hom wara li l-kor ikun anima xi funzjoni partikulari bil-kant sabi. IΩda forsi anqas nies japprezzaw il-fatt li dak ikun ifisser sig at ta provi. L-istess jg odd g all-kant li l-kor jipprovdi waqt il- ranet g eωieω tal-festa titulari tal-madonna ta Loreto. F dawn l-a ar snin, il-provi talkor isiru kull nhar ta Óadd wara l-quddiesa tal-g axra. Matul dawn is-snin, bil-g ajnuna u l-kooperazzjoni talmembri kollha, dejjem irnexxielna nimxu l quddiem u nwettqu dak li kien mitlub minna. Il-futur tal-kor nixtieq li jkun sabi. Qed ng id dan, g ax fl-a ar snin, in-numru ta membri naqas u naqas sew. Knisja b al tag na tifla kor b sa tu, kor numeruω. Ix-xewqa tieg i hi li jkollna aktar membri fil-kor. Kienet idea tajba afna tal-arçipriet Frankie Bajada li jibda kor g at-tfal. Nittama li dan jingrana u jibqa miexi l quddiem, alli maω-ωmien, il-membri ta dan il-kor ikunu jistg u jsiru parti mill-kor Lauretana. Dan l-a ar ukoll, Maria Xerri qed tag ti daqqa t id u minbarra li ddoqq l-orgni fil-knisja, tg inni biex isiru l-provi tal-kor. Il-Kor Lauretana jkompli jekk isib persuni disponibbli li lesti jiddedikaw ftit in g all-parroçça, g all-knisja.

79 78 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp grand hotel Specializing in weddings, engagements, christenings, birthday parties & staff parties. Kindly contact our Restaurant Manager for further information Grand Hotel M arr - GSM 104, Malta Tel: (+356) FAX: (+356) reservations@grandhotelmalta.com

80 Festa Madonna ta Loreto G aqda Drammatika G ajnsielem Tikteb Joanne Debrincat L-G aqda Drammatika G ajnsielem iet imwaqqfa fl-1987 minn grupp ta Ωg aωag li kienu membri tal-moviment Ûg aωag G ajnsielem u li kienu jiltaqg u darba fil- img a fiç-çentru Parrokjali, li dak in-nhar kien fejn illum hemm id-dar Parrokjali. Is-sena ta qabel ftit xhur wara li ie ffurmat dan il- Moviment iet imtellg a g all-ewwel darba rappreωentazzjoni tal-mejda ta l-appostli fuq stil Lhudi. Ir-rispons kien tajjeb afna u dan ta kura biex jitellg u aktar attivitajiet marbutin mal-ìimg a Mqaddsa. L-iskop ewlieni ta din l-g aqda kien li jtellg u dramm tal-passjoni u bl-g ajnuna ta ex-arçipriet, Mons ÌuΩeppi Zerafa i e m t e l l a d- dramm; Il- Q a w w a t a l-im abba. Wie ed jista jg id li dan iddramm kien biss kummentarju b mima, u forsi dak inhar dawn iω- Ωg aωag ftit li xejn asbu li ta kull sena kien ser jibqa jitg ella dramm b suççess. Kull bidu hu diffiçli u dan l-aktar meta biex wie ed itella drammi ta dan it-tip, jirrekjedi afna spejjes ta kostumi u armar. IΩda bil-mod, sena wara sena, bdew jiωdiedu aktar kostumi u armar u llum l-g aqda tifta ar li g andha vestwarju kbir b kostumi li huma sempliçi iωda li jikkumplimentaw l-ilbies li kien jintlibes fil-palestina, elfejn sena ilu. Bejn l-1987 u l-2006 l-g aqda Drammatika G ajnsielem telg et 19 il-dramm fosthom insemmu: Id-Dawl tad-dinja, Is-Sultan tal-lhud, L-AkkuΩa, Im arrab, Il-Qawmien u S-Salib tal-fidwa. Tajjeb li ng idu li darbtejn l-g aqda Drammatika iet mistiedna ttella d-dramm tal-passjoni fir-r ula o ra G awdxin. Fl id-dramm: M g adekx aktar ilsir, ie mtella filparoçça tax-xewkija u fl-1993 d-dramm: Il-Maddalena ie mtella fil-paroçça ta San Lawrenz. Drammi o ra ew mislufa kemm lil parroçça ta Kerçem kif ukoll tal- Munxar fejn hawn ukoll ew milqug a tajjeb. L-g an ewlieni li g alih kienu jittellg u dawn id-drammi, kien li permezz tal-palk jitwassal messa marbut malpassjoni ta Sidna Ìesu u li jg odd g aω-ωmien tal-lum. Dawn l-a ar tlett snin l-g aqda tellet minflok iddramm, Via Sagra ajja fuq iz-zuntier tal-knisja. Din is-sena l-via Sagra ng atat xejra differenti u saret matul ittoroq tar-ra al fejn bdiet fil-pjazza tad-dehra kompliet fil-pjazza il-qadima u spiççat fil-pjazza l-ìdida u fil-knisja Parrokjali. Barra dawn l-attivitajiet, sa mill- 1990, l-g aqda ddeçidiet li tag ti spinta biex il-purçissjoni tal-duluri tibda ssir f forma ta pageant bis-sehem ta diversi persuna i bibliçi li j i r r a p r e Ω e n t a w i s - seba duluri ta Sidtna Marija. G alkemm din il-pruçissjoni minn dejjem kienet wa da mill-aktar devota firra al tag na, illum nistg u ng idu li adet post aktar prominenti fil-kalendarju tar-ra al tag na u qed ti bed afna nies. G a l b o s t a s n i n, l-g aqda Drammatika G a j n s i e l e m a d e t sieb attiv ukoll filpriedka tat-tifel tal- Milied. L-attivita kienet tikkonsisti billi l-priedka tkun imωewqa b mima u kant bis-sehem tat-tfal. Is-sena l-o ra l-g aqda w k o l l t a t s e h e m important fil-presepju aj li sar fil-ra al tag na: Betlehem f G ajnsielem, fejn adet sieb l-atturi kif ukoll selfet il-vestwarju biex jintuωa mill-istess atturi. Nistg u ng idu li l-g aqda Drammatika G ajnsielem, kienet il-bidu ta pa na dida fir-ra al tag na, g aliex l-attivitajiet li bdiet torganizza komplew jikbru u l-element Ωag Ωug f din l-g aqda g en biex bosta Ωg aωag jitg allmu juru impenn kif ukoll it-talenti tag hom. Wie ed jawgura li dak li bdiet l-g aqda Drammatika G ajnsielem jibqa jintiret minn enerazzjoni g all-o ra, g aliex hu mportanti li g aqdiet b al dawn ikomplu jikkontribwixxu biex ir-ra al tag na jibqa aj.

81 80 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Festa Sant Antnin 2009 Çelebrazzjonijiet f Ìie it-tawmaturgu Fra Lorrie Zerafa ofm Waqt li qeg din niççelebraw blikbar solennita, il-festa titulari ta ra alna, ser nag tu arsa afifa fuq festa o ra li ti i ççelebrata ewwa r-ra al tag na filbidu ta l-ista un tal-festi. Qieg ed nag mel referenza g a l f e s t a t a Sant Antnin ta Padova. Festa milliωg ar, iωda festa li ma tag milx g ajb lil ra alna, u b dan g andna g ax inkunu kburin li o ra al mhux daqshekk kbir, jigu ççelebrati Ωew festi. Din is-sena, il-festa tag na iet iççelebrata nhar il-óadd, 31 ta Mejju. Nistg u ng idu li b al kull festa o ra, g aliha saru diversi preparamenti. Nistg u n s e m m u x i m u m e n t i l i sawwru l-festa. Ing ata bidu g al festa, nhar is-sibt, 23 ta Mejju, bil- ru tal-vara qabel il-quddiesa ta filg axija. Il- Óadd filg odu, wara il-quddiesa are il-vjatku solenni akkumpanjat mill-kor Sant Antnin, fejn dar diversi djar tal-morda u anzjani tal-madwar. It-Tnejn saret quddiesa g all-benefatturi ajjin u mejtin tal-knisja u kunvent u wara sar reçiviment tal-festa fil-kurituri tal-kunvent. It-Tlieta kien jum iddedikat lit-tfal, fejn g al abta tas-6.30pm, telqet purçissjoni mill-parking tal-kunvent bl-istatwa Ωg ira ta Sant Antnin, li iet merfug a mit-tfal stess. Wara li dda let fil-knisja u tpo iet f post xieraq, saret quddiesa g at-tfal u flokkaωjoni tal-festa tal-patrun tat-tfal, ew imbierka t-tfal kollha li kienu preωenti u t-trabi ew ippreωentati lil qaddis ta Padova. Wara tkompla il-fer tat-tfal b party fiç-çentru. L-Erbg a, il-óamis u l-ìimg a kienu jiem ta t ejjija fejn ie ççelebrat it-tridu b g asar u quddies b omelija fuq il-virtujiet tal-qaddis, u wara innu, antifona u çelebrazzjoni ewkaristika. Il-Ìimg a, wara l-quddies iet organiωωata pizza u tombla fiç-çentru biex inkomplu nla qu ma l-ispejjeω li ib mag ha l-festa. Is-Sibt, lejliet il-festa, kellna t-translazzjoni u quddiesa mmexxija mill-e.t. Mons. Nikol Cauchi, isqof Emeritus, u wara antifona u barka sagramentali. Iktar tard bil-lejl sar il-març mill-banda tar-ra al tag na fi Triq Sant Antnin fejn ittellg et l-istatwa ta Sant Antnin quddiem il-knisja. Il-Óadd huwa l-jum fejn il-festa til aq il-qofol tag ha. Filg odu iet iççelebrata quddiesa solenni mill-arçipriet Dun Frankie Bajada, fejn fl-a ar tal-quddiesa ie mbierek u mqassam il- obω b devozzjoni lejn Sant Antnin. Filg axija il-banda Ite Ad Joseph tal-qala g amlet març min-na a t isfel ta Triq Sant Antnin. Fil-Knisja ie ççelebrat l-g asar u quddiesa mill-vigarju Provinçjali P. Richard S. Grech

82 Festa Madonna ta Loreto ofm u wara bdiet ier a l-purçissjoni bl-istatwa devota ta Sant Antnin akkumpanjata mid-daqq tal-banda San ÌuΩepp tar-ra al tag na. Kien hemm ukoll il- ruq tallog ob tan-nar biex ikompli jsebba il-festa. Il-Banda Mnarja tan-nadur g amlet programm fuq iz-zuntier tal-knisja. Wara li l-istatwa daret fit-toroq tal-madwar re g et da let fil-knisja fost iç-çapçip tan-nies u tpo iet bandalori u pavaljun minn sett li jrid jiωdied m a t u l i s - snin li ejjin u wkoll ew ma duma diversi liedna. Dan kollu u afna xog ol ie or marbut mas-sena litur ika jsir kollu frott l- idma, impenn u sagrifiççju ta diversi persuni li jag tu l-g ajnuna u l- in tag hom fil-ma Ωen 13 ta Ìunju. G all-ewwel darba ew trasmessi live fuq Radju Lauretana, ç-çelebrazzjonijiet kollha ta ewwa l-knisja kif ukoll dawk ta barra, grazzi u prosit lid-diri enti u l-preωentaturi kollha ta dan ir-radju.. Grazzi mill-qalb lil Banda San ÌuΩepp ta l-impenn u s sagrifiççju li jag mlu l - k u m i t a t u bandisti flimkien mas-surmast, biex iferr u linnies li jigu g allfesta. Din is-sena wkoll, b mod proviωorju, irrikordjat tajjeb l-innu popolari u l-innu març ta Sant Antnin li s issa kienu g adhom q a t t m a e w irrikordjati u hekk ukoll setg u jindaqqu f u q i r- r a d j u. Grazzi wkoll lillg aqda ta l-armar t Ghajnsielem li ta kull sena tkun ta sosten. Hawn jidher biç-çar ta kemm isiru affarijiet tajbin meta diversi g aqdiet ja dmu id f id, dejjem bi skop u g an wie ed; isem ir-ra al. J Alla dan l-ispirtu jibqa jikber u jissa a fi dan ir-ra al g aωiω tag na. Lill-G ajnslemiωi kollha nawguralhom il-festa t-tajba u qaddisa u j Alla nkunu eωempju tajjeb g al addie or ta kif g andha ti i ççelebrata festa nisranija. Virgo Lauretana f posta. Il-Gwardjan P. Joseph Magro ofm g amel xi ringrazzjamenti u ing atat il-barka ewkaristika. B hekk iç-çelebrazzjonijiet tal-festa ew fi tmiemhom. Biex sar dan kollu, nistg u ng idu li fil-ma Ωen kien ixxog ol g addej matul is-sena kollha. Sar diversi restawr fuq armar antik fosthom il-pedistall ta l-istatwa ta Sant Antnin u t-trofej li ew ukoll ir amati. Saru Ωew

83 82 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Kwadru tat-twelid tal-madonna Jikteb Vince Caruana Xog olijiet ta Giuseppe Cali fil-knisja l-qadima f G ajnsielem Barra li kien pittur çelebri, Giuseppe Cali ( ) kien ukoll skultur, inçiωur, minjaturista u ritrattista hekk kif il-knejjes Maltin tag na huma xhieda ta din il-versalita u l-abbilta tieg u. Hekk jidher ukoll fid-diversi kwadri li nsibu fil-knisja l-qadima t G ajnsielem, fosthom l-erba kwadri laterali li jirrapreωentaw il-kunçizzjoni, l-assunzjoni, l-annunzazzjoni u t-twelid tal-madonna. L-ewwel tnejn saru fl-1913 u t-tieni tnejn saru fis-sena ta wara, ji ifieri fl Ta min isemmi li dawn il-kwadri swew Lm18 -il wiehed u allsu g alihom is-sajjieda li kienu ja dmu fuq id-dg ajjes tat-tartarun. Dawn iddg ajjes kienu wa da ta Alfonso Grech u uh Carmelo Grech u l-o ra ta Ìanni Grech mag ruf b ala Ta Somoro, ilkoll minn G ajnsielem. Dawn l-erba kwadri ew imbierka mill-kappillan Mizzi bl-awtoriωωazzjoni ta l-isqof Djocesan, u l-pittur Cali kien irregala kwadru zg ir ta San Pawl fuq talba tal-istess Kappillan Mizzi. Fl-edizzjoni preçedenti, rajna tajjeb kif Ωvol iet il- ajja ta Giuseppe Cali u g alhekk imiss li f din l-edizzjoni naraw aktar fil-fond ilbixra artistika tieg u. Kien propju ma missieru li Cali g amel l-ewwel passi fl-arti u kien bl-g ajnuna ta wie ed sinjur William Eynaud li Cali alla lil Malta biex mar Napli jkompli l-istudji tieg u flarti. G alkemm huwa studja ta t Giuseppe Mancinelli, l-influweza tieg u fuq l-arti iet mill-ideat neoklassiçi. Studja wkoll mill-qrib l-arti ta Filippo Palizzi, artist realista u wiret ideat o ra minn Nitts u Federico Rossano kif nistg u naraw fejn tid ol l-arti tal-pajsa ta Cali. G all-knejjes, Giuseppe Calì da al l-idea ta sentiment retoriku li niωel ferm tajjeb mal-membri tal-kleru Malti. L-a jar perjodu ta dan l-artist kien ftit wara mill-wasla tieg u minn Napli. Xhieda ta dan huma x-xog olijiet li jinsabu fil-kollezzjoni nazzjonali fil-muωew Nazzjonali tal-arti, l-belt. Fost l-aqwa xog olijiet tieg u f din ilkollezzjoni, nsibu l-pittura li turi l-mewt ta Dragut. Hawn tidher il-kapaçita tieg u b mod drammatiku influwenza li l-familja Cali kellha fuq l-artist hekk kif it-teatru kien parti ntegrali mill- ajja tag hom. Il-Kwadru tat-twelid tal-madonna Il- rajja tat-twelid tal-madonna nsibuha rrakkuntata f diversi knejjes Maltin, u Cali ma naqasx li jirrapprezenta din il- rajja f wa da mill-inkwadri tieg u li nsibu fil-knisja l-qadima. Dan l-inkwadru, xog ol biω-ωejt ma dum fuq tila, juri lil Sant Anna ftit wara t-twelid tal-ver ni Mqaddsa Marija, bilqeg da ΩΩomm lit-tarbija tag ha mgeωwra fi çraret. Nistg u ng idu li l-isfond ta dan l-inkwadru jag tina rappreωentazzjoni realistika ta dar tipika ta dak iω-ωmien, wisq probabli f Nazaret. Naraw tip ta drapp kannella skur mdendel mal- nejja li probabilment kienet isservi ta purtiera, mtella l fuq. Dan kien sinjal sabiex juri linnisa bieb u l-qraba li l-omm elset mit-twelid u g alhekk huma mistiedna sabiex jid lu jωuru lit-tarbija l- dida. Ilbuqar u l-friskatur li naraw ma enb saqajn Sant Anna juru wkoll li l-omm hija lesta li tilqa n-nies f darha. Óarset Sant Anna tidderi ina g allpersuna femminili b karna jon skur, li tidher g adha die la sabiex tifra ilha. Filwaqt li din qeg da t ares lejn it-tarbija, f idejha qeg da ΩΩomm kuruna ta ward abjad u roωa, simbolu ta fedelta. Kienet it-tradizzjoni li jie du mag hom xi rigal/i b ala turija ta fer. Wie ed ma jistax ma jinnotax l-element ta drappijiet li permezz tag hom Cali rnexxielu jag ti l- ajja lil dan l-inkwadru. Dan jidher çar kemm fl-ilbiesi tal-mara, ta Sant Anna u fil-biççiet li fiha hija mgeωwra u miωmuma t-tarbija. Ta min jinnota wkoll l-uωu ta skala ta kuluri s an li l-artist g o bu jωejjen l-ilbies ta Sant Anna. Bl-uΩu ta dawn il-kuluri, Cali rnexxielu mhux biss jitfa l-omm fuq quddiem talkwadru, iωda wkoll juri l-importanza ta din il-figura. Naraw li l-protagonista, t-tarbjia Ver ni Mqaddsa Marija, tinsab fiç-çentru tal-kompoωizzjoni biex b hekk hi tkun is-su ett prinçipali. Bla dubju ta xejn, il-biççiet bojod u ko ol li naraw madwar it-tarbija huma rapreωentazzjoni tal-ver ni Mqaddsa Marija li kellha tkun omm Alla. Infatti dawn l-istess kuluri huma sinonimi mal-ilbies tal-madonna. Il-Qag da PreΩenti Ovvjament wie ed ma jistenniex li jmur jammira dan l-inkwadru presti juω u jsibu f qag da relattivament tajba wara li g addew amsa u disg in sena minn fuqu bla qatt ma sar xi tip ta restawr. B alma jg id tajjeb l-qawl IngliΩ A stitch in time saves nine ji ifieri a jar t it punt wie ed minnufih milli disg a meta jkun tard wisq! Ta min jkun konxju li dan l-inkwadru huwa parti minn kullana patrimonjali. Huwa d-dmir tag na li nikkonservaw dak li allew ta qabilna alli ngawduh a na kif ukoll il- enerazzjoni t g ada. Referenzi: Mario Buhagiar (1987), The Iconography of the Maltese Islands Paintings. Kan. Guzeppi Zerafa (1989), Ìrajjiet il-parroçça t G ajnsielem.

84 Festa Madonna ta Loreto Giuseppe Calì 75 sena minn mewtu Jikteb Dun Karm Cassar iω-ωwie ar u g axar ulied. Skond xi studjuωi, Calì adem aktar minn 600 biçça xog ol. Insibu pittura g al fuq l-altari, akwarelli, soqfa tal- Knejjes, portraits u litografiji. Jekk wie ed iωur xi knisja parrokkjali qadima, aktarx isib li g andha xi biçça xog ol artistika tal-pittur Giuseppe Calì. Xog lijiet tieg u nsibu wkoll fil-kollezzjoni nazzjonali. Diversi djar ta sidien g onja g andhom ukoll xi kwadru jew studju tieg u. Calì twieled fl-14 ta Awissu 1846, fil-belt Valletta minn Raffaele Cali u Giovanna Padiglione. Missieru kellu n-namra tal-pittura. Kien ukoll muωiçista tajjeb, tant li kien ja dem fis-servizz tar-re taω- Ωew Sqallijiet, u ommu kienet mezzo Soprano. Il-koppja Calì aktarx ew Malta min abba lieda familjari dwar iω-ωwie tag hom, u hawn minn qal li l-inkwiet politiku li akem is-saltna taω-ωew Sqallijiet inbuttaw lill-koppja Calì ji u Malta. Kien hemm membri o ra tal-familja Calì li kellhom x jaqsmu ma l-arti fosthom innannu tieg u Antonio u z-ziju Beniamoni. Dawn kienu skulturi. Calì beda jistudja l-arti ta 17-il sena f Napli, il-belt tas-saltna taω- Ωew Sqallijiet, fl-accademja di Belle Arti. Il-flus kien ari omlu n-negozjant Guglielmo Eynaud. F din l-akkademja, hu sab ittag lim u l-pariri ta Giuseppe Marcinelli. Giuseppe Calì kemm dam f Napli sab il- biberija ta Domenico Morelli, kif ukoll ta Eugene Delacrois. Dawn kienu artisti naturalista u romantiku rispettivament. Wa da millewwel arti ta Calì kienet Il-Mewt ta Dragut fis-sena Giuseppe ΩΩewwe lil Perigina Pace fis-sena Minn dan Bejn is-snin 1867 u 1890, adem xog lijiet fejn wera sens ta romantiçiωmu kbir. L-ilwien kienu qawwija u l-figuri mimlijin ajja. Wara 1890 kien hemm niωla filkwalita tax-xog lijiet tieg u. Giuseppe Calì pitter f diversi knejjes fosthom il-koppla tal-katidral ta l-imdina, filknisja tal-madonna tal-qalb ta Ìesu f tas-sliema fejn wera l-aqwa xog ol tieg u li hu San Ìilormu, f Hal Tarxien insibu Ωew pitturi importanti, L-Adorazzjoni tal-magi u L- arba lejn 1-E ittu. F San Pawl il-ba ar pitter it-titular li juri l-addolorata. Xog lijiet o ra ta min isemmi huma, il-koppla ta Hal Lija li turi t- Twelid ta Sidna Ìesu Kristu u fir-rotunda tal-mosta fejn hemm tmien episodji li juru l- ajja ta Ìesu fil-knisja ta San Fran isk fil-belt Valletta fejn hemm l-apotheosis ta San Fran isk. Giuseppe Calì kien sikwit jiffrekwenta r-ra al tag na. Kien ipo i o anut ta l-inbid fix-xatt fejn is-sid ta dan il- anut kien imlaqqam tal-mastulin. Fil-Knisja tag na nsibu disa xog lijiet ta dan il-pittur li huma San Pawl, il- Qalb ta Ìesu, il-lunzjata, it-twelid tal-madonna, il- Kunçizzjoni, Santa Marija, Sant Andrija u Sant Antnin u qabel dawn it-titular ta l-artal tar-ruωarju. Ta min jg id li l-wiçç ta Sant Andrija pittru fuq wiçç sid il- anut fejn kien imur jixrob l-inbid. Dan ir-ra el kien bil-baffi u g alhekk pitter wiçç Sant Andrija fuqu. Fost il-pitturi-wiçç (Portraits) insibu l-pittura ta Dr Zammit Clapp, ta Dr Adrian Dingli u ta Fra Krispin li n admu mill-artist Giuseppe Calì. G al dak li hu pajsa i, Calì adem xi ftit fosthom, NΩul ix-xemx. Dawk li huma xeni, wie ed jsib ida al it-tfajla viçin nixxieg a, it-taiba, il- Luzzu, il-kaçça u l-barrakka ta Fuq fi Ωmien is-seklu 18. Giuseppe Calì miet fl-1 ta Marzu 1930 fl-eta ta 84 sena.

85 84 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp IL-MANN Michael Galea G al kull xog ol u kiri ta kumprassuri, JCB u Crane Hire Mann,Triq il-ìnien, G ajnsielem - Gozo Tel: Mob:

86 Festa Madonna ta Loreto Karmnu Galea Rapa ( ) Jikteb Angelo Xuereb Meta wie ed jag mel Ωjara lill-knisja ta L o u r d e s e w w a l-im arr ma jistax ma jiftakarx fil- idma ta Karmnu Galea Rapa. Karmnu twieled fit- 31 ta Ottubru 1895 f G a j n s i e l e m u kif kienet l-uωanza t g a m m e d m i l l - Arçipriet ta dakinhar Dun Pietru Pawl Galea. Meta tfarfar beda jattendi l-iskola primarja ta G ajnsielem u wara g adda g as-seminarju ta G awdex. Ta min isemmi li qatt ma kien intern ji ifieri joqg od hemm iωda kien imur g all-iskola biss. Meta spiçça l-iskola beda ja dem fl-im arr G awdex b ala skrivan u matul ajtu g amel dan ix-xog ol ma xi tliet jew erba negozjanti. Kien bniedem ta integrità kbira u kien fdat afna fix-xog ol tieg u. G en kemm fela lill- addiema tal-port tal-im arr mag ruf b ala x-xatt. Biex nifhmu dan irridu n ibu quddiem g ajnejna s-sitwazzjoni ta dak iω-ωmien. G alkemm kien hemm trasport bejn Malta u G awdex permezz ta vapur, il- arr tal-merkanzija kien isir permezz tad-dg ajjes mag rufa b ala tal-pass jew tal-latini u dan ix-xog ol kien iebes afna. Dam ja dem ta skrivan sakemm kellu 82 sena. Permezz tal-impjieg tieg u, huwa ta xhieda verament nisranija. Kien attiv afna fil-parroçça ta G ajnsielem. Kien jg id ir-ruωarju waqt il-quddies, peress li kien isir bil-latin, u n-nies kienu jg idu din it-talba. Kien jattendi kwaωi g all-funzjonijiet kollha tal-knisja kif ukoll kien jg id ir-ruωarju waqt il-purçissjonijiet. Kien ja dem ukoll g all-festa billi ji bor il-flus g all-banda u anki g annar u jorganizza l-març ta lejlet il-festa. IΩda fil-festa ma kienx ifalli l-funzjonijiet li jsiru fil-knisja. Kien devot afna tal-madonna speçjalment ta t it-titlu ta Lourdes. Serva b ala sagristan tal-knisja tal-madonna ta Lourdes fl-im arr g al kwaωi sittin sena. Qabel ma kien imur g ax xog ol kien imur jifta il-bieb ta din il-knisja u j alliha fuq il-kançell. F nofs in-nhar waqt il-break tax-xog ol kien jer a jmur u wara li jispiçça fil-g axija kien imur jag laqha. G amel kemm seta opri biex isebba dan is-santwarju u adem biex din il-knisja jkollha sagrestija, artal sabi, u sett ta gandlieri bi stil gotiku biex jintuωaw waqt id-dehriet, u l-qniepen ta l-istess knisja. G al dan il-g an kien imur fuq il-vapur u anki fuq id-dg ajjes tal-pass biex ji bor xi a a g al dan is-santwarju. Huwa kien jg in lil uh Mons. ÌuΩepp Galea Rapa, li kien Rettur ta din il-knisja fit-tmexxija tieg u, speçjalment fl-organizzazzjoni tad-dehriet ta Lourdes. Kien jag mel iltu kollha biex i e e lill-kappillani mhux biss ta G awdex iωda anki minn Malta biex ji u jωuru u jinvistaw lill-madonna ta Lourdes. Óadem afna biex iωejjen l-artal ta din il-knisja. Billi l-post li kien ja dem fih kien qrib tal-knisja ta Lourdes, minn in g all-ie or kien jo ro u jinvista l-istatwa tal-madonna ta Lourdes li qieg da fis-sies u tidher b mod sewwa mill-port tal-im arr kollu. Matul it-tieni gwerra dinjija, huwa adem kemm fela biex il- urnal Le en is-sewwa jitwassal minn Malta u jie u sieb li jasal f kull ra al ta G awdex g and iddistributuri. Dawn imbag ad kienu jqassmuha fid-djar. B dan il-mod adem ukoll biex il-messa nisrani jasal fid-djar b mod dirett. Kien abib ukoll tal-editur tal- Le en is-sewwa Dun Salv Bartoli, li matul il-gwerra kien refu jat f G ajnsielem. Óadem afna sabiex l-attività tat-tberik tal-ba ar, li saret g all-ewwel darba b ala parti mill-kungress Ewkaristiku Nazzjonali li sar fl-1929, tkun suççess. Ma nkunux g edna kollox fuqu jekk ma ng idux li Karmnu kien uvni. Darba xi add irrimarku l-g ala ma kienx iωewwe u Karmnu dlonk wie bu li l-g arusa tieg u kienet il-madonna. Kien membru attiv tal- Azzjoni Kattolika sa mill-bidu tag ha f G awdex. G amel xi Ωmien membru tal-le jun ta Marija. Tqarbina ma kien jitlifha qatt u kien jisma aktar minn quddiesa wa da kuljum. Karmnu kien bniedem twajjeb, umli u reli juω. Ta min isemmi li kien dilettant kbir talknejjes u l-opri li hemm fihom. Karmnu kien bniedem ta talb. Kien jitlob afna g allqdusija tal-kleru u kellu rispett kbir lejn is-saçerdoti. Barra uh, li kien qassis g andu n-neputi tieg u wkoll saçerdot, li huwa Dun Tarçies Attard. Fil-mard qatt ma kien jilmenta u kien jie u kollox minn idejn Alla. Miet fl-isptar ta G awdex fis-27 ta Frar 1991 fl-eta ta 95 sena u jinsab midfun fiç-çimiterju ta G ajnsielem. (Dan l-artiklu huwa msejjes fuq intervista lil Dun Tarçies Attard f 20 ta Ottubru 2008 u lil Dun Karm Cassar fis-26 ta Ottubru 2008).

87 86 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Mons. ÌuΩeppi Galea Rapa L-ewwel rifurmatur tal-banda San ÌuΩepp Jikteb Dun Karm Cassar ÌuΩeppi Galea, iben Toni Galea u Antonia imwieled Rapa twieled f G ajnsielem fi Ωmien il-pontifikat ta Dun Pietru Pawl Galea DD li mexxa l-paroçça mill-1868 sal 1900 B at-tfal l-o ra tar-ra al çertament iffrekwenta l-iskola elementari governattiva minn fejn g adda g al dik sekondarja fil-belt Vittorja u, allura, g ax ass is-se ja g all- ajja saçerdotali kompla l-istudju tieg u, b allkandidati o ra g as-saçerdozju fis-seminarju Ma uri fi Ωmien l-isqof Giovanni Marija Camilleri O.E.S.A. li hu wkoll ordnah saçerdot fil-kattidral ta G awdex fid-19 ta Diçembru Min abba li f G ajnsielem, kien jinsab saçerdot ie or li j ib l-isem ta Dun ÌuΩepp Galea, nassumi li n-novell Saçerdot Ωied malkunjom Galea dak ukoll ta Rapa biex ma jkunx hemm ambigwita meta ji u msemmija. Ma nafx ng id meta lil Dun ÌuΩepp ing atalu l-kariga ta Prokuratur talparroçça, ng id biss li maω- Ωmien talprokuratura tieg u saru diversi opri filparroçça, fosthom dik tat-28 ta Ottubru 1920, ji ifieri sena wara li sar saçerdot, ta Kaxxier tal-kumitat tal-bini tal-knisja l- dida, fil-waqt li Dun Alfonz Mizzi kien is-segretarju tal-kumitat u l-kappillan Mizzi kien il- President. (ara rajjiet il-parroçça, Arç.Ì.Zerafa pa 40) Billi Dun ÌuΩepp kien i obb jo lom b affarijiet kbar ma na sibx li nkun il-bog od wisq mill-verita jekk ng id li l-idea ta bini tal-knisja dida u hekk kbira, setg et kienet idea tieg u, kif tieg u wkoll, kienet dik ta binja hekk kbira ta l-istitut il- did ta San ÌuΩepp, kif ukoll it-twaqqif ta stamperija: Fi Ωmienu wkoll, kienet saret il-purçissjoni grandjusa tat-tberik tal-ba ar fil-kungress Ewkaristiku Djoçesan fil-1929, u wkoll il-bini ta oqbra fiç-çimiterju tal-parroçça fis-sena 1934, il-paviment tal-knisja l-qadima u imbag ad il- afna festi titulari li saru fiω-ωmien ilprokuratura tieg u. Óolma o ra tieg u, kienet Ωgur ilbidu tal-gazzetta G awdex u l-istampar tal-almanak ta San ÌuΩepp li kien jibg at barra minn Malta lil Ditti barranin biex ji bor fondi g all-bini tal-istitut did. Fis-sena 1924 Dun ÌuΩepp Galea Rapa, mg ejjun minn uh Karmelo, devot kbir tal-madonna, a l-inkarigu tal-knisja ta Lourdes u b ala Rettur tag ha dam sa ma miet f Novembru FiΩ-Ωmien ir-retturat tieg u (biex insemmi xi a a) sar il-bini tas-sangristijiet talknisja, il-pavimenti tal-art, sar artar tal-ir am hekk sabi u li g amlu b sett gandlieri gotiçi mill-isba ; ab mill-olanda sett armoniku ta qniepen il- miel tag hom, u wkoll mag hom l-arlo tal-kampnar. Na seb l-ikbar a a ta fejda li g amel kien it-twaqqif tad- Devozzjonijiet li jsiru fil-granet tad-dehriet tal-madonna ta Lourdes. MaΩ-Ωmien kompla Ωejjen ukoll il-knisja bil-linef u lampieri, u wkoll fi Ωmienu li n abet l-istatwa ta Santa Bennardetta u armonjum bil-memfa tarri lejn, u wkoll l-artal mejda, u na seb ukoll li waqqaf xi funzjonijiet g aç-çelebrazzjonijiet li jsiru fid-dehriet u forsi wkoll wejje o ra li jiena ma nafx bihom jew li ar u minn mo i. Niftakru jien lil Dun ÌuΩepp mhux biss prokuratur tal-knisja iωda wkoll organista, Assistent Ekk. tal-azzjoni Kattolika tal-ferg a tal- uvintur, organizzatur ta pellegrina i u ta iti u meta s-soçjeta ta San Pawl, imwaqqfa minn Mons.ÌuΩeppi De Piro, fiω-ωmien l-arçisqof Mauru Caruana, alliet id-direzzjoni tad-dar ta San ÌuΩepp u g addieta f idejn id-djoçesi ta G awdex, Dun ÌuΩepp Galea Rapa ie ma tur b ala l-ewwel Direttur Djoçesan ta din id-dar. Dun GuΩepp Galea mg ejjun minn o rajn, fosthom it-twajjeb u qatt minsi Dun Ìwann Galea (Mons,) mix-xag ra G awdex, g al Ωmien twil afna mexxew flimkien, b ala Ωew a wa, dan l-istitut tat-tfal orfni, u g amlu fih diversi bidliet strutturali. Mons. ÌuΩeppi De Piro f din id-dar ta San ÌuΩepp fis-sena 1928 waqqaf il-banda, eneralment imsejj a ta San ÌuΩepp, u fit-tletinijiet din il-banda, jew a jar it-tfal bandisti, b intervent ta Dun ÌuΩepp Galea Rapa ew amalgamati mat-tfal tal-azzjoni Kattolika ta G ajnsielem, billi f dak iω-ωmien Dun ÌuΩepp kien ukoll l-assistent EkkleΩjastiku taç-çirclo Virgo Laurentana u b hekk iet salvagwardata l-banda mix-xog lijiet tag ha, u fosthom, b ala membru tal-azzjoni Kattolika, u b ala bandist, kont mag hom jien ukoll. Meta Dun ÌuΩepp, minn abba l-eta u s-sa a alla d-direzzjoni tal-istitut, ie b rikonoxximent tal- idma abbrieka tieg u onorat bit-titlu ta Monsinjur, u dejjem baqa pero anke meta rikoverat fid-dar tieg u ja seb u jo lom dwar G ajnsielem. Mons. ÌuΩepp Galea Rapa kien l-a ar Saçerdot Djoçesan G ajnselmiω li g ex, adem, u miet f G ajnsielem. Hu alla f eta veneranda ta aktar minn 80 sena dan il-wied tad-dmug u g adda g al g and il-mulej fit-8 ta Diçembru Illum g andna f G ajnsielem Triq wara l-knisja msemmija g alih kif kien jixraq li jsir li ib l isem Triq Dun ÌuΩepp, Galea Rapa.

88 Festa Madonna ta Loreto Il-Fortizza li qatt ma rnexxielha ssir belt! minn John Cremona Wa da mill-isba u Ω g u r l - a k b a r inçiωjoni li teωisti ta G awdex hija din li turi l-fortizza t a C h a m b r a y u l-port tal Im arr mag mula minn A.F. Gervais Depalmeus fl Il-belt il- dida ta Chambrai bdiet tinbena fl-1749 wara li l-kongregazzjoni tal-gwerra b approvazzjoni tal-gran Mastru Pinto aççettat ittalba tal-balliju Jacques Francoise de Chambrai li offra li minn flusu jibni din il-belt il- dida fuq il-post mag ruf b ala Raset-tafal fuq ir-ri tal-port tal-imgarr. Il-pjanta kienet saret madwar tletin sena qabel minn Louis Franas d Aubigne di Tigne. Il-fortizza adet Ωmien twil biex inbniet kemm min abba problemi strutturali li ltaqg u mag hom kif ukoll min abba n u q q a s t a addiema. Fatt interessanti huwa li Chambrai nnifsu i n f o r m a l i l l - kongregazzjoni t a l - g w e r r a l i l-pro ett ma setax jimxi l quddiem min abba l- addiema diωubbidjenti u dan wassal biex intbag tu suldati biex jikkontrollaw is-sitwazzjoni. Tant is-sitwazzjoni kienet aωina li n are digriet li kien jipprojbixxi lill- addiema ta fuq is-sit li jag mlu xog ol ie or u sa ansitra Chambrai talab lill-gran Mastru biex jag laq il-barrieri kollha ta G awdex biex b hekk kull add ikollu ja dem fuq dan il-pro ett. Ma rrnexxilux. Il-Balliju Chambrai miet fl-1756 fl-eta ta sebg in sena ming ajr ma ra l-belt tieg u lesta. L-inçiΩjoni turi l-pjanta tal-fortizza fuq in-na a taxxellug bit-tqassim tal-bini li kellu jkun hemm fiha. Hija kellha ssegwi l - p j a n t a f o r m a ta gradilja b al ma hija mibnija l-belt Valletta. Fiha kien hemm ippjanati diversi binjiet minbarra djar g an-nies fosthom il-palazz tal-gvernatur bi nien spazju u knisja parrokkjali. Kull blokka residenzjali kellu jkollha bit a çentrali jew spazjuω li kien jista jintuωa biex jakkomoda aktar nies u bhejjem f kaω ta assedju. Fuq in-na a tallemin jidher il-port tal-im arr bit-tqassim regolari tal- onna tal-gran Mastru. Din l-inçiωjoni saret fuq karta sfuωa u ma tiffurmax parti minn xi ktieb sfuωa u takkumpanja inçiωjoni o ra kbira ta mappa tal-gωejjer Maltin mag mula mill-istess Depalmeus. Aktar tard ar et edizzjoni o ra kbira tal-istess pjanta; din fiha deskrizzjoni tal-fortizza filkantuniera ta fuq tan-na a tal-lemin. Fl-1752, meta Depalmeus kien qed ja dem fuq din ilpjanta kif ukoll fuq il-mappa li semmejt qabel, insibuh jikteb lin-nepputi ta Chambrai li allura kien il-markis ta Chambrai u filwaqt li jinfurmah bil-pro ett tieg u li jippubblika dawn il-pjanti, jitolbu s-sostenn u l-patroçinju tieg u. Finalment din il-pjantia iet dedikata lill-gran Prijur ta Franza, il-prinçep Du Sang. A.F.Gervais Depalmeus kien l-in inier, disinjatur u eografu tar-re Lwigi XVI ta Franza, poωizzjoni presti juωa ferm. Huwa alla diversi pjanti ta kwalità li llum huma mfittxija u apprezzati afna. L-inçiΩjoni hija intitolata Plan de la cite neuve de Chambray dans l Isle du Goze. iet inçiωa minn J Lattrè u g andha qisien ta 575mm x 875mm. Il-fortizza ta Chambrai qatt ma attirat nies aktarx min abba li l-biωa ta l-attakki kien naqas u n-nies bdew jitferrxu fil-kampanja. Ironikament intuωat biss g all-attakk mill-g awdxin fuq il-françizi li ing alqu fiha fl Bil-mod il-mod in-nies illum bdew de lin o fiha. Forsi llum Chambrai ser jaqta xewqtu...? N.B Óajr lill- Óajja f G awdex ta Ottubru 2008.

89 88 Mis-Sena Pawlina g as-sena Saçerdotali Jikteb is-seminarista Samuel Grech. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Is-Sena Pawlina mnedija mill-papa Benedittu XVI iet u marret. Dan ma jfissirx li r-riflessjoni tag na fuq San Pawl g andha tieqaf. Anzi, a na mistednin biex na sdu l-frott tas-sena Pawlina, hekk kif g adna kemm bdejna s-sena ddedikata lis-saçerdoti. Tajjeb g alhekk nistaqsu x effetti alliet fina s-sena Pawlina. Jekk inqallbu l-ittri ta San Pawl insibu minjiera ta tag lim spiritwali li aktar ma jg addi Ω-Ωmien aktar juri ru u b ala attwali. Vers li narah japplika hawn huwa dak me ud mit-tlettax-il kapitlu ta l-ewwel ittra lill-kortintin, vers 1: Li kont nitkellem bl-ilsna tal-bnedmin u tal-an li bla ma kelli l-im abba, kont inkun qisni strument tar-ram iωarωar jew platti jçekçku. Ilkoll nafu kemm il-banda tag na San ÌuΩepp tnissel fina çertu fer meta ddoqq g add ta marçi brijuωi, fosthom il-mag ruf Viva x-xemx. Wa da mir-ra unijiet g al dan irriωultat poωittiv hija l-kwalita tajba tal-istrumenti, g ax jekk l-istrumenti jkunu difettuωi, kieku nisimg u afna storbju bla sens u flok muωika elwa nisimg u g add ta sejjes ming ajr armonija bejniethom. It-tixbiha tal-istrumenti nistg u napplikawha fil- ajja tag na. Jekk l-azzjonijiet tieg i ta kuljum huma ier a mill-im abba, allura nkun qisni strument ta kwalita tajba li joffri muωika elwa. Mill-banda l-o ra, jekk l-im abba ma tkunx il-mutur li tmexxi l-azzjonijiet tieg i, allura se nkun qisni strument iωarωar. Minn dan il-vers Pawlin nitg allmu li ma jag milx sens li jiena nwettaq g emejjel ta m abba, ming ajr l-im abba. Jista jag ti l-kaω li xi drabi nwettaq g emejjel ta karità ma persuni o ra, imma mhux g ax in obbhom verament. L-iskop ikun kif se ninqeda jien u kif nista ninqeda b dik il-persuna alli nkun komdu jien. Jista jag ti l-kaω ukoll li jiena nkun imωejjen b g add ta talenti u nkun naf nag mel afna affarijiet. Nista nkun l-aqwa qassis, tabib, avukat, perit, g alliem eçç. Imma x jiswa dan kollu jekk dak li nag mel ma jkunx iere mill-im abba? Inkun qisni strument tar-ram iωarωar jew platti jçekçku. Is-sej a ta Pawlu g all-im abba enwina g andha takkumpanjana wkoll matul is-sena saçerdotali li g adna kif bdejna. Din is-sena iet promulgata mill-papa flokkaωjoni tal-150 sena mill-mewt ta San Ìwann Marija Vianney, mag ruf b ala l-kurat t Ars. Dan il-qaddis huwa mudell g alina kif g andna ng ixu l-im abba. Ma kienx bniedem ta skola. Kien ibati afna f dak li kellu x jaqsam ma studju u mo u ma tantx kien iωomm. Ìieli rriferew g alih b ala mar tant kemm kien batut fl-iskola. Minkejja dan, huwa la aq qassis u sar kappillan famuω ta Ars ewwa Franza. Grazzi g alih, il-parroçça mejta ta Ars adet il- ajja u minn ra al imwarrab, Ars sar destinazzjoni g all-pellegrini. G aliex alla impatt daqstant qawwi l-kurat t Ars? Minkejja li ma kienx bniedem ta skola, ab rivoluzzjoni daqshekk qawwija. G aliex? G ax dak li g amel g amlu bl-im abba. Ma jiswa xejn li tkun l-aqwa g aref tad-dinja imma tkun tonqsok l-im abba! Barraminnhekk, il-kurat t Ars kien imωejjen bis-sens komun li llum b al donnu qed narawh jg ib. Ma jiswa xejn li tkun taf afna u jkun jonqsok is-sens komun, li minnu nnifsu huwa a a wa da mal-valuri umani. Fi Ωminijietna nsibu diversi movimenti li jippromwovu affarijiet kuntrarji g all-valuri umani. Óafna drabi dan isir min-nies li huma konvinti li qeg din fil-verita, imma li fil-verita, m humiex qeg din fil-verita! Matul din is-sena saçerdotali, a na mistednin biex nitolbu aktar g as-saçerdoti u biex ikollna saçerdoti odda skont il-qalb ta Kristu, anke mill-parroçça tag na. Ta min jinnota li b mod globali n-numru tas-saçerdoti fid-dinja qed jiωdied. Nitolbu g alihom ilkoll biex il-ministeru tag hom ikun immotivat mill-im abba u b hekk ikunu xhieda tal-van elu f dinja li mhux dejjem trid tisma bil- Van elu. A na çerti li minkejja l- aωen li jeωisti fid-dinja, it-tajjeb qieg ed hemm u nafu li huwa t-tajjeb li se jirba fl-a ar taω-ωmien. Ommna Marija Lawretana Ωgur li qeg da takkumpanjana fil-mixja tag na lejn l-akkwist tat-tajjeb etern. Il-Festa t-tajba lil kul add.

90 Festa Madonna ta Loreto San Ìor Preca Saçerdot Qaddis Ivan Farrugia mill-museum tas-subien, G ajnsielem B ala saçerdot, Dun Ìor kien jiddedika afna in g all-qrar fil-konfessjonarju. Kien ukoll jilqa n-nies li kienu jmorru g andu d-dar biex jitolbuh parir. Min jaf kemm nies qarrew g and Dun Ìor jew marru g andu biex jitolbuh direzzjoni dwar il- ajja tag hom, dwar ilfutur tag hom, dwar membri tal-familja tag hom. U hu, b ala saçerdot li kellu g al qalbu l-poplu ta Alla, kien jilqa lil kul add. Dun Ìor kien ukoll saçerdot li j obb jitlob. Óafna drabi dan kien jag mlu b mod personali u fil-mo bi. Filg axija, meta s-sagristan kien ikun se jag laq il-knisja ta San Gejtanu, Dun Ìor ieli kien joqg od jg inu ji bor is-si ijiet. Imbag ad kien jitolbu biex i alli fil-knisja wa du. U hemm Dun Ìor kien iqatta afna in ta adorazzjoni u talb quddiem Ìesu Ewkaristija. Fuq dan kollu, Dun Ìor a bis-serjeta is-sej a tieg u ta saçerdot g alliem tal-poplu. Ìera ma Malta kollha jipprietka u jag mel is-sajdat Museumini. Kiteb bosta kotba ta tag lima g al kul add. U fuq kollox waqqaf is- Soçjeta tal-museum biex Ìesu jkun mag ruf u ma bub. San Ìor Preca, jew kif inhu mag ruf fostna l-maltin: Dun Ìor sar qaddis billi g ex tajjeb il- ajja saçerdotali li Alla sejja lu g aliha. B ala saçerdot, Dun Ìor kien jamministra s-sagramenti, speçjalment dawk tal-ewkaristija u tal-qrar. Hu stess jirrakkonta li hekk kif ie ordnat saçerdot, kien iqaddes filg odu kmieni u wara jin abar fil-kamra tal-bejt taddar tieg u jitlob, jimmedita u jipprepara ru u g allquddiesa tal-g ada. Din l-im abba lejn il-quddiesa baqg et matul ajtu kollha. Infatti l-quddiesa tieg u normalment kienet tie u aktar in minn ta saçerdoti o ra peress li hu kien jag mel kollox bil-galbu u bil- abra. Meta kien hemm min ibidlu l-attenzjoni dwar dan, hu qallu: Int meta tkun ma abib tieg ek tkun mg a el? G alhekk ming ajr dubju nistg u ng idu li Dun Ìor g ex il- ajja saçerdotali tieg u b mod eωemplari u qaddis. Matul din is-sena ddedikata lis-saçerdoti, ejjew nitolbu g as-saçerdoti kollha, b mod speçjali dawk tal-parroçça tag na u dawk tad-djoçesi tag na biex ifasslu l- ajja saçerdotali tag hom fuq dik ta Dun Ìor. Ejjew nitolbu wkoll g as-seminaristi tag na biex Dun Ìor ikun issaçerdot mudell g alihom. Jalla, bl-interçessjoni ta Marija Santissima, omm Ìesu s-saçerdot qaddis u etern, u bl-interçessjoni ta San Ìor Preca, is-saçerdot qaddis, ikollna aktar saçerdoti qaddisin. Minn qalbna nawguraw lil kul add il-festa t-tajba.

91 90 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Debono Bakery & Pizzeria Tel: Mob: Carmel Azzopardi D i r e c t o r 107, Triq l-ewropa, Victoria, VCT111, Gozo, Tel: Tel/Fax: Blue Anchor Bar Pjazza Indipendenza G ajnsielem Tel: , Roses Garden Centre Flower Arrangements for all occasions Pjazza tad-dehra G ajnsielem Triq l-im arr G ajnsielem Tel:

92 Festa Madonna ta Loreto Il-MuΩika Tikteb Maria Grima Wa da mill-aktar affarijiet li dejjem laqtuni dwar il-kotba mqaddsa hi r-referenza kontinwa li l-bibbja tag mel lejn il-muωika, lejn id-daqq u lejn dak li hu artistiku. L-iktar li nsibu dan hu, naturalment, fl-antik testment. Fil-Kroniçi insibu lil Heman u Jeduthun idoqqu t-trumbetti u ç-çimbali g al dawk li jafu jag mlu oss bl-istrumenti muωikali tal-mulej. Iktar tard, fil-kroniçi stess, insibu lil David u lill-qassisin ifa ru lil Alla permezz tal-muωika. Forsi l-isba wa da hi fir-rivelazzjonijiet fejn ting ata stampa tal-mument fejn il-bniedem jiltaqa ma Alla meta jag mel il- udizzju. Hemmhekk l-awtur divin g azel li jiddeskrivi dak il-mument billi jg id li ma jibqax ikun hemm vuçijiet tal-arpa, talmuωiçisti, tad-daqqaqa u tat-trumpettiera. L-awtur divin tant i obb il-muωika, il-kant, l-arti, illi jxebbah in-nuqqas ta dinja kif nafuha ahna man-nuqqas ta muωika. U allura bilfors li dak li hu muωikali jog ob mhux biss lill-mulej, imma anke lil Ommna, l-madonna. U fejn tidhol il-madonna, il-muzika tag tiha l- ieh li jixirqilha. Sa minn zmien il-gaude et latare ta Sant Ambrogju, is- Salve Regina tal-benedittini, u l-aqwa kompoωituri ta kull Ωmien - Vivaldi, Monteverdi, Mozart u Haydn, dawn kollha kellhom haga wa da komuni - dak li bilkompoωizzjonijiet tag hom jag tu ieh lil ommna Marija. Dan ma jfissirx pero li l-muωika tag ti ieh lil Marija biss jekk tkun ta natura jew mhux ohra. Kull tip ta muωika, kull eneru ta muωika jista jintuωa b mod illi jag ti gie lill-madonna u jressaq ilhsibijiet tal-poplu taghha iktar lejha. Bl-istess mod li l-muωika iet deskritta bhala dak l-inbid li jimla t-tazza tas-silenzju m g andix dubju li g al ommna Marija tkun xi tkun it-tazza, tkun ta liema forma tkun, se tkun qed t ares lil min jimla s-silenzju b muωika li jsebbah lil isimha u jag tiha gieh. Il-Baned huma fin-natura taghhom l-iktar saff ta muωika qrib in-nies, l-iktar demokratiçi fost ilforom ta muωika, l-iktar li jinkludu lil kulhadd, mill-kbir saω-ωg ir u li jag tu çans biex kull min irid, jipparteçipa fihom. Il-baned, li insibu l-gheruq tag hom minn zmien il-medjuevu, huma parti mill-pakkett kulturali u soçjali tal-kultura ta dawn il-gωejjer Maltin. Dan kollu hu grazzi g allinfluwenza ta xi refju ati Taljani li kienu preωenti hawn Malta. Dawn urew ix-xewqa li jxerrdu mhux biss ideat politiçi biss imma ukoll edukazzjoni u kultura. Tommaso Zauli Sajani ( ) li kien jg ix hawn Malta bejn is-snin 1836 u 1847, kien wiehed minn dawn it-taljani. Saljani ipproposta le basi di un associazione vasta,li kienet tinkludi socjetajiet filarmoniçi. Bl-iskop ewlieni li ixerrdu it-taghlim tal-muωika, il-kazini tal-baned ew rikonoxxuti bhala istituzzjonijiet edukattivi f kull belt u ra al. Minnhom infushom, dawn iservu b ala sit ta attrazzjoni fejn ji u esibiti muωika ta kull eneru riωultat ta sagrifiççju u idma ta kull bandist. Nemmen li l-muωika hi d-drapp li tiddefinixxi is-soçjeta. Hi dik li tag tina jiel ta kif kienu, kif inhuma u tag ti indikazzjoni ta kif ser tiωvol i s-soçjeta qariba. U allura xi tkun id-dinja ming ajr muωika?

93 92 Year in Review September 08 August 09 Brought to you by ghajnsielem.com G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Open Day at St Joseph Band Club (Sunday, 23rd August 2009) The St Joseph Band Club opened its doors to the public during an Open Day which included a talent exhibition, a display of vinatage & classic vehicles and several cultural shows. Many also took the opportunity to see the new halls. Over 200 attend Ta Fuq il-ghajn BBQ (Friday, 21st August 2009) Over 200 attended the Ta fuq il-ghajn BBQ, an activity which has now turned into an annual event. The food was excellent, the company good and the atmosphere simply couldn t be better. The prefeast euphoria and excitement was certainly visible especially the young ones! GhajnsielemFest 09 attracts strong crowd (Thursday, 20th August 2009) The external celebrations for the Feast of Our Lady of Loreto started today with the Ghajnsielem Fest Music festival. Many local talents took part in this show including Malta Song for Europe Winner Chiara. The main square was literally crowded with people from all over Gozo eager to see the local talent. Works on Snooker and Main Hall in full swing (Tuesday, 28th July 2009) Work on the new a Multi-Purpose Hall and a new professional Snooker Hall are in full swing as the executive committee in collaboration with the snooker sub-committee is trying to finish the first phase of this project in time for the Open Day planned for Sunday 23rd August Ghajnsielem F.C. Football Awards (Friday, 24th July 2009) Ghajnsielem F.C. organized the 2009 Local Football Awards during a Wine and BBQ Night. During this event, 14 players were including the Best Player (Frank Galea), Top Scorer (Joseph Attard), the Most Promising (Joseph Grech) and the Most Dedicated (Frank Buttigieg) Preparations for Nativity Village 09 start (Saturday, 18th July 2009) Although Christmas is still months away, local organizations and several volunteers enthusiastically packed the Council s Hall to discuss the plans and suggest improvements for Bethlehem f Ghajnsielem 09. Although attention will now focus on the titular feast, work at Ta Passi will start by the end of September. Camping outing for Altar Boys (Sunday, 12th July 2009) The Ghajnsielem Parish organized its annual camping for the local altar boys. The 4-day activity was held in Qbajjar, Marsalforn and the children enjoyed themselves with several activities including BBQs, country walks, bumping cars competitions etc. The children also attended a daily mass. Holy Confirmation for 26 children (Sunday, 5th July 2009) 13 girls and 13 boys today received their Holy Confirmation. The sacrament was administered by the Gozo Bishop. Those who received the Confirmation participated in the Liturgy. Confirmation is a sacrament in which the Holy Ghost is given to the baptized in order to make them strong Christians soldiers.

94 Festa Madonna ta Loreto St Joseph Band proudly performs in Sicily (Thursday, 2nd July 2009) com show that crime in Ghajnsielem is among the lowest in Malta and Gozo. Crime has gone down by 25 per cent in four years, according to data. In fact the number of crime reports dropped to 79 in 2008 from 108 in Rare Bronze statuette on display (Tuesday, 16th June 2009) A bronze statuette discovered in Ghajnsielem in 1771 is currently on show at the Exhibition Hall of Heritage Malta s Area Office at the Cittadella, Victoria, Gozo. This statuette is being exhibited for the first time in Gozo since its discovery two hundred and thirty eight years ago. The applause, honour and praise where showered on the St Joseph Band as it proudly represented Ghajnsielem during a 4-Day trip in Sicily for the feast of St Paul in Palazzolo Acreide. Such were the comments of the Liberta newspaper of Siracusa which featured a full page article related with this trip. Old parish church consecration anniversary (Tuesday, 30th June 2009) The Ghajnsielem community gathered at the Old Parish Church to celebrate the anniversary of the consecration of the church which started to be built during the 19th century, when the people of Ghajnsielem were finding it difficult to up to the Nadur parish church to hear mass and carry out their religious duties. Fr. Joe Cardona becomes a Canon (Sunday, 28th June 2009) Solemnity of Corpus Christi (Sunday, 14th June 2009) Today Ghajnsielem celebrated the solemnity of the Most Holy Body and Blood of Christ, traditionally known as the feast of Corpus Christi. The 23 children who recently received the First Holy Communion took part in a short procession with the Blessed Sacrament around the main streets of Ghajnsielem. Liturgical Feast of St Anthony (Saturday, 13th June 2009) This weekend, the Franciscan Fraternity is celebrating the Liturgical Feast of St Anthony, thus closing the official feast celebrations dedicated to this Saint. The church was impressively decorated for the occasion with activities starting on Friday morning and ending the following day. St Joseph Band unveils new project (Wednesday, 10th June 2009) Fr. Joe Cardona, Vicar of the Ghajnsielem Parish, has been conferred the title of Canon of the Basilica of St. Peter & St. Paul, Nadur. This title was bestowed by H.L. Mgr. Mario Grech, Bishop of Gozo during a religious function. His first public appearance vested in new uniform was during the solemn procession. Crime rate in Ghajnsielem among lowest (Saturday, 27th June 2009) Statistical information obtained by Ghajnsielem.

95 94 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp As part of the plan to renovate and refurbishment the club s premises, the executive committee of St Joseph Band is proudly unveiling a number of exciting projects which include the upgrading of the main hall into a multi-purpose hall, the addition of a professional Snooker Hall and a new storage area. Ghajnsielem F.C. holds AGM (Wednesday, 10th June 2009) The Ghajnsielem Football Club held it s Annual General Meeting. Club officials gave detailed summary of the club s administration and financial affairs. Two important amendments to the Club s Statute were also effected. The outgoing committee was re-elected by the present members. Gozo Heritage closes down (Monday, 8th May 2009) Seven thousand years of living history have been lost to the public as the Gozo Heritage museum in Ghajnsielem was forced to close its doors last week, with one former senior employee citing the inability of independent Gozitan attractions to compete with the low rates that Heritage Malta offers tour operators. Cardinal Majella visits Ghajnsielem (Saturday, 30th May 2009) Cardinal Agnelo Gerardo Majella, Primate of Brazil who presided over the festivities marking the feast of St Paul in Munxar last week, visited Ghajnsielem. In a short but very symbolic ceremony, he inaugurated a course of catechises on the Beatitudes. Feast of St Anthony (Sunday, 31st May 2009) The St Joseph Band Club then accompanied the statue of St Anthony around the main streets of Tal-Gudja area including Gudja Street, Hamri Street and St Anthony Street. The Mnajra Band meanwhile entertained the crowds in front of the Church by performing a musical programme. The beautiful fireworks displays, the encouraging crowd participation and the magnificent street decorations wrapped up a highly successful week of activities. statue of St Anthony along St Anthony Street. The band march started in front of the Grand Hotel ending in front of the church parvis where the statue was elevated on a platform among the enthusiasm of the present crowd. Earlier today, Gozo Bishop Emeritus Mons. Nikol Cauchi led a solemn mass together with the Franciscan fraternity. First Holy Communion for 23 children (Sunday, 24th April 2009) It was a special day for 23 girls and boys as they received their First Holy Communion last Sunday afternoon. They left the Old Parish church at 4.45pm and walked to the Ghajnsielem parish together. A mass was then concelebrated by Archpriest Can Frankie Bajada. Church dome restoration well underway (Sunday, 24th May 2009) Band march in St Anthony Street (Saturday, 30th May 2009) The St Joseph Band kept its traditional accompanied the

96 Festa Madonna ta Loreto Structural intervention works on the lantern of the dome of the Ghajnsielem Archparish Church are well underway. The restoration is taking place after cracks started to develop on the upper part, leading to water leakage problems. Work is being carried out by local master mason Leli Saliba. The lantern will be rebuilt in the upcoming days. Primary school organizes cultural activity (Friday, 22nd May 2009) The Ghajnsielem Primary school held a musical and cultural activity. The event was well attended by the parents who were keen to see their children taking part in the show. The event was led by Headmistress Ms. Pauline Grech. The event also included a party and bingo. Feast of St Joseph celebrated (Sunday, 10th May 2009) The Ghajnsielem parish celebrated the feast of St. Joseph the Worker, better known in Maltese as San Guzepp Haddiem. An orchestra, with the participation of Lauretana Choir accompanied the High Mass which started at 5.00pm. The St Joseph band then accompanied the procession around the main streets. Blacks season is over (Sunday, 10th May 2009) Ghajnsielem F.C. lost 0-2 to Victoria Hotspurs in the first semi-final of the G.F.A. Cup competition. It is the first time since 96/97 that the Blacks have not featured in a major cup final and the first time since 03/04 that Ghajnsielem have not made it to the final. St Joseph Band invited to play in Sicily (Friday, 8th May 2009) underpins the committee s strategy of giving modern identity to the society while preserving itscore values. Designed by Kevin Cauchi, the new website offers a mixture of news, multimedia and historic information. Thanksgiving Mass for Dun Karm (Sunday, 3rd May 2009) The Ghajnsielem Parish Church today concelebrated a thanksgiving mass in honour of Dun Karm Cassar who recently celebrated the sixtieth anniversary from his priesthood ordination. After the mass, several members of the congregation walked up the main aisle and one by one expressed their best wishes. Yacht Club opens Mgarr Photo Exhibition (Friday, 1st May 2009) The Imperial Gozo Yacht Club inaugurated the 1st edition of the Mgarr Photo Exhibition which will remain open until Sunday 3rd of May. The event showcases photos of several subjects related to Mgarr Harbour. HSBC, represented by Paul Curmi is sponsoring the exhibition. U/17 Heartbreak: Decider next for Blacks (Friday, 1st May 2009) Ghajnsielem s Under/17s were moments away from being crowned champions of their category, when Nadur shocked them with a breakaway goal, to win the final match of the championship pool 1-0 and thus force a decider. It is worth noting that the match was witnessed by numerous Blacks supporters. Ex-Band Members remembered (Friday, 1st May 2009) The St Joseph Band has been invited by a UNESCO representative to take part in the feast of St Paul at Palazzolo Acreide, Siracusa in Scicily. This traditional and popular feast is celebrated between the June 27 to 29 in a very magnificent and unique way. Their patron is St. Paul. St Joseph Band launches new website (Tuesday, 5th May 2009) The St Joseph Band is today launching a new website with a contemporary design which

97 96 May the 1st is dedicated to St. Joseph the Worker, better known in Maltese as San Guzepp Haddiem. St Joseph is also the patron of the Ghajnsielem Band Club. A mid-day mass held at the Ghajnsielem cemetery was dedicated to all bandsmen, members and benefactors of the St Joseph Club. Mons. Zerafa working on another model (Tuesday, 28th April 2009) After completing the Ghajn tal-hasselin and Arch Parish Church models, Archpriest Emeritus Mons. Joseph Zerafa is working on yet another replica model of an Ghajnsielem landmark... this time the historic Old Parish Church. Mons Zerafa is aiming to finish and display this model during the upcoming feast. Blacks book place in GFA Cup semi-finals (Sunday, 26th April 2009) Sannat Lions have been crowned 1st division champions in the last match of the league season. The Blacks were the runners-up in the title race after an interesting seven-game winning streak late in the season. Meanwhile, Ghajnsielem F.C. beat Qala St. Joseph 2-1 in a quarter-final tie for the G.F.A. Cup. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp GFA Cup: Ghajnsielem beat Xewkija 2-1 (Wednesday, 15th April 2009) Ghajnsielem F.C. managed to obtain qualification to the quarter finals with two goals scored during the second half against Division II leaders Xewkija Tigers. The Blacks are now focusing their energies against Victoria Hotspurs this upcoming Sunday. Easter schedule to end with final live match (Tuesday, 14th April 2009) After the great success and incredible feedback of the nail-biting match between Ghajnsielem and Sannat, Radju Lauretana promises yet another live transmission on Sunday 19th April against Victoria Hotspurs before the transmission stops. The kickoff time is 4.00pm CET. Up the Blacks! Miracle Blacks (Saturday, 11th April 2009) Blacks suffer serious setback (Sunday, 19th April 2009) Ghajnsielem started this match well and led Victoria Hotspurs through a 14th minute Joseph Attard goal. However, the Blacks were heavily defeated by the Reds who scored four goals.sannat Lions will be crowned league champions with at least a draw in their last league match against S.K. Victoria Wanderers. Dun Karm celebrates his 60th ordination anniversary (Thursday, 16th April 2009) Dun Karm Cassar is today celebrating his sixtieth anniversary of his ordination. Dedicated his entire life to his native village, Dun Karm Cassar was heavily involved in many areas which shaped Ghajnsielem in the 20th century including the Ghajnsielem Parish, St Joseph Band, Ghajnsielem Football Club, the Catholic Action Youth Center, Krucjata Ewkaristika and Circolo Virgo Lauretana. We wish him many, many years of continued good health. Ad Multos Annos! Ghajnsielem secured a crucial 2-1 victory over Sannat Lions with a Joseph Buttigieg goal two minutes into injury time. After this dramatic win Ghajnsielem find themselves level on points with Sannat. The Blacks will take on Victoria Hotspurs in their next league match, and Sannat Lions will close the season with a clash against S.K. Victoria Wanderers. Should the two teams register the same result, a decider will be contested between Ghajnsielem and Sannat to determine the 2008/09 1st division champion. Holy Week 2009 Ghajnsielem managed to offer and attract a unique experience during the Holy Week as all the village organizations worked together to create an exhaustive calendar of activities and attractions. The Ghajnsielem Parish Church and St Anthony s

98 Festa Madonna ta Loreto Radju Lauretana to transmit live match (Tuesday, 7th April 2009) A big crowd of Ghajnselmizi is expected to attend and support Ghajnsielem F.C. in the pivotal against Sannat Lions. The match will surely offer emotions, breath taking moments and hopefully a big sigh of relief at the end. And for the very first time, Radju Lauretana will be transmitting live from the Gozo Stadium. Contract for the three bigger bells signed (Monday, 6th April 2009) Church were both tastefully decorated for the occasionand their liturgical celebrations can be simply described as sublime. The Ghaqda Drammatika Ghajnsielem managed to re-create a unique experience of the passion of Jesus Christ thanks to the Via Sagra re-enactment around the main streets of Ghajnsielem. During the Musica Sagra concert, the St Joseph Band played several pieces of funeral marches at an astonishing level of virtuosity which rightly brought those present to their feet to acknowledge with applause. The main square was also decorated with several Holy Crosses and Palms to give a unique ambience to the visitors during the seven visits on Maundy Thursday. Other interesting attractions included the Holy Week Exhibition at St Joseph Band Club which was sponsored by the Ghajnsielem Local Council, the Golgota model made by the Altar Boys, and the Last Supper Table at the Franciscan Youths Center. And for the benefit of our beloved emigrants, Ghajnsielem.com and Radju Lauretana again offered superb coverage for all activities related with the Holy Week. Our village is fast developing a cultural dimension based on three pillars: Christmas, the Holy Week and the titular Feast. Hopefully the last few months were just a hint of bright things to come... Archpriest Fr. Frankie Bajada signed the contract for the three bigger bells from the set of eight which will crown the bell tower of our church. The contract was signed at the Cornille-Havard foundry in Villedieu les Poelles in Normandy, France, a city which very interestingly was founded by the Knights of Malta. Blacks beat Victoria 4-0, Sannat next (Saturday 4th April 2009) Ghajnsielem beat S.K. Victoria W This was an all important match, but all minor skirmishes compared to the battles that loom ahead. So the referee s final whistle signalled the end of the phoney war, and the first drumbeats of the real war. Devotees celebrate Our Lady of Sorrow (Friday, 3rd April 2009) Hundreds followed the solemn procession of Our Lady of Sorrow which went round the main streets of the village. The procession took the form of a pageant with various participants dressed up in period costumes to represent Biblical personalities.

99 98 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp 2009 Holy Week activities announced (Wednesday, 25th March 2009) Several activities starting as early as next week have been announced to mark the Holy Week. These include re-enactments a devotional procession and several other spiritual activities. On Palm Sunday, the St Joseph Band will also inaugurate an artistic Holy Week Exhibition which will remain open until Easter. Relentless Blacks (Sunday, 22nd March 2009) The St Joseph Band accompanied the procession with funeral marches. St Joseph Band Club starts holy activities (Wednesday, 1st April 2009) As the Catholic world prepares for the Holy Week, this evening, Fr Joe Cardona delivered a spiritual message at the St Joseph Band Club. The meeting which also included a multimedia presentation was held at the Concert Hall and was well attended by several bandsmen and members. Blacks hold rally as title race warms up (Sunday, 29th March 2009) Ghajnsielem F.C. held a rally for the members, players and supporters as the team gears up for the final three matches of the season. The blacks are the main contenders to Sannat Lions for the title. Ghajnsielem FC s next league match will be this Saturday when they face S.K. Victoria Wanderers. Ghajnsielem F.C. were in no mood to drop any points in their relentless pursuit of leaders Sannat Lions. They dismissed a Qala side with three first half goals. The Blacks are now joint league leaders equal on points but all eyes are now on Sannat s rescheduled match against Nadur Youngsters this Tuesday. Restoration on St. Cecilia Chapel starts (Thursday, 19th March 2009) After a decade of controversy and appeals from several NGO s, restoration works on the medieval Chapel of St. Cecilia has finally started. Partly dilapidated but still in its original form it is considered one of the best surviving examples of the un-aisled chapels that were once common in the Maltese Islands. Blacks only three points behind leaders (Sunday, 15th March 2009) Ghajnsielem F.C. grabbed three valuable points with a 3-0 win over Kercem Ajax that brought them level with S.K. Victoria Wanderers in second place only three points behind leaders Sannat Lions. Sarkis Goncalves scored twice while Alex Viana scored the other as the Blacks reeled off their fourth win on the trot.

100 Festa Madonna ta Loreto New schedule offers exciting programs (Thursday, 12th March 2009) Radju Lauretana is proud to announce an exciting new Easter Schedule with a large variety of programs. The mix includes religion, folklore, Ghajnsielem in World War II, revision of old articles from the Ghajnsielem Parish Magazine, interviews and several music programs targeted at different audiences. Spray Painting Exhibition at Ghajnsielem (Tuesday, 10th March 2009) Remarkable artistic works executed by participants attending for the spray painting course at the Wistin Camilleri Centre for Art and Crafts, are being exhibited to project the artistic talents and the standard achieved by students through this recently introduced course. Players, supporters rally for title finale (Friday, 6th March 2009) As the title race starts entering into its hottest stages, the Ghajnsielem F.C. committee organized a fund-raising event at the Club s premises. During the event which was well attended by the players and supporters, a sponsor was donated to the Club. Meanwhile the Blacks will be back in action next Sunday. The Blacks march on (Sunday, 1st March 2009) Blacks move up to third place (Sunday, 22nd February 2009) Ghajnsielem F.C. moved up to third place at the end of two rounds of league play with a fine 4-3 win over Kercem Ajax. Alex Viana, who had missed a penalty early in the match, scored twice and Joseph Attard added two for the Blacks. The Blacks are now just two points away from second place S. K. Victoria W. Carnival in Ghajnsielem Primary School (Friday, 20th February 2009) For the second year running, the Ghajnsielem Primary School organized a colourful mix of dances, songs and custom competitions for the children. Although the show was held in the main hall due to the cold weather, the activity was well attended by the parents and several Ghajnslemizi. L-Akbar Sigriet staged at Parish Centre (Sunday, 15th February 2009) The Ghajnsielem Drama Group staged L-Akbar Sigriet written by Lino Grech to a full house at Lauretana Parish Centre both on Monday (eve of a Public Holiday) and today. The three-act play was directed by Anthony Buttigieg. The play centred around a priest and the secret of Confession. St Joseph Band Club committee reelected (Friday, 13th January 2009) Ghajnsielem F.C. kept up their challenge for league honours with a fine 2-0 win over Nadur Youngsters. Brian Meilak and Joseph Attard scored the goals in this hard fought match. The win meant that the Blacks kept pace with front runners Sannat Lions and second-placed S.K. Victoria Wanderers. Seminarist Samuel Grech made Lector (Sunday, 22nd February 2009) It was a special day for Samuel Grech who together with four other seminarians received the ministry of Lectorate at a special concelebrating presided by H.L. Mgr Mario Grech. The ceremony took place at the collegiate parish church of Nadur. They are now in their fifth year of formation at the Gozo seminary. As expected, the Musical Archive and the Refurbishment of the Committee room were high on the agenda as the St Joseph Band Club held its AGM. The outgoing committee was re-elected as none of the members were contested.

101 100 Picnic at Ta Passi: A taste of things to come (Sunday, 10th February 2009) After spending the whole morning dismantling the last remaining structures at Ta Passi fields, dozens of volunteers organized a picnic together with their families in the open fields. Mayor Francis Cauchi said that the Local Council will soon submit an application to turn Ta Passi fields into a permanent recreational park. Blacks comeback stuns Reds (Sunday, 8th February 2009) G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Mons. Zerafa completes spring model (Thursday, 22nd January 2009) Archpriest Emeritus Mons. Joseph Zerafa completed the final touches on yet another replica model of an Ghajnsielem landmark... this time the Ghajn tal- Hasselin. The famous spring literally used to be the central meeting point of the first people that formed the Ghajnsielem community as we know it today. Dun Karm Cassar donates set of gothic candleholders (Sunday, 18th January 2009) Ghajnsielem F.C. put their recent disappointments behind them and fought back from two goals down to defeat Victoria Hotspurs 3-2. Alex Viana, with two goals, and Charles Mercieca scored for Ghajnsielem. The blacks are now standing third in the classification. Nativity Village structures being dismantled (Saturday, 7th February 2009) After almost four weeks of strong winds and heavy rain, the Bethlehem f Ghajnsielem organizers started to dismantle the wooden structures at Ta Passi fields. The Ghajnsielem Local Council is providing a large warehouse to store these structures. The volunteers will be meeting again on Tuesday. Saliba family awarded Qalb tad-deheb (Saturday, 31st January 2009) Family Saliba from Ghajnsielem was recently awarded the Familja Qalb tad-deheb, sponsored by the Gozo Cana Movement. The award was presented by President Eddie Fenech Adami during an evening held at Hotel Ta Çenç. Mayor Francis Cauchi also presented a commemorative gift to the family. Blacks hope fade after heavy defect (Sunday, 25th January 2009) Ghajnsielem F.C. started the match well but then faded to their second defeat of the season. Both these defeats were heavy and both were suffered at the hand of the league leaders, Sannat Lions. With the win, Sannat soared three points clear of pursuers S.K. Victoria W. at the top of the first division table. A new set of 10 French Gothic style candleholders, were recently displayed for the first time in the Chapel of the Blessed Sacrament of the Ghajnsielem Parish Church to compliment the Holy Eucharist Tabernacle, also in gothic design. These candleholders were donated by Rev. Fr. Karm Cassar. Blacks register another draw (Sunday, 11th January 2009) Ghajnsielem F.C. drew 1-1 in their 2nd round match against S.K. Victoria W. The draw was of little use to the two combatants, and suited Sannat Lions the most. Earlier in the afternoon, the Lions beat Nadur Youngsters 2-0 and stretched their lead over the Wanderers to 3 points. Get-Together for volunteers and actors (Friday, 9th January 2009) The organizers of Bethlehem f Ghajnsielem organized a get-together for all volunteers, helpers and actors who gave a helping hand in making the nativity village at Ta Passi a success. Over 300 volunteers were present for the event which was sponsored by the management of the Grand Hotel.

102 Festa Madonna ta Loreto Ghajnsielem F.C. holds annual dinner (Sunday, 4th January 2009) Over 100 people crowded Ta Cenc Hotel for the annual Gala Dinner organized by Ghajnsielem F.C. for all tis players and supporters. During a short speech for the occasion, Club President Sammy Rapa honoured of all the present and past footballers who wore the Black and White strip. Bethlehem f Ghajnsielem comes to an end (Sunday, 4th January 2009) All good things come to an end... and this was indeed the case at Ta Passi fields after 4 weeks of animation and 3 months of voluntary work. It is calculated that approximately 55,000 visited the Nativity Village. Sunburst donated to Franciscan Fraternity (Sunday, 4th January 2009) The Franciscan community celebrated the Epiphany with a Holy Mass led by P. Joseph Magro ofm. During the offertory, the Franciscan Fraternity was presented with a Silver Sunburst, the work of silversmith George Farrugia. The Sunburst was donated by his family and will be placed behind Baby Jesus s head. Day trip in Malta for young students (Saturday, 3rd January 2009) The Ghajnsielem Parish organized a trip to Malta for the students who attended the Christmas Novena last year. The group departed with the 7.30am ferry boat and visited Valletta, Sliema and Baystreet. The trip included a visit to the Ursoline sisters where the students learned about their community life and work. Radio marathon collects 2110 in 12 hours (Thursday, 1st January 2009) The doors at Radju Lauretana were again open for the general public to view the studio and greet of the ratio station crew. Once again all visitors were very generous with their donations and over 2110 in just one afternoon. Meanwhile it has been unveiled that the radio will broadcast the feast of St. Anthony this June. Another great year for Ghajnsielem.com (Monday, 29th December 2008) During the last 12 months, over 180 news articles were posted on this website complimented with a record 2820 photos, almost 400 then last year. It is also worth nothing that the Biography section registered 3,875 visitors during the first 10 days. The website had 114,935 visitors from 1st January of this year. Ghajnsielem F.C. beat Nadur Y. 4-3 (Sunday, 28th December 2008) Ghajnsielem F.C. finally registered their second win of the league season. The Blacks beat Nadur Youngsters 4-3. Ghajnsielem now third in the standings kept in touch with the leading pack which neither of whom seems to be in a particular hurry to wrap the championship. Parish outing for young children (Saturday, 27th December 2008) The Ghajnsielem Parish organized an outing for the children who attended the Christmas Novena. The children visited a crib exhibition in Victoria and then went to Qbajjar in Marsalforn were the kids enjoyed themselves in the playing field. The facilitators in and some parents accompanied the children. Great show at MTL Fest (Friday, 26th December 2008) For the 3rd consecutive Christmas, the GSM Youths managed to organized an impeccable and professional 3 hour show at the 2008 s edition of MTL FEST. Zoo entertained the crowd throughout all the event with their spontaneous jokes as the show offered a variety of songs, comedies and dances.

103 102 Several activities held on Christmas Eve (Wednesday, 24th December 2008) An ideal weather triggered many Ghajnslemizi to leave their homes on Christmas Eve and enjoy the Purcissjoni tal-bambin which this year started from the Nativity Village at Ta Passi. Meanwhile, it was Matthew Zerafa s turn to deliver the Priedka tal-milied at the midnight mass. Bethlehem f Ghajnsielem was also animated in the early hours of the morning. Christmas Dinner for young footballers (Tuesday, 23rd December 2008) The Ghajnsielem F.C. committee organized the annual Christmas dinner for the young players of the team. The dinner was held at Ciappi Restaurant. Meanwhile, the Club will also be organizing a Christmas Dinner Dance at Ta Cenc hotel on Saturday 4th January. Speaker, Santa Clause among visitors (Sunday, 21st December 2008) The Speaker, Hon. Dr. Louis Galea was visibly impressed as he visited the nativity village on Saturday. A special guest who came specifically from the North Pole was also seen roaming on Sunday afternoon. The activities were enhanced thanks to the excellent weather throughout the whole weekend. Mikiel Cangura awarded Gieh Ghajnsielem (Thursday, 18th December 2008) G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Ghajnsielem.com launches Biography section After several months of research, ghajnsielem.com is launching the Biography section dedicated to the people who have left their mark in Ghajnsielem as they formed the unique history and character of this village. Each of these personalities has done something special and inspiring for our village. The biography section will be called HALL OF FAME and will be constantly updated with new information. All research work was compiled by Kevin Cauchi. Sammy Rapa awarded worker of the year (Tuesday, 16th December 2008) Mr Sammy Rapa, General Manager of a distinguished hotel in Gozo and President of Ghajnsielem FC was awarded the Tourism Worker of the Year, in recognition to the service and dedication in this sector. In his speech Mr Rapa augured that tourism industry in Gozo will continue to offer an authentic Gozitan service. Mrs. Kate Gonzi, students, visit Bethlehem (Tuesday, 16th December 2008) A relatively calm weather, the smell of freshly baked bread wafts in the air, animals chase each other... this was the atmosphere at Ta Passi as thousands of families continued to visit the Nativity Village on the 2nd weekend. The atmosphere was again recreated on Tuesday, during an activity organised for the students. Organizations visit the sick and elderly (Tuesday, 16th December 2008) 90-year-old Mikiel Cangura was awarded the 14th edition of the Gieh Ghajnsielem for his contribution towards the development of the Ghajnsielem community particularly the St Joseph Band and his voluntary work at the Ghajnsielem parish. Mr Cangura was part of the first band formed by Mons De Piro in The mayor together with representatives of the St

104 Festa Madonna ta Loreto Joseph Band Club and Ghajnsielem F.C. continued their yearly Christmas tradition by visiting the elderly who are either sick or housebound or both. Many wanted to offer refreshments as they narrated their life experiences while bringing back old memories. Liturgical Feast of Our Lady of Loreto (Wednesday, 10th December 2008) Ghajnsielem marked Jum Ghajnsielem with a procession on the eve of the liturgical feast. The St Joseph Band Club accompanied the statue of the Black Madonna around the main streets ending with a bonfire which was lit in the main square - a tradition started just last year. After three months of hard work, the dream of several volunteers finally became a reality when Bethlehem f Ghajnsielem was officially opened by the Hon. Prime Minister Lawrence Gonzi. Mayor Francis Cauchi and project manager Franco Ciangura then accompanied the Prime Minister around the nativity village. Another successful blood drive marathon (Saturday, 6th December 2008) Thousands visit Ta Passi on first weekend (Monday, 8th December 2008) Thousands of families from all Malta and Gozo literally flooded the Bethlehem f Ghajnsielem nativity village during the first weekend. Visitors also included hundreds of foreigners, journalists and several dignitaries. Meanwhile Radju Lauretana is back on air with a varied selection of Christmas programs. Bethlehem f Ghajnsielem inaugurated (Saturday, 6th December 2008) The Ghajnslemizi responded positivity for another Blood Drive Marathon organized by the St Joseph Band Club. Donors who were constantly flowing as the band club was literally transformed into a blood donation centre. Over 30 volunteer donors took part. Annual School Prize Day (Friday, 4th December 2008) The Ghajnsielem Primary school held its annual prize day where Gozo Minister, Hon. Giovanna Debono together with School Headmistress Ms. Pauline Grech presented presented prize winners books and certificates for academic effort and achievement. Mayor Francis Cauchi donated books. Activity marks 15th Local Councils Anniversary (Thursday, 4th December 2008) The Ghajnsielem Primary school hosted an activity organized by Hon. Chris Said, Parliamentary Secretary for Public Dialogue and Information to commemorate the 15th Anniversary from the founding of Local Councils. The event was organized in participation with the Ghajnsielem Local Council.

105 104 Media briefed at Castille Press Conference (Thursday, 27th November 2008) During a press conference held at Castille, Parliamentary Secretary Hon. Chris Said together with Ghajnsielem Mayor Francis Cauchi and project manager Franco Ciangura explained the details of the nativity village to the present media. The official poster, website and nativity village map were also unveiled. Dramatic equaliser denies Black victory (Thursday, 27th November 2008) Kercem Ajax obtained a dramatic equaliser with a goal scored deep into stoppage time denying the Blacks from obtaining a victory that could have put them in the title race. It was a well contested match where Ghajnsielem seemed leading to a victory though Kercem produced good reactions in the final stages. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp lost 1-3 and were unlucky not to claim a second goal when his shot came back off the bar. The Blacks dictated matter for most of this encounter and were unfortunate to concede three soft goals. Blacks impress in Malta (Tuesday, 11th November 2008) Ghajnsielem F.C. put four past M.F.A. premier division side Msida St. J. in a friendly match played this evening. Blacks earned plaudits from Msida and Hamrun fans in attendance, and stirred Club officials into commenting that this was Ghajnsielem s most polished performance in recent memory. War Victims Remembered (Sunday, 9th November 2008) Field Day at Ghajnsielem Primary School (Friday, 21st November 2008) The Anton Cassar Primary School together with the Gozo Collage organized a Field Day which included several activities targeting the mental and physical wellbeing of children in primary education. It ensures that all students take part in sporting activities irrespective of their age, gender or competiveness. Blacks play well but lose to Senglea (Wednesday, 19th November 2008) Ghajnsielem F.C. played another friendly match at the Victor Tedesco Stadium in Hamrun, this time against first division Senglea Athletics. The Blacks This morning, Ghajnsielem joined the rest of the Commonwealth to mark Remembrance Day to honour the victims of the two world wars. Several people gathered to pay tribute to the victims War Memorial in a short but commemorative ceremony was organized by the Ghajnsielem Local Council. Mayor Francis Cauchi made a short speech for the occasion. Commemoration of All Saints and All Souls (Sunday, 2nd November 2008) November is seeing hundreds of Ghajnsilmizi coming into the Sanctuary of our Lady of Loreto to keep the commemoration of All Saints and All Souls. They may not be days of obligation but, besides being liturgically significant they have particular resonance in Maltese culture.

106 Festa Madonna ta Loreto Blacks fritter points away (Wednesday, 30th October 2008) Ghajnsielem led Victoria Hotspurs all the way up to the 42nd minute of the second half, only to concede yet another soft goal, and thus squander precious points against the league leaders. The morale sapping 1-1 draw leaves the Blacks fourth in the table, 5 points behind the same Hotspurs team. Getting back on track (Thursday, 23rd October 2008) In a statement issued this evening, Ghajnsielem F.C. President Sammy Rapa made an apology on behalf of players, coaching staff and committee to all the Club supporters for the poor performance against Sannat Lions. During a workshop, several important factors were identified for this defeat including unsuccessful approach and lack of responsibility. The players vowed to do their best in order for the team to get back on track. Heavy defeat for Blacks (Monday, 20th October 2008) Work on live crib at Ta Passi fields start (Saturday, 11th October 2008) On Saturday, dozens of volunteers started to clean Ta Passi fields and restoring over 200 meters of rubble walls as the Bethlehem in Ghajnsielem project is starting to take shape. On Sunday morning, Parliamentary Secretary Hon. Chris Said made a site-visit where he was given a brief update. Christmas Village: Meeting for Volunteers (Monday, 6th October 2008) The St Joseph Band Club hosted the second meeting for the Bethlehem in Ghajnsielem project which was well attended by several volunteers. Mayor Francis Cauchi steered the meeting explaining that works are expected to start immediately. On Saturday a number of volunteers will clean Ta Passi fields. Blessing of the Animals (Sunday, 5th October 2008) Ghajnsielem dropped to their first league defeat of the season after they fell heavily to Sannat Lions 0-4. Although Sannat deserved their win, which makes them joint leaders Ghajnsielem probably consider themselves unlucky having had Errol Grima and N dayi Kalenga efforts thunder off the crossbar at crucial moments. Tolfa students end successful 5-day visit (Monday, 13th October 2008) A delegation of around 20 primary school students from the Italian village of Tolfa have just ended a 5-day cultural exchange visit in Ghajnsielem. The group was led by Tolfa Mayor Dr Alessandro Battilocchio and their itinerary included several tours around Malta and Gozo together with several extracurricular activities. The Franciscan community together with the rest of the Catholic world celebrated the feast of St Francis of Assisi with the highlights taking place on Sunday morning during the blessing of the pets and horses. Meanwhile, on Saturday, the Prim Minister Dr Lawrence Gonzi was present at a concelebrated Mass. Blacks in draw against Victoria Wanderers (Sunday, 12th October 2008) Ghajnsielem and SKVW featured in a highly entertaining match. The 1-1 final score was a fair result. There were several good performances in the Blacks line-up, including the midfield tandem of Tunde Lateff and Franklee Galea, who saved the Blacks with a goal-line clearance late in the match.

107 106 Blacks beat Nadur Youngsters 1-0 (Friday, 3rd October 2008) Errol Grima s goal mid-way through the second half was all that the Blacks needed to beat Nadur in the second outing of the season. Three years of futility against the three-time, defending champions came to an end as the Blacks finally win one against the whites in the league. Christmas Village 2008: Works start (Thursday, 2nd October 2008) The Ghajnsielem Local Council together with the main organizations this evening laid out the plans for an exiting project which is being planned in Ghajnsielem this Christmas. The whole Ta Passi area will literally be transformed into live crib and will offer a naturalistic reproduction of the environ of Bethlehem. Blacks fail to hold lead against Qala (Wednesday, 25th September 2008) Ghajnsielem F.C. failed to hold on to a 2-1 lead and let Qala St. Joseph. Errol Grima equalized late G aqda MuΩikali San ÌuΩepp in the first half from the penalty spot, following Ricardo Saverino s opener. In the 2nd half Grima scored a marvellous goal to put the Blacks ahead. Then Saverino poked home off the post to earn his side a point. Snooker committee organizes BBQ Night (Friday, 19th September 2008) Just a few days before 2008/9 snooker season starts, the Snooker committee has organized it s first fundraising activity in the form of a BBQ Night at the St Joseph Band Club premises. During this event which was attended by several enthusiasts, Larry Buttigieg presented trophies to the U21 League winners. Visit to Lourdes (Friday, 19th September 2008) A group of about 40 people from Ghajnsielem have returned from a seven-day visit in Lourdes, France. The group even had a close encounter with Pope Benedict XVI who visited the shrine to celebrate the 150th anniversary of the Apparitions. This was the second tour organized to Lourdes in salvu cassar Auto Parts Commercial Sales Engines and Parts Kull tip ta magni tal-ìappun u ta l-ingilterra N.B. Triq Fortunato Mizzi 50 Triq l-im arr Victoria G ajnsielem Tel: Tel: Mob: Mob:

108 Festa Madonna ta Loreto Back in Gozo after 230 Years article taken from Ghajnsielem.com A bronze statuette discovered in Ghajnsielem in 1771 is currently on show at the Exhibition Hall of Heritage Malta s Area Office at the Cittadella, Victoria, Gozo. This statuette is being exhibited for the first time in Gozo since its discovery two hundred and thirty eight years ago. The importance of this statuette lies in the fact that it belongs to an obscure period of our islands history. The statuette probably belongs to the Byzantine rule in Gozo. The circumstances and exact find spot of this statuette are unknown, but important books which deal with the history of the Maltese Islands speak about the discovery of this artifact in Gozo. An interesting feature of this statuette is a number of curious symbols which have been interpreted as religious Gnostic symbols. The Gnostics were a popular religious and philosophical movement in the Roman world of the second and third centuries. This statuette is placed on permanent display at the Gozo Museum of Archaeology. A number of original books, engravings and manuscripts which feature this discovery are also on show in the same exhibition and include the Malta Illustrata (1772) by Giovannantonio Ciantar, Ancient and Modern Malta (1804) by Louis de Boisgelin, Malte par un Voyageur François, Malta, (1791) by François-Emmanuel Guignard, Comte de Saint-Priest and Frédéric Lacroix, Malte et le Goze in D Avezac s Isole dell Africa (1851) as well as a manuscript from the archives of the Parish Church of Ghajnsielem. The statuette represents a seated man on a wicker basket with upraised arms, one holding a bowl and the other the feet of another figure which was broken off in antiquity. Salvu Zammit & Sons Ltd. BUNKERING Anthony Zammit (Director) Bunkering Lic. Nº: 3 Tel: Shore Street, Fax: Mgarr Harbour GSM 104 Mob: Island of Gozo, Malta. Residence Tel:

109 108 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Puncture Repairs, selling of new Tyres, Oil, Filters & Lubricants Mgarr Road, Xewkija, Tel:

110 Festa Madonna ta Loreto Benefits regarding Music Healthy Life and obtaining stronger values By Robert Grima In this fast living society parents normally bark out the importance of education and the will to spend hours studying with the aim to achieve the required grades. With this prospect one can notice that there are less children practicing any kind of sport or art. Fault cannot be given to an individual and therefore everybody has to work collectively to control this embarrassing situation. Experts have proclaimed that the best way to safeguard ones health is to be an active person. Stress may be one of the main triggers of this life threatening combination. Music is regarded as one of the best medicine that diminishes stress. How does a teenager react to stress? - Smoking, overeating, drinking too much and excising too little. These are all issues that lead a person to self destruction. help people to conquer fear and take decisive risks. On personal basis I can notice a change in my character regarding that I have learnt more how to cooperate with one another. I have few working experience but the value of doing, as opposed to observing is guaranteed when took music seriously. Music brings sharper concentration and more alert thinking. It also helps to keep anxiety at bay. (Maybe this is the secret why musicians date women/men easier.) Through music a person can be successful in the society, in developing intelligence, in school, and also success in life. Music is a part of the fabric of our society. Human uses music to carry forward its ideals and ideas. Skills learned through the discipline of music, these commonly transfer to study skills, communication skills and help students to work effectively in schools environment. When considering success in life one is not only mentioning employment, social structures but also psychological, spiritual and physical. All in all playing an instrument is fun. Sure, it is a lot of hard work but many consider taking music on professional basis. Finally, music gives good possibilities that will surely enrich anyone s lives. Music can also be helpful for older people. Evidence linking depression to an increased risk of hearth attack has been growing. Therefore music helps every individual to live in a better quality of life. Unfortunately diseases could be everybody s Christmas present. So, what are the benefits that help children in life with music? First of all early musical training helps develop brain areas involved in language and reasoning. From a young age students learn the value of sustained effort to achieve excellence and concrete rewards for hard work with the help to think creatively and the ability to solve problems. Nowadays nobody can be successful with the help of others. Therefore, teamwork is a very important value in life and music study enhances teamwork skills and discipline. All players must work together for a single goal. Luckily enough music is a means of self expression and

111 110 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp 2009 Is-Sena Internazzjonali tal-astronomija Joseph Caruana Jr. il-li ijiet fiωiçi li jiggvernaw l-univers. L-interess flastronomija g andu implikazzjonijiet profondi g axxjenza, filosofija, reli jon, kultura, u l-fehma konçettwali enerali tag na dwar l-univers. Wie ed ma jistax jag Ωel fraωi a jar minn din biex juri l-firxa tal-impatt li l-astronomija g andha fuq il- ajja tag na. L-astronomija kienet, g adha u tibqa tbiddel il- sieb tag na dwar l-univers u l-poωizzjoni tal-bniedem fih. Kif kont g idtilkom sena ilu, is-sena 2009 hija s-sena Internazzjonali tal-astronomija. Giet mag Ωula din is-sena proprju g ax 400 sena ilu, ix-xjenzat taljan Galileo Galilei kien l-ewwel persuna li dawwar teleskopju lejn is-sema u g amel skoperti li kellhom riperkussjonijiet kbar. Il-Knisja kienet tg allem li d-dinja tinsab fiç-çentru talunivers u x-xemx u o etti o ra (b al pjaneti) jduru mag ha. Galileo ares lejn ilp j a n e t a J u p i t e r u nduna li dan ma kienx minnu meta ra li din il-pjaneta kellha erba o etti jduru mag ha (illum il- urnata huma m a g r u f i n b a l a Galilean moons ). Galileo ie f inkwiet kbir mal-knisja talli sostna dan il-punt, avolja kellu ra un. IΩda l-iskoperti ta Galileo kienu tar a importanti fir-rivoluzzjoni xjentifika. Nikkwota fraωi tal-bord eωekuttiv tal-united Nations Scientific and Cultural Organization (UNESCO) dwar il-proklamazzjoni tas-sena 2009 b ala s-sena Internazzjonal tal-astronomija: L-umanita dejjem osservat is-sema jew biex tinterpretah jew biex tifhem Ng addi biex niddiskuti ftit xi w ud mill-avvenimenti li raw din is-sena fid-dinja tal-astronomija. Se nikkunsidra tlett satelliti li ntbag tu fl-ispazju, kollha bi skop differenti. Wa da mill-iktar mistoqsijiet importanti g all-umanita (jekk mhux l-iktar wa da) hija jekk hemmx ajja fuq pjaneti o rajn. G al din ir-ra uni, f Marzu li g adda ntbag tet satellita bl-isem Kepler li wie ed mill-iskopijiet prinçipali tag ha huwa li tfittex g al pjaneti li jista jkollhom kundizzjonijiet tajbin g all- ajja. Min jaf kemm-il pjaneta tista tinstab li kappaçi ΩΩomm il- ajja fuqha? Satellita importanti o ra li ttelg et fl-ispazju f Mejju ta din is-sena ib l-isem Planck. Qabel inkellimkom fuq x se tag mel iss a t e l l i t a n n i f i s h a, i r r i d i n f i e h m k o m a g a o r a. M e t a beda l-univers, alla radjazzjoni li g adna nistg u naraw sallum il- urnata. Meta tixg elu t-television (analog mhux digitali) u m a t k u n u q e d taqbdu l-ebda stazzjon partikolari, taraw dak li gieli nsej ulu ross interferenza li tidher b ala tgerfix abjad u iswed. Il-ma oranza ta dan is-sinjal ti i minn trasmissjonijiet fuq id-dinja tag na stess, pero ammont zg ir (madwar 1%) ta dan is-sinjal ji i proprju mir-radjazzjoni tal-bidu ta l-univers, dik li tissejjah l-cosmic Microwave Background Radiation. Ji ifieri t-television tag kom ikun qed jaqbad sinjal ta radjazzjoni mill-bidu tal-univers! Naturalment,

112 Festa Madonna ta Loreto minn dan is-sinjal n i s t g u n i k s b u informazzjoni siewja afna dwar l-ewwel mumenti ta l-univers, u dak h u w a x - x o g o l ewlieni tas-satellita Planck. F l i m k i e n m a s - satellita Planck ittelg et satellita o r a b l - i s e m Herschel. Din se tkun qieg da t g i n n a n i f h m u a jar kif iffurmaw il-galassji (galassja h i j a g r u p p k b i r ta kwiekeb) meta l-univers kien g adu afna iωg ar millum. Se tg inna wkoll nistudjaw il-formazzjoni talkwiekeb kif ukoll il-kompozizzjoni kimika tal-atmosferi ta pjaneti fis-sistema solari, u anke l-kimika molekulari tal-univers. Issa nistennew ir-riωultati tul is-snin li ejjin. Huwa tassew Ωmien interessanti g all-astronomija. Huwa bi pjaçir li ninnota dwar kemm din is-sena kienet wa da interessanti anke g al Malta. F Jannar ta din is-sena kellna fostna xi w ud mill-aqwa astronomi waqt konferenza li organizzajna f pajjizna stess. Tul din ilkonferenza ie diskuss l-iωvilupp ta l-ikbar teleskopju radju li se ji i mibni minn mistax-il pajjiω differenti (fosthom l-ewropa, l-amerika, l-awstralja, l-kanada, iç-çina, l-indja u l-amerika t isfel). Permezz tal-square Kilometre Array, kif inhu mag ruf dan it-teleskopju, se nkunu nistg u nistudjaw il-gassijiet fil-bidu tal-univers, u b hekk nindirizzaw xi w ud mill-iktar mistoqsjiet fundamentali dwar l-ori ini u l-evoluzzjoni ta l-univers. Kellna fostna wkoll lix-xjenzat Nigel Mason mill-open University li ta ta dita ewwa l-universita ta Malta dwar l-ori ini tal- ajja. Il-pubbliku rrisponda tajjeb u kien hemm attendenza eççellenti. Iktar tard din is-sena wasal Malta l-a ar astronawta li niωel fuq il-qamar Harrison Schmitt. Apparti li huwa astronawta, Harrison Schmitt huwa senatur Amerikan, eologista, pilota, amministratur, businessman u kittieb. Ta Ωew ta didiet tassew interessanti ewwa l-universita waqt li kien Malta wa da dwar l-esperjenza tieg u meta niωel fuq il-qamar u l-o ra dwar l-esplorazzjoni u l-esplojtazzjoni tal-ispazju. Kienet tassew Ωjara f waqtha, hekk kif is-sena 2009 timmarka wkoll l-erbg in anniversarju minn meta l-bniedem niωel g all-ewwel darba fuq il-qamar. Dawk kollha li attendew Ωgur li se jibqg u jg oωωu l-laqg a mag hom ma dan l-astronawta. G al Ottubru li ej iet organizzata konferenza o ra li se tinωamm ewwa Malta. F din il-konferenza se jippartecipaw madwar mitt astronomu minn kemm-il pajjiω. It-tema ta din il-konferenza hija l-formazzjoni tal-galassji. Il-formazzjoni tal-galassji hija affetwata afna minn komponenti u proçessi li huma skuri, oskuri jew ma jidhrux afna. G alhekk din il-konferenza iet imsemmija Hunting for the Dark. Fi ftit kliem, is-sena 2009 s issa kienet u se tibqa sena tassew interessanti g all-astronomija, anke f pajjiωna. B al dejjem, tistg u ssegwu informazzjoni dwar attivitajiet im ejjija mill-g aqda Maltija ta l-astronomija fuq u mill-kumitat Malti g as-sena Internazzjonali ta l-astronomija fuq:

113 112 Qxur Tradizzjonali tal-ba ar Joseph Caruana Sr. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Jekk wie ed idur dawra max-xtut u l-portijiet Maltin u G awdxin, wie ed g adu jista jara xi qxur tradizzjonali Maltin li sfortunatament qed jispiççaw ftit ftit min abba li ftit li xejn g adhom jinbnew. Dan ispirani biex nikteb xi a a afifa dwar l-iωvilupp tal-bastimenti u qxur o ra Ωg ar f Malta u G awdex. B al kull min jg ix fuq art zg ira u gωira l-abitanti ta dawn il-gωejjer minn dejjem assew il-bωonn li parti mill-g ixien tag hom ji i mill-ba ar, b alma hu s-sajd. Hekk ukoll hija a a naturali li jin ass il-bωonn li b xi mod jag mlu kuntatt ma artijiet o ra. Imma na seb li l-ewwel prijorita tag hom kienet li jistabilixxu kuntatt bejn iω-ωew gωejjer prinçipali, Malta u G awdex. Fi Ωminijiet bikrija, dan il-kuntatt seta jsir biss bil-ba ar u dan b afna diffikulta u tbatija. Mid-dokumenti ta l-istorja nafu li fl-1242 a kien jintuωa trasport stabbilit bejn iω-ωewg gωejjer. F Malta, fit-tempji ta Óal-Tarxien jinsabu graffiti li juru xi forma ta mirkeb tal-ba ar li meta ew investigati ew datati li jmorru lura g al madwar 1600 Q.K. Graffiti o ra juru mriekeb ta Ωminijiet differenti bi Ωviluppi interessanti minn Ωmien g al Ωmien. Dan jindika li xi nies barranin a kienu jωuru dawn il-gωejjer fi Ωmien hekk bikri. Bil-mod il-mod bdew ise u çerti Ωviluppi fil-bini tal-bastimenti fl-artijiet li jmissu malmediterran. Bdew jinbnew bastimenti g al g anijiet differenti, b al imriekeb apposta g all-taqbid u o rajn g at-tg abija, barra dg ajjes Ωg ar g as-sajd. Sa dan iω-ωmien, kull qoxra tal-ba ar kienet timxi jew bil-qdif jew bi qlug kwadru. MaΩ-Ωmien, l-g arab introducew fil-mediterran il-qlug latin li kien afna iktar effiçjenti mill-qlug kwadru g ax bih kont tista titla kontra r-ri. Ìie introdott ukoll it-tmun fil-poppa flok dawk tal- nub. Bdew jiωdiedu wkoll l-arbli u flok wie ed saru tnejn u anke tlieta. Hawn Malta di a kien isir bini ta bastimenti qabel ew il-kavallieri ta San Gwann fl Imma mal-wasla ta l-ordni s-seng a tal-bini tad-dg ajjes u bastimenti kompliet tikber u ti i irfinuta fit-tarzna tal-birgu. Permezz ta din it-tarzna nies lokali ew mg allma b ala bennejja tal-bastimenti u snajja o ra konnessi mal-ba ar, b al kurdara li ja dmu l- bula u veliera li j itu l-qlug. Malta qatt ma kellha boskijiet li jipproduçu l-injam me tieg g all-bini tal-bastimenti. G alhekk, l-injam kien ji i impurtat minn Sqallija, Venezja, Albanija u pajjiωi o ra mill-balkani. Biex inaqqsu l-ispejjeω ta l-injam, l-img allmin tal-bastimenti adottaw sistema fejn kienu juωaw injam inqas o xon u minflok juωaw seng a iktar irfinuta. Mal-wasla ta l-ingliωi fl-1800, it-tarzna kompliet titkabbar. Sa dan iω-ωmien il-bastimenti u qxur ie or kollha kienu jinbnew bl-injam, imma maω- Ωmien il-bastimenti l-kbar bdew jinbnew tal- adid. Madanakollu l-qxur Ωg ar xorta baqg u jinbnew blinjam u l-in awi tal-kalkara, Isla, Birgu, Bormla u l-marsa kienu l-postijiet fejn is-seng a tal-bini tad-dg ajjes kienet konçentrata. Din is-seng a kienet tintiret mill-missier g all-iben. Il-familja tag na tmur lura zgur g al ames enerazzjonijiet u g amlet xi Ωmien lejn l-a ar tas-seklu dsatax u l-bidu tas-seklu g oxrin ta dem l-im arr, G awdex. Illum ftit li xejn g adhom jinbnew qxur talinjam g ax il-fibre glass adlu postu. Fl-opinjoni tieg i, dan g ax il-fibre glass m g andux bωonn manutenzjoni b all-injam, u ma jitlobx seng a kbira biex ta dmu. Biss afna jsostnu, u bir-ra un, li qoxra ta l-injam hija afna isba, fiha karattru, u g andha iktar stabbilita fil-ba ar. Huwa xieraq li wara dan l-isfond ta ftit storja nag ti ftit tag rif afif dwar xi qxur li kienu l-iktar popolari mas-sajjieda u ba ara tal-gωejjer tag na. Dawn huma: l-ixprunara, id-dg ajsa tal-latini, il-firilla, il-luzzu, il-kejjik u l-frejgatina. Minn dawn kollha l-ixprunara spiççat g al kollox, tal-latini fadal xi tnejn Malta ja dmu g as-sajd u o ra li qed ti i restawrata l-im arr. Firilli baqa xi ftit afna u dawn waslu biex jispiççaw ukoll. L-ixprunara kienet l-unika qoxra minnhom li kienet tba ar lejn artijiet ohra, l-iktar lejn Sqallija u Napli. Dawn il-qxur huma frott ta idma u esperjenza marittima miksuba fuq medda ta enerazzjonijiet kemm tal-ba ara, sajjieda u fuq kollox l-img allmin li kienu jibnuhom. G alhekk kienu adatti afna, kull wa da g ax-xog ol partikolari tag ha g al afna snin. L-Ixprunara L-Ixprunara kienet dg ajsa li tmur lura g al bosta snin. Jissemma li a kienet teωisti fl-1614 u hemm indikazzjonijiet li tmur lura anke sa l Il-perjodu li fih l-aktar inbnew xprunari kien mill-1830 sal-1840.

114 Festa Madonna ta Loreto Dr. Joseph Bezzina jg id li skond çensiment fl-1851 kien hemm 58 xprunara ja dmu bejn il-port il-kbir u l-port ta l-im arr. Probabbilment, biex kien hemm numru daqshekk kbir, kienu xprunari zg ar. Wie ed g adu jista jara ikonografija ta l-ixprunara fil-kwadru ex voto li hemm taht il-mina fl-imgarr. L-ixprunara kienet qoxra purament Maltija. L-isem xprunara x aktarx ej mill-g amla ta xprun, munqar, li kellha fuq it-taljamar. Kienet i orr sew merkanzija kif ukoll passi ieri, kemm bejn iω-ωew gzejjer kif ukoll g al Sqallija u Napli. L-ixprunara kienet twil minn 30 pied sa 50 pied. Kellha l-pruwa u l-poppa xorta, jigifieri bil-ponta (double ended). Kellha t-taljamar u fuq is-zannnur tal-poppa kellha kabuz tal-kanvaω, biex joffri kenn g all-passiggieri. Kienet ming ajr gverta, lief g azzannur fil-pruwa u ie or fil-poppa u l-kurtuni. Kienet imqawwsa lejn il-pruwa u lejn il-poppa u Ω-Ωew roti dritti. Kienet armata b arblu wie ed lejn il-pruwa li mieg u kien jittella qala latin u alzarun biex jie u pallakkun. Ìieli flok pallakkun kienu jarmaw tarkija. L-ixprunara kienet qoxra Ωvelta u mexxejja u kienet titra itta bejn Malta u Sqallija regolarment. Jing ad li f temp tajjeb kienet tag mel dan it-tra itt fi tnax-il sieg a. Kienet ukoll i orr il-posta lejn Sqallija. L-ekwipa ta xprunara normali kien jikkonsisti fil-padrun u sitt ba rin. L-ixprunara kienet tinωeba b kuluri sbie u ma kenitx tonqos l-g ajn fil-mustaçç tal-pruwa. L-ixprunara damet tba ar f dawn il-fliegi g al xi 300 sena. Óasra li ma salvawx wa da g all-posterita. Dg ajjsa tal-latin ix-xog ol g al madwar mitt sena, minn meta spiççaw l-ixprunari sa meta da al is-servizz bejn il-gzejjer bilvapur u spiççaw g all- abta tas-sebg inijiet tas-seklu g oxrin. Kellhom sehem importanti afna matul l-a ar gwerra dinjija meta kienu kwazi l-a ar mezz ta trasport bejn il-gzejjer. Id-dg ajsa tal-latini kienet twila min 40 sa 50 pied bilpruwa u poppa xorta, bil-ponta u dritti. Kellha taqwisa li kienet tintrefa lejn il-pruwa u lejn il-poppa. Kienet bilkurtuni u bil-falki li aktar tard inbidlu u saru falkaviva. Din id-dg ajsa kellha arbulata ta Ωew arbli bil-lasti biex mag hom jinfirex qlug latin, trinkett u majjistra. Fil-pruwa kien jintrama alzarun biex jie u pallakkun. F ba ar kalm kienu juωaw ukoll l-imqadef. G all- abta tas-snin g oxrin tas-seklu g oxrin ew introdotti l-makni u l-qlug beda jinqata ftit ftit. Id-dg ajsa tallatini kienet dg ajsa ta sa a mibnija minn injam tarruvlu u arznu u kienet tifla afna g all-maltemp. Din id-dg ajsa kienet tinωeba b afna kuluri sbie u kull wa da kellha isem aktarx g al xi qaddis minqux fuq plakka imwa la fuq it-tappiera fil-poppa. Kellha ukoll numru ta re istrazzjoni li kien i ib l-ittra G imma afna minnhom aktar kienu mag rufin bil-laqam tag hom stess jew tas-sid. Id-dg ajsa tal-latini ming ajr dubju hija l-iktar dg ajsa li kienet g al qalb in-nies tar-ra al t G ajnsielem u dan g al diversi ra unijiet. Din il-qoxra kienet mag rufa ukoll b ala id-dg ajsa t G awdex u anke b ala d-dg ajsa tal-pass. Dan min abba li kienu jωommu fil-port ta l-im arr u kienu jgorru ukoll il-passi ieri. Naturalment tissejja tal-latini g ax kellhom qlug latin. B ala dg ajsa li kienet taqsam regolarment bejn Malta u G awdex nistg u ng idu li l-antenat tag ha hija d-dg ajsa tal-madia li tmur lura g as-seklu tlettax. Iddg ajsa tal-latini giet Ωviluppata mill-ixprunara u kienet ftit iωg ar u b arblu wie ed. Id-dg ajjes tal-latini kienu j orru kull xorta ta merkanzija u damu jag mlu dan Illum id-dg ajjes tal-latini spiççaw ukoll imma bis-sa a ta l-g aqda Wirt G awdex wa da minnhom, Is-Sagra Familja iet restawrata biex tibqa tifkira ta dawn id-dg ajjes qalbiena li min jaf kemm l-ir iel ta dan irra al admu fuqhom. Ta min isemmi li l-a ar dg ajsa tal-latini Stella Maris inbniet fl-1938 ewwa l-kalkara mill-a wa ÌuΩeppi u Eu enio Caruana, li kienu ukoll bnew Is-Sagra Familja fl-1934.

115 114 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Il-Firilla Il-Firilla tmur lura g as-seklu sbatax u jista jkun ukoll qabel. Kienet popolari afna mas-sajjieda. Filfatt, statistika tal-1920 turi li kien hemm 130 f Malta u 65 f G awdex. Il-firilla kienet qoxra ta bejn 20 u 30 xiber (10 5 / 16 ). Kellha l-pruwa u l-poppa xorta imma r-rota tal-pruwa kienet twila u t-tappiera u ç-çinet jaqbdu fuq barra tar-rota flok fuq ewwa. Il-firilla kienet mibnija fuq linji misluta u mhix g olja wisq mill-ilma. Kellha l-kurtuni u l-falki. Kienet titmexxa bil-qlug u bil-qdif. G alhekk kienet tintrema b arblu wie ed li mieg u flimkien mal-lasta kienet tinfirex qala tarkija u pallakkun fil-pruwa. Min abba l-g amla Ωnella tag ha kienet qoxra mexxejja afna u filfatt g andna l-idjoma tigri daqs firilla. B all-qxur l-o ra kollha tradizzjonali Maltin kienet tinωeba bl-isba kuluri. Ilum il-firilli spiççaw lief g al xi wa da l hemm u l hawn. Il-Luzzu jintuza ukoll g al xi xog ol fil-port u kien ukoll preferut mid-dilettanti tas-sajd. Il-kajjik huwa qoxra bil-poppa catta, jigifieri bic-cappa, u mhux b al-luzzu. Il-pruwa tieg u hi b al ta luzzu imma mhix g olja daqsu. Kellu ukoll il-kurtuni u l-falki. B ala qies kien fih minn 15 sa 18-il xiber. Kien jitmexxa bil-qdif u b qala tarkija. Wara ie armat ukoll bil-mutur. Kellu l-mustaççi fil-pruwa biss u kien jinωeba bil-kuluri b all-qxur l-o ra. Il-Frejgatina Il-Luzzu g adu sal-lum jinsab f numru sostanzjali filportijiet tag na g alkemm odda jidher li m g adhomx jinbnew. Il-Luzzu jixba lill-firilla iωda huwa iktar wiesa u iktar g oli fil-ba ar, u t-tappiera u ç-çinet jaqbdu fuq ewwa tar-roti. B all-firilla, g andu zannur fil-pruwa u fil-poppa. G andu ukoll il-kurtuni u l-falki li maω-ωmien bdew jag mlu l-falkaviva, u r-rota tal-pruwa iqsar minn tal-firilla. B ala qisien kien jinbena minn xi 19-il xiber sa 45-il xiber. Naturalment, meta ie introdott il-mutur, bdew jinbnew il-luzzijiet il-kbar, g alkemm anke dawk Ωg ar kienu g amlulhom il-mutur. Qabel il-mutur kien jitmexxa bil-qlug tarkija u bil-qdif. Il-luzzu mhux qadim daqs il-firilla u l-kajjik u hawn min jattribbwih g all-bidu tas-seklu dsatax, iωda maω-ωmien sar l-iktar qoxra poplari mas-sajjieda. Il-Kajjik Il-kajjik x aktarx ie introdott Malta mill-kavallieri ta San Ìwann, g alkemm il-kajjik li nafu llum huwa xi ftit differenti. B ala qoxra kien l-iktar popari fost il-qxur kollha. Minn statistika tal-1920 insibu li kien hawn 402 f Malta u 48 f G awdex. Il-kajjik, barra g as-sajd, kien Il-frejgatina hi l-izg ar qoxra tas-sajd u kien hawn min kien juzaha ukoll g all-ibburdjar. Hi ukoll, b all-kajjik, g andha il-poppa biç-çappa, imma la g andha kurtuni u lanqas falki. Aktar tard bdew jinbnew frejgatini kemmxejn ikbar min-normal u g amluhom bil-kurtuni u l-falki. Il-frejgatina kienet tintuωa mis-sajjieda Ω-Ωg ar mal-plajja u mid-dilettanti. Kienet twila xi mistax-il xiber u kienet titmexxa b Ωew imqadef u qala latin. Ìieli kienu jarmaw ukoll pupress u mieg u jittellg u pallakkun.

116 Festa Madonna ta Loreto L-inawgurazzjoni tal-knisja ta G ajnsielem Il-knisja ta G ajnsielem, g alkemm l-a ar wa da li nbniet minn fost il-filjali kollha tan-nadur, malajr saret l-aktar wa da importanti. Il-knisja kienet ilha mixtieqa, u g alhekk in ass malajr kemm se tiswa g all-pastorali ta dik ix-xaqliba. Di a rajna s-sehem kbir li kellu n-nadur kemm fil-bini ta dik il-knisja kif ukoll fil-g ajnuna spiritwali li kienet qed ting ata. Il-parroçça tan-nadur kienet fid-dmir li ma t allix l G ajnsielem ittraskurat g aliex biçça sewwa minn dawk l-in awi kienet g adha tag mel mill-parroçça ta San Pietru u San Pawl. Il-kappillan Sapiano kien ta s-sehem s i tieg u fil-bidu tal-knisja. Imbg ad, is-suççessur tieg u, Dun Antonin Scasciato, xejn ma kien anqas minnu. Qabel ma niddeskrivu dak li sar fi Ωmien Scasciato, nag mlu osservazzjoni çkejkna. Skond il-kitbiet li jinsabu kemm fin- Dun Karm Cassar Nadur kif ukoll f G ajnsielem, it-titlu li ng ata lill-knisja l- dida kien sa minn dejjem il-madonna ta Loretu. Imma jidher li, g al xi Ωmien, quddiem l-awtoritajiet, dik l-ewwel knisja kienet meqjusa b ala ddedikata lill-madonna tal-karmnu. Ma hemm l-ebda dubju dwar jekk hix l-istess knisja g aliex nafu li f G ajnsielem, il-prokuratur tal-bini u l-akbar benefattur tal-knisja kien Indri Xuereb. Hu propju dan l-istess Indri Xuereb li jissemma b ala l-prokuratur tal-knisja tal- Madonna tal- Karmnu f G ajnsielem. Fis-sena 1822, din tqieset ukoll li kienet il-knisja wa danija li kienet mibnija f dak ir-ra al çkejken ta qrib il-ba ar. G addew g axar snin minn mindu tbierket l-art u tqieg det l-ewwel ebla. Dik l-ewwel statwa tal-madonna ta Loretu li kienet saret min abba r-rakkont tad-dehra li An lu Grech kien jg id li kellu, ma kenitx g andha iωjed fil-post fejn tqieg det. Fil-post tal-istatwa nbniet il-knisja. Imma l-poplu kellu qalbu marbuta ma dik l-istatwa. G alhekk, malli tlestiet il-knisja, l-istatwa iet imqieg da ewwa niçça, fil-faççata, fuq il-bieb tal-knisja. Aktar tard, fi Ωmienijiet o rajn, il-post tal-istatwa tbiddel aktar minn darba u b alissa tinsab o niçça fuq artal tal enb fil-knisja l- dida. Nota ta riferenza: Ara storja tan-nadur miktuba minn Fr. A. Bonniçi O.F.M.

117 116 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Triq ix-xatt M arr, G awdex. Tel:

118 Festa Madonna ta Loreto LIL SALVU CIANTAR F g eluq l-ewwel sena minn mewtu PoeΩija miktuba minn Raymond Buttigieg Lil ibni, lil una, lil abibna Tnax-il xahar g addew minn fuqna minn meta a na tlifnik f mo na, f qalbna dejjem nibqg u niftakru fik. Il-vojt li allejtilna hu vojt ma jimlieh add. Inweg duk li tul ajjitna lilek Ωgur ma ninsewk qatt! In-nuqqas tieg ek in ass afna l-aktar li n ass f tieg ek il-familja in ass ukoll f din il-parroçça matul il- img a minn tal-festa. Mill-ImrejΩbiet sa ewwa l-brieg en kont dejjem ta seb u thewden, g adx naraw il-kampnar mimli kont int li allast wa da millqniepen. Meta fl-g alqa konna nkunu int ridt kollox isir perfett illum bejnietna a na nistaqsu x sar minnu dak il-farfett? Tul is-snin l-img oddija afna bieb kienu qrib tieg u; jitkellem fuq knisja, festa, banda, football kul add kien jie u pjaçir jisimg u. Dan Salvu qalbu kienet tu g u meta kien jisma jew jara l-kuntrarju, g ax dejjem xtaq lir-ra al tag na ikun aqwa mill-avversarju. Kien awtiel, anke abrieki sabiex isebba lil dan it-tempju b dawk il-fjuri friski u kkuluriti dejjem ta tajjeb l-eωempju. Ix-xog ol li int kont tag mel g adu sejjer bl-g ajnuna ta xi bieb kull filg odu, kull filg axija nist ajluk qieg ed wara l-bieb. IΩda dan hu impossibbli g ax min miet ma re ax ie; minn din id-dinja fik niftakru int tiftakar fina mis-smewwiet. O Madonna ta Loretu na sbu li tajtu dak li jist oqqlu g al kull warda li kabbarlek ta kemm il-darba refg ek fuq spalltu. Lil dawk kollha G ajnselmiωi Tafu li tlifna benefattur mill-kbar. Meta u x in ta Loretu fil-bieb titfaçça a sbu fih f tag kom it-talb! 24-VII-2008

119 118 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Rokna tal-poeωiji / Poem s Corner Francis Sultana Centre Peace Six front steps to a huge door, push-in panel and step forth, shut outdoors a city s avenue steaming in its bustling froth. Inside: overwhelming crucifix hanging austerely above presbytery, transfixes your eyesight, as a votive flicker of a hundred candles rise in praise to Mary, Queen of Sorrows. A ray of sunlight through the stained glass creates dancing atoms quivering into the still dimness of the aisle, as if asking and begging of pews where to alight, while each row, repeating itself, from altar-rail to front door awaits the hush-plush warmth of a devotee. Paçi u Sliem Sitt tar iet, zuntier, bieb g oli, iwassluk dejn antiporta, kemm timbotta, tilg ab noli, tista ba mill-g ag a tal-belt, kaldarun ta qerq u g elt. Kurçifiss li jqanqal stima, mdendel, maqtug mis-saqaf, fuq l-artal ma ur, g all-qima, ta nisrani f talb erqan, g al xi grazzja wisq g atxan. Mal-lemin fjammi tal-weg da, ilebilbu lsien amran, tad-devoti li bla heda, lid-duluri jinvistaw, g all- niena li minnha raw. G abriet fief fir-ra tax-xemx, lill- ie nifdu kkulurit, jiωfnu Ωifna b alha m hemmx, fid-dlam sieket tal-korsija, fuq bank lest g alik u g alija. F dik il- emda assejt fawra, qisni nemla f tarf ta sies, tajt ajr l Alla g ax b dik il-mawra, kxift ix-xejn ta bniedem wa du, jibki ma fra ta kemm ça du. A quiet moment for reflection: a tiny ant at the foot of a hill. a single being in an empty cathedral, me, in search for a peep at my Creator! Sep: 93 This poem was inspired by my frequent visits to the Parish Church of The Blessed Sacrament, on West 71 st Street, N.Y. around 5.00pm. when the church was still empty. Subtle Changes Oh island, my island, you reared me on your pristine bosom. You let me freely roam on your bare beaches, kicking hot sands, balancing precociously on rocky, gnarled, sharp-toothed coasts; just to watch you run away and befriend Progress. Advancing hand in hand, leaving old ways behind, wearing new look, smoothing facade, inviting lots of friends, on call for visits, that puffed you proudly with success and renovations. Today I hardly know you. Your modern looks do greatly over-weigh you, as summer s heat makes you heavily breathe from tight-packed chest, where sand I cannot kick. Your coast now smooth is most abused, dirtily trodden. Your peace disturbed with maniac music and unfamiliar voices, And I, your son, cannot discern why, I no longer yearn for your hot summers, but rather choose to watch you wrapped in winter storms. Dec: 93 First published in: Poets At Work Nov:/Dec: 94 Butler. Pennsylvania. U.S.A.

120 Festa Madonna ta Loreto Tibdil Sottili G awdex, gωirti, art twelidi! Int rabbejtni fuq sidrek primittiv, ni ri, ieles ndur fuq xtajtiet g erja, nag ti bis-sieq ramel jikwi, nitwieωen fuq snien blatin, misnuna bl-ilma miela, sa nsib xi roqg a kif naf jien, li int ejjejt g alija biex nistrie. Imma dan l-a ar t abbibt mas-sur Progress! Id f id l quddiem tlaqt, inωajt l-antik, wiççek g attejt, u lbist ilbies tal-moda, did. Stedint bieb barranin, a ji u u joqog du, l-aqwa li jinçensawk bi b ur li j alli l-qlieg. Illum bil-kemm ting araf! Ix-xe tiet tieg ek moderni, qed ixekkluk, jg ejuk. Sidrek miωg ud b an-nemel b nies g erja, mixwija, bi Ωjut midluka, qed jo onquk, mank nifs ma jtuk: u jien m g adnix le nista ramel intajjar, qieg sieqi nsajjar, fuq snien blatin misnuna. Minflok nitqanna; nitwieωen tul strixxi lixxi, ta mog dijiet bi skart mdewda, ta nies kwaωi g ariwen, li l-paçi jitilfulek b g ajjat u daqq ta mitt elf g ors, li j ieg lek ma tag rafx lil ibnek, fuq xtajtitek; li issa flok fis-sajf, i obb fix-xitwa jmur fejn ba ar jibla l-art er ilu jsinn mill- did, snienek blatin! Francis Sultana G ajnsielem. 06/03/06 Gypsum and parquet works JOSEPH SALIBA Tel/Fax: Mob:

121 120 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp ÌuΩeppi Cutajar tar-ra el Jiena Fredu Scicluna, illum ser nirrakkonta storja dwar persuna li admet qatig g ar-ra al tag na. Dan kien in-nannu tieg i ÌuΩeppi Cutajar, imwieled il-kalkara u mg ammed fil-parroçça tal-birgu, peress li l-kalkara dak in-nhar kienet g adha mhux meqjusa b ala parroçça. Nota interessanti fuq it-tfulija tan-nannu hi li meta kien Ωg ir kien imur l-iskola mal- abib tieg u Mikiel Gonzi, li kif jaf kul add kien Isqof t G awdex u wara sar ukoll Arçisqof ta Malta. Omm ÌuΩeppi, Karmni Rapa, kienet minn G ajnsielem, pero kienet ta dem Malta. Kien hemm li ltaqg et ma Toni Cutajar, disinjatur u in inier it-tarzna ta Malta. Dawn iωωew u u kellhom tifel wie ed, in-nannu ÌuΩeppi. Wara xi Ωmien joqg odu Malta, xtraw dar fi Triq il-óamri f G ajnsielem u ew joqg odu fiha. Il-buΩnannu Toni feta anut tal-in inerija u beda ja dem o fih. In-nannu ÌuΩepp, ta ra el bieωel li kien sa minn çkunitu, beda ja dem mieg u. Jien adt is-seng a minn g andu g ax sa meta kont Ωg ir, kont immur fejn il-buωnannu Toni fejn kont ng inu xi ftit ukoll. Toni kien jag mel afna xog ol volontarju f diversi postijiet f G ajnsielem fosthom fil-knisja l-qadima, fil- Kunvent tal-patrijiet ta ÌieΩu u anke fl-istitut ta San ÌuΩepp. U dawn il-valuri, Toni tahom lit-tifel tieg u ÌuΩeppi g ax kif ser naraw fil-versi li ejjin, in-nannu ma kien jg id le g all-ebda biçça xog ol speçjalment jekk din tkun ad unur tal-festa tal-madonna ta Loretu. In-nannu ÌuΩepp kien imlaqqam tar-ra el u jien kelli x-xorti kbira niret dan il-laqam ukoll. ÌuΩepp kien dillettant afna tal-festi u kien imur kwazi g all-festi kollha. In-nanna biex ti bidlu saqajh kienet tg idlu qisek mejda tal-qubbajd. In-nannu ÌuΩepp kien minn tal-ewwel li beda jarma Triq Hamri. Nismag hom jg idu li dak iω-ωmien kienu jikru l-bnadar mill-irkant tan-navy IngliΩa. Permezz ta dawn il-bnadar il-vapuri tan-navy kienu jikkomunikaw bejniethom g ax fuq kull wa da kien ikun hemm ittra tal-alfabett. Hekk beda l-armar t a t r i q Ó a m r i. Naturalment, malmedda taω-ωmien l-armar aktar beda jirfina ru u u ftit ftit beda jiωdied u jisbie. Bdew jingabru il-flus u b i h o m b d e w jinxtraw il-karti biex iωejnu bihom u nxtraw ukoll palandri bit-tazzi taω-ωejt. Dak iω-ωmien ma kienx hemm elettriku bhal-lum u aktar minn hekk ma setax isir tiωjin. Wara xi Ωmien billi n-nannu kien ja dem fuq il-vapuri tal-merkanzija li kienu jaqsmu bejn Malta u G awdex, kien ikun minn tal-ewwel li jkun jaf b xi armar did. Filfatt darba sar jaf b xi trofej u dan xtrahom u bdew jarmaw it-triq bihom. Niftakarna qiesu lbiera n affru t-toqob ma tfal o ra tampari. Dak in-nhar ma kienx b al-lum insibu t-toqob m affrin lesti! In-nannu kien ivvinta wkoll arkijiet tal- adid li kienu mdawwrin bil-liedna. MaΩ-Ωmien kien wasal l-elettriku u beda jarma l-fistuni bil-bozoz. In-nannu ÌuΩepp, kif g edt qabel, kien idur afna festi, anki ta Malta. U jum fost l-o rajn waqt li kien il-festa tal-madonna tal-karmnu tal-belt Valletta, ra sett pavaljuni fuq faççata tal-injam u isfel kien kollu drapp. Tant baqa impressjonat li dak il- in stess mar fejn il-membri talkumitat tal-armar u talabom jag tuh il-pjanti tal-pavaljun. Dawn mhux talli tawh il-pjanti iωda wkoll offrewlu li jie u l-pavaljun G awdex, ja dem wie ed b alu u jer a je odulhom sal-festa ta wara. In-nannu ÌuΩepp hekk g amel u f qasir Ωmien beda x-xog ol fuq dan il-pro ett. Wara li kien ilesti mix-xog ol ta fuq id-dg ajjes, arah kien imur dritt fuq ix-xog ol tal-pavaljuni. L-ewwel beda billi g amel skeçç u wa al afna karti strazzi fuqu u b paçenzja kbira beda jifforma d-disinni. Wara xi Ωmien beda jesperimenta fuq il-kartonçin u fuq iddrapp. Imbag ad, beda juri dan ix-xog ol lil- biebu ta fuq il-óamri u ma xulxin bdew ja dmu d-disinji fuq l-injam. Fost il- bieb tieghu kien hemm An lu Gauci taç-çana u Mikiel Çiangura li Alla jbierek g adu maghna sal-lum. Mikiel kellu d-drapp f idejh u barra minn hekk kien adem ukoll il-bandalori. Xi nisa dilettanti fosthom iz-zija Lela Xuereb u Ìezwalda Galea wkoll taw daqqa t id fix-xog ol tal-pavaljuni.

122 Festa Madonna ta Loreto Niftakar ukoll li darba minnhom wara l-gwerra n-nannu sar jaf b xi armar minn Malta li riedu ibieg uh. Dawn kienu trofej u kolonni tal-an li tal-kartapesta. Il-biçça l-kbira tag hom kienu miksurin. Xtrahom u biççiet minnhom kien po ihom fil-bitha tieg u u l-o rajn filpost li kien waqa fil-gwerra fejn illum il- urnata hemm id-dar ta Wenza Scicluna. Darba minnhom in-nannu fettillu jibni palk tal-banda u wara afna kumbattimenti li kien ikollu man-nies irnexxielu jasal ghal-pro ett kbir. G all-festa tal- Madonna ta Loretu kien jag mel kollox u rnexxielu jag mel anke dan il-palk li ori inarjament kien r a h f f e s t a M a l t a. Bhallma kien g amel g all-pavaljuni, talab il-pjanta tal-palk u beda x-xog ol f qasir Ωmien. Fl-g alqa ta wara d-dar kellu Ωewg arrubiet, li kienu tant oxnin li jekk iddawwar idejk mag hom, g andhom xorti kienu jla qu! G amel qisha pjazza Ωg ira u minn flokhom feta bieb mill-bit a ta mat-triq g all ol-bit a ta wara g ax filbit a ta mat-triq admu s-saqajn tal-palk. Hu u s abu kienu jiçça du minn afna affarijiet sabiex ja dmu fuq dan il-palk u fi Ωmien sena lestewh. Min jaf kemm-il darba ddeçidew li ma jmorrux festi u minflok i ibu xi ftit birra u jpo uha o l-ispiera biex tibqa kies a biex ikomplu dan l-imbierek palk. L-ewwel darba li rmawh kien quddiem id-dar tal-kappillan ta dak in-nhar u filpjazza l qadima dam afna snin jintrema hemmhekk. Wara bdew jarmawh quddiem il-faççata tal-knisja l- dida u baqa jintrema hemm sal- urnata tal-lum. Meta mbaghad kienu re g u bdew ikomplu l-knisja l- dida, in-nannu ÌuΩepp kien ikun minn tal-ewwel li kien imur jag ti daqqa t id. Niftakar ukoll meta kienu ser jibdew l-arkati tan-navi. Kien g amel il-mudell tal-arkati talinjam u ghamel ukoll il-hadid tal-baldakkin. Meta kienu g adhom bil-familja joqg odu il-kalkara Malta Toni, missier ÌuΩepp kien adem l-forçini tal-vara tal-madonna ta Loretu u wara afna Ωmien in-nannu kien indurahom bil-fidda g ax qabel kienu tal-bronω isfar. Niftakar ukoll li kien qalli li kienu Ωarmaw l-arlo tal- Knisja l-qadima u bidlu l-boxxli kollha u g adhom ja dmu sal-lum. Xi g axar snin qabel ma miet innannu ÌuΩepp adem grada g all-quddiem in-niçça tal-madonna ta Loretu fil-knisja l-qadima u illum tinsab o l-ispiera tal- mazzri tal-arlogg tal-knisja l qadima. Sa ansitra anke l-isqof Pace kien semg a bin-nannu ÌuΩepp u bl-im abba li kellu ghax-xog ol volontarju. Darba minnhom talbu jag mel xi xog ol fil-knisja ta Pinu. Fost ix-xog ol li g amel o dik il-knisja hemm il-gwernici tal-bronω li hemm wie ed kull na a tal-artal tal-kappella. Barraminhekk g amel afna iktar ghax kien bniedem li kien i obb afna lil G ajnsielem u iktar u iktar lill-ver ni Marija ta Loretu. Tant kien i obbha li fuq is-sodda tal-mewt baqa sal-ahhar jag fas f idejh statwa Ωg ira tal-madonna s-sewda. Dan kien il-ma bub Nannu tieg i, bniedem eneruω, onest u lest li jag ti daqqa t id lil kul add.

123 122 Il-kappella ta Santa Çeçilja J i e n a j i s i m n i Matthew Zammit u f din il- ar a talfesta ser inkellimkom ftit fuq il-kappella ta Santa Çeçilja. G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Din il-kappella ta Santa Çeçilja ma tistg ax ma tag tix kasha. Taraha sew jekk tasal G awdex bil-ba ar kif ukoll tasal bil- elikopter. Jekk tasal b dan l-a ar mezz modern ta transport int u nieωel G awdex tg addi kwaωi kwaωi tmiss mas-saqaf tag ha. Din tinsab fi sqaq il-merkant, illum mag rufa b ala trejqet il- eliport li meta tkun iereg mill- eliport din il-kappella taraha fuq il-lemin tieg ek. dejn din il-kappella jiddomina t-torri li jissejja ta Santa Çeçilja li kien mibni fl IΩda dik ilkamra mhix g ajr kappella ta Santa Çeçilja li hi l-eqdem kappella li g adha wiefqa f G awdex fl-istat ori inli tag ha. Santa Çeçilja hi qaddisa li qajla nafu dwarha. Il-kult lejha beda f Ruma fis-seklu amsa meta nbniet kappella f gie ha. Il-kult inxtered b allle a ta berqa iktar min abba r-rakkont ta tbatijiet kbar li minnhom g addiet, rakkont li ie msejja Il-Passjoni ta Santa Çeçilja. Fl- 1613, il-kmandant tal-artellerija tal-kavallieri ta San Ìwann li kien jismu Bernardo Macedonja bena torri ma enb il-kappella. Minkejja li g addew mijiet ta snin, l-arma tieg u g adha tiddomina sal-lum fuq il-bieb li j ares lejn in-nofsinhar. It-torri msejja ta Santa Çilja min abba l-kappella, g ax Çilja mhix g ajr il-kelma proprja bil-malti g al-santa Çeçilja. Iktar il quddiem min abba dan it-torri sar possibbli li jwasslu messa min-nofsinhar ta G awdex sat-tramuntana tal-gωira fi ftit minuti. Din il-kappella dan l-a ar iet ma ruqa kompletament minn xi vandali u dan huwa att kbir ta g ajb u ta mist ija. G alhekk ejja nibωg u g al-ambjent tag na alli jkollna iωjed ambjent sabi.

124 Festa Madonna ta Loreto L-Ambjent Naturali Tikteb Mathea Vassallo L-ambjent naturali minn enerazzjoni g al o ra minn dejjem kien fuq fomm kul add. Dan g aliex kul add kien u jinsab konxju kemm l-ambjent naturali huwa essenzjali fil- ajja tag na. Ta min isemmi li l- enarazzjoni tag na tinsab aktar konxja fuq dan il-fattur min abba li l-progress jinsab miexi b ritmu mg a el aktar mis-sekli l-o rajn. L-ambjent naturali ji bor fih dawk l-elementi fiωiçi, lejjaq u n awi naturali. Jekk nag tu arsa lejn il-gωejjer Maltin dlonk nindunaw li llum g andna Ωvilupp kbir fil-qasam tal-infrastuttura mqabbel maω-ωminijiet l-img oddija. B ala evidenza ta dan naraw xi ritratti antiki li fihom aktar jispikka l-ambjent naturali. EΩempju nindunaw li l-g elieqi dejn xulxin kienu jiddominaw aktar mill-bini g oli. Forsi nistaqsu lilna nfusna allura a na ma nistg ux nibnu lukandi, postijiet ta divertiment u l-bqija? Ovjament li dawn iridu jinbnew u dan g aliex l-ekonomija tal-pajjiω u l-ista un turistiku jiddependu fuq hekk. IΩda dan g andu jse permezz ta Ωvilupp sostennibbli! Ûvilupp sostennibbli huwa Ωvilupp kontrollat u addaddat sabiex l-ambjent ji i m ares g alina u g all- enerazzjonijiet futuri. tan-na a ta fuq u l-punent u bejn in-na a tal-lvant tal-gωira. Dan g aliex f tal-ewwel g ad hemm art kbira li g ada fi stat naturali tag ha u f tal-a ar hemm art Ωviluppata. Min abba bini mhux kontrollat anke naraw l-iωvanta ta Urban Sprawl. Dan ji ifieri li g andek iω-ωieda ta bini fil-periferija ta belt li s issa kienet g adha mhijiex ma duma. Dan il-fattur iwassal ukoll g at-tnaqqis tal-green belt. Il-green belt huwa l-ispazju li nsibu bejn ra al u ie or. G alkemm f Malta dan il-fattur jeωisti, f G awdex il-green belt g adhu riservat. Meta jkun hemm Ωvilupp sostennibli fl-ambjent dan iwassal biex il-bniedem ikollu livell ta ajja tajba. Huwa ferm sabi li l-bniedem uman imur jistrie filkampanja, bog od mill-istorbju u t-tni iω, g alhekk huwa importanti li ma ssirx sara kbira lill-ambjent storiku u naturali tag na. Huwa importanti li ng idu wkoll li jsiru movimenti s a biex jit ares il-pajsa u mieg u l-imkejjen qodma, l-annimali, il- xejjex u l-bqija. Óafna g aqdiet favur l-ambjent ukoll ja dmu bla heda biex l-ambjent naturali tag na ma jinqeridx. Dan g aliex l-ambjent naturali tag na huwa il-wirt nazzjonali tag na u li jag milna differenti minn pajjiωi o ra, g alhekk l-ambjent naturali jag tina wkoll l-identita Malta hija gωira Ωg ira ta 316sq.km u b popolazzjoni ta 400,000 ru. F Malta nsibu distinzjoni kbira bejn l-in awi tag na b ala Maltin. Dawn l-g aqdiet jippruvaw ibiddlu l-attittudnijiet tag na, ji ifieri minn attitudni ego-çentika, fejn l-ewwel in ares l-interessi tieg i jkolli attitudni eko-çentrika, fejn inpo i l-kurrenti ambjentali fiç-çentru tal-azzjonijiet tieg i. Huwa dmir morali li wie ed jie u sieb l-ambjent naturali. Missirijietna g oωωew dan l-ambjent naturali biex illum qed ingawduh a na. G al ekk huwa ta tie a li l-ambjent naturali jitqies b ala wirt ta kull enerazzjoni u g andu jit ares b ala teωor li m g andux jintmess g ax ta warajna g andhom kull dritt li jsibuh kif inhu.

125 124 It-Toponomastika ta G ajnsielem Christian Bonello G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Ir -ra al sabi ta G ajnsielem jinsab fin-nofsinhar ta G awdex, ftit passi bog od mill-port prinçipali ta G awdex, l- Im arr. Dan ir-ra al a ismu minn wa da min-nixxieg at tal-ilma ieri li kien hemm f dawk l-in awi. Wa da minn dawn in-nixxieg at kien jisma G ajn is-sliem, li kienet tinsab f wesa mag rufa, li llum in-nies jafuha b alha l-pjazza tad-dehra, li tinsab sewwasew f nofs ir-ra al. Fl -1710, il-gran Mastru Ramon Perellos Rocafull irran a din l-g ajn ( g ajn is-sliem ) u Ωejjinha bi tliet lo o. Dawn il-lo o jixb u lil dawk li jidhru fl-arma tar-ra al tal-fontana. Fir- ra al ta G ajnsielem kien hemm bosta eg jun o ra ta siwi li dawn kienu : G ajn-g onoq li kienet fiω-zewwieqa, G ajn ir- Rajjes u G ajn il-libru li kienu fil-wied il-kbir li ji i ta t it-triq tax-xatt l-a mar. L-isem ta dan ir-ra al seta ie imnissel mis-sens figurattiv ta g ajn. Dan peress li G ajnsielem hu g ajn, jew il-bidu ta gωiritna mill-imgarr, li jinstab f tarf dan ir-ra al u g al daqstant hu l-ftu tal-gωira G awdxija. L-arma ta G ajnsielem tikkonsisti f nixxieg a ilma ççarçar. Fin-nofs hemm irdum lewn kannella fuq sfond ka lani fuq kewkba dehbija fuq strixxa blu skur. OB FONTEM PROSPERITAS nistg an g ax b nixxieg a ilma. Il-motto, arrangament tag na minn fuq dak tal-baruni, ikompli jfisser l-etimolo ija tal-isem. Ir-ra al ma jonqsu xejn, g andu is-sliem u l-prosperita min abba l-ilmijiet li bihom hu imdawwar. Il-paroçça ta G ajnsielem hi msemija g all- Madonna ta Loretu. Il-paroçça twaqqfet minn territorju tax-xewkija u tan-nadur, fl-1 ta April L-ewwel kappillan ta G ajnsielem kien Dun Anton Cauchi mir-rabat ( ). Saret Arçipretali fit-3 ta Settembru L-ewwel ebla tal-knisja Parrokkjali preωenti ( il-knisja il- dida ) tqeg det fl-14 ta Settembru 1924.Kienet imbierka nhar is-27 ta Awwissu Nawgura l-festa t-tajba lil kul add Viva l-madonna ta Loretu!

126 Festa Madonna ta Loreto Lawrence Grech, g al afna snin editur tat-times huwa ta nisel G ajnselmiω. Missieru, Lorenzo Grech, li kien surmast tal-iskola, kien kemm fil-qala u kemm f G ajnsielem, twieled fil-15 t April, 1889, f G ajnsielem. Fl-1917, iωωewwe lil Carmela Agius u kellhom disa wlied. Hu kien joqg od fi Triq il-óamri, imma fid-29 ta Jannar, 1942 id-dar tieg u arrfet billi ntlaqtet minn bomba mix uta minn ajruplan tal-g adu. Fl-inçident mietu martu, Carmela, u erba minn uliedu, Ìanni, IneΩ, Emilja u Lina. Tnejn o ra, Rita u TereΩa, kienu ntradmu, imma salvaw. Lorenzo Grech ass din b ala tra edja kbira u fl-impjieg tieg u b ala surmast talab li jkun trasferit Malta fejn a l- atra ta Assistant Surmast fl-iskola tal-baviera, il-belt. Kien hawn li issa, b ala armel, iltaqa ma Vinçenza Gabarretta, li kienet ukoll g alliema fl-iskola fejn kienet tg allem bintu Rita. Kien minn dan it-tieni Ωwie li twieled Lawrence Grech, is-su ett ta dan il-profil. Lorenzo u Vinçenza marru joqog du l-imsida. Hu kellu 58 sena u hi kellha kwaωi 41.Minn dan it-tieni Ωwie, barra minn Lawrence, imsemmi g alih, kellhom ukoll tifla, Grace. Lawrence twieled fil-11 ta Marzu, 1948 u Grace twieldet fl-14 ta Settembru, Lawrence attenda l-iskola Santa Monika tas-sorijiet Agostinjani, Birkirkara, u fl-1957 da al il- Kulle San Alwi i tal-ìizwiti, Birkirkara. Wara li g adda mill- GCEs, da al tista tg id millewwel it-times of Malta (fis-7 ta Jannar 1963) b ala riporter; xi sena wara mar mas- Sunday Times b ala sub-editur. Hemmhekk sar assistent editur fl-1967 u deputat editur fl Lawrence Grech da al ja dem it-times, jew Times of Malta, kif kienet mag rufa sal-1978, fis-7 ta Jannar 1963 b ala riporter. Kien g adu bil-kemm kellu 15-il sena. Meta kienet intervistatu sidt l-istamperija, Mabel Strickland (dak iω-ωmien Membru tal-kamra tar-rappreωentanti, f isem il-partit tag ha, l-partit Kostituzzjonali Progressiv, kienet staqsietu riedx ja dem mat-times jew ma Il-Berqa, gazzetta popolari bil-malti, li kienet to ro ukoll minn Strickland House. G aωel it-times. Kien applika biex jid ol ja dem mat-times wara li missieru kien kellem lil neputih Charles Grech-Orr, dak iω-ωmien assistent editur tat-times of Malta, li Ta Nisel G ajnselmiω Lawrence Grech minn ÌuΩi ssu erielu li jikteb lil Mabel Strickland. Hu qatt ma kien g addielu minn rasu li kien ser isir urnalista, u ng iduha kif inhi, l-paga li beda biha (tlett liri u nofs fil- img a, li ji u 8.15!) ma tantx g amlitlu kura. G all-ewwel tlitt snin kien dejjem ifittex xi xog ol ie or, imma d-destin ried li kull meta applika g al band o ra jew re a bdielu jew sfratta kollox. Sar editur tas-sunday Times fil-11 ta Marzu, 1991, meta g alaq 43 sena. Spiçça minn editur fil-21 t Ottubru 2007, meta sar konsulent editorjali, kariga li g adu jokkupa s issa. Matul il-karriera tieg u g amilha ta kritiku tal-films ( ) u kien korrispondent minn Malta ta Ωewg a enziji tal-a barijiet barranin - ANSA (Taljana) u DPA (ÌermaniΩa), u dam hekk g al iktar minn g oxrin sena. Bejn l-1976 u l-1988 kien ukoll korrispondent parlamentari ewlieni tat-times. Lawrence Grech serva b ala membru tal-kummissjoni g all- Avvanz tal-mara mill-1989 sa l Kien l-ewwel president tat-teens and Twenties Talent Trust ( ) u PRO tal-kunsill Çiviku tal-imsida ( ). F i t t a D i ç e m b r u Lawrence Grech ie onorat billi sar Membru tal-ordni Nazzjonali tal-mertu (MOM). Din is-sena ie nominat Ambaxxatur ta Malta (mhux residenti) fil-pajjiωi tal-baltiku (l-estonja, il-latvja u l-litwanja). LiΩ-Ωg aωag li jit ajru jibdew karriera fil- urnaliωmu ng idilhom: jekk ikollkom interess f dak li qed ji ri madwarkom, kemm f Malta u kemm fid-dinja, u g atx g at-tag rif u biex taqsmu dan it-tag rif ma addie or, allura l- urnaliωmu huwa g alikom. M huwiex xog ol afif, qatt m g andkom inijiet, imma s-sodisfazzjon li tie du jista jkun kbir. Illum hawn diversi korsijiet ta tag lim u ta rig, u anki grad fil-komunikazzjoni (jew su etti o ra li g andhom x jaqsmu) mill-università ta Malta, u hawn numru kbir tat-televiωjoni, siti elettroniçi tal-a barijiet u afna opportunitajiet o ra. L-importanti hu li Ω-Ωg aωag ikunu mmexxija minn spirtu ta servizz lejn is-sewwa, li jkunu dejjem iridu jitg allmu biex jg addu l-informazzjoni lil addie or, u li jkunu o ettivi u onesti mag hom infushom.

127 126 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Mons Anton Cauchi Vig. Ìen. L-Ewwel Kappillan tal-parroçça ta G ajnsielem Jikteb Dun Karm Cassar Jiena personalment, in obb insejja lil Dun Anton Cauchi l-pijunier ta l-istorja, mhux tar-ra al tag na, b ala ra al, g ax l-istorja b ala ra al na seb li ntilfet fil- ba taω-ωmenijiet; infatti rigward l-isem, G ajnsielem nibtu afna verωjonijiet differenti, li ftit jew wisq, ilkoll g andhom mill-verita, g allhekk hu diffiçli tg id liema hija l-verωjoni eωatta. L-istorja ta ra alna, b ala Parroçça, iddedikata lill-madonna ta Loretu g andha verωjoni wa da; dik tad-dehra tal-madonna lil An lu Grech, imlaqqam Ta Xini minn G ajnsielem, meta talbitu jwaqqfilha niçça ddedikata ta t it-titlu ta Marija Lauretana u ndikat ukoll il-lokal fejn riedet li ssir din in-niçça. Il-kappillan Anton Cauchi allilna bil-miktub li assikurah çertu Salvu Grima, bin Ìorg, minn Nadur, ra el xwejja, twajjeb u ta min jemmnu illi bosta drabi f ajtu sema minng and ommu, u minn g and nies xju ta min joqg od fuq kliemhom, illi çertu An lu Grech imlaqqam Ta Xini minn G ajnsielem dehritlu Sinjura dejn l-g ajn, imsej a Hajn-Salem... u ordnatlu li jwaqqfilha statwa ta t it-titlu glorjuω ta Loreto (cf. Ìrajjiet il-parroçça ta G ajnsielem, Arç.Ûerafa). Kieku ma kienx l-impenn tal-kappillan Cauchi, li rre istra fil-kotba tal-parroçça tag na dak li sema mixxju ta qablu, ma nafx kemm setg et tibqa kredibli din it-tradizzjoni pjetusa, li ori inat il-parroçça tag na bit-titlu tal-madonna ta Loretu u g allhekk jiena sejja t il-kappillan A.Cauchi l-pijunier ta l-istorja tal-parroçça tal-madonna ta Loretu. Grazzi Kappillan Anton Cauchi. Il-poplu ta G ajnsielem kellu xewqa kbira li jara l-knisja tieg u ssir Parroçça u l- idma g aqlija tal-vici Kurat, Dun Anton Cauchi (l-ewwel Kappillan) alliet il-frott tag ha g ax b digriet tal-20 ta Jannar, 1855, il-papa (illum Beatu) Piju IX fuq rakkomodazzjoni ta l-isqof Mons.Publiju da Conti Sant, g amel il-knisja ta G ajnsielem parroçça g alih (cf Ìrajjiet il-parroçça Arç Ì. Zerafa, Kap.3 pag, 13) Minn dan naraw li l-kappillan A.Cauchi sa minn qabel ma sar l-ewwel kappillan tag na adem g al ra alna g ax kif rajna kien g adu biss Viçi Kurat, meta stinka alli l-knisja tal-madonna ta Loretu ssir Parroçça u g alhekk jiena fil-bidu sewwa g idt li lil dan il-kappillan inqisu b ala l-piljunur ta l-istorja tal- Parroçça ta G ajnsielem. Dun Anton Cauchi, ie mag Ωul b ala l-ewwel Kappillan tag na u a l-pussess fl-14 ta April minn idejn il-pro-vigarju, Kan.Dun Mikiel Sammut, delegat ta l-isqof Sant (Cf, rajjiet G ajnsielem). Dak iω-ωmien G awdex kien g adu ma twaqqafx Djoçesi separata mid-djoçesi ta Malta, u G ajnsielem kienet l-a ar parroçça li twaqqet meta G awdex kien g adu ta t il- urisdizzjoni ta l-isqof ta Malta, li f dik l-epika kien l-isqof Sant. Skond ir-re istri tal-parroçça Dun Anton dam jie u sieb ir-ra al tag na, l-ewwel b ala Viçi Parroku u wara b ala kappillan g al xi 21sena (ivi). Fis-snin li dam f G ajnsielem hu g amel diversi opri fosthom l-oqbra fil-knisja u fis-sagristija, il-qanpiena Ω-Ωg ira. (g andi na seb li g amel ukoll parti mid-damask). Sa mill-bidu tal-parrokat tieg u l-kappillan Cauchi g amel rikors lill-kurja ta Malta biex jitwaqqfu l-fratellanzi, dik tas- Sagrament u dik ta l-imqaddes RuΩarju, u g amel ukoll xi opri o ra, fosthom Pissidi tal-fidda ma dum Marsilja (ivi) u Ωgur ukoll opri o ra li jkollha bωonn kull parroçça, iktar u iktar, meta tkun g andha fil-bidu tag ha. Il-pro neputi tieg u, l-ex-arçipriet tax-xewkija, Dun Anton Grima, kiteb ta t il-kwadru-pittura li jinsab fissagristija tal-knisja Ω-Ωg ira, Mons Anton Cauchi resse questa chiesa con zelo, amore, et carita... dal 24 Dicembre 1842 (Vicendario): Da parroco, dall 4 Apr. Al 29 Mar Elevato a Can della S.Chiesa Cattedrale ed a Vig. Ìen.di Mons.P.Pace.Mori il 15 Feb.1894 all-eta di 81 anno. Bil-Malti Mons.Anton Cauchi mexxa din il-knisja (ta G ajnsielem) b Ωelu, im abba u karita mill-24 ta Diçembru 1842 b ala vigarju Kurat u b ala kappillan mill-24 ta April 1855 sad-29 ta Marzu Mg olli g al Kanonku tal-knisja Katedrali u wkoll mag Ωul b ala Vigarju Ìenerali ta l-isqof Mons.Pietru Pace. Miet fil-15 ta Frar 1894, fl-eta ta 81 sena. Il-Parroçça tag na twaqqfet b digriet tal-papa, illum il-beatu Piju IX u billi dak kien Ωmien meta konna g adna ta t il-ìurisdizzjoni ta l-isqof ta Malta, u g alhekk g andi na seb li l-kappillan Cauchi ie Ωgur ordnat saçerdot f Malta, ma rnexxillix nikseb tag rif dwaru fil-kurja ta l-isqof ta G awdex, u g al dik ta Malta m g andix aççess. Xtaqt kieku nsib tag rif iωjed dwar dan il-kappillan, biss b xorti tajba attwalment, bil- idma u bil-kortesija tas- Sur Lorenzo Zahra, Malti, mill-birgu, li hu mid la tal-kurja Arçiveskoili, waslulna mill-istess Kurja ta Malta, fotokopji tad-dokument ta meta Dun Anton Cauchi sar Monsinjur tal-katidral ta G awdex. Jidher, minn dan id-document, li meta kien hemm post vakanti ta xi monsijur tal- Matriçi ta G awdex bil-mewt ta Ωew monsinjuri, sar rikors mill-kappillan A.Cauchi lil Arç.Fr Gaetano Pace Forno biex jintag Ωel b ala Monsinjur tal-matriçi, u g alhekk dan kien iω-ωmien (1864) meta Dun Anton alla l-parroçça t G ajnsielem biex ikun Monsinjur tal-knisja Matriçi ta G awdex. Fit-twe iba g all-g aωla tieg u b ala monsinjur hemm imsemmija l-virtujiet sbie tal-kappillan Cauchi Vitae, ac morum honestas, aliaque laudabilia probitatis (Cit.Doc.) Datum in Palatio Arciepiscopali Civitatis Valletta. Die 14 Martii 1864). Dan jikkonferma kemm tajjeb alla miktub ta t il-kwadru-pittura tal- Kappillan Cauchi l-pro-neputi tieg u, l-arçipriet, Dun Anton Grima.

128 Festa Madonna ta Loreto Dun Anton Aquilina, il- ames Kappillan ta G ajnsielem Jikteb Dun Geoffrey G. Attard Dun Anton Aquilina t w i e l e d f i r - R a b a t, G awdex minn Francesco u Ursula mwielda Zerafa u tg ammed fil-knisja Parrokkjali ta San Ìor mill-arçipriet Mons. Dun Mikiel Butti ie, aktar tard l-ewwel isqof t G awdex. Kien fl-1 ta Lulju 1900, wara l-mewt tal-kappillan Dun Pietru Galea min- Nadur, li Dun Anton a l-pussess ta Kappillan ta G ajnsielem minn idejn il-vigarju enerali Mons. Dun Michelangelo Refalo. Opri fil-parroçça ta G ajnsielem Matul il-parrokat tieg u li dam tmien snin, Dun Anton g amel diversi opri. Fi Ωmienu, il-familja Galea mag rufa b ala tal-erbg a mir-rabat t G awdex allset biex isir l-artal ma ur tal-knisja l-qadima. Fis-sena 1903 hu ab minn Franza l-istatwi ta Sant Andrea Appostlu u ta Sant Antnin. ab mill-belt ta enova fit-tramuntana tal-italja l-qanpiena mag rufa b ala il- dida. Saret ukoll l-istatwa tar-ruωarju. Fi Ωmienu sar ukoll il-kwadru l- did ta Sant Andrea Appostlu u Ωejjen l-artal ma ur g all-festa b sett sabi ferm ta gandlieri u appostli kif ukoll kanupew irrakmat u l-pedestall tal- Madonna ta Loretu. Fl-1906 sar l-orgni tad-ditta Inzoli u kompla d-damask tal-knisja; g amel apparat komplut g all-festa b seba kapep, Ωew tuniçelli, pjaneta eçç u fuq kollox bena d-dar Parrokkjali li swiet is-somma ta 349 fis-sena Dun Anton dam kappillan tal-parroçça t G ajnsielem sas-7 ta Ìunju 1908 meta n atar b ala t-tieni arçipriet tal-parroçça tax-xewkija u suççessur ta Dun Pietru Pawl Ciantar li wkoll kien g amel madwar sena kappillan t G ajnsielem qabel la aq kappillan fix-xewkija u aktar tard arçipriet. Huwa dam arçipriet tax-xewkija sa mewtu li se et fl-14 ta Settembru Waqt ilquddiesa funebri nise l-elo ju Dun Alfons Marija Hili li aktar tard sar arçipriet tal-belt Victoria.

129 128 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Mudelli Ewkaristici: Dun Fran isk Mizzi ( ) l-kappilan ta G ajnsielem Tg arif mi bur minn Toni Calleja Eg luq il-mitt sena mill-pussess b ala s-seba kappilan ta G ajnsielem. Da la F i l - 5 t a Settembru li ej ja bat g eluq ilm i t t s e n a m i l l - pussess tal-qarib tieg i Dun Fran isk Mizzi (ta Murju, mill-g arb) b ala s-seba kappillan t a l - p a r r o ç ç a t a G ajnsielem. Dan it-titlu presti juω, voldieri ta Mudell E w k a r i s t i k u, l i l D u n F r a n i s k j i x r a q l u a f n a. F ajtu, b g emilu u b idmietu, serva ta xempju, u kien mostra ta ajja tassew nisranija fit-totalita tag ha, mhux le l-inqas f dak li hu kult Ewkaristiku. Fil- ajja saçerdotali ta Dun Fran isk Mizzi, id-devozzjoni lejn Ìesu Sagramentat, skont xhieda li jiftakruh, kienet dik il-kewkba leqqiena li l-aktar li ddistingwietu. 01: Twelid u tfulija Fran isk Mizzi, frott l-im abba safja ta ÌuΩepp u Katerin, xebba Caruana, twieled l-g arb, G awdex, fid-dar nru. 3, Strada Chiesa, nhar it-3 ta Marzu, Tg ammed l-g ada, 4 ta Marzu fil-knisja parrokkjali u Kolle jata tal-istess ra al mill-kan. Dun M An Micallef. Fil-Fonti tawh l-ismijiet ta Fran isk, Lippu u Wi i. B ala parrinijiet kellu lill-kan. M An Micallef, l-istess wie ed li amministralu l-mag mudija, u RoΩanna mart Lippu Farrugia. (1) Ta biss ftit aktar minn ames xhur, il- enituri beωg u li ser imutilhom. G alhekk bil ri bil ri, lejlet Santa Marija, aduh il-palazz tal-isqof, ir- Rabat, fejn Mons. Pietru Pace amministralu s-sagrament tal-konfermazzjoni. B ala parrinu, iç-çkejken Fran isku kellu lil Mikiel Mizzi. Imma ma kienx fil-pjan ta Alla li t-tarbija tmut, u ta t il-kura mimlija m abba tal- enituri, Fran isk issokta jikber u jitfarfar. Ftit li xejn nafu dwar tfulitu fl-g arb, imma ma na sbux li din setg et kienet wisq differenti minn tat-tfal o ra ta imparu: il-knisja, log ob ma utu u t- tfal tal- irien, l-iskola, min kien imur, u dik it-tikka g ajnuna, skont l-eta, f idmet il-familja kampanjola tieg u. Skont ir-re istri tal-iskola governattiva tal-g arb, Fran isk Mizzi, attenda l- ewwel darba dik l-iskola nhar it-2 ta Mejju Ma tantx saddad g ax l-istess sorsi jg idulna li spiçça f Settembru tal-imsemmija sena. Issurmast f malajr ittimbrah kieku, g ax fir-rapport, b ala ra uni talli ma baqax imur, niωωillu: Traskuragni. (2) kien qatg ahielu kmieni wisq u ma damx ma kellu jer a jilg aq kliemu. F nofs iω-ωmien ta din l-ewwel esperjenza skolastika ta Fran isk Mizzi, tir ta xkubetta l isfel mill-iskola li kien jattendi, eωattament nhar it-22 ta Ìunju 1883, il-madonna kienet qed issemmg a le inha lil wa da kumpajωana tieg u: Karmni Grima. Qaltilha l-madonna Ta Pinu: Ejja, Ejja, Ejja ; hu hi marret. Ftit xhur wara, le en ie or sieket sejja ukoll liç-çkejken Fran isk...u hu mar ukoll! Fl-1 ta Frar 1884, Mizzi re a beda jattendi l-iskola; (3) u did-darba ma re g ax ares lura

130 Festa Madonna ta Loreto g ax kompla sal-a ar, sa Ottubru 1890, imnejn g adda g as-sekondarja, ir-rabat. (4) L-eΩami g ad-d ul flewwel klassi tas-sekondarja, dakinhar mag rufa B ala Classe Inferiore, sar nhar it-2 ta Ottubru Minn re istri li g adhom eωistenti fl-arkivju Nazzjonali ta G awdex insibu li Fran isk Mizzi, kien jit arre fi tliet lingwi: il-latin (5), l-ingliω (6) u t- Taljan (7) ; il-matematika u r-reli jon. Intant, l-alunni l- odda bdew l-iskola fis-6 ta Ottubru. Fl-1 ta Ottubru, 1891, Mizzi, kien promoss g all-ewwel Classe Superiore. Fis-sentejn sussegwenti, hu kien promoss g at-tieni u t-tielet klassi superjuri rispettivament. Spiçça s-sekondarja f a ar tat- tielet superjuri, nhar is-27 ta Lulju, (8) Interessanti l-fatt li minn Jannar 1894 il quddiem, fir-re istru tal-attendenza tal-klassi tat-taljan, l-istudent beda jitniωωel b ala Mizzi Chierico Francesco. (9) 02: L-ewwel pass tan ibbli g as-saçerdozju L-1890 kienet wa da importanti afna g al Fran isk Mizzi, issa tfajjel ta xi tnax-il sena u nofs. Barra li g adda g as-sekondarja, fl-istess Ωmien g amel ukoll l-ewwel pass fit-triq pjuttost twila li kellha twasslu g all- ajja kkonsagrata. F Ottubru 1890, g amel talba bil-miktub f dan is-sens lill-isqof Djoçesan, Mons. Gio. Marija Camilleri. It-tfajjel introduça ru u b ala student fit-tielet klassi superjuri tal-iskola primarja. Fir-rikors, Fran isk esprima x-xewqa li jkun jista jilbes l-abiti klerikali u jservi fil-knisja parrokkjali u Insinji Kolle jata ta ra al twelidu g al perjodu ta tliet snin kif rikjest mill-motu Proprio tal-papa Piju VI ( ). Invista ta dittalba, il-kurja talbet il-fehma tal-arcipriet tal-g arb. L-Arçipriet Fran isku Saverju Debrincat wie eb lura fil-5 ta Ottubru 1890 u wera t-tama li Fran isk Mizzi g ad ikollu titlu ta sustenn, naturalment b riferenza g all-patrimonju sagru li kull aspirant g as-saçerdozju hu mistenni li jkollu qabel jibda jirçievi l-ordinazzjonijiet ma uri. Il-Konçilju ta Trentu kien ordna li ebda kjerku ma seta jing ata I-Ordnijiet Sagri jekk ma jkollux il-mezzi biex jg ix onestament skont l-istat tieg u. (10) Dan ie kkonfermat mis- Sinodu Djoçesan t a l - i s q o f C o c c o Palmieri ( ) imlaqqa bejn it-22 u 1-24 ta April, 1703 li stabbilixxa s-somma ta 45 skut. (11) il- Papa Piju VI fil- Motu Proprio tal-1775 tellg u g al 80 skut. Dawn setg u jkunu renti minn raba, bini, u investimenti ta flus. Intant, l-arçipriet Debrincat, fl-ittra tieg u Ωied jg id li t-tifel kien ta kostumi reli juωi tajba u li kien i obb is-servizz tal-knisja. B din ir-rakkomandazzjoni daqstant tajba, l-isqof ikkonçieda g at-talba li saritlu fl-10 ta Ottubru. L-g ada, id-deçiωjoni kienet trasmessa lill-arçipriet biex min-na a tieg u jwassalha liç-çkejken Fran isk. (12) B alma wie ed jista jobsor, Fran isk kien jimpenja ru u b mod s i f kull attivita jew funzjoni li kienet issir fil-knisja parrokkjali tal-g arb - wa da mill-isba gawhriet barokki fil-kuruna arkitettonika ta gωiritna. Hekk bejn l-1888 u l-1892 insibuh responsabbli miççensier (turiferario). Bejn l-1894 u l-1902 insibuh. Prokuratur tal-via Crucis fejn kien impenjat li kull nhar ta add jag mel il-via Sagra bin-nies fil-knisja. Fl-istess Ωmien, b mo miftu, u g ax g araf sa minn kmieni t-tragward ta ajtu, it-tfajjel Fran isku Mizzi a kors fil-kant gregorjan li biω-ωmien swielu fuq li swielu. Sant Wistin jg id, li: min ikanta jkun qed jitlob doppjament. Dik il- abta x-xewqa fil-knisja g ar-riforrna f dat-tip ta kant kienet fuq fomm kulhadd u mixtieqa afna. Fl-a ar ir-riforrna waslet permezz tal-papa Piju X li pproponiha u wettaqha b motu proprju tat-22 ta Novembru 1903, festa ta Santa çeçilja - patruna tal-muωiçisti. F April tal-1904, b motu proprju ie or, l-istess Papa abbar uffiççjalment is-sura tal-kant gregorjan litur iku. Konxji mill-g arfien tal-kapaçitajiet tieg u f dixxorta ta kant, l-awtoritajiet parrokkjali tal-g arb, minkejja l-eta tenera tieg u, atruh B ala Kappillan tal-kor. (13) Fran isk serva f dan l-uffiççju bejn u Fl-istess Ωmien, bejn l-1898 u l-1902 serva wkoll b ala Maestro di Coro tal-istess Kolle jata. F Mizzi, il-kant gregorjan kien wie ed mir-rocca forte tieg u. Il- abib tag na Dun Karm Cassar ta G ajnsielem jg id li meta Dun Fran isk kien Kappillan f dak irra al, f okkaωjoni minnhom, fejn inzerta kien preωenti wkoll l-isqof Mikiel Gonzi, tie lu jkanta l-innu tal- Ispirtu s-santu, il- Veni Creator Spiritus. Meta temm, l-isqof Gonzi dar fuq dawk ta madwaru u b ton ta ammirazzjoni esklama: Qeg din tisimg u kif g andu jitkanta dan l-innu! (14) 03: Ordinazzjonijiet Saçerdotali Wara s-sekondarja, il-kjeriku Fran isk Mizzi g adda g as-seminarju ta G awdex, dak iω-ωmien, allura, ta t it-tre ija tal-ìiωwiti Sqallin. Fil-2l ta Diçembru, 1899, irçieva s-suddjakunat, fil-palazz, minn idejn l-isqof Mons. Gio. Marija Camilleri. (15) Il-popolin jirreferi g al din l-ordni b ala r-rabta,. U g andhom ra un g ax l-ordinat jintrabat li jibda jg id kuljum l-uffiççju Divin u, impliçitament kien jag mel ukoll vot ta kastita. Bilkemm kien g adu rçieva din l-ordinazzjoni, li l-parroçça tieg u, rnin abba l-iskarsezza ta saçerdoti fi danha, ma atritux ukoll çerimonjier tal-kapitlu. F din l-uffiççjatura, Mizzi serva sal Fil-2 ta Diçembru, 1900, Fran isk irçieva d-djakunat. (16) EΩatt sena wara, fit-21 ta Diçembru, 1901, flimkien ma amsa o ra, kien ordnat presbiteru minn idejn I-Isqof Djoçesan, Mons. Gio Marija Camilleri f Ordinazzjoni enerali li

131 130 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp saret il-katidral. (17) Is-saçerdot novell, Dun Fran isk Mizzi, g amel l-ewwel quddiesa fil-knisja Parrokkjali u Kolle jata tal-g arb: sitt ijiem wara, ji ifieri jum wara l- Milied. (18) Ippriedkalu I-Kan. Lettur Dun Alfons Hili mir-rabat, G awdex. (19) Interessanti ng idu li dik il- abta, li-prima Messa, jew kif bdiet tissejjah aktar i l q u d d i e m, l - E w w e l Quddiesa Solenni, kienet tigi iççelebrata f qasir Ωmien wara l-ordinazzjoni. Dan, g ax taqta xi eççezzjonijiet, kien hemm id-drawwa li s-saçerdot novell ma jqaddisx fil-pubbliku qabel jag mel il-prima Messa. Dan l-uωu da al biex it-tali Quddiesa tkun aktar solenni g ax ilpubbliku in enerali jkun qed jarah iqaddes g allewwel darba, fil-veru sens tal-kelma. Ukoll, qassis novell g all-ewwel ranet wara l-ordinazzjoni kien ikun assistit fil-quddiesa tieg u minn saçerdot ie or, biex jara jekk ikunx jaf iqaddes sewwa. Allura g al din ir-ra uni a jar li g all-ewwel iqaddes fil-privat. (20) 04: Saçerdot b ajja mimlija daqs bajda Immedjatament wara li qaddes, kmieni fl-1902, Dun Fran isk issejja Malta biex iservi b ala Viçi-parroku Óal Balzan (21) mal-kappillan Dun Amabile Sisner ( ). Malta g amel madwar sena biss g ax imbag ad isejja lura f art twelidu biex ikun kappillan tal-isqof Camilleri. Dik il- abta, b ala kappillan mieg u, l-isqof a kellu wkoll lil Dun ÌuΩepp Butti ie tal-g asri. Inçidentalment, Butti ie u Mizzi kienu qraba u xejn ma nistag eb jekk ikolli nsir naf li kien hu li pproponih g al din il-kariga hekk presti juωa! Sa Ωmien l-isqof ÌuΩeppi Pace, l-isqfijiet kien ikollhom mag hom minn tal-anqas Ωew kappillani u meta kien jitla g all-pontifikal il- Katidral kien ikun akkumpanjat mit-tnejn li huma liebsin il-firjolin iswed. (22) Sa dak iω-ωmien l-isqfijiet ma kienux jiççaqalqu mill-palazz jekk ma jkunux akkumpanjati mill-kappillan tag hom. Dun Frangisk serva f dan l-uffiççju sa madwar tmiem l Fl-1904, Dun Fran isk Mizzi kien approvat g allqrar tal-irgiel. Fl-istess Ωmien kiseb il-pa ella talpredikazzjoni u mmedjatament beda jeωerçita fiω-ωew ministeri kulfejn isej ulu. Minn Jannar 1907, kull nhar ta Sibt beda jiffrekwenta l-parroçça ta Kerçem g allqrar. IΩjed tard kien approvat ukoll g all-qrar tan-nisa u beda jiffrekwenta aktar spiss l-imsemmija parroçça, anki fost il- img a, biex jg in lill-kappilian Dun Fran isk Portelli ( ) fil-qadi tad-doveri tieg u. Dik il- abta l-parroçça ta Kerçem mhux biss kienet pjuttost skarsa mis-saçerdoti, imma bejn April ta dik is-sena u Marzu 1910, kien g addej xog ol strutturali kbir fuq l-g amla tal-knisja. Victoria G awdex, Lapsi, 25 ta Mejju 1911 il-parrokat G awdxi mal-arçisqof ta Malta, l-g awdxi, l-e.t. Mons. Pietru Pace fl-okkaωjoni tal-festi li saru f ie f g eluq it-tmenin sena tieg u. Wara, mix-xellug: Dun ÌuΩepp Hili (Fontana); Dun Ìwann Saliba (Qala) Dun Bartilmew Busuttil (Ûebbu ); Dun Salv Portelli (San Lawrenz); DUN FRANÌISK MIZZI (G ajnsielem); u Dun Fran isk Portelli-Gauci (ta Kerçem). Quddiem, mix-xellug: Dun Mawrizju Cauchi (Xag ra); Dun Ìio Andrea Vella (ta Sannat); l-arçisqof Pietru Pace; Dun Martin Camilleri (Nadur); u Dun Anton Aquilina (Xewkija). Assenti mir-ritratt kien hemm l-arçiprieti: Mons. Feliç Refalo (Katidral); u Dun Fran isk- Saverio Debrincat (G arb). F Ta Kerçem, B ala viçi tal-kappillan Portelli, Dun Fran isk kien jamministra s-sagramenti, jassisti l-moribondi, prokuratur taω-ωew fratellanzi eωistenti f dik il-parroçça, u f diversi dud kien ukoll jag mel hu l-ispjega tal-katakeωmu flok il-kappillan. Dment li kien f dak ir-ra al, Mizzi kien ikun mg ajjat biex jag ti s-servizzi tieg u f afna knejjes parrokkjali, knejjes sussidjarji, u kunventi, speçjalment fejn tid ol ilpredikazzjoni u korsijiet ta eωercizzi. Il-fama li kiseb f dan il- eneru ta appostolat, kisbitlu l-ammirazzjoni talkotra, tant li kmieni fl-1909, l-isqof atru membru tal- Missjoni Djoçesana li dik is-sena kellha ssir iω-zebbu. 05: Kappillan G ajnsielem Nhar id-29 ta Marzu 1909, il-parroçça ta G ajnsielem sfat vaganti min abba li l-kappillan Dun Mawrizju Cauchi D.D., wara anqas minn seba xhur biss firra al, kien promoss b ala l-arçipriet il- did tax-xag ra. Floku, sakemm jin atar rag aj did, l-isqof bag at lil Dun Karm Portelli; (23) tal-maddied, mill-g arb. Fis-17 ta April, l-isqof G. M. Camilleri abbar konkors g all-kappillan did fir-ra al u ddestinah g ad-29 tal-istess xahar. G alih da lu numru sabi ta konkorrenti ta stoffa, hu l-favorit deher li kien il-kan. Dun Martin Camilleri neputi tal-arçipriet tan-nadur, lawrjat fit-teolo ija, eωaminatur Sinodali u kanonku meritevoli. IΩda n-nies ta G ajnsielem ma kienux kuntenti bih g ax kienu ja sbu li dan kellu prospett kbir li f qasir Ωmien jil aq Arçipriet tan-nadur u hekk kien jer a jirrepeti ru u l-kaω tal-kappillan Dun Mawrizju Cauchi. B riωultat ta din l-atmosfera, l-isqof irrakkomanda lill-kan. Camilleri b ala Arçipriet Koadjatur tan-nadur, bid-dritt tas-suççessjoni ta zijuh, l-arç. Camilleri. G al G ajnsielem ie rrakkomandat Dun Fran isk Mizzi mill-g arb. (24) Mal-g aωla tieg u, id-devot ta Marija, wara li fera lu bil-qalb, u wera b liema fer kbir laqg u l-poplu G ajnselmiω, qal: G alkemm Ωag Ωug afna g andu g aqal biωωejjed u jinsab imωejjen biω-ωelu; g alhekk na sbu li j abrek mhux ftit u jag mel id kbir. (25) Ing aωel b ustizzja u fuq il-merti tieg u. F G ajnsielem, adem u kien ma bub afna. (26) Difatti l-kan. Dun ÌuΩepp Zerafa, ex-arçipriet ie or wisq ma bub mill-poplu ta G ajnsielem, jg idilna li Mizzi: Kien saçerdot eωemplari, predikatur mill-aqwa u mixg ul bil- e a li j ib lil G ajnsielem u lin-nies tieg u l quddiem kemm materjalment kif ukoll spiritwalment. Il-Kappillan Mizzi, li dejjem kien imdawwar bir-rispett u l-ubbidjenza tan-nies ta G ajnsielem, g araf bi prudenza kbira jwettaq bidla me tie a f dan ir-ra al. (27)

132 Festa Madonna ta Loreto Kemm tabil aqq il-kappillan Dun Fran isk Mizzi kien impenjat biex i ib lin-nies ta G ajnsielem il quddiem anki materjalment, jix du dokument li skoprejt snin ilu fis-sezzjoni tas-segretarjat tal-gvern fl-arkivju Nazzjonali ta G awdex. F dad-dokument li jmur lura g all-ewwel sena tal-parrokat tieg u, ittra datata 9 ta Marzu 1910, Mizzi jipprotesta mal-gvernatur ta Malta, Sir Henry Leslie Rundle, talli s-somersetshire light Infantry, stazzjonati fil-forti Chambray, allura fil-limti tal-paroçça tieg u, kienu abu xi addiema minn Malta biex jeωerçitaw xog ol fl-imsemmija fortifikazzjoni. Il-kappillan talbu biex jordna lit-truppi stazzjonati Chambray biex kemm jista jkun i addmu n-nies tallokal u mhux i ibu addiema minn Malta. (28) Intant, Dun Fran isk Mizzi a pussess b ala s-seba kappillan ta G ajnsielem nhar il-5 ta Settembru 1909, tmintijiet qabel il-festa tirulari, minn idejn Mons. Kan. Dekan, Dun uzepp Farrugia, Protonotarju Appostoliku, u Vigarju enerali tad-djoçesi G awdxija. Il-poplu g amillu laqg a sabi a. (29) F dil-paroçça, il- Kappillan Mizzi wettaq missjoni eωemplari ta 39 sena s a ; sa mewtu, fejn nistg u ng idu li kien mudell mhux biss g all-parrokat, iωda wkoll g al kollu kemm hu l-kleru G awdxi. Difatti, il- abib tag na, Dun Karm Cassar, jistqarr li l-kappillan Mizzi: Dejjem wera qima lejn is-superjuri tieg u, tant li darba Mons. Isqof Gonzi indikah b ala mudell lil s abu l-kappillani. (30) Fi Ωmienu, il-kappillan Mizzi kien membru tal-kumitat çentrali tal-missjoni g al Malta u G awdex, u biex juruh l-istima li kellhom lejh, s abu g o obhom ja truh Segretarju tal-kulle tal- Kappillani G awdxin. (31) 06: Kappillan b impenn Ewkaristiku qawwi Lejn Ìesu Ewkaristiku, Dun Fran isk Mizzi kellu devozzjoni speçjali. Sa mill-bidu tal-parrokat tieg u, allura fit-3 ta Ottubru 1909, hu waqqaf il-kongregazzjoni tas-sieg a tal-adorazzjoni. (32) Dik il- abta din iddevozzjoni sabi a kienet qed titwaqqaf fil-parroççi kollha ta G awdex. Nafu, per eωempju, li aktar kmieni twaqqfet l-g arb, (33) u fl-istess Ωmien ta G ajnsielem twaqqfet ukoll f San Ìor. (34) Irriçerkajt afna biex kieku nsib fuq liema direttiva kienu qed jitwettqu, pero ma rnexxilix. Biss nifhmu li din setg et kienet xi inizjattiva o ra ta promozzjoni Ewkaristika, mill- afna me uda f dan is-sens, mill-papa San Piju X ( ). Xieraq ng idu wkoll li fl-1902, fi Ωmien il-parrokat ta Dun Anton Aquilina ( ), wara l-ençiklika tant sabi a fuq l-ewkaristija li kien g adu kemm kiteb l-imsemmi papa qaddis, f G ajnsielem, a kienet twaqqfet l-opra tas-sekulari adoratturi. (35) Fit-tielet Óadd ta Novembru 1909, fuq inizjattiva purament tieg u saret g all-ewwel darba l-adorazzjoni Solenni fil-parroçça ta G ajnsielem. L-ex Arçipriet tal-imsemmi ra al, il-wisq abrieki Kan. Dun ÌuΩepp Zerafa, jirrakkonta li: Sal-1910 kienet g adha qatt ma saret espoωizzjoni solenni tas-ss.mu. Sagrament g al urnata s i a f G ajnsielem. G alhekk il-kappillan Mizzi, nhar l-ewwel urnata tal-karnival, il-óadd tal-quinquagesima 1910, Ωamm g all-ewwel darba EspoΩizzjoni Solenni g al urnata s i a, li g aliha kkonkorrew g add kbir ta nies. (36) Dwar l-impenn Ewkaristiku qawwi tal-kappillan Mizzi, il- abib tag na, Dun Karm Cassar iωid jg idilna li hu waqqaf ukoll: il-kwaranturi li fihom kienet issir Espozizzjoni Solenni binhar u bil-lejl. G all-espoωizzjoni solenni tal-korpus u tal Kwaranturi kien ordna ilandra mill-isba li a na g andna ngawduha sallum. Kull tielet add tax-xahar, filg odu, kienet issir il-purçissjoni Ωg ira tas-ss.mu. Sagrament imsej a tat-terza, u wara nofsinhar, imbag ad, kien jitla fuq il-pulptu liebes il-mozzetta u stola u jinse sieg a solenni predikata minflok l-ispjega tal-katekliωmu. Dun Karm itemm jg id li: hu nkoruna idmietu b ala kappillan billi ftit qabel ma alla din id-dinja, allas minn butu t-tabernaklu tal-fidda li jinsab fil-knisja l-qadima. Jing ad li l-ka un tal-mewt esrem tieg u kienet appuntu l-opra tat-tabernaklu tal-fidda. Din l-a ar opra tieg u kienet ferm marbuta ma qalbu. G aliha, barra li ta ammont ta puωati talfidda li kellu fil-pussess tieg u, ΩborΩja somma sabi a ta flus minn butu. Kienu flus li are tassew bil-qalb g ax b alma jg id il-qawl: Fejn hemm it-teωor tieg ek, hemm ukoll hija qalbek ; u qalb Dun Fran isk kienet fl- Ewkaristija. ara iωda, li fi ftit Ωmien minn meta tlestiet, din l-opra Ωviluppat xi difetti manifatturali. Dil-bawxata lill-kappillan Mizzi kedditu s i. L-inkwiet adem fih tant li fnieh u kka unalu tmiemu. (37) 07: Kappillan habrieki u ta inizjattiva kbira F G ajnsielem, il-kappillan Mizzi ppromova kemm fela mhux biss il-kult Ewkaristiku, kif a aççennajna, imma wkoll dak Marjolo iku u ÌuΩeppin. Fir-ra al, isem Dun Fran isk jintrabat ma diversi opri filantropiçi u o rajn ta fejda mhix Ωg ira: it-ti did tal-istatwa titulari tal-madonna ta Loretu - pro ett li mexxa afna, fl-1920; il-bidu tal-knisja l- dida - monument aj tal-arti u ta fidi nisranija, bis-saga kollha tag ha, fl-1922; (38) l-introduzzjoni tal-azzjoni Kattolika u l-inizjattiva, fl-1933, biex il-parroçça jkollha ç-çimiterju tag ha; ta s-sehem tieg u fit-twaqqif tal-istitut ta San ÌuΩepp, li mhux biss g enu f ajtu imma wkoll aseb g alih wara mewtu; (39) il-ftu tal- Lourdes Home ; l-aççettazzjoni tas-sorijiet Agostinjani fl- 1946; (40) u t-twaqqif tal- Figlie di Maria, fost l-o rajn. 08: Konnessjonijiet tal-kappillan Mizzi mal-g asri Apparti l-konnessjoni paternalistika li hu kellu fl-g asri, hemm Ωew intietef li jinvolvu liω-ωew parroççi tal-g asri u G ajnsielem, u li t-tnejn li huma

133 132 se ew fi Ωmien il-parrokat ta Dun Fran isk Mizzi. Huma Ωew wejjeg fuq il-binarju tal-bejg u xiri li xieraq insemmuhom mhux biss biex jibqg u rrekordjati fl-istorja, iωda wkoll min abba l-valur intrinsiku u sentimentali tag hom. i. ix-xiri mill-parroçça ta G ajnsielem ta karru tal- adid, iddisinjat u ma dum minn Gio Marija Camilleri (ta Kuncetta: ) fl-1902, biex bih jin arr il- ebel g all-knisja l- dida mill-barriera li allura kienet tinsab ejn it-torri ta Santa çeçilja. Dan il-bejg sar mill-ewwel Kappillan tal-g asri, Dun ÌuΩepp Galea ( ) u jinsab irre istrat fl-ewwel ktieb tad-d ul u l- ru tal-parroçça ta t id-data tat-13 ta Diçembru, 1922: Dal Parr. Mizzi per carro (EIO.48). (41) Fl- G asri dan kien l-uniku karru tal-g amla tieg u li bih in-nies arrew il-qofol tal- ebel uωat fil-bini tal-knisja il- dida. (42) Naturalment it-trasport tal- ebel kien isir ukoll permezz tal-karrettuni mi buda mill-bhejjem. Sal- 1930, dan il-karru kien g adu jeωisti g ax bil-permess entili tal-kappillan Dun Fran isk Mizzi, il-parroçça tal-g asri sselfitu minn g andu biex tittrasporta mix- Xatt sar-ra al, il-qanpiena l-kbira tas-sett il- did, xog ol id-ditta tal-in inier Prospera Barigozzi ta Milan - Italja. li kieku kien illum dan il-karru ma kienx jinbieg g ax kien jinωamm b ala relikwija u g elm ie or tat-tbatija kbira ta missirijietna biex waqqfu tempju g all-mulej Alla f ra alhom. ii) ix-xiri mill-parroçça tal-g asri ta statwa tal- Madonna tar-ruωarju. L-istatwa in admet f Lyons -Franza fl-1902 fuq kummissjoni tal-kappillan ta- G ajnsielem, Dun Anton Aquilina ( ) u kienet swiet 12 (E27.95). Fl-1921, il-kappillan Dun Fran isk Mizzi ordna statwa o ra tal-madonna tar-ruωarju g and l-istatwarju G awdxi, Wistin Camilleri. Swiet 10 (E23.29) u tbierket nhar it-2 ta Ottubru, tal-istess sena. Kienet akkwistata g all-g asri fl-1924, fiω-ωmien li l-parroçça kienet f data f idejn il-vigarju Kurat, il-kan. Dun Martin Camilleri tan-nadur. Swietilna 3 (E6.99 (43) u nifhem li waslet l-g asri sewwa sew fil- in g addevozzjoni tax- xahar ta Ottubru ta dik is-sena. 09: Il-mewt tal-kappillan ta G ajnsielem Dan ta fuq huwa t-titlu ta nekrolo ija miktuba minn Dun Salvin Bartoli Galea u ppubblikata fuq urnal lokali kontemporanju. Dun Salvin kien saçerdot Malti, artikolista profiliku li kien jikteb fil- urnal Le en is- Sewwa, u li fit-tieni Gwerra dinjija g amel aktar minn sentejn refu jat G ajnsielem. Ippermettuli nag laq dalprofil, appuntu bir-rapport konçiω tieg u g ax tassew qaxxar il-karattru ta dan il-kappillan kbir. Nhar il-ìimg a, 11 ta Ìunju, 1948, ir-ra al ta G ajnsielem, arrab telfa kbira bil-mewt tal-kappillan DUN FRANÌISK MIZZI. Kienet mewta ta malajr, g ax il-kappillan assu aωin il- urnata ta qabel waqt li kien qieg ed jipprietka t-trediçina ta Sant Antnin. Kien ilu kappillan 39 sena. Kull min kien jafu bilfors jara fih bniedem l-aktar spiritwali u umli, bniedern d uli u entlom, g aref u tad-dmir. Óabb il-parroçça tieg u u qatt ma ried jinfired minnha. Óabb l-orfni li tag hom hemm l-istitut fil-parroçça tieg u, u kien il-g ajnuna f kull bωonn tan-nies tar-ra al. Min qieghed jikteb G aqda MuΩikali San ÌuΩepp g adda iktar minn sentejn fil-parroçça ta G ajnsielem u ammira l-kwalitajiet qaddisa u sbie tal-kappillan Mizzi. It-tifsir tal-katekizmu li kien jag mel il-kappillan ta G ajnsielem kienu lezzjonijiet l-aktar çari, ta stil sempliçi u ordnat li kienu jixhdu fih intelli enza u qdusija. Il- ajja tieg u kienet mog tija kollha g all- id talerwie, l-aktar fiω-ωmien twil li g amel b ala kappillan. G ajnsielem, arrab tabil aqq telfa kbira. (44) Mulej ag tih il-mistrie ta dejjem. Riferenzi: 01: Arkivju Parrokkjali G arb, tag rif miksub telefonikament permezz tal-arç. Mons. Carmelo Gauci, nhar il-ìimg a, 20 ta Frar, Nie u l-okkaωjoni biex nirringrazzjah. 02: National Archives Gozo, SS, 13/03, f. 3v; ara tifel indiçjat bin-numru : Ibid., ara tifel indiçjat bin-numru : NAG, SS, 13/05, p. 1; ara tifel indiçjat bin-numru 2. 05: NAG, SS, 04/18 (Rapporto Giomale della Scuola di Latino, Rabato -Gozo); ara tifel bin-numru 375 -Francesco Mizzi. Ta min jg id li f dan ir-re istru, f xi xhur, l-isem tniωωel b ala Giuseppe. 06: Ibid., 04/19 (Rapporto Giornale della Scuola di Eleucuenza e composizione Inglese, Rabato - Gozo); ara tifel indicjat bin-numru : Ibid, 04/20 (Rapporto Giornale della Scuola di Eleucuenza Italiana, Rabato - Gozo); ara tifel indiçjat bin-numru : Ibid., 04/21 (Register of Daily Attendance of the School of English Language, Victoria -Gozo), 01 Oct Jun : Ibid., 04/22 (Register of Daily Attendance of the School of Italian, Victoria -Gozo), Jan : Conci1lium Tridentinum, Sess. XXIX, De Reform, cap : Synodus Diocesana Ab Illustris. Et Reverendiss. Domino Frate Davide Cocco Palmerio Episcopo Melitensi, 1703, Malta 1842, p. 42, parag. V. 12: AE(piskopali) G awdex, Rikorsi, 34/ : S. CAMILLERI, Ìrajjiet il-kolle jata tal-g arb, Orphans Press -Gozo, 1974, p : K. CASSAR, il-kappilan Frangisk Mizzi - il-kappillan ta tfuliti u ta Ωog Ωiti ( ), f Festa Madonna ta Loretu 2006, p : AEG, Re istru tal-ordinazzjonijiet Saçerdotali. Ara ta t kull data ççitata. Ara wkoll: Id-Devot ta Marija, Diçembru 1899, p : Id-Devot ta Marija, Diçembru 1900,p : Ibid., Diçembru 1901,p : K. APAP, LI-me.il.et Kappillan ta G ajnsielem, f Le en is-sewwa, 26 ta Ìunju, 1948, p : Id-Devot ta Marija, Jannar 1902, p : Inwie bu, f Le en is-sewwa, 19 ta Ottubru, 1946, p : K. APAP, F g eluq ix-xahar mill-mewt tal-kapplilan ta G ajnsielem, f il-berqa, 6 ta Lulju, 1948, p : tag rif orali mog ti lili fil-katidral minn Mons. ÌuΩeppi Gauci nhar is-sibt, 14 ta Frar, : Id-Devot ta Marija, Mejju 1909, p : Ì. ZERAFA, rajjet il-parroçça ta G ajnsielem, G awdex 1989, p : Id-Devot ta Marija, Awwissu 1909, p : T. CALLEJA, Mitt sena mill-ordinazzjoni Saçerdotali ta Dun Karm Caruana ( ) minn twelidu sa mi jietu fl-g asri, f IL-KORPUS 31 (2008), p : G. ZERAFA, Ìrajjet il-parroçça, eçç; op. cit., pp. 23 u : NAG, SG, 01/58, p : Id-Devot ta Marija, Ottubru 1909, p : K. CASSAR, il-kappillan Frangisk Mizzi, ecc., op. cit., p : MINN GÓAJNSIELEM, G ajnsielem jibki t-telfa tar-rag aj tieg u, fl- G awdex, il-óadd, 20 ta Ìunju, 1948, p : K. CASSAR, il-kappillan Fran isk Mizzi, eçç., op. cit., p : Id-Devot ta Marija, Marzu 1909, p : Ibid., Awwissu 1909, p : Ibid., Awwissu 1902, p : Ì. ZERAFA, rajjet il-parroçça, eçç; op. cit., p : Informazzjoni mill-kan. Dun Ìuzepp Zammit tal-g asri f telefonata li kelli mieg u nhar il-óadd, 18 ta Jannar, : Min jinteressah li jkun jaf aktar dwar das-su ett partikulari huwa mistieden jara: Ì. ZERAFA, rajjet il-parroçça, eçç; op. cit., pp : MINN GÓAJNSIELEM, G ajnsielem jibki t-telfa tar-rag aj tieg u, op. cit. 40: A.P., is-sorijiet Agostinjani f G ajnsielem (G awdex), f Le en is- Sewwa, 16 ta Ottubru, 1946, p.4. 41: AEG, CO 268 (Registro per l-introito e dell Esito della Veneranda Sancta Chiesa Parrocchiale G asri -Vol.I), p : Deskrizzjoni eatta ta kif kienu jit addmu dawn ix-xorta ta karrijiet, wie ed jista jsibha f Ì. ZERAFA, rajjiet il-parroçça, eçç; op. cit., p : AEG, CO 268, e., op. cit., p : Salvinu Bartoli Galea, il-mewt tal-kappillan ta G ajnsielem, f Le en is-sewwa, 16 ta Ìunju, 1948, p. 8.

134 Festa Madonna ta Loreto In arsu s-safà tat-tfal Dun Karm Cassar Is-soçjeta li qeg din ng ixu fiha ma tantx toffri valuri wisq insara, ag ar u ag ar illum min abba l-mezzi moderni tal-komunikazzjoni, meta dawn huma m addma aωin. Isir afna kliem dwar l-edukazzjoni sesswali, dwar il-psikolo ija tat-tfal u l-bqija, iωda, kif naraha jien, ftit li xejn isir tag lim dwar is-sbu ija talvirtu tas-safa u dwar il-valur ta kull virtu o ra. Ikun g aqli afna jekk inpo u quddiem uliedna ideal g oli tas-sbu ija tal-virtu tas-safa. Hija tant g anja din ilvirtu tas-safa, li San wann Bosco kien i obb isej ilha l-virtu re ina. Spiss nisimg u fuq il-mezzi tax-xandir esteru warnings min abba xi diωastru imminenti biex kul add ifittex xi kenn u jing alqu sew it-twieqi u l-bibien. Ninsabu mixjin lejn l-ista un sajfi li fih tant drabi u kullimkien, fid-djar, filba ar bl-im ibiet u b ilbies indiçenti, bit-turiωmu, l-iskuωa tas-s ana u d-doωa tal-perikli kontra l-virtu sabi a tas-safa jikbru u jikbru, allura a na g andna nkunu on the alert. Id-dinja kollha ttenni: edukaw il-qalb tat-tfal u taω-ωg aωag g ax dawn huma 1-baΩi talfamilja futura Jekk din hi aga nobbli u wisq me tie a hija Ωgur g al kollox hi me tiega fejn tid ol il-virtu tas-safa jew kastita. Is-safa u l-qdusija fiω-ωg aωag donnu jfisser a a wa da, tant li San Filippu Neri, Appostlu kbir taω-ωg aωag, kien i obb ig id: ag tuni Ωag Ωug safi u jien nag tihulkom qaddis. Is-sistema ta Don Bosco qisa g andha mira wa da, dik tas-safa, huwa kien isej ilha il-virtu re ina. Tkun safi jew pur ifisser ikollok mibeg eda lejn dak kollu li hu kontra s-sitt Kmandament; g alhekk kull persuna, uvni jew xebba, miωωewwe jew miωωew a, ilkoll g andhom iωommu s-safa skont l-istat tag hom. Hawn hu ta min ifakkar li l-g arajjes g adhom mhumiex ta xulxin, g adhom mhux miωωew a. Din il-virtu hija teωor hekk prezzjuω li l-istess an li Ωgur ig iru g aliha, g ax 1-an li huma safja mill-istess natura tag hom, filwaqt li l-bniedem, biex iωomm ru u safi, kast, je tieglu ji ieled kontra l-istinti qalila li jinsabu o fih u g alhekk jikseb las li jservih g all- ajja eterna, a a li l-an li ma jiksbux g ax huma spiriti, filwaqt li lilna l-mulej qalilna biex nisforzaw biex ng addu mill-bieb id-dejjaq, dak li l-an li a kisbuh. Alla alaq il-bniedem b tali mod li jista jsir g amara tal-ispirtu s-santu: Ma tafux -qal San Pawl- li intom tempju t Alla u l-ispirtu s-santu jg ammar fikom? Hija forsi a a Ωg ira g all-bniedem li jkollu l-preωenza t Alla o fih? Li t-trinita Mqaddsa tg ammar fih? Kemm huma ftit dawk l-img ammdin, kiteb Roquel, Plus, li jafu japprezzaw dan it-tag lim, ji ifieri li Alla ig ammar f dak il-bniedem li jkun fil-grazzja t Alla? La darba a na nkunu konxji li Alla ig ammar fina, kif allura g andna nωommuh dan isimna? Il- isem tag na g andu jkun membru aj fil- isem Mistiku ta Kristu, li hu 1-Knisja, kif mela g andna nωommuh? It-twe iba hi wa da, qaddis u safi. Meta hu safi qed nog ob lil Alla, jekk le, qed nog ob lix-xitan. Is-Sitt Kmandament jg idilna: La tiωnix, u s-salmista jsaqsi: Min jista jitla l-g olja tal-mulej? u jwie eb: Min g andu jdejh indaf u qalbu safja. Fil-Barkiet insibu: Henjin dawk ta qalbhom safja g ax dawn jaraw l-alla. Kull virtu li jikseb il- uvni jew ix-xebba tkun g alih/a b ala ornament prezzjuω li jag mluh(a) g aωiz /a quddiem Alla, iωda s-safa tag mel fihom xi a a iktar, g ax biha jsiru jixb u lill-an li tas-smewwiet. Ilwarda l-iktar sabi a tidher li hi l-gilju, g ax dan jog la l-fuq, dejjem i ares l fuq u jissimbole a s-safa. Minn Ìesu jing ad li j obb jitpaxxa qalb il- ilji, iωda l- ilju hu warda delikata afna u g alhekk hija su etta iωjed g all-irwiefen li jonf u kontriha. Nista nωomm ru i safi? Iva, basta ninqeda bil-mezzi tradizzjonali li tag tina l-knisja: li huma talb, qrar u tqarbin ta spiss, vera devozzjoni lejn Ommna Marija, it-traωωin tas-sensi nterni u esterni, il- arba tal-okkaωjoni prossima tad-dnub u l-mist ija jew il-modestja nisranija: dawn huma difiωa qawwija kontra l- aωen, b allma kienu ta protezzjoni qawwija g all-antenati tag na, is-swar mibnija g olja u f sa ithom li g ad g andhom il-bliet tag na l-maltin. Semmejna l-modestja, jew forsi a jar il-mist ija nisranija: Din ma tfissirx ta bi xi a a kerha jew ta mist ija, iωda tfisser tg atti dak li hu sabi u qaddis, b as- swar ta l-ibliet, li qeg din hemm mhux biex jg attu xi kruha tag hom, iωda biex ma j allux l-g adu jid ol u j arbat l-importanza tag hom... Il-bniedem ma g andux iqis lil ismu jew xi parti minnu b ala o ett tal-log ob, jew iqis xi persuna o ra b ala o ett ta pjaçir g alih nnifsu, g ax l-egoiωmu jitfi l-im abba vera li tant hija me tie a biex ng ixu bid-dinjita ta bnedmin li a na. (ara Gwida 5/1989). San Pawl ig idilna : Ag tu glorja lil Alla f isimkom (1 Kor.6,20) F wa da mill- olm li kellu San Ìwann Bosco hu kien lema afna tfal iωommu f idejhom ilju abjad. F daqqa wa da ra jitfaçça annimal feroçi li ried ja taf minn idejn it-tfal l-isba warda, il- ilju. Instemg et vuçi tg ajjat G ollu l fuq il-ward il-fuq ukoll g ajjat Don Bosco u l-idejn tat-tfal intrefg u kollha l fuq qishom f talba lejn Alla u dak il- in Don Bosco ra lil dak l-annimal feroçi mirbu. Il fuq, l fuq, jiena wkoll ng id lilkom tfal u Ωg aωag g ollu qlubkom. G ollu sibijietkom il fuq; erfg uhom I fuq mill- ama moqωieω li spiss toffri d-dinja ta ma dwarkom, u, b all- ilji g ollu arsitkom lejn is-sema u spiss itolbu lill-omm safja tas-sema li tixtieqkom puri, safjin f ru kom u f isimkom, biex tg ixu b tali mod, li l- ilju abjad tas-safa, ikun ukoll g alikom il-warda preferita tag kom; g ax: Imberkin dawk ta qalbhom safja, g ax huma jaraw l Alla (Mt.5,8)

135 134 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp SimboliΩmu Marjani (2) minn Mons Lawrenz Sciberras II-Knisja ta Lvant g andha afna x tg allem lill-knisja tal-punent. Dan stqarru l-papa Ìwanni Pawlu II fiençiklika tieg u dwar l-ekumeniωmu. Issa dan jg odd ukoll g at-tag lim, qima u devozzjoni li l-knisja tal- Orjent matul is-sekli rawmet u sa et lejn il-ver ni Mqaddsa Marija. Ibda biex, kienet din il-knisja li xettlet il-festi u indikat il-post fejn bdew isiru sa millibg ad Ωminijiet. Ukoll f dak li huwa tag lim il-knisja tal-lvant dejjem sa et u niωωlet g eruqha fil-fond biex tnissel fost l-insara l-im abba ortodossa lejn il-knisja. Jekk ni u g addevozzjoni lejn il-madonna, din il-knisja tapplika diversi titoli mimlijin tag lim dwar Marija. Hekk dwar il-qdusija ta Marija. Mill-fatt li Alla sej ilha lil Marija biex tkun l-omm ta ibnu l-qaddis, g andna na sbu li Alla lil Marija g amilha wkoll qaddisa. Il-Griegi, g alhekk isej ulha Panagia. (Kollha kemm hi qaddisa). Din tal-qdusija f Marija huwa l-aspett poωittiv. Hemm imbag ad l-aspett negattiv, li jeskludi dak kollu li jista b xi mod itebba s-sbu ija tal-qdusija. Dan l-aspett fit-tradizzjoni tal-ivant hu mfisser b qawwa akbar bil-kelma Panàmonos, li tfisser ielsa g al kollox minn kull tebg a tad-dnub. U hawn jid ol ilprivile l-ie or ta l-lmmakulat Konçepiment ta Marija. IΩda n-nies tal-orjent minn natura tag om xejn ma jog obhom l-astratt. Huma jridu jmissu, jaraw, jisimg u u l-bqija. F kelma wa da jridu j addmu kemm jista jkun is-sensi esterni tag hom. Hu kollu g alhekk li biex jispjegaw dan kollu lin-nies tal-orjent iqabbωu afna s-simboli, biex dawn imbag ad imexxuhom lejn il- sieb tag hom. Issa dawn is-simboli huma applikati afna fil-wisa tag hom lil Marija. Il-Óamiema Din it-tajra bajda, afifa u safja, Mose iddikjaraha fost l-g asafar puri. Dan kien ifisser li wie ed jista joffriha b ala deb a fuq il-midba tal-maqdes f erusalemm 1 Alla. Minn dan wie ed jikkonkludi dwar is-sbu ija naturali ta din it-tajra. Meta omm tiled xi tarbija u jg addu l-jiem g at-tisfija tag ha, hija kellha toffri l Alla Ωew kwalitajiet ta offerti g as-sagrifiççju: aruf g assagrifiççju tal- ruq, dan huwa s-sagrifiççju olokawst, u beççun ta gamiema g assagrifiççju tal-purifikazzjoni (Lev 12,6). Jekk imbag ad il-familja tkun fqira, l-offerta g andha tkun iωg ar. Hekk ara fil-kas tal-familja ta Nazaret (Lq 2,24). Min abba s-sbu ija tag ha, kif ukoll il-fatt li l- amiema hija mlibbsa b rix tassew abjad u leqqien, il-bibbja ssemmi it-titjira qawwija tag ha. Mhux li kelli l- wiena b all- amiema, biex intir u mmur nistrieh (S1 55,7). L-istess a a jg id issalmista ghall- wiena il- amiema: Sbieh b all- amiema bi wiena b all-fidda, b rixha mωejjen b deheb safrani (S1 67,14b). esu stess imbag ad g allem dwar il-virtu sabi a tas-safa u xebba ha mal- amiema. Kunu g aqlin b as-sriep u safjin b all- amiem (Mt 10,16). Anke l-istess tbarqim tal- amiem li xi drabi jfisser qsim tal-qalb, dan ukoll jesprimuh b ala mezz ta messa. B al uttafa npespes, b al amiema nokrob, g ajnejja g ejjew i arsu 1 fuq (Is 38,14). Fil-letteratura kif ukoll fl-arti niltaqg u mal-fedelta, mal-im abba u mal- rara tal- amiema. Hekk fil-ktieb tal-g anja tal- G anjiet ktieb li jirrappreωenta djalett bi still sensittiv kultant qawwi afna dwar l-im abba, l-g arus idur lejn l-g arusa tieg u u jindirizzaha b dak il-kliem ta m abba: amiema tieg i ewwa x-xquq tal-blat, mo bija o l-irdum (2,14). Fil-waqt li f parti o ra ner g u niltaqg u: O ti, abiba tieg i, ejja ifta li, amiema tieg i, int bla nuqqas!(5,2). G at-tielet darba ner g u niltaqg u ma l-istess espressjoni: Imma wa da biss il- amiema tieg i, wa da 1-perfetta tieghi (6,9). Issa dawn l-espressjonijiet flimkien mal-kwalitajiet li orr mag ha l- amiema, missirijiet il-knisja japplikawhom lil Marija. Marija hija dik il-kreatura safja, sabi a, afifa g aliex mhix imtaqqla minn ebda dnub ta din l-art. Marija hija mimlija lewwa kif isej ilha San Bonaventura. Marija hija dik il- amiema li irritornat bilferg a taω-ωebbu f munqara g aliex hija kellha twelled lis-sultan tal-paçi u tas-sliem. It-tabernaklu Il-kelma tabernaklu ejja mil-latin tabernaculum. Forsi l-aktar kelma bil-malti li toqrob lejha hija l-kelma g arix. Matul il-mixja tal-poplu Lhudi fid-deωert tas-sinaj Alla

136 Festa Madonna ta Loreto kellem lil Mose u qallu biex jibni tabernaklu (EΩ 26,15). Il-Lhud kellhom rispett fl-og la grad lejn it-tabernaklu, tant li meta Mose talabhom l-offerti biex bihom iωejjen dan l-o ett qaddis, in-nies tawh minn kull ma kellhom: Sa ansitra deheb, fidda porpra u agar ta l-oniçi (EΩ 35,20-29). Dan g amluh g aliex il-lhud fit-tabernaklu li waqqaf Mose, kienu jaraw kif tassew hekk kien o ett qaddis, g aωiω u li jist oqqlu kull ie. Marija kienet tassew it-tabernaklu aj ta Alla fost ilbnedmin (Ap 21,3). Huwa kollu g alhekk li g aref Kornelju Lapide fil-waqt li japplika kliem il-ben Sirak Min alaqni jg ix fit-tabernaklu tieg i ikompli jfisser hekk. It-tabernaklu li fih kien jg ix l-g erf sofija mhux ma luq t Alla, hija l-ver ni Marija, dik li g al disa xhur s a Iben Alla gie ikkonçeput u g ex g al disa xhur s a fih. Kien min hawn li hija rçeviet id-dinjita kollha tag ha, ji ifieri dik ta Omm Alla, dinjita tant g olja li add ma jista jasal biex jifimha, u la il-bnedmin u anqas l-istess angli. U g alhekk bosta qaddisin devoti ta Marija marru sellmu u japplikaw it-tabernaklu tat-t.q. g al Marija. Hekk San çirillu ta erusalemm: Int tabernaklu ta Dak li d-dinja ma tistax tilqa o fih. Fil-waqt li matul ix-xahar Marjan li l-kopti jiddedikaw lill-madonna, isellmulha b ala it-tabernaklu ta Abraham li laqa o fih 1 Alla u l-angli tieg u. (Gen 18). San Lwi i Grinon di Montfort isellem hekk lil Marija: Insellimlek, O Marija Immakutata, Tabernaklu aj tad-divinita, u li o fih ie mo bi l-g erf etern u li ried li ji i adurat mill-an li u mill-bnedmin. Fl-innu Akatistos insibu din l-invokazzjoni: ifra int tabernaklu ta Alla u tal-verb. G allhekk imbag ad l-g aref Santu Wistin, fil-waqt li ja seb dwar dan is-simboliωmu tat-tabernaklu tat- T.Q. jasal biex iniedi dak il-kliem tant profond; Caro Christi caro Mariae, sanguine Marise: Il- isem ta Kristu huwa l-istess isem ta Marija, u d-demm ta Kristu huwa d-demm ta Marija. Mela t-tabernaklu tat- T.Q. wie ed mill-o etti tant g al qalb il-poplu mag Ωul, huwa simboli ta Marija, tabernaklu aj ta Alla hawn fuq l-art. Il- atar Dak il-bastun li ta sikwit il-qassis G ebrew kien jag mel uωu minnu jissejja il- atar (jew virga) ta Aron. Il-ktieb ta-numru jirrakkonta din l-istorja tassew interessanti u fl-istess in mimlija tag lim. Ilpoplu beda igerger kif u g aliex Mose g aωel it-tribù ta Levi biex minnhom jo ro is-saçerdozju. Fost ilbosta privile! li kien i awdi dan it-tribù kien li kienu me lusin mit-taxxi. Ebda biçça art partikulari ma kienet tappartjieni lil dan it-tribù. G alhekk Mose abar tnax il- atar wie ed g al kull tribù, dak ta Levi kien ressqu Aron, u ressaqhom quddiem il-mulej. Dan ara fit-tinda tal-laqg a, mela f post qaddis, g aliex hemm fit-tinda kien hemm l-arka tal-patt tal-mulej. Il-g ada fil-g odu, Mose da al fit-tinda u b g a eb kbir fuqu ra li l- atar ta Aron tat-tribu ta Levi kien are ir-rimi, feta iω-ωahar u g amel lewω misjur. Mose imbag ad wera kollox lill-poplu, b tali mod li dan kellu jieqaf mittgemgim kontra Mose l-poplu intebah li kien dineb u talab ma fra lil Alla. Missirijiet il-knisja u l-aktar dawk ta l-orjent fil- atarvirga ta Aron jaraw simbolu lil Marija. Nibdew mill- Innu Akatistos: Dan jg id hekk lil Marija: Ifrah, int atar dejjem jarmi u jwarrad, ifrah, int dejjem miωg uda bi frott bnin (5). Hawn ir-riferenza hija çara, g aliex f mo l-awtur hemm il- atar ta Aron li kien are ir-rimi. Il-Litur ija BiΩantina tifra lil Marija. Il- atar ta Mose u ta Aron g addew minn tibdil straordinarju (ara EΩ 4,2-17;7,10). Il- atar, li kellu sehem li tisboq kull sieb tal- bniedem. Imma l- uf safi tieg ek O Marija omm Alla, dan jinawgura u jifta enerazzjoni dida. Hekk San Elewteru: Il- atar ta Aron. il- atar li ma g andu ebda nuqqas, il- atar li -g alkemm niexef imma warrad bil-kbir. Id-Damaxxenu jkompli fuq l-istess sieb: il- atar perfett; il- atar li mieg u ma intrabat ebda dell ta tija, u la dak ori inali u anqas attwali. (Innota li diga f mo San wanni Damaxxenu kellu t-tag lim s i dwar il-konçepiment ta Marija). Meta l- atar divin, li Alla wωah biex permezz tieg u jag mel g e ubijiet l-aktar kbir u qawwin. (San Andrija ta Kreta). G allhekk kull meta wie ed jid o1 f xi imkien qaddis, u fil-pitturi, skulturi, twieqi minn dawn is-simboliωmi, dan dejjem g andu f mo u li g andu dejjem jag mel dik il-qabωa tat-tifsir. Min pittirhom, naqqaxhom jew aωωiωhom f xi post qaddis bil-fors li kien qed jifhem wisq aktar minn dak li qed jara. U dawn is-simbolizmi bibliçi bla ebda dubju l-aktar li jixirqu u joqg odu lil Marija. Melbourne House, Skapuççina Street, Ûebbu

137 136 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Diskors fil-belt ta NaΩaret tal- Q.T. il-papa Benedittu XVI fl-okkaωjoni tal-pellegrina ta paçi fl-art Imqaddsa. Il-Óamis, 14 ta Mejju, Traduzzjoni minn Jennifer Cauchi G eωieω uti, Óalli s-sliem ta Kristu jsaltan fi qlubkom, dak issliem li g alih kontu msejj a biex issiru isem wie ed! (Kol:3:15). B dawn il-kliem ta l-appostlu Pawlu, blim abba f Alla jiena nsellmilkom. Ninsab fer an li ejt NaΩaret, il-post imbierek bil-misteru tat-t abbira, l-post li kien ix-xhieda tas-snin il-mo bija ta fejn Ìesu kiber fl-g erf, fis-snin u fil-grazzja. (cf Lk.2:52). Nirringrazzja lil Arçisqof Elias Chacour tal-kliem sbie ta mer ba, u ng oωω b sinjal ta paçi lil uti isqfijiet, saçerdoti, reli juωi u l-fidili kollha tal-galilija li, bid-diversita tar-riti u tradizzjonijiet tag hom, jag tu espressjoni ta l-universalita tal-knisja ta Kristu. B mod speçjali nixtieq nirringrazzja lil dawk kollha li taw sehemhom biex din iç-çelebrazzjoni setg et tkun possibli, b mod partikulari lil dawk involuti fl-ippjanar u kostruzzjoni ta dan itteatru did bil- miel tal-panorama tal-belt ta NaΩaret. Hawn, fir-ra al fejn g ammru Ìesu, Marija u ÌuΩeppi, in barna biex nimmarkaw l-g eluq tas-sena tal-familja ççelebrata mill-knisja ta l-art Imqaddsa. B ala sinjal ta tama g al futur, jiena se nbierek l-ewwel ebla taç-çentru Internazzjonali g all-familja li se jinbena NaΩaret. Nittamaw li ç-çentru jmexxi l-quddiem familji sodi f dan ir-re jun kif ukoll joffri support u assistenza u jinkora ihom fil-missjoni indispensabbli tag hom fis-soçjeta. Jiena kunfidenti li dan il-mument tal-pellegrina, jdawwar l-attenzjoni tal-knisja lejn il-belt ta NaΩaret. Kollha kemm a na g andna bωonn, b alma qal il-papa Pawlu VI, li nirritornaw NaΩaret biex nikkontemplaw mill- did is-silenzju u l-im abba tal-familja mqaddsa, il-mudell tal- ajja tal-familja Kristjana. Hawnhekk fl-eωempju ta Marija, ÌuΩeppi u Ìesu, naslu biex napprezzaw aktar il-qdusija tal-familja, li fil-pjan t Alla, hi bbaωata fuq il-fedelta bejn ra el u mara matul ajjithom kollha u kkonsagrati bil-patt taω-ωwie u l-aççettazjoni tar-rigal t Alla ta ajja dida. Kemm g andhom bωonn l-ir iel u n-nisa ta llum li jaddattaw g al din il-verita fundamentali li hija mwaqqfa fil-baωi tas-soçjeta, u kemm huwa mportanti x-xhieda ta koppja miωωew a g al formazzjoni ta kuxjenza b sa itha u g al-bini taç-çivilta ta im abba! Fl-ewwel qari tal-lum, me ud mit-tieni ktieb ta Sirak (3:3 7, 14 17), il-kelma t Alla tippreωenta l-familja b ala l-ewwel skola ta l-g erf, skola li t arre il-membri tag ha fil-prattika f dawk il-virtujiet li j ibu fer enwin. Fil-pjan t Alla g all-familja, l-im abba ta ra el u martu ib frott f ajja dida, u ssib l-espressjoni ta kuljum flisforzi ta m abba tal- enituri biex jiωguraw formazzjoni ntegrali u spiritwali g al uliedhom. Fil-familja, kull persuna, sewwa jekk l-iωg ar tarbija jew l-ixja qarib, huma stmati g alihom nfushom, u m huma qatt meqjusa b ala triq g al xi skop ie or. Hawn nibdew naraw xaqq ta dawl fl-irwol essenzjali tal-familja b ala l-ewwel pedament ta soçjeta b sa itha u li tilqa. A na wkoll naslu biex napprezzaw, f kuntest aktar wiesa, iddmir ta l-istat li jissapportja familji fil-missjoni tag hom ta l-edukazzjoni kif ukoll jipprote i l-istituzzjoni talfamilja u d-drittijiet tag ha, u li jiωgura li l-familji kollha jistg u jg ixu f kundizzjonijiet ta dinjita. L-Appostlu Pawlu, fil-kitbiet tieg u lil Kolossin, jitkellem fuq il-familja meta hu prova juri x inhuma l-virtuijiet li jibnu l- isem wie ed li hija l-knisja. B ala il-mag Ωulin ta Alla, qaddisin u ma bubin tieg u, a na msej a biex ng ixu f armonija u paçi bejn xulxin, waqt li nuru fuq kollox, paçenzja u ma fra, b im abba fl-aqwa perfezzjoni tag ha (cf Kol 3:12-14). B alma f i r - r a b t a t a Ω - Ω w i e, l-im abba ta ra el u mara hija mg ollija bil-grazzja li tesprimi l-im abba ta Kristu u l-knisja tieg u (cf Eph 5:32), hekk ukoll il-familja, mibnija fuq dik l-im abba hija msejj a biex tkun knisja domestika, post ta fidi, ta talb u li tag ti mportanza b im abba g at-tajjeb ta kull membru. Waqt li nirriflettu fuq

138 Festa Madonna ta Loreto dawn ir-realtajiet, hawn, fir-ra al tat-t abbira, il- sibijiet tag na naturalment iduru g al Marija mimlija bil-grazzja, l-omm tal-familja Mqaddsa u Ommna. NaΩaret ifakkarna fil-bωonn tag na li nistqarru u nirrispettaw id-dinjita mog tija minn Alla lill-mara fl-irwol propju tag ha, kif ukoll il-kariωmi u talenti partikolari tag ha. Kemm jekk b ala ommijiet fil-familji, kemm b ala preωenza vitali fil-qasam tax-xog ol u fl-istituzzjonijiet tas-soçjeta, kif ukoll fil-vokazzjoni partikolari li jimxu wara Alla bil-kunsilli evan eliçi tal-kastita, faqar u ubbidjenza, il-mara g andha rwol indispensabbli fil- olqien tal- ekolo ija tal-bniedem uman (cf Centesimus Annus, 39), li d-dinja tag na u dan ilpost, g andhom bωonn b ur enza, ambjent fejn it-tfal jitg allmu kif i obbu u jg oωωu lil o rajn, biex ikunu onesti u ta rispett lejn kul add u jipprattikaw il-virtujiet tal- niena u l-ma fra. Hawn na sbu wkoll f San ÌuΩepp, ir-ra el ust li Alla xtaq ipo ieh fil-kmand tad-dar tieg u. MilleΩempji paternali u qawwijin ta ÌuΩeppi, Ìesu tg allem il-virtujiet ta pieta, ta fedelta lejn il-kelma ta l-o rajn, ta integrita u xog ol iebes. Fil-mastrudaxxa ta NaΩaret, Ìesu ra kif l-awtorita po uta fis-servizz ta l-im abba, infinitament tag ti aktar frott milli tag ti s-sa a li tfittex biex tiddomina. Id-dinja tag na g andha bωonn l-eωempju, gwida u sa a kwieta ta r iel b al ÌuΩeppi! Fl-a ar, fil-kontemplazzjoni tag na fuq il-familja Mqaddsa ta NaΩaret, nduru lejn it-tfajjel Ìesu, li fiddar ta Marija u ÌuΩeppi kiber fl-g erf u l-g arfien, sal- urnata li huwa beda l-ministeru pubbliku tieg u. Hawn nixtieq n alli sieb partikolari g aω-ωg ar li huma preωenti. Il-Konçilju Vatikan II jg allem li t-tfal g andhom rwol speçjali fil-kobor tal-qdusija tal- enituri. (cf Gaudium et Spes, 48). N e i kom biex tirriflettu fuq dan, u t allu l-eωempju ta Ìesu jiggwidakom, mhux biss f li turu rispett lejn il- enituri, imma tg inuhom jiskopru aktar l-im abba li tag ti tifsira iktar profonda lil ajjitna. Fil-Familja Mqaddsa ta NaΩaret, kien Ìesu li g allem lil Marija u ÌuΩeppi dwar l-im abba kbira ta Alla, Missieru tas-sema, l-g ajn ta kull im abba, l-missier li minnu tie u ismu kull familja fis-sema u fl-art (cf Eph 3:14-15). G eωieω bieb, fit-talba tal-bidu tal-quddiesa tallum, a na g edna lil Missier biex jg inna ng ixu b ala familja qaddisa, mag qudin bir-rispett u l-im abba. Ejjew ner g u nikkonfermaw u nikkommettu li nkunu mira ta rispett u m abba fid-dinja ta madwarna. Il-Muntanja tal-preçipizzju li tinsab hawn fil-qrib, tfakkarna, b alma fakkret lil enerazzjonijiet ta pellegrini, li l-messa tal- Mulej kien f xi waqtiet sors ta kontradizzjoni u konflitt g as-semmieg a. Hija xi a a ta dwejjaq, b alma d-dinja taf, li NaΩaret esperjenzat tensjoni fis-snin riçenti, li g amlet sara lir-relazzjonijiet bejn il-kristjani u komunitajiet Misilmin. N e e lin-nies ta rieda tajba miω-ωew komunitajiet biex isewwu l- sarat li saru, u bil-fedelta g at-twemmin komuni f Alla wie ed, il- Missier tal-familija umana, no olmu biex nibnu pontijiet u nsibu triq ta g ajxien flimkien fil-paçi. Halli kul add jirrifjuta is-sa a li tkisser tal-mibg eda u pre udizzju, li toqtol ir-ru tal-bniedem qabel ma toqtol lil ismu! Óalluni nikkonkludi b kelma ta gratitudni u tif ir lil dawk kollha li j abbirku biex i ibu l-im abba t Alla lit-tfal ta dan ir-ra al, u jedukaw il- enerazzjonijiet il- odda fit-triqat tal-paçi. Na seb b mod speçjali fil-knejjes lokali, partikularment, fl-iskejjel tag hom u l-istituzzjonijiet ta karita, biex ikissru l- itan u jkunu Ωerrieg a ta ftehim, djalogu, rikonçiljazzjoni u solidarjeta. N e e lis-saçerdoti dedikati, reli juωi, katekisti, g alliema flimkien mal- enituri u dawk kollha li jimpurtahom mit-tajjeb ta uliedna, biex jipperseveraw li jkunu xhieda tal-van elu, jkunu kunfidenti fir-reb a tat-tajjeb u l-verita, u jemmnu li Alla jkabbar kull inizzjattiva li g andha l-g an li tkabbar l-art fil-qdusija, solidarjeta, ustizzja u paçi. Óa jsir minni skond kelmtek (Lq 1:38). J Alla l-annunziata, li b kura fet et qalbha g al pjan misterjuω t Alla u saret l-omm ta dawk kollha li jemmnu, tiggwidana u tg inna bit-talb tag ha. J Alla takkwista g alina u l-familji tag na l-grazzja li nift u widnejna g al dik il-kelma t Alla li g andha l-qawwa li tibnina (cf Acts 20:32) u tispira deçiωjonijiet kura uωi u tiggwidana fittriq tal-paçi!

139 138 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Talba lill-madonna tad-dar Imqaddsa ta Loris F. Capovilla Arçisqof Emeritus ta Loreto Is-sliem g alik, Sinjura ta Nazaret u ta Loreto; is-sliem g alik Sultana tas-sema u tal-art, mieg ek hu s-setg ani. Ma dawn li a marru qabli lejn is-sema, u ma dawk li b ali g andhom iterrqu fuq din l-art, lilek jiena nifra : jiena nifra ma dawk li mag hom bil-fidi jiena mag qud u ma dawk kollha li jsej ulek Imbierka fost in-nisa, u imbierek il-frott tal- uf tieg ek. Fid-Dar tieg ek, o Marija, in oss arja Devozzjonali ta sekli s a. Fuq il- itan Tag na naqra l-istorja marbuta mal- rajja ta l-inkarnazzjoni; hemm innaddaf g ajnejja u qalbi, filwaqt li nikkontempla l- ajja tieg ek familjari, mog nija bi spirtu kbir interjuri, u b talb bla waqfien u bil-qdusija tax-xog ol. Hemm in ossok qrib l-g eωieω tieg ek Mimlija g aqal u e a; hemm nilma lil ÌuΩeppi dejjem attent g ax-xog ol tieg u ta kuljum, u lil Ìesù ubbidjenti lejk u lejn ÌuΩeppi l-g arus tieg ek. Fid-dell mistiku ta kamartek nitfa arsti lejn l-imnikkta, lejn il-misruqa u l-emar inati, dawn kollha huma g eωieω g alik. Hemm in ossni mi bud mil-ispirtu g all- KonverΩjoni u g all-g otja tieg i nnifsi. Jidhirli li hemm inkun nisma indirizzata lili t-twiddiba li saret minnek fit-tie ta Kana: Ag mel dak li esù tieg i jg idlek. Iva, Hemm in oss li g andi li jiswieli, inwieg ed li Nag mlu min abba x-xewqa tieg ek, omm tieg i. F dari lilek u lill-kelma ta Alla nixtieq Inda al; lilek hemm nixtieq inωommok qrib Il- enerazzjoni Ωag Ωug a u l-persuni anzjani; Lilek, iva, fil-fer u fin-niket irrid biex issa a ni Fl-ubidjenza lejn il-li i ta Alla u l-aktar lejn il-preçett ta l-im abba. Id-dawl tad-dar Imqaddsa jissimbolizzaw il- Virtujiet li jibnu l-familja, u li jωommuha mag quda: il-fidi, is-sala u s-sagrifiççju. Sa issa jien ftit wisq irriflettejt fuq il- miel ta Nazaret u ftit wisq, allura, imitajtu. Il-Familja Mqaddsa tieg ek hija l-mera g al kull familja mxennqa li twettaq il- sieb tal- allieq. Isma, o Omm, it-talba tieg i. Qatt t alli xi rabtiet qarrieqa jew modi Ωiena jfarrku l- familja jew jherru l-ideali u l-proposti talfamilja tieg i. Fid-Dar tieg ek kienu jiddu l-faqar u l- ie, il-paçenzja u l-fer, il- biberija u l- kordjalita, il-fiduçja u t-tama. Dawn, o Madonna tad-dar, nitlob g alija u g all-familjari tieg i. Ag mel li jiena n oss din il- ibda u n-nostal ija. LileK nitlob l-g ajnuna. Nixtieq ng ix f dari b alikieku qieg ed ng ix f darek la darba inti Ommi, xempju tieg i u g ajnuna tieg i. Jekk inti tkun mieg i jkolli r-raham ta M abba u ta qadi lejn niesi skond il- Messa tas-salvazzjoni u li nkun nista Nintelaq f dirg ajn Missieri tas-smewwiet. Bi Kristu, ibnu u fl-lspirtu s-santu. Amen.

140 Festa Madonna ta Loreto L-EΩempju tad-dar ta Nazaret (Mid-Diskorsi tal-papa Pawlu VI) Id-Dar ta Nazaret hija skola, skola fejn wie ed jitg allem jag raf il- ajja ta Kristu, skola tal-evan elju. Hawn l-ewwelnett nitg allmu naraw, nisimg u, nimitaw u nifhmu sewwa x tifsira kbira u g olja g andha g alina l- ajja mill- iωjed sempliçi, umli u elwa li biha l-iben t Alla ried jurina lilu nnifsu. U forsi wkoll bil-ftit il-ftit nitg allmu nsiru nixb uh. Din id-dar tag tina d-dawl, tift ilna t-triq li malajr twassalna biex nag rfu min hu Kristu. Fuq kollox hawnhekk in ossu l-bωonn li nag tu arsa sewwa lejn dak kollu Ii ghandu x jaqsam anzi donnu g andu rabta mal-g amara ta Kristu fina; irrid ng id jien, il-postijiet, id-drawwiet, id-diskorsi, ir-riti mqaddsa, f kelma wa da dak kollu Ii bih inqeda Ìesu biex juri lilu nnifsu liddinja. Hawn gew kollox jitkellem, kollox g andu t-tifsira tieg u. Tabil aqq, hawnhekk, f din l-iskola, naraw il- tie a tat-tag lim spiritwali g al min irid jag raf jg ix skont I-Evan elju, g al min ifittex li jsir dixxiplu ta Kristu, Kemm nixtiequ ner g u nsiru çkejknin biex nid lu mill- did f din l-iskola umli u g olja tad-dar ta Nazaret! Bliema e a konna kieku nfittxu li n eddu I-istudju tag na biex niksbu l-g erf veru dejn Marija u nifhmu l-veritajiet t Alla! Nixtiequ, iva, nibqg u f din id-dar ta Nazaret biex fiha nkomplu nikbru fit-tag lim tal-evangelju li qatt ma tista tg idlu biωωejjed. IΩda hawnhekk m a niex lief pellegrini, il-qag da qasira tag na g alna kontra qalbna niçça du minn dak li nixtiequ. Madankollu ma rridux no orgu minn hawn bla ma nfakkru fuq fuq, fil-qosor u qisu bil- atfa xi twissijiet li ni bru minn din id-dar ta Nazaret. L-ewwelnett hawn nitg allmu s-siwi tas-skiet. Mhux li konna n eddu fina l- sieb dwar kemm hu g aziz isskiet, din il- abra hekk tal-g a eb u me tie a g ar-ru, meta ninsabu mdawrin b kull xorta ta g ajjat u sejjes u storbju f dawn iω-ωminijiet ta ajja mg a la u tant imqanqla tag na! 0 skiet ta Nazaret, g allimna nieqfu fuq sibijiet tajbin u nkunu mo na fil-bωonnijiet talispirtu; g idilna kif nit ejjew tajjeb alli nag tu widen g al-le en mo bi ta Alla u l-ordnijiet tal-g alliema veri tag na; urina l- tiega u s-siwi tat-t ejjija tag na nfusna, l-istudju, il-meditazzjoni, ir-regolament personali u ewwieni tal- ajja, it-talb fil-mo bi Ii Alla biss jarah. Nitghallmu wkoll hawnhekk kif ghandha, tkun l-im ieba tag na fil- ajja tad-dar. G ax id-dar ta Nazaret tfissrilna tajjeb x inhi l-familja fix-xirka tag ha ta g ozza, fis-sbu ija kbira u mdawla tag ha, fir-rabta qaddisa u s i a tag ha; id-dar ta Nazaret turina kemm hi elwa t-trobbija fil-familja li ebda trobbija o ra ma tista tie u postha; tg allimna x inhu l-uffiççju naturali tal-familia fl-ordni soçjali. Fl-a arnett hawn insibu taghlim kbir fuq ix-xoghol. O dar ta Nazaret, dar ta Bin il-mastrudaxxa, kemm nixtiequ l-iωjed hawn nitg allmu u nfa ru l-li i iebsa imma feddejja tax-xog ol tal-bniedem, kemm nixtiequ hawn nis qu mill- did fuq id-dinjita tax-xog ol biex kul add jemmen fiha ; ta t dan is-saqaf nixtiequ kieku nfakkru li x-xog ol ma jistax ikun skop g alih innifsu, u li hu jikseb il-liberta u l-qawwa mhux biss minn dak li hu valur ekonomiku tieghu, iωda wkoll minn dawk il-fatturi li permezz taghhom jilhaq l-iskop g oli tieg u. Irridu fi-a arnett minn hawn insellmu lill- addiema tad-dinja kollha, u nistednuhom i arsu lejn il-mudell il-kbir tag hom, uhom divin, Kristu Sidna, il-profeta ta kull kawωa usta tal- addiema. (Tag rif me ud mill-uffiççju tal-qari)

141 140 G aqda MuΩikali San ÌuΩepp Storja ta Tara MirakoluΩ Lorenzo Zahra Ìrajja ta interess hija dik li qrajt ftit ilu li Ωgur tinteressa lill dawk b ali li j obbu lil San ÌuΩepp, l-g arus Purissimu tal-ve ni Marija, Omm Ìesu Kristu. Din il- rajja se et fi Knisja tal-madonna ta Loretu ewwa SantaFe, fil-messiku Il-Messiku hija art Nisranija, imma fiha kien inxtered afna demm tal-insara bil-persekuzzjonijiet imqanqla minn Gvernijiet li bi prinçipji Ωiena jmexxu u jxewxu fil-pajjiω. Il-Knisja tal-madonna tal-loretu kienet inbniet fissena 1873 u jie du siebha s-sorijiet. Mal-Knisja kellhom residenza Ωg ira. Kienu spiss jitolbu lil San ÌuΩepp biex jipprovdilhom g ajnuna alli jibnu tara g as-sular ta fuq. Mela darba wa da Ωarhom mastrudaxxa li sema bix-xewqa tag hom u offra li ja dem dan it-tara. Huwa admu bl-injam u b mod sempliçi forma ta garigor. Kif lesta x-xog ol telaq u ma deherx aktar. Is-Sorijiet fitxewh biex jirringrazjawh u j allsuh. Dan it-tara is-sorijiet laqmuh Tara mirakoluω. Rawh afna nies li kienu jaraw xi kwalita ta njam intuza u l-mod li n adem. Nies li jifmhu baqg u skantati g allmod kif in adem. Intqal li fin-nofs it-tara ma kellux fejn jistrie u baqg u skantati kif jibbilançja. Óa a o ra ta nteress kienet li kien jikkonsisti fi 33 tar a li s-sorijiet bdew iqabblu mal-eta ta Sidna Ìesu Kristu, bin San ÌuΩepp. Bosta nies kienu u g adhom iωuruh, tant li sar mag ruf b ala t-tara MirakoluΩ. Óafna pellegrini li jωuru l-knisja tal- Madonna ta Loretu ma jonqsux li jaqtg u l-kurωita u jaraw dan it-tara. Tg id kien xog ol ta San ÌuΩepp il- Mastrudaxxa, g ax is-sorijiet lilu kienu jitolbu. It-Tielet Prefazju tas-sollennita tal-festa tal-madonna ta Loretu 10 ta Diçembru Il- Maternita tal-b.v.marija Sewwa u xieraq tassew Mulej, Missier Qaddis, Alla ta dejjem li tista kollox, Tajjeb u ta id g as-salvazzjoni tag na li dejjem u kullimkien inroddulek ajr. U nfa ruk, u nbierkuk, u nxandru l-kobor tieg ek. fil-qima ta Marija dejjem Ver ni, li nisslet l-iben il-wa dieni tieg ek, bil-qawwa ta l-ispirtu s-santu, u bla ma ttiefset il-glorja ta xbubitha, tat lid-dinja d-dawl ta dejjem, Ìesu Kristu Sidna. Bih jifir u l-angli u fer ana g al dejjem quddiemek iqimu l-kobor tieg ek, Flimkien mal-kant tag hom, ilqa nitolbuk, Il-kant umli tag na, a na u nfa ruk u ntennulek: Qaddis, qaddis, qaddis, Mulej Alla ta l-eωerçiti, Is-smewwiet u l-art mimlija bil-glorja tieg ek, Hosanna fl-og li tas-smewwiet, -Imbierek min ej f isem il-mulej, Hosanna fl-og li tas-smewwiet.

142 Festa Madonna ta Loreto Qima lejn il-madonna ta Loreto fil-birgu Lorenzo Zahra Tassew li l-qima lejn il-madonna ta Loreto hija qadima wisq fostna f dawn il-gωejjer. Inkiteb dwar dan diversi drabi fl-okkaωjoni tal-festi li jsiru f G ajnsielem meta fi ktieb tal-programm festiv wie ed isib kif xterdet din il-qima. IΩda g adu qatt ma nkiteb li fil-birgu, ewlenija Belt ta Malta, nistg u ng idu kienet g ammiela g al qima lejn il-madonna. U dan bir-ra un, g ax hija kienet li reb et lill-maltin u l-kavalieri sabiex din il-gωira baqg et blata ta Kristjanita. Fil-Birgu iωda din il-qima tfaççat bis-sa a tal-ordni Fran iskan tal-kapuççini. Dawn stabilew ru hom fil-birgu sa mis-seklu XVII, g ad illi llum il-knisja u l-kunvent tag om jag mel mal-parroçça tal-kalkara li nfirdet mill-birgu fl F dik il-knisja kienet twaqqfet kappella dedikata lill- Madonna ta Loretu dawn il-patrijiet kienu jiççelebraw il-festa ta Loretu fl-l0 ta Diçembru. Illum fl-istess kappella li dejjem kienet l-aktar frekwentata jinsab il-fdal ta Santa Liberata kif spiss tissejja il-knisja, minkejja li hija dedikata lil Santa Barbara. Sa mis-sena 1743 il-festa kienet issir fil-21- Settembru billi kienet tfakkar it- transulaωωjoni ta l-istatwa tal-madonna ta Loretu. F dan it-tempju din l-istatwa kienet in iebet mill- Kunvent tal-istess ordni fil-furjana. Fil- rajja ta dan il-kunvent Fran iskan fil-belt antika Maltija jissemmew il-festi kbar li saru fit-transulazzjoni tax-xbiha ta Loretu li kienet saret fl-20 ta Settembru. Kienet tniωωlet x-xatt tal-belt bi proçessjoni mill- Kunvent tal-furjana, imbag ad g addiet lejn ix-xtajta tal-kalkara u hemm_kienet milqug ha b diskors minn Dun Fran isk Bezzina tal-birgu biex ittie det bi proçessjoni lejn il-knisja tal-kapuççini Santa Barbara. U bosta kienu id-devoti mill-bliet qrib tal-kottonera li spiss kienu jωuruha. Nemmen f Alla imma ma mmurx Knisja Patri George Bugeja OFM Il- ajja tal-lum hija ajja mg a la. G al afna minna, ftit li xejn qed insibu çans biex nieqfu u na sbu ftit fuq kif qed ng ixu, fuq kif qed in ibu ru na. U ud minna lanqas baqg alna çans na sbu dwar ir-relazzjoni tag na m Alla. Tajjeb ta min jistaqsi: Veru li m g andniex çans jew g ax ma rridux? Il- ajja ta w ud minna qed tieqaf fuq dak li qed nistqarruh b ala twemmin fi Kristu ming ajr il-bωonn tal-knisja. Nemmen f Alla, ng id xi a a tat-talb, ng in lill-proxxmu u na seb ikun biωωejjed. M g andix g alfejn noqg od immur il-knisja biex nie u sehem fl-ewkaristija tal-óadd. Dejjem l-istess ripetizzjoni tal-istess affarijet. Kien kumment li qaltli persuna waqt diskursata li kellna dwar il-quddiesa ta Jum il-mulej. Jien spontanjment g edtilha li kella ra un, veru li l-quddiesa fiha r-ripetizzjonijiet. B allikieku ajjitna mhix mimlija ripertizzjonijiet. Mhux kuljum nieklu, anzi iωjed minn darba, mhux kuljum norqdu, mhux kuljum immorru g ax-xog ol anke meta ma jkollniex aptit, mhux kuljum innaddfu u nag mlu l-bωonnijiet tag na fid-dar? Hemm imbag ad il-fatt ta kif nag mel l-affarijiet. Jekk immur niekol b nofs qalb, probabbli li l-ikel se jibqg ali fuq l-istonku. Jekk immur il-knisja biex inkun mort se jkolli seba mitt sena biex nisimg u jg id: Morru fil-paçi ta Kristu. M g andix g alfejn immur Knisja. Jiena na seb li din hija skuωa komda kultant anke biex dak li jkun iserra il-kuxjenza tieg u. Jekk jien verament in obb lil Alla, kif nista ma nfittix li niltaqa mieg u? Jekk Alla hu importanti g alija kif nista n alli l-jum tal-óadd jg addi ming ajr ma nie u sehem fl-ewkaristija? Tajjeb nitlob, tajjeb ng in lil uti, imma dan mhux biωωejjed. G andi nfittex ukoll li niltaqa mieg U fid-dar tieg U waqt il- Quddiesa. Jekk nemmen f Alla, jekk in obb lil Alla, jekk nag raf li Alla j obbni allura irrid infittxu, biex nisma dwaru, nitkellem mieg U u naqsam l-im abba tieg i mieg U kif Hu jaqsamha mieg i. Inkun qed nid aq biha nnifsi, u b add iωjed, meta ng id li nemmen f Alla imma ma mmurx il-knisja. Inkun qed nid aq bija nnifsi jekk nistqarr li n obb lil Alla mbag ad ma nfittxux. Inkun qed nid aq bija nnifsi jekk ng id li g alija Alla huwa importanti mbag ad ng ix daqslikieku ma jeωistix. Jekk t obb lil Alla, jekk temmen fih, jekk g alik huwa importanti, mela ares b sinçerita f qalbek, fik innifsek u ara x qed ig idlek Ìesù. Jekk verament qed t ossu jg idlek li m g andekx bωonn ti i l-knisja, allura ti ix. Imma ftakar li anke Hu, f jum is-sibt, il-jum tat-talb tal-poplu Lhudi, anke Hu kien imur jitlob fis-sinagoga. Il-Festa t-tajba.

143 142 Il-festa tad-dar ta Loretu bla dubju ta xejn tfakkarna fit-t abbira tal-mulej kif ukoll l-g aqda tal-familja. Ser nitkellmu fuq it-t abbira tal-mulej. It-T abbira tal-mulej L-an lu Gabriel intbag at minn Alla fid-dar ta NaΩaret sabiex i abbar lil Marija li kellha ssir Omm Alla. Din l-istedina kienet l-akbar grazzja li lejqa setg et tirçievi. Quddiem din l-istedina Marija t awdet u bdiet ta seb fiha nfisha x kienet tfisser din it-tislima. IΩda l-an lu we ibha: La tibωax, Marija, g ax sibt grazzja quddiem Alla. Ara, int sa titqal u jkollok iben u ssemmih Ìesù (Lq 1, 31). Imbag ad Marija staqsietu: Kif jista jkun dan la jien ma nag rafx ra el (Lq 1, 34). U l-an lu we ibha li dak li kien ser isir fiha kien b opra tal-ispirtu s-santu. U hawnhekk il-ver ni Marija tat l- Iva tag ha g all-pjan ta Alla permezz tal-kelmiet: ikunli skond kelmtek (Lq 1, 38). Kien dan il-mument li fih Sidna Ìesù Kristu, ittieni persuna tat-trinità Qaddisa tnissel fil- uf tal-ver ni Marija. Dan il-misteru jissejja Inkarnazzjoni ji ifieri Ìesù sar bniedem b alna f kollox minbarra d-dnub. Veru li Kristu twieled f Betlem, iωda kieku ma tnissilx fil- uf tal-ver ni Marija ma setax jitwieled b ala bniedem. B dan il-mod Marija saret l-ewwel tabernaklu aj li fih laqa lil Ìesù. Ma kienx mag mul minn deheb jew minn fidda iωda kien tabernaklu aj. Marija b miraklu speçjali g all-ebda mument ta ajjitha ma t alliet tiççappas bid-dnub tan-nisel u kienet mog nija wkoll bi grazzji mill-aktar kbar. Tant huwa hekk li l-an lu Gabriel fit-t abbira sellmilha b ala l-mimlija bil-grazzja. San Ìor Preca tant kien konxju mill-preωenza ta Ìesù fil- uf ta Marija, li qabbad lill-pittur Rafel Bonnici Calì sabiex ipittirlu l-madonna tal-verbum Dei. Din hija xbieha ta Marija li f sidirha g andha mpitter lil Kristu. Veru li Kristu kien g adu ma twelidx iωda l-preωenza tieg u fid-dinja kienet bdiet. Din il-preωenza ta l-iben ta Alla fil- uf ta Marija kienet ferm aqwa mill-preωenza ta Alla fittempju. Permezz ta din il-preωenza tieg u fid-dinja, Ìesù qarreb lill-bniedem lejn Alla. G alhekk xieraq li napprofondu l- sieb dwar ilpreωenza ta Ìesù fid-dinja. Bla dubju ta xejn l-ewwel preωenza ta Kristu fid-dinja kien fil- uf tal-ver ni Marija u mbag ad twieled, g ex, miet u qam mill-imwiet. Il-preΩenza ta Ìesù fl-ewkaristija IΩda Ìesù ma riedx i alli d-dinja u j allina we idna. Xtaq li l-preωenza tieg u fid-dinja tibqa sakemm jer a ji i. G al dan l-iskop waqqaf is-sagrament tal-ewkaristija. G alhekk qabel ma mar g all-passjoni u tana ismu u demmu fil-veru sens tal-kelma, bidel il- obω u l-inbid f ismu u demmu filwaqt li ordna: Ag mlu dan b tifkira tieg i. G alhekk l-aqwa preωenza ta Ìesù hija fl-ewkaristija. Dan issagrament huwa s-sagrifiççju tal-passjoni, mewt u qawmien ta Kristu. Fil-quddiesa g all-kelmiet tas-saçerdot il- obω u l-inbid jinbidlu fil- isem u d-demm ta Kristu. Ìesù jsir preωenti bil- isem, bid-demm bir-ru u bid-divinità. Mhux hekk biss iωda l-preωenza ta Ìesù tibqa wkoll fl-ostji li s-saçerdot ipo ihom fit-tabernaklu. Ìesù jibqa fit-tabernaklu biex ifarra na u jqawwina bil-preωenza tieg u. B dan il-mod Sant Alfonz de Liguori jg idilna: Il-knejjes huma dejjem miftu a: kul add G aqda MuΩikali San ÌuΩepp It-t abbira tal-ver ni Marija u l-inkarnazzjoni Jikteb Angelo Xuereb jista jmur biex jitkellem ma Ìesù kull x in irid. Huwa jixtieq li a na nitkellmu mieg u u jkollna fih fiduçja bla tarf. Kien g al dan il-g an li huwa xtaq jibqa ta t l-ispeçi tal- obω. Il-preΩenza ta Ìesù fil-bibbja IΩda ma nistg ux nillimitaw il-preωenza ta Ìesù fid-dinja fl-ewkaristija biss. Huwa jinsab preωenti wkoll filministri tal-knisja, fl-assemblea litur ika, fil-proxxmu tag na u fl-iskrittura. Tant huwa hekk li San Ìirolmu jg idilna li l-iskrittura hija Ittra miktuba lilna minn Alla. Jg idilna wkoll li min ma jafx l-iskrittura lanqas jaf lil Kristu. L-Iskrittura hija l-kelma ta Alla u jekk infissruha kif tfissirha l-knisja hija ta okkaωjoni biex insiru nafu lil Kristu. U jekk forsi nsibuha tqila g alina biex naqraw l-erba Evan elji, nibdew naqraw il-parabboli u l-mirakli ta Kristu. Min i obb lil xi add ikun irid isir jaf aktar fuqu u hekk jekk a na n obbu lil Ìesù, infittxu li nkunu nafu aktar dwaru. Ìesù jinsab ukoll fil-proxxmu Ìesù jinsab fostna fil-proxxmu. Mhux ta b xejn li qalilna li ser inkunu udikati fuq kif ibna ru na malproxxmu tag na. Fil-Ìudizzju Universali lit-tajbin huwa jwe ibhom: Ng idilkom is-sewwa kull ma g amiltu maliωg ar fost uti, g amiltuh mieg i (Mt 25, 40). U lil Ωiena jg idilhom: Ng idilkom is-sewwa, kulma ma g amiltux mal-iωg ar fost dawn, lanqas lili ma g amiltuh (Mt 25, 45). Ma nkunux niωbaljaw jekk ng idu li l-proxxmu tag na hu min hu, huwa xbieha ta Kristu u jekk a na ma a niex ng inuh ma a niex mexjin fit-triq it-tajba. Mhux ta xejn li l-beata Madre TerΩea ta Calcutta tg idilna: Il-foqra, huma fejn huma fid-dinja, huma Kristu li qieg ed isofri. Fihom, l-iben ta Alla jg ix u jmut. Permezz tag hom, Alla juri wiççu lilna. L-istess jg idilna San Fran isk ta Sales: Meta nkunu nwettqu g emejjel ta niena malproxxmu tag na, mhux biss inkunu n obbu lilu imma wkoll lill-istess Alla li jinsab f sura ta bniedem. PreΩenza fil-ministri tieg u Sidna Ìesù Kristu jinsab ukoll: fil-ministri tal-knisja u fl-assemblea jew il- emg a litur ika. Dan qalulna huwa stess: Min jisma lilkom, ikun jisma lili, u min iwarrab lilkom iwarrab lili; imma min iwarrab lili jkun iwarrab lil dak li bag atni (Lq 10, 16); u fejn hemm tnejn jew tlieta huma mi bura f ismi, hemm inkun f nofshom (Mt 18, 20). Fuq kollox il-knisja twaqqfet minn Kristu biex tkompli l-missjoni tieg u. B hekk semmejna li l-preωenza ta Sidna Ìesù Kristu tinsab fl-ewkaristija, fil-bibbja, fil-proxxmu tag na u fil-ministri tal-knisja. G alhekk dawn il-veritajiet jimplikaw dmirijiet. Jekk Kristu jinsab fl-ewkaristija, irridu niffrekwentaw il-quddiesa kif ukoll nag mlu Ωjajjar ta spiss lil Ìesù Ewkaristija. Jekk jinsab fil-ministri tal-knisja, irridu nobduhom u nirrispettawhom. La darba Ìesù jinsab fl-iskrittura, irridu ninteressaw ru na minnha u nippruvaw naqraw ftit minnha u nitolbu biha. La Kristu jinsab fil-proxxmu, irridu ng inuh ming ajr l-ebda interess materjali. B hekk inkunu nixbhu lill-ver ni Marija waqt it- T abbira tal-an lu li fiha laqg et lil-ìesù f ufha. Inkunu mexjin fuq il-passi tag ha jekk inkunu konxji tad-diversi modi li Kristu jinsab fid-dinja.

144 Festa Madonna ta Loreto Biex ma Ninsewx Eg luq it-80 Sena mill- Kungress Nazzjonali Djoçesan u t-tberik tal-ba ar minn fuq ta Lourdes Jikteb Dun Karm Cassar Minn dak li kien jg idli Karmelo Galea Rapa imlaqqam tal-buωaqq, naf li g al dan l-imsemmi kungress, f G ajnsielem ie mwaqqaf kumitat apposta biex fl-im arr, minn fuq l-g olja ta Lourdes, ting ata l-barka Solenni tal-ba ar. Minkejja xi diffikultajiet li nqalg u u li setg u fixklu din il-manifestazzjoni grandjuωa f ra alna, Mons. Gonzi, meta ra kemm kien kbir l-entuωjaωmu lejn il-kungress Djoçesan, mhux biss ikkonçeda li din il-barka Solenni ssir f G ajnsielem, anzi hu stess kien li mexxa, forsi wkoll ma xi Isqfijiet o ra, il-purçissjoni mill-knisja parrokkjali g ax-xatt. Irrid ng id ukoll, kif qalli il fuq l-imsemmi Karmelo Galea Rapa, Mons. Isqof Gonzi baqa tant impressjonat bil-mod kif kienet organizzata din il-manifestazzjoni li l-g ada tal-kungress ie hu stess in persona fir-ra al tag na biex jifra u jirringrazzja lillkumitat organizzattiv tarra al tag na. Niftakar f din l-okkaωjoni lil ija Toni, il-kbir fost uti u li llum qieg ed jistrie fi dan il-mulej li ie fis-sagristija blilbies ta l-abbati mg oddija tajjeb biex illibbishomli g all-ewwel darba g allpurçissjoni spettakolari tal-kungress. Din il-purçissjoni telg et mill-knisja parrokkjali tag na g al fuq l-g olja ta Lourdes minn fejn Mons. Isqof Gonzi bierek bissantissimu Sagrament lill-ba ar ka lani tag na minn ta t tribuna kbira ma duma apposta g al din il- rajja, tribuna li l-kolonni u l-kapitelli goffi tag ha bqajt nara matul Ωog oωiti f dak il-lok li kellha l-knisja f Garden Street u li konna nsej ula l-kaωin. G al din ilpurçissjoni attendew nies minn G awdex kollu, l-aktar mill-ir ula tal-qrib li mas-saçerdoti u l-fratellanzi tag hom komplew jag tu dehra aktar imponenti lil dan l-avveniment. Minkejja li l-isqof Gonzi kellu dak il- in impenji o ra, g araf jirran a biex ikun preωenti u kif a g idna kien hu (li forsi wkoll ma xi isqfijiet o ra li kienu xi seba f G awdex g all-kungress) li mexxa l-purçissjoni lejn Triq ta Lourdes u wara l-barka immarçjat lejn il-knisja tal-patrijiet fejn hemm il-partiçipanti ne ew minn fuqhom l-abiti proçessjonali. G all- ie ta l-istorja hu sew li nsemmi li l-knisja parrokkjali kienet imωejna b ilbies ta festa, bil- irandola l-kbira, li dak iω- Ωmien kienet g adha kwaωi dida, bil-gandlieri l-kbar u li bejniethom flok fjuri jew appostli kien hemm vaωetti biω-ωbull, is-simbolu ta l-ewkaristija. Mal-pilastri ma uri tal-knisja kien hemm imdendla mozzettuni twal talward artifiçjali u erbg a tabelli b versi ewkaristiçi fuq l-arkati tal-korsija. Anke t-triqat kienu wkoll imωejna u sa l-bibien u l-lo o tad-djar kienu ddekorati b tant tazzi taω-ωejt u wkoll il-figuri u l-inskrizzjonijiet impittra lin-nies minn Pawlu Zerafa u Karmelo Galea Rapa. Kien li f din l-epoka li G ajnsielem a spinta kbira biex itella tant arbli bil-bandieri fuq id-djar g all-festi kif g adna naraw sallum. F din il- rajja kien, ma nafx pero jekk appoωitament jew b kumbinazzjoni, li sor a fil-xatt il-vapur il-lubjana li bis-serena li kellu tant armonjuωa daqq is-salut waqt il-barka tal-ba ar. Din il-lejla sajfija ta Ìunju 1929 hekk iddeskrivieta l-gazetta Le en is-sewwa tad-29 ta unju 1929:... eççellenti g all-a ar il-purçissjoni li minn G ajnsielem g ax-xatt g amel l-istess Mons. Isqof Gonzi, is-sibt fil-g axija; fejn minn dejn il-knisja ta Lourdes, bid- DMUGÓ F GÓAJNEJH g al li ass f qalbu dak il- in, fost it-tifsir tal-vapuri u entuωjaωmu li ma jintesa qatt, mar ibierek il-ba ar tag na...tal-benedizzjoni tal-ba ar li b g aqal liema b alu g arfu jlestu dak l-armar hekk gravi, u jorganizzaw dawk il-funzjonijiet li g andhom jibqg u g al Ωmien twil stampati bil-menti ta kull min kellu x-xorti jarahom u jgawdihom. Me udha minn GÓAJNSIELEM Dicembru 1996